De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

ontslag (Gerrit Voerman, De meridiaan
van Moskou, 29). Maar ondanks het
steeds zwaardere kanonvuur wilde de
Franse frontlinie niet van wijken weten
(John Keegan, De Eerste Wereldoorlog,
310).
793. zich van de wijs laten brengen: zich
uit het veld laten slaan. Deze uitdrukking
behoort tot een groep van werkwoordelijke
uitdrukkingen die “onverstoorbaarheid”
uitdrukken, en vaak inherent reflexieve
combinaties met laten vormen: zich laten
kisten, zich storen aan, etc. Bootsman
Janus laat zich door de onheilsklets van
kok Blekemolen niet van de wijs brengen
(Jan de Hartog, Hollands Glorie, 303).
Feyenoord toonde zich veerkrachtig en het
liet zich op het middenveld zelden van de
wijs brengen (Trouw, 15-3-2002). Door
niets en niemand liet Uytdehaage zich
vooraf van de wijs brengen (Trouw, 11-2-
2002). Positieve voorkomens zijn
mogelijk, maar zeldzaam. Hier is een
voorbeeld: Feit is dat de regerend
Australian Open-kampioen zich in het
verleden bij herhaling van de wijs heeft
laten brengen door externe factoren
(Trouw, 7-7-2001).
794. iemand iets wijsmaken: op de mouw
spelden. In futurumgebruik, doorgaans met
een lijdend voorwerp van de eerste
persoon, en een generisch onderwerp heeft
dit werkwoord een sterk negatief-polair
karakter (zie Hoeksema 1999a). Je maakt
mij niet wijs dat dat zuivere koffie is.
Als trigger komen alleen zuiver negatieve
uitdrukkingen in aanmerking, zoals niet,
niemand, evenmin. En je maakt mij niet
wijs dat zelfs de meest ongeletterde
televisiekijker behoefte heeft aan het
vertalen van het woord ‘out’ (Nieuwsblad
van het Noorden, 22-6-1999). Kom, je
maakt mij niet wijs dat dat één groot feest
was (Jaap Scholten, Morgenster, 25).
795. wijzer worden van: voordeel hebben
van, baat hebben bij. Ik bedoel, dat het
152
heel best is voor een schoft als Ash te
werken en er geen cent wijzer van te
worden (Joop van den Broek, Oponthoud
in Rome, 58). Of de consument veel wijzer
wordt van de fusie, is onzeker (Trouw, 5-2-
1998). Financieel worden de `hoogleraren
van het notariaat’ er nauwelijks wijzer van
(Trouw, 20-12-1997).
796. iets te willen hebben: recht hebben
om een voorkeur uit te spreken of te doen
gelden. Te combineren met negatieve
uitdrukkingen als niets, niks, weinig en
niet veel. Andere omgevingen lijken wel
mogelijk maar zijn niet geattesteerd in het
materiaal. De uitdrukking wordt vaak
tegen kinderen gebruikt om hun
onmondigheid goed duidelijk te maken.
Vgl. Kinderen hebben niets te willen
(www.het-klankbord. vuurwerk.nl/..). Mijn
moeder zei altijd: “je hebt niets te willen,
je wil staat achter de deur”
(www.muurkrant.org/..). In die tijd hadden
vrouwen en kinderen niets te willen, de
mannen hadden het voor het zeggen, en
dat vonden we allemaal heel gewoon
(www.telegraaf.nl/..). Daarnaast wordt ook
het gebrek aan inspraak van vrouwen,
honden, slaven, werknemers, etc. vaak met
behulp van deze uitdrukking onderstreept,
evenals het zinloze van wensen in situaties
waaraan niets te veranderen valt: In de
NOR heb je Trouwens ook weinig te
willen, me dunkt (www.bicat.net/..). Een
arme jonge vrouw heeft namelijk weinig te
willen (www.kunstkick.nl/..). Maar goed,
een paard heeft net als een hond weinig te
willen (www.hondenclub.nl/..). Als
werkloze en etende uit de staatsruif had ik
niets te willen (www.solidariteit.nl/..).
Naast te willen hebben is er ook de veel
minder frequente intransitieve variant te
willen vallen: Dan viel er voor zo’n joodse
handelaar weinig te willen (NRC, 14-11-
1997).
797. willen weten van: oren hebben naar,
willen kennen. De triggers van deze uitdrukking
zijn doorgaans negatie of n-