De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

749. iets op de viool hebben horen
spelen: hebben horen verluiden. Stoett
(1923, dl 2) geeft de volgende
voorbeelden: Nee hoor, dat heb ik nog
nooit op de viool hoore speule (Jules de
Vries, Uit den Amster-damschen
Jodenhoek). Dat hadden ze nog nooit op
de viool hooren speelen (Het Volk, 11-6-
1914). Het WNT geeft nog o.m.: Nee, dat
heb ik nog nooit op de viool hooren spelen,
dat ‘n moeder d’r eigen zoo vergeet (F.
Coenen, Burgermenschen, 178).
Harrebomée (1858) geeft als voor-beeld:
Wie heeft het ooit op de viool hooren
spelen?
750. vleet: mhu, een snars. Verouderde
uitdrukking. Het WNT geeft slechts enkele
nogal oude vindplaatsen, zoals Breng jy
niet een vleet /Uit Indië mee van Alewijn,
uit 1721. Hangt samen met een betekenis
`boel, zaak' van vleet.
751. die vlieger gaat op: dat plan of idee
kan werkelijkheid worden. Ook deze komt
voor ipv die, minder vaak ook de. Als
trigger fungeert doorgaans niet, maar ook
alleen kan als zodanig fungeren, terwijl
ook optredens in vraagzinnen aangetroffen
werden. Nu, deze vlieger gaat in ‘t geheel
niet op (Frederik van Eeden, brief d.d. 8
november 1887). Maar die vlieger gaat
alleen op als de vrienden zich sterk
betrokken voelen bij de onderneming.
(NRC, 8-4-1997). Of die vlieger opgaat,
zal gauw genoeg blijken (NRC, 16-12-
1993). Met een stel kritische heethoofden
gaat het vliegertje niet op (Jan Greshoff,
Zwanen pesten, 290). Een enigszins
vergelijkbare metafoor kent het Engels in
That won’t fly.
752. een vlieg kwaad doen: mhu, drukt
een minimale mate van schadelijkheid of
gevaarlijkheid uit. Het Engelse kent een
vergelijkbare uitdrukking hurt a fly. Alle
47 voorkomens in mijn materiaal zijn
negatief van karakter: meestal combinaties
144
met geen, minder vaak nooit, niet. Lieve,
passieve Milton, je zou nog geen vlieg
kwaad kunnen doen, nietwaar schatsie?
(Philip Roth, Portnoy's klacht, vert. Else
Hoog, 194). Hij was een hardwerkende
brave vriendelijke man die zijn leven lang
geen vlieg kwaad heeft gedaan (Maarten
Biesheuvel, De bruid, 146). Ze had nooit
een vlieg kwaad gedaan (Trouw, 4-12-
1998). Maar je zou zelfs een vlieg geen
kwaad doen (André Demedts, De
Belgische Republiek, 15).
753. willen vlotten: willen lukken, op
rolletjes lopen. Op 153 voorkomens in
mijn materiaal zijn er 146 combinaties met
negatie (95%), 3 zijn voorkomens in
vraagzinnen, 1 in een conditionele zin, 1
combinatie met minder en 2 positieve
voorkomens. Nopens de saak van den
Hertog, die de Raidpensionaris merkende
dat niet vlotten wilde, se ook daeromme
niet voorbragt, was de stadt Dordregt
gereed, Gijsbert Jan van Hardenbroek,
Gedenkschriften, dl. 3, 40 [1781]. Het
gesprek onder het koffiegenot wilde in den
beginne niet vlotten (J.J. Cremer, Daniël
Sils, 245). Met Jacques’ medewerking aan
kranten en tijdschriften wilde het eigenlijk
nooit vlotten (Clara Eggink, Leven met
J.C. Bloem, 66). Wil het een beetje
vlotten? (Boudewijn Büch, Het Dolhuis,
155). [I]n weerwil van het leeftijdsverschil
wilde het tussen ons wel vlotten (Jan
Greshoff, Afscheid van Europa, 190).
754. ergens iets voor voelen: geneigd zijn
tot iets, een positieve houding hebben ten
opzichte van iets dat in de toekomst ligt of
als een mogelijkheid wordt voorgesteld.
Vgl. Ik voel er niets voor om daaraan mee
te doen of Ze voelen weinig voor een
nieuw gesprek. Niet te verwarren met de
betekenis “gevoelens hebben voor” zoals
in een zin als Ik voel onnoemelijk veel voor
jou waar het object van de gevoelens niet
toekomstig of hypothetisch is. De oudste
vindplaats van deze uitdrukking dateert
van rond 1890, maar hij lijkt pas vanaf