De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

tijden wel het laatste was dat te versmaden
was (id., 2-5-1994). Overigens is dit
slechts een enkel voorkomen naast 53 in
strikt negatieve omgevingen.
739. in de verste verte: mhu, meestal
gebruikt als versterker van negatie. Zoals
diverse andere versterkers van negatie,
bijv. bij lange na, lang, in het geheel,
wordt in de verste verte meestal ter
linkerzijde van het negatieve woord
aangetroffen, meestal in het middenveld,
een enkele keer ook op de eerste zinsplaats.
In de verste verte was ik niet bereid
om te dwepen met de leer der abstracte
vrijheid in de Volksnijverheid (H.P.G.
Quack, Herinneringen uit de levensjaren
van Mr. H.P.G. Quack 1834-1913, 191).
Van 92 voorkomens komt 80% op
rekening van negatie in enigerlei vorm
(42% niet, 22% geen en 16% n-woorden),
terwijl de rest een breed scala aan overige
triggers laat zien, waarbij alle bekende
omgevingen vertegenwoordigd zijn. De
organisatie [..] ontkende ijlings zulks ook
maar in de verste verte van plan te zijn
geweest (Nieuwsblad van het Noorden, 18-
7-1992). Zonder het in de verste verte te
kunnen vermoeden, was hij in de laatste
ogenblikken door het loof van het
kreupelhout bespied (H.J. Schimmel,
Sinjeur Semeyns, dl 1, 218). Zoals
gewoonlijk bij onderzoeken naar seksuele
misstanden was alles veel erger dan
iedereen in de verste verte gedacht had
(NRC 15-7-1993). Als ik het in de verste
verte kon voorzien dan marcheerde ik niet
(J.J. Cremer, Emma Berthold, 19). Alsof
zij maar in de verste verte iets met ons te
maken heeft! (J.J. Voskuil, Bij nader
inzien, 906). In deze omgevingen zijn
uitdrukkingen zoals in het geheel of bij
lange na, die uitsluitend dienen ter
versterking van een ontkenning, niet op
hun plaats, vgl. bijv. *Alles was veel erger
dan iedereen in het geheel/bij lange na
gedacht had.
142
740. iets te vertellen hebben:
zeggenschap hebben (over), iets in de
melk te brokkelen hebben. Op dit
moment hebben kopers absoluut niets te
vertellen (NRC, 20-3-2001). In Kerkrade
had FC Groningen tegen Roda JC niets te
vertellen (De Groninger Gezinsbode, 6-4-
2001).
741. kunnen vervettekonten: kunnen
schelen. Vrij zeldzame variant van kunnen
verblotekonten (zie Sanders 2008). Mij
kan carnaval gelukkig geen kale scheet
vervettekonten (www.nijmegencentraal.nl)
742. zich verwaardigen: waardig keuren,
de moeite nemen. Hij verwaardigde zich
niet verder een woord tot het gezantschap
te richten, dat met de Gedeputeerden de
tent verliet (Marjorie Bowen, Ik zal
handhaven, 275). Anders verwaardigde hij
zich nooit Albert aan te spreken (A.F.Th.
van der Heijden, De gevarendriehoek,
222).
743. vetpot: negatief-polair predikaatnomen:
een toestand of bron van weelde
en rijkdom. Da's ook geen vetpot! (Morris
en Goscinny, Lucky Luke - De zingende
draad, 9). Een vetpot zou het blad nooit
worden, dat stond wel vast (Michel van
der Plas, Mijnheer Gezelle, 269). Op 91
voorkomens in mijn bestand trof ik één
positief voorkomen aan: Het lidmaatschap
van Lloyd' s werd van oudsher gezien als
een eer en een vetpot (De Volkskrant, 23-
6-1993). Verder: 70x geen als trigger, 13x
niet, 5x een n-woord en 2x allerminst. De
overheersende positie van negatie in de
distributie van deze uitdrukking past goed
bij het algemene beeld van negatief-polaire
predikaten. Ook kenmerkend voor deze
klasse is de mogelijkheid van topicalisatie:
Een vetpot was het daar allerminst.
744. ergens vies van: ergens afkerig van,
ergens niet happig op. Litotesconstructie.
Zoals alle litotesuitdrukkingen kent ook
deze een sterke gerichtheid op zuiver