De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

haand verrepm en Zo laank as ik nog ‘n
vout verrepm kin, zel ‘t nait gebeurn.
Daarnaast is er nog een uitdrukking
met eveneens negatief-polaire neigingen
maar een meer metaforische betekenis: een
voet durven verreppen `iets durven ondernemen.’
Het WNT geeft o.m. uit het werk
van Langendijk de zin Het oproer durft
geen voet verreppen [..].
Een combinatie met verroeren
komt ook voor: verreppen noch
verroeren, dat verwant lijkt aan de uitdrukking
in rep en roer, en dat het WNT
reeds voor de 16e eeuw wist te noteren: Ick
ligge hier ende en mach my verreppen
noch verrueren (G. Gnapheus, Een Troost
ende Spiegel der Siecken, 1531).
734. zich verroeren: een beweging maken.
Deze uitdrukking trof ik aan in de lijst van
negatief-polaire uitdrukkingen in
Hoppenbrouwers (1983). Blijf zitten waar
je zit en verroer je niet. Het werkwoord
verroeren wordt meest reflexief gebruikt,
soms ook met een lijdend voorwerp dat
een lichaamsdeel van het subject aanduidt:
Hij verroerde zich niet. Zij heeft geen
vinger verroerd. Daarbij is overigens het
idiomatische object een vin veruit het
meest gangbaar (zie ook onder een vin
verroeren). Ook de omringende talen
kennen negatief-polaire uitdrukkingen die
een mininale beweging aanduiden. Vgl. het
Engelse budge, move a muscle/ move an
inch, of het Franse bouger.
735. verrotte mispel: mhu, ook maar iets,
hoe gering of waardeloos ook. Vooral in
de Middeleeuwen en vroege renaissance in
omloop. Sy en achten niet een verrotte
Mispel, dat men in een Clooster vertrecke
(Marnix van St. Aldegonde, De Byencorf
der H. Roomsche Kercke, p 133).
736. kunnen verrotten: kunnen schelen.
Een van de vele uitdrukkingen van onverschilligheid
die het Nederlands rijk is.
Blaf jij maar een eind weg, klotesmeris,
wat kan het mij verrotten (Philip Roth,
141
Portnoy’s klacht, 280). Kan me ook niks
verrotten eigenlijk (J.J. Voskuil, Bij nader
inzien, 207). Zolang ik geen kiespijn had,
kon het me niet verrotten (Jules Deelder,
Drukke dagen, 340).
737. verschil maken: uitmaken, ertoe
doen. Uitdrukking van onverschilligheid.
Als de betekenis ‘onderscheid maken’ is
bedoeld, bijv. in ‘we moeten verschil
maken tussen terrorisme en oorlog’, dan is
de uitdrukking niet negatief-polair in zijn
gebruik. Het zou ook niet het minste
verschil hebben gemaakt (Simon Vestdijk,
De ziener, 90). En dan maakt het geen cent
verschil of we hier met honderd man staan
te kijken (Alistair Maclean, De kanonnen
van Navarone, 104). Dat er zo weinig
problemen over ontstaan, geeft aan dat het
praktisch geen verschil maakt volgens
welke spelregels er gespeeld wordt (Go,
18-4, 1980). Voor de bibliotheekcomputer
maakt het namelijk geen verschil waar de
gebruiker zich bevindt (De Volkskrant, 16-
1-1993).
738. te versmaden: onwenselijk, gering in
waarde. (Een uitdrukking met ongeveer
dezelfde betekenis is het litotesgebruik van
misselijk: Dat concert was lang niet
misselijk.) Komt zo goed als uitsluitend in
litotes voor, met name in combinatie met
niet. Uit de gegevens van Hoppenbrouwers
(1983) blijkt reeds dat men voorkomens
van deze uitdrukking in de meeste andere
contexten voor polaire uitdrukkingen niet
acceptabel acht. Zo keuren bijv. Hoppenbrouwers'
vijf informanten allen de zin We
moeten verhinderen dat het te versmaden
is af.
In mijn bestand vallen er vrijwel
uitsluitend voorkomens met niet op te
merken, zoals Zeker niet te versmaden is
een Portugese Do Reserva (De Volkskrant,
5-2-1994). Het volgende voorbeeld
laat echter zien, dat andere omgevingen
niet helemaal onmogelijk zijn: Het
campagneteam had besloten dat een half
uurtje gratis publiciteit in deze bange