De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

vanaf het begin van de 20 e eeuw. Daar
helpt geen lievemoederen aan en het kan
me geen ene moer verblotekonten dat bijna
iedereen dat schromelijk overdreven vindt
(pernikkel.wordpress.com). Variant:
kunnen vervettekonten.
716. het verder brengen dan: de wat
minder gebruikelijke transitieve variant
van verder komen dan. Hilversum II
brengt het niet verder dan zeven uur (Dick
Verkijk, Radio Hilversum 1940-1945,
271). De bekwaamste officieren hebben het
vaak niet verder gebracht dan tot kolonel
(Trouw, 30-7-1998).
717. verder komen dan: met negatie
wordt deze uitdrukking gebruikt om aan te
geven dat een niet al te ambitieus doel niet
wordt gehaald. Vooral in sportkaternen een
bekende uitdrukking. In twee jaar Ajax
kwam hij niet verder dan zes goals
(Trouw, 9-9-1998). Uit bij Leicester City
kwam de ploeg van Bergkamp en
Overmars niet verder dan 1-1 (ibidem, 14-
9-1998). Verder dan een poging van Goor
op de lat kwam de tobbende Brusselse
ploeg niet (ibidem, 17-9-1998). In de Tour
de France kwam hij niet verder dan een
vierde plaats vorig jaar (ibidem, 28-9-
1998). De middagtemperaturen komen niet
verder dan 14 graden (De Volkskrant, 29-
9-1998). De trigger is vrijwel steeds niet,
een enkele ook nooit of nauwelijks: Tom
Egbers [..] kwam nauwelijks verder dan
een beetje bladeren door oude beelden
(Trouw, 16-6-1999). Variant: verder
reiken dan: De mannen reikten niet verder
dan brons (Trouw, 13-6-2000).
718. kunnen verdommen: in combinatie
met negatie een uitdrukking van onverschilligheid,
net als: kunnen bommen,
kunnen schelen, geven om. Op 59 voorkomens
waren er 78% in negatieve zinnen
en 22% in vraagzinnen. Ik heb zoo'n au
fond heerlijk gevoel dat de heele rotzooi
me niets meer kan verdommen. (E. du
Perron, in E. du Perron en M. ter Braak,
138
Briefwisseling 1930-1940, deel I, 103).
Wat achter me ligt, of wat voor me ligt,
kan me geen pest verdommen (Henry
Miller, Kreeftskeerkring, 47). Een goede
sigaar. Prijs kan me niet verdommen
(Simon Carmiggelt, Kroeglopen, 33).
Maar kan hem dat een bal verdommen?
(J.J. Voskuil, Bij nader inzien, 1166). Wat
kan het mij verdommen wie al dan niet in
welk kloteleger kanonnevlees wil spelen?
(Tom Lanoye, Maten en gewichten, 46).
719. verdommenis: mhu met taboeherkomst.
Jij voert toch ook geen
verdommenis uit! (Herman Heijermans,
Kamertjeszonde, 352). Het kan je geen
verdommenis schelen (Henry Miller,
Kreeftskeerkring, 120). Ik heb ‘r geen
verdommenis van kunnen verstaan, jij
Folck? (L.H.A. Drabbe, Levenslol, 122).
720. om de verdommenis: adverbiale
uitdrukking, van hetzelfde type als om de
dooie dood, om de drommel/donder etc.,
nl. om de + taboeuitdrukking. Treedt op
links van negatie, m.n. niet, geen. ‘t zou
niet de eerste maal zijn, om de
verdommenis niet, dat ik hongerde (Erich
Wichman, Geest, koolzuur en zijk, 174).
721. te vergeten: de combinatie niet te
vergeten wordt als een soort van partikel
gebruikt: Jan, Piet en niet te vergeten
Klaas. Als gewoon predikaat in de
betekenis “ onvergetelijk” is deze
combinatie beslist niet gangbaar: ??Guus
Hermus was niet te vergeten als Cyrano de
Bergerac. Combinaties met andere
negatieve uitdrukkingen dan niet komen
niet voor, evenmin als versterkingen van
niet: *Jan, Piet en nooit/in het geheel niet
te vergeten Klaas. Ik ken overigens geen
andere polaire uitdrukkingen van dit type.
Er waren niet te vergeten de af en aan
rennende mensen van wie Ingmar Booy
maar niet wist te achterhalen wat zij nu
precies tot taak hadden (Joost Zwagerman,
De houdgreep, 99).