De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

in Louis Paul Boon, Memoires van
Boontje, 92).
679. kunnen treuren om: een van de vele
uitdrukkingen van onverschilligheid.
Robin Korving stond erbij alsof hij er
amper om kon treuren (Trouw, 26-2-
2000). Naast kunnen treft men ook combinaties
met zullen aan, zoals in volgend
kinderliedje: Joepie-joepie is gekomen,
heeft mijn meisje meegenomen, maar ik zal
er niet om treuren, gauw een ander weer
gehaald.
680. zich iets twee keer/maal laten
zeggen: samen met ontkenning drukt dit
uit dat men geen afwachtende houding
aanneemt na een aanbod. Rein laat zich dat
geen twee keer zeggen (Jean Dulieu,
Paulus en Kenarrepoere, in: Het grote boek
van Paulus de Boskabouter, 60). En
Thoossens liet het zich geen tweemaal
zeggen (E.J. Potgieter, Salamagundi).
681. twijfel laten bestaan over iets: iets
onduidelijk of ongewis laten blijven.
Litotescombinatie. Daar liet hij zelf ook
geen twijfel over bestaan (Hans Sahar,
Zoveel liefde, 12). Historicus Henk van
Zon laat er in zijn college `Geschiedenis &
duurzaamheid' geen twijfel over bestaan
(UK, 15 april 1999, 9).
682. twijfel lijden: aan twijfel onderhevig
zijn. Litotescombinatie die zich vooral laat
combineren met negatie (92% van 90
voorkomens), weinig (7%) en nauwelijks/
amper (1%). Het lijdt dus geen twijfel, of
het was zooals JILLESEN zeide
(F. Haverschmidt, Familie en Kennissen,
13). Voor hen lijdt de eindnederlaag van
Duitschland geen twijfel (Karel van de
Woestijne, Verzameld journalistiek werk,
dl. 7, 431). Toch lijdt het nauwelijks twijfel
dat Kinkels oproep, hoe goed bedoeld ook,
misplaatst was (NRC, 3-1-1997). Het lijdt
niet de minste twijfel wie er bij de familie
Staussens de broek draagt (Walter van den
Broeck, Brief aan Boudewijn, 158). Dat
131
zulk een vereniging volkomen in staat zou
zijn om de opkomende Indische produktiemaatschappij
te fnuiken, leed op dat
tijdstip bij niemand twijfel (C. Gerretson,
Geschiedenis der `Koninklijke', 1e dl,
179).
683. twijfel mogelijk (over): twijfel
lijden. Net als twijfel lijden een vaste
combinatie met negatie, m.n. geen: Geen
twijfel mogelijk, Franka, dit zijn de
voetsporen van de bemanning van de `St.
George.' (Henk Kuijpers, Franka 8: De
ondergang van de donderdraak, 17). Er is
geen twijfel over mogelijk dat we onze
bestemming kunnen bereiken (Larry Niven,
Ringwereld, 193). Naast combinaties met
geen zijn er ook met amper/nauwelijks: Er
is amper nog twijfel mogelijk (Trouw, 6-8-
1998).
684. überhaupt: uit het Duits ontleend
partikel dat gebruikt wordt ter versterking
van negatie (dat heeft überhaupt geen zin),
in vraagzinnen en andere polaire
contexten, en tenslotte met een iets andere
betekenis ook in positieve zinnen. Door
het gebruik van überhaupt krijgt een
eerdere bewering of een veronderstelling
een ruimere geldigheid. Vergelijk: Jan
houdt van worst. Hij houdt überhaupt veel
van vlees. Andersom gaat niet: Jan houdt
van vlees. #Hij houdt überhaupt veel van
worst. Daarmee is überhaupt een zgn.
widener (vgl. Kadmon en Landman 1993)
op het niveau van discourserelaties. De
uitdrukking lijkt vaak veel in zijn gebruik
op het Engelse at all. Het Nederlandse
gebruik van überhaupt wijkt in een opzicht
af van het Duitse: het wordt niet gebruikt
als nabepaling bij superlatieven. Vgl. Sie
war die schönste Schauspielerin überhaupt
met *Ze was de mooiste actrice überhaupt.
685. kunnen uitblijven: litotesuitdrukking.
Uitblijven is zelf negatief (= niet
verschijnen) maar geen negatief-polaire
uitdrukking, vlg. De regen bleef drie
maanden uit. In combinatie met kunnen is