De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

672. aan het toeval (over)laten: als men
niets aan het toeval overlaten, dan laat men
geen middel onbeproefd om een bepaald
doel te bereiken. Deze uitdrukking wordt
net als de vergelijkbare uitdrukking aan
duidelijkheid te wensen overlaten vooral
veel gecombineerd met niets. Voorts zijn
er vrij veel combinaties met weinig. Niets
wordt aan het toeval overgelaten (Ed. van
Thijn, Dagboek van een onderhandelaar,
159). Een zeldzaam positief voorkomen
(het enige op 38 stuks) is: Er moet iets aan
de verbeelding en het toeval overgelaten
worden (De Volkskrant, 14-10-1993).
673. op de tong gevallen: om een woord
verlegen; zeldzame variant van op zijn
mondje gevallen. Het is een vlotte die niet
op de tong gevallen is (Hugo Raes, De
vadsige koningen, 119).
674. te tornen vallen aan: vatbaar zijn
voor wijziging, of ergens aan onderuit
kunnen komen. Zoals meestal het geval is
bij modale infinitieven, komt deze
uitdrukking vooral voor in combinatie met
directe negatie (niet). De benoeming van
deze voorstander van het particulier
bedrijf bewees, dat de overwinning van het
liberale stelsel, na De Waals cultuurwet,
een feit was, waaraan niet meer te tornen
viel (C. Gerretson, Geschiedenis der
`Koninklijke', dl. 2, 44). Maar zijn bleke
gezicht verried, dat aan zijn besluit niet
meer te tornen viel (F.M. Dostojewski,
Misdaad en straf, vert J Meijer, 445).
675. ergens een touw aan kunnen vast
knopen: mhu, iets kunnen begrijpen van.
Een bekend idioom, dat zowel voorkomt
met het modale werkwoord kunnen als in
de vorm van een modale infinitief: vgl. Nu
kan ik er geen touw meer aan vastknopen
(Hella Haasse, De wegen der verbeelding,
137) met Geen touw aan vast te knopen,
dat gezeik (Herman Brusselmans, Exminnaar,
241), Voor mij valt er echter
nauwelijks een touw aan vast te knopen
(NRC, 29-4-1993). Triggers zijn vooral
130
negatie (69% geen, 23% n-woorden op 40
voorkomens, dus in totaal meer dan 90%),
daarnaast ook vragen, conditionele zinnen,
e.d. Wie kan daar een touw aan vast
knopen? (Hella Haasse, Berichten van het
Blauwe Huis, 117).
676. ergens een traan om laten: mhu,
enig verdriet vertonen. Vertoont een breed
scala aan triggers: Vaarwel, ik zal geen
traan meer om je laten (De Volkskrant,
12-12-1994). U zult er geen traan om
laten als u hoort dat `quarks hun leven
lang opgesloten zullen blijven.' (id., 6-8-
1994). Barnett trapte ongenuanceerd na in
de media, maar niemand in de squashwereld
die ook maar één traan om zijn
ontslag heeft gelaten. (id., 2-5-1994). Hij
stond aan de wieg van de Apeldoornse
club en, afgelopen weekeinde, aan het
graf. Zonder ook maar een traan te laten.
(id., 14-5-1994). Zal er iemand een traan
voor het Maupoleum laten? (id., 26-5-
1994). Ik kan me niet herinneren dat
iemand daar een traan om heeft gelaten.
(id., 18-5-1994). Milieuactivisten zullen
nauwelijks een traan laten om de teloorgang
van het Environment Growth Fund.
(id., 2-9-1994).
677. trekken: kunnen volhouden, kunnen
uithouden. Ik trok het even niet (Pim
Fortuyn, Babyboomers - autobiografie van
een generatie, 104). Ik kan me goed
voorstellen dat iemand het niet langer
trekt om met beveiliging te leven (Trouw,
20-2-2004). De uitdrukking is vrij nieuw,
het WNT kent dit gebruik van trekken nog
niet.
678. trekken op: lijken op. Dat trekt op
niets = dat lijkt nergens op. Zuidnederlands.
Het WNT, s.v. trekken geeft voorbeelden
als dat trekt er toch niet op (De Bo
1873, 1181b). Positieve voorkomens zijn
niet uitgesloten, getuige het volgende
voorbeeld: Maar wanneer gaat gij
eindelijk eens een boek schrijven dat op
iets trekt? (Herman Teirlinck, aangehaald