De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

aan haar genialiteit te kunnen tippen -
allemaal van topniveau (main.bib.uia.ac.
be). Kleine bedrijven kunnen hier
onmogelijk aan tippen (SUM, Juni 1992,
19). Dacht je dat je aan hem kon tippen?
(Ned-3, 28-5-1992). John Wesley Harding
kon moeilijk worden beschouwd als een
bijster interessante plaat en Dylan-fans
wilden eindelijk wel weer iets horen dat
kon tippen aan Blonde on blonde (De
Volkskrant, 25-11-1994).
667. tittel of jota: mhu, ook maar iets.
Minimale hoeveelheid tekst, genoemd naar
de leestekens die tot de kleinste elementen
van het Hebreeuwse schrift behoorden.
Nooit heb ik een tittel of jota begrepen van
zijn drijfveren (J.M.A. Biesheuvel, De
wereld moet beter worden, 61). Geen tittel
of jota van de Thorah wilde Jezus laten
vallen (Abraham Kuyper, Om de oude
wereldzee, deel 1, 265).
668. toe- of afdoen aan: tamelijk
zeldzame variant van iets afdoen aan.
Daar kan geen landgoed in Penza of welk
ander oord ook iets aan toe of afdoen
(L.N. Tolstoj, Dagboek van een
krankzinnige, 12). Er is een trilharenbeweeglijkheid
van aantrekken en afstoten,
waar zij met hun wil niet veel toe of af
kunnen doen (Jeanne van Schaik-Willing,
Na afloop, 157).
669. iemand iets toegeven: ook maar
enigszins opzij gaan voor, wijken voor.
Vooral, maar niet uitsluitend, gebruikelijk
in combinatie met de maatbepaling een
duimbreed. De duinkerksche Admiraliteit
en de hollandsche Staten gaven in wreedheid
elkander niets toe (Cd. Busken Huet,
Land van Rembrandt, dl 2, 355). In de top
van de mannencompetitie geven Polar
Bears en AZ&PC elkaar geen duimbreed
toe (De Volkskrant 13-3-1994). In de
eerste helft gaven beide ploegen elkaar
weinig toe (id., 18-4-1995). Omdat KDPleider
Barzani en PUK-leider Talabani
niet bereid waren elkaar een duimbreed
toe te geven, kon er niet krachtig worden
geregeerd en bleven problemen als het
grondbezit onopgelost (id., 15-6-1994).
129
670. toekomen aan: tijd vinden voor, de
gelegenheid hebben voor. Niet te
verwarren met de niet negatief-polaire
combinaties toekomen naar (De voorzitter
kwam na afloop naar me toe) en toekomen
aan in de betekenis toebehoren aan, horen
bij (Aan Piet komt de erfenis toe). Als
trigger kunnen vele uitdrukkingen
fungeren, al blijkt wel een sterke voorkeur
voor niet in mijn materiaal. Daarnaast
vond ik als triggers ook nauwelijks,
weinig, zelden, voor(dat) e.d., alsmede
enkele voorkomens in vraagzinnen. Het
afgelopen jaar ben ik zelfs niet aan mijn
eigen werk toegekomen (De Volkskrant,
15-7-1993). Comparatieve en superlatieve
omgevingen lijken niet zo geschikt te zijn
voor deze uitdrukking. Hierbij valt op dat
er een onderscheid lijkt te bestaan tussen
de enige/de eerste en superlatieven, vgl.
Jan is de enige/eerste/*beste medewerker
die aan promoveren toekomt.
671. toeschietelijk: tegemoetkomend,
behulpzaam. Wordt doorgaans gebruikt
met zwak-negatieve bepalingen als weinig,
minder, niet al te, niet bijzonder of, minder
vaak, met sterk-negatieve bepalingen als
geenszins, allesbehalve, niet, allerminst.
Hij was al nooit erg toeschietelijk (De
Groene Amsterdammer, 7-5-1997). Het
ministerie van Landbouw is vooralsnog
niet erg toeschietelijk (Lokaal Kabaal, no.
17, 1996). `Bent u het?' vraagt Anje
Keyzer niet bijster toeschietelijk (Ine ten
Broeke-Bruins, De vlucht van de
vuurvogel, 285). De baas van het garagebedrijf
was weinig toeschietelijk (Hans
Taal, De lach van Birgui, 99-100). Met de
op komst zijnde recessie is het twijfelachtig
of de (co)sponsors de komende
jaren net zo toeschietelijk zullen blijven als
nu (De Volkskrant, 14-6-1993).