De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

stad te bombarderen tot er geen steen op
de andere bleef, als het door hem
ingestelde stadsbestuur ook maar een haar
gekrenkt zou worden (Nederlandse
Historiën, 1991, 174).
630. te stelpen: te stuiten, te stoppen.
Vooral gezegd van zaken die stromen
(bloed en tranen bijv.) of die niet letterlijk
bewegen. Het leed was niet te stelpen (De
Volkskrant, 6-9-1993). De informatiestroom
is niet te stelpen (www.telebyte.nl).
631. een ster: reet, achterwerk. Informele
jongerentaal. Net als reet kan dit woord als
een versterkende polaire uitdrukking
worden gebruikt. Het heeft er dus geen
ster mee te maken dat mn videokaart het
niet aankan (www.gamelux.nl, 15-2-
2004). Justice was echt geen ene ster aan
trouwens (www.last.fm, 19-12-2008).
632.stervenswoord(je): woord, hoe
onbetekenend ook. Komt niet voor in het
WNT, wel is er een Duitse tegenhanger
Sterbenswort, zoals in het volgende
voorbeeld uit Heinrich Heine’s
Deutschland - Ein Wintermärchen:
Er hatte aus der Oberwelt
Seit vielen, vielen Jahren
Wohl seit dem Siebenjährigem Krieg
Kein Sterbenswort erfahren.
Deze in het Duits tamelijk gewone uitdrukking
is in het Nederlands uiterst
zeldzaam. Ook had ze zich met geen
stervenswoordje bij soeur Clothilde over
hun koeioneren beklaagd (Til Brugman,
De Zeebruid, 41).
633. stijl: manier van doen. Negatiefpolair,
bij gebruik als predikaatnomen.
Goedkoop voor de bühne spreken en in de
praktijk meelopen is geen stijl (http://
www.maxvandenberg.nl/..). [H]et is geen
stijl om je stadsgenoten zo voor het blok te
zetten (http://www.muideninfo.nl/..)
121
634. te stillen: stilbaar, gestild/gelest
kunnende worden. Net als stilbaar heeft te
stillen een voorkeur voor negatieve zinnen
en nauwelijks/amper. Hiddink zag in Team
Holland de mogelijkheid bij uitstek om de
kennelijk nooit te stillen geldhonger in
dienst te stellen van de sportieve noodzaak
tot rust (Trouw, 19-2-1998). De niet
te stillen dorst echter blijft (Godfried
Bomans, Dagboek van Rottumerplaat,
779).
635. stilstaan bij iets: iets beseffen, zich
iets realiseren. Alleen in deze psychologische
betekenis is de uitdrukking
negatief-polair. Zeer nauw verwant hieraan
is een gebruik waarbij de uitdrukking
verwijst naar een rustpauze in de voortgang
van een beschrijving of betoog:
Thans, gemeenteleden, moeten we even
stilstaan bij het lot van de zeven dwaze
maagden. Zoals het voorbeeld al laat zien,
is dit gebruik echter niet negatief-polair.
Onpersoonlijke passieven zijn doorgaans
van dit type: Ook wordt stilgestaan bij de
besluitvorming rond de Oosterschelde in
het kabinet Den Uyl (De Volkskrant, 1-2-
1993). Daarentegen zijn goede voorbeelden
van het negatief-polaire gebruik:
Ik heb daar geen moment bij stilgestaan (=
ik heb me dat geen moment gerealiseerd,
ik heb daar geen moment aan gedacht, De
Volkskrant 29-4-1993). Misschien staat u
er niet zo vaak meer bij stil, maar onze
samenleving is opgebouwd rond eten (UK,
10-12-1998). Ik heb daar nooit zo bij stilgestaan
(Nico Scheepmaker, Cruyff,
Hendrik Johannes, fenomeen 1947-1984,
112).
636. stilzitten: zich verroeren, in overdrachtelijke
zin: activiteiten ontplooien.
Maar ook de roomsche geestelijkheid zat
niet stil (E.J. Diest Lorgion, Hubertus
Duifhuis, een tafereel uit den tijd der
kerkhervorming, 121), de minister heeft
niet stilgezeten (Nieuwsblad van het
Noorden, 25-7-1998).