De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

Groot Woordenboek uit 1992 heeft deze
betekenis nog niet.
626. te spotten vallen met: onbelangrijk
of zwak zijn. Meestal gebruikt in
combinatie met negatie: Met Liechtenstein
valt niet te spotten, ook al is het nog zo
klein (De Volkskrant, 10-6-1995). In
tegenstelling tot diverse andere
constructies van dit type met modale
infinitieven (zoals te verkroppen/ kunnen
verkroppen, te rijmen/ kunnen rijmen met)
kent deze uitdrukking geen variant met
kunnen: *kunnen spotten met. Wel is het
mogelijk om het bovenstaande citaat te
herformuleren als Liechtenstein laat niet
met zich spotten.
627. ergens in spugen: met negatie: iets
lekker vinden. Een typisch geval van
understatement door litotes. Stoett (1923)
geeft dit idioom met enkele vindplaatsen
van rond 1900. Het komt me voor dat de
uitdrukking niet meer gangbaar is. Nou,
Trui, die spuugt ook niet in d'r gloassie
(Justus van Maurik, Toen ik nog jong was,
105). En in een slokkie, daar spoog ie ook
niet in, van 'n ander z’n cente (M.J.
Brusse, Boefje, 52).
staan te juichen: zie onder staan te
juichen.
628. steek: mhu. Volgens het WNT werd
deze uitdrukking in eerste instantie
gebruikt in combinatie met (kunnen) zien,
en de betekenis zou dan zijn `een punt.'
Overigens geeft het WNT geen argumenten
voor deze veronderstelling. Dit
gebruik komt al voor in het Mnl, vgl. bijv.
het voorbeeld Ken zye niet een steke "Ik
zie geen steek", uit Spelen van Cornelis
Everaert, 90. Het WNT noemt in dit
verband ook een idioom geen steek door
zijn neus zien. Vervolgens ("bij
overdracht", aldus het WNT) werd een
steek ook gebruikt bij werkwoorden als
begrijpen, weten etc. Combinaties met
werkwoorden als doen, uitvoeren e.d. ziet
120
het WNT daarentegen als ontleend aan het
naaien. Of dit juist is valt moeilijk nog vast
te stellen, en de alternatieve hypothese, dat
het analogische gebruik bij begrijpen,
weten etc. zich heeft uitgestrekt tot doen
e.d., lijkt even waarschijnlijk.
De verzameling triggers is niet
ruim bemeten. In mijn bestand met 79
voorkomens is 97% gecombineerd met
geen, voorts 2% in vragen en 1%
gecombineerd met nooit. De uitdrukking
wordt aangetroffen met uitdrukkingen van
onverschilligheid, cognitiewerkwoorden
zoals snappen, en relatief vaak met
comparatieven (ruim 28%) van de voorkomens
in mijn materiaal), en wel met
name verder en wijzer. Verwant hieraan
zijn combinaties met vooruit, vorderen, of
opschieten (samen 11%), vgl. de gelijkwaardigheid
van geen steek verder komen,
vooruitkomen, vorderen, opschieten. In de
meest recente voorkomens uit mijn
bestand (25 uit de jaren 1990) is de
tendens nog sterker: 52% combinaties met
wijzer/verder, en 16% met opschieten,
vorderen, vooruit, een duidelijk teken van
toegenomen semantische specialisatie.
Voorbeelden: Verzin maar iets, het
interesseert me werkelijk geen steek (Ab
Visser, Het kind van de rekening, 63). En
nog zijn de 300 werknemers geen steek
wijzer (Nieuwsblad van het Noorden, 23-
8-1997). Gaat het jou een steek aan, wat
er in iemand anders zijn koffer zit? (Willy
van der Heide, Tumult in een toeristenhotel,
85). De mens is sinds de Middeleeuwen
geen steek opgeschoten (Trouw,
19-11-1996).
629. een steen op de andere: om totale
vernietiging van bouwwerken aan te
duiden, wordt er gezegd dat er geen steen
meer op de andere meer staat. Er stond
geen steen meer op de andere! (Jules
Deelder, Modern Passé, in: De dikke van
Deelder, 200). Geen steen bleef op de
andere, geen heilig huisje overeind (Fleur
Bourgonje, Spoorloos, 25). Wel dreigde hij
nog met zijn vloot terug te keren om de