De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

voor. Bij heel blijven fungeert een spaan
als subject, bij heel laten als object.
Voorbeelden: Van zijn eerste verhaal [..]
is geen spaander heel gebleven (Hélène
Nolthenius, Geen been om op te staan).
Gullit laat van de vertoningen van het
Nederlands elftal geen spaan heel
(Voetbal International, 3-8-1994). De
rechters lieten geen spaan heel van de
argumentatie van de aanklager (De
Volkskrant, 20-1-1995). Hoewel ik alleen
voorkomens met geen als trigger ben
tegengekomen, zal het scala aan triggers
waarschijnlijk vrij breed zijn, zoals
gebruikelijk bij dit soort uitdrukkingen.
619. spat(je): mhu, ook maar iets, ook
maar een beetje. Natuurlijk, maar ik
begrijp geen spat van je verhaal (C.J.
Kelk, De dans van jonge voeten, 254). En
in huis voert ze geen spat meer uit (Til
Brugman, De zeebruid, 61). Spat wordt
tegenwoordig vooral gecombineerd met
predicaten die een verandering aanduiden,
met name het werkwoord veranderen zelf,
spatje daarentegen met substantieven:
Geen spatje regen, geen spatje verf etc.
620. spek: in het WNT worden een aantal
negatief-polaire idiomen met dit woord
genoemd, zoals spek met iets in het vat
hebben 'er mede gebaat zijn' (Zuid-
Nederlands). Het WNT citeert als vb. Wat
spek hebben wij daarmede in 't vat? (De
Westvlaming, 23-11-1929). Zelf heb ik
geen vindplaatsen hiervan. Een ander
idioom is hier is voor X spek `hier is voor
X iets te halen' (volgens het WNT niet
meer in gebruik). Als variant op zich de
kaas van het brood laten eten vermeldt
het WNT het spek van zijn bord laten
halen (opnieuw een Zuidnederlandse
uitdrukking).
621. ergens een speld tussen krijgen:
mhu, kunnen tornen aan de logica van een
redenering. Meestal in combinatie met
kunnen, nog vaker in de vorm van een
modale infinitief. Nergens een speld tussen
119
te krijgen, dacht ik (Joop van den Broek,
Thriller voor twee camera’s, 172). Maar ik
kon er geen speld tussen krijgen (Simon
Carmiggelt, Fluiten in het donker, 85).
622. spie: mhu, minimale hoeveelheid
geld. Spie is bargoens voor cent. Geven ze
geen spie voor...Stella. (Willem van
Iependaal, Lord Zeepsop, 417).
623. spier(tje): mhu. Een man in wie geen
spier kwaad stak, eerlijk, rechtuit. (Toon
Kortooms, Mijn kinderen eten turf, 47).
Hoewel er geen spiertje licht te zien was
geweest. (George van Aalst, De bengels
van III-b, 221).
624. een spier vertrekken: mhu.
Minimale verandering van gelaatsuitdrukking.
In tegenstelling tot de Engelse
NPU move a muscle gaat het hier dus
vooral om de gelaatsspieren, en drukt de
uitdrukking samen met de negatie een
toestand van (uiterlijke) onaangedaanheid
uit. Hij vertrok geen spier van zijn gezicht
(Judicus Verstegen, De revoluties, 75).
Niemand hoeft eraan te twijfelen dat
Mikkelsen daartoe in staat is, zonder een
geluid te maken, zonder dat zijn melige
gezicht een spier vertrekt (Willem Frederik
Hermans, Nooit meer slapen, 126).
625. sporen: in orde zijn, ze allemaal op
een rijtje hebben. Oke... je hebt mensen die
niet helemaal sporen, en mensen die
sporen helemaal NIET, en dit is er 1 van
(http://www.richardvanmeerten.nl/..).
Mensen die dit lezen zullen denken: die
vent spoort niet (Trouw, 16-10-2004). Die
bartels spoort voor geen meter (posting op
www.retecool.com, 13-6-2002). Niet te
verwarren met de uitdrukking sporen met
in de betekenis van ‘overeenkomen met’
die niet negatief-polair is en ook niet
vooral op mensen betrekking heeft, vgl.
Dit beeld spoort niet met de werkelijkheid.
Negatief-polair sporen is vrij nieuw en nog
sterk voorbehouden aan informeel taalgebruik.
De 12 de druk van Van Dale’s