De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

definitie waar niemand soep van kan
maken (SUM, oktober 1996).
594. de soep wordt zo heet gegeten als ze
wordt opgediend: eigenlijk is dit een
spreekwoord, maar vele varianten zorgen
ervoor dat de uitdrukking het karakter van
een negatief-polair idioom heeft gekregen.
De bijzin met als is niet verplicht. Het
naamwoord soep wordt soms voorafgegaan
door een adjectief. Als triggers
treden op: niet, met 19 van 36 gevallen
(53%), nooit met 8 gevallen (22%), minder
met 5 gevallen (14%), vraagzinnen met 3
gevallen (8%) en zelden met 1 gevallen
(3%). Bedenk dat de soep nooit zo heet
gegeten wordt, als ze wordt opgeschept
(Jan Cremer Sr., Op de fiets de wereld in,
173). De empiristische soep wordt
kennelijk niet zo heet gegeten als zij ten
tijde van Carnap werd opgediend (H.J.
Verkuyl in De Nieuwe Taalgids, 1977,
561). Het klinkt allemaal behoorlijk
haatdragend, maar de soep wordt zelden
zo heet gegeten als hij wordt opgediend
(Trouw, 18-2-2004). De christelijke soep
wordt ongetwijfeld niet zo heet gegeten als
hij wordt opgediend (Elsevier, 3-2-2007).
De soep wordt minder heet gegeten dan ze
door Duivesteijn en Van ’t Riet wordt
opgediend (Nieuwsblad van het Noorden,
12-2-2000). Wordt de soep ook zo heet
gegeten, denkt u? (Radio 1, 12-4-2002).
615. veel soeps: veel bijzonders. Variant
van veel zaaks. Huizinga (1994: 535) verklaart
deze uitdrukking als volgt: "‘Soep’
(ook: snert) heeft vaak de betekenis van
iets minderwaardigs. Vgl. in de soep
lopen. Daarom ook: niet veel bijzonders
zijn. Kan ook een verbastering zijn van
‘zaaks,’ dus: niet veel zaaks zijn." Een
dergelijke uitleg geeft ook het WNT, s.v.
soep. Het is nog niet veel soeps hoor,
gewoon wat ideetjes (Martin Bril en Dirk
van Weelden, Arbeidsvitaminen, 23). Als
trigger fungeert voornamelijk niet. In mijn
bestand komt slechts één andere voor,
nooit : Computers in het basisonderwijs,
118
dat is nooit veel soeps geweest in
Nederland (De Volkskrant, 13-3-1993).
Topicalisatie is mogelijk, maar
scrambling niet: Veel soeps is het niet.
*Het is veel soeps niet. De
onmogelijkheid van scrambling deelt deze
uitdrukking met andere indefiniete
predikaten.
I.t.t. weinig zaaks ben ik weinig
soeps niet tegengekomen, al klinkt me
deze uitdrukking niet al te slecht in de
oren.
616. het sop is de kool waard: de zaak is
waard dat men er kosten of moeite aan
besteed. Meestal met ontkenning gebruikt
maar ook andere combinaties komen voor.
Die om dees luchtigh' eer zijn leden niet en
spaert / Is geck. Want seker, 't sop en is de
kool niet waert (Anna Visscher,
Gedichten, dl 1, 123). President, ik stel u
op den voorgrond dat het sop de kool niet
waard is (F. Bordewijk, Karakter, 220).
[W]as dat sop dan de kool wel waart? (E.
Wolff en A. Deken, De historie van
mejuffrouw Sara Burgerhart, 509). “Het
sop is de kool nauwelijks waard,” gaf
politierechter P. Bender zijn mening over
de zaak. (Algemeen Dagblad, 10 juni
2008).
617. sou: mhu. Minimale hoeveelheid
geld, genoemd naar een voormalige Franse
munt. Wordt ook in het Frans nog als mhu
gebruikt, vgl. bijv. het volgende voorbeeld
uit Le Monde, 7-2-1994: Lionel, seul et
sans un sou en poche, avait choisi d'aller à
Béziers. In tegenstelling tot centime, dat in
het Nederlands alleen gebruikt wordt als er
verwezen moet worden naar Frans geld en
Franse omstandigheden, kan sou ook
worden gebruikt voor Nederlandse situaties
en Nederlands geld. De hele branche
schreeuwt inderdaad moord en brand dat
ze geen sou verdient (De Volkskrant, 27-2-
1993).
618. een spaan heel laten/blijven van:
mhu. Naast spaan komt ook spaander