De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

vergelijken. Wanneer aanstaan positief
voorkomt, is het veelal vergezeld van wel
of van een bijwoord van graad, zoals zeer
(zie Hoeksema 1998). Positieve voorkomens
zijn niet zeldzaam: 53 op in totaal
320 voorkomens in mijn materiaal, d.w.z.
17%. Verder 241 (75%) in negatieve
zinnen, 11 (3%) in vraagzinnen, 6 (2%) in
het bereik van restrictieve adverbia (het
gaat hier steeds om de combinaties maar
matig aanstaan en maar half aanstaan),
voorts 2 in conditionele zinnen, 2
combinaties met minder, en 3 combinaties
met de adverbia kwalijk en slecht, die hier
ook als trigger lijken te kunnen dienen.
[G]een predicant en staet hen ane (Anna
Bijns, Refereinen [1528]). Iemand met een
gezicht dat hem niet aanstond, liet hij
zonder pardon zakken (Lisette Lewin,
Voor bijna alles bang geweest, 238). Ik
ben een drilboor als zijn gele handschoentjes
me ooit hebben aangestaan
(Hildebrand, Camera Obscura). Engeland
stond deze manier van doen allerminst aan
(De Navorscher, 1939, 15). Wij zijn
gistermiddag hier gearriveerd in Den
Haeg, om de winterquartieren te
betrekken, 'twelk mij maer half aenstaet
(Otto van Eck, Dagboek 1791-1797, 273).
Maer waeren veel menschen, die dit
scriven ende dese presentacie seer qualick
anstonde (Dagboek van broeder Wouter
Jacobsz, dl 1: 1572-1579, 151). Het staat
hem slecht aan, dit kleine mannetje zoo
vlak achter hem (Rein Brouwer, Dauw
over dorstig land, 106). Trouwens, de van
goede smaak getuigende, fraaie kaarten
stonden hem zelf ook wel aan (J. van
Oudshoorn, Tobias en de Dood, 434). Ik
had my vast verbeeld, dat de zaak u
wonder wel aanstond (Justus van Effen,
De Hollandsche Spectator, in M.C.A. van
der Heijden, 'k Wou zo graag verstandig
wezen, 43).
12. om aan te horen: het aanhoren waard.
Doorgaans gecombineerd met de trigger
niet: ‘Neerlands stem van het Oostfront’
was ‘niet om aan te horen’ (Dick Verkijk,
Radio Hilversum 1940-45, 454). Het
rumoer is niet om aan te horen (HP/De
Tijd, 14-11-1997). Vgl. ook om aan te
zien en kunnen aanhoren.
13. aan te slepen: in voldoende mate
voorradig zijn. De positieve tegenhanger
van aan de straatstenen kwijt kunnen.
Een variant (minder gebruikelijk) is
kunnen aanslepen. Met een mogelijkheid
tot emfatische verlenging van de beklemtoonde
lettergreep aan. Als triggers dienen
vnl. niet (90% van de voorkomens in mijn
bestand) en nauwelijks/amper.
De buitenverlichting is niet aan te slepen
(NRC, 21-12-1996). De Powerbooks
(schootcomputers) zijn niet aan te slepen
(Intermediair, 31-1-1997). De dynamo's,
distributieriemen, waterpompen, krukassen
en lagers waren nauwelijks aan te
slepen (Nieuwsblad van het Noorden, 10-
7-1997).
14. aan te vangen met/tegen: te beginnen
vallen met/tegen. Er was met dien jongen
niets aan te vangen (De Huisvriend, 1882,
336). Vgl. ook de duitse tegenhanger:
Neulinge im Hobby oder auch der Rest der
weltumspannenden Internet-Gemeinde
wissen jedoch mit unseren Zeichen kaum
was anzufangen (www. tram-info.de/
Abk.htm).
15. om aan te gluren: recente variant van
om aan te zien, het aanzien waard, vooral
in gebruik in voetbalverslagen. Het
Europa League-duel tegen Lille was
inderdaad niet om aan te gluren (Sp!ts,
24-2-2011).
16. om aan te zien: het aanzien waard.
Deze uitdrukking gedraagt zich geheel
analoog aan om aan te horen. De wedstrijd
was niet om aan te zien zo slecht.
Net als bij andere negatief-polaire predikaten
is de trigger vooral negatie. Het spel
van NEC was echter niet om aan te zien
(Nieuwsblad van het Noorden, 2-12-1996).
3