De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

egelen (Nieuwsblad van het Noorden, 31-
12-1997). En het gaat al evenmin aan om
de uitspraken van de 80-ers zelf te negeren
(Annie Romein-Verschoor, Vrouwenspiegel,
27). Een zeldzaam voorkomen in
een vragende zin is het volgende: En nu
worden we dan, nogal onverhoeds, voor de
vraag gesteld of het wel aangaat dat
vrouwen die de vruchtbare leeftijd reeds
gepasseerd zijn nog moeder worden (De
Volkskrant 6-1-94).
5. iemand iets aangaan: iets te maken
hebben met. Vooral gebruikt in negatieve
zinnen, zinnen met restrictieve adverbia
als slechts, alleen, uitsluitend en in vraagzinnen.
Positief gebruik is toegestaan,
maar relatief zeldzaam. Ons gaat die zaak
eigenlijk in ‘t geheel niet aan (Karl May,
In de schuilhoeken van de Balkan, 286).
En wat gaat u die geschiedenis eigenlijk
aan? (id, 314). Ik heb schrijven altijd
beschouwd als iets dat alleen mijzelf
aangaat (De Volkskrant, 2-4-1993). De
culturele aardverschuiving binnen Europa
is een ontwikkeling die ons allemaal aangaat
(id, 1-2-1993). Het Duits kent een
vergelijkbare uitdrukking angehen: Das
geht dir nichts/kaum etwas/ein Dreck an.
6. aangesleept krijgen: tamelijk zeldzame
variant van kunnen aanslepen.
Apothekers krijgen het niet aangesleept
(NRC, 20-10-2001). De verkoop van de
Euro 2012 tickets verloopt dan ook
ongekend goed, en de vele aanbieders
kunnen de tickets niet aangesleept krijgen
(http://test.gryla.eu/products/Euro+2012+k
walificatie.html)
7. kunnen aanhoren: kunnen verdragen
om aan te horen. Cf. ook kunnen aanzien.
Ik kan het niet langer aanhoren (Lodewijk
de Boer, De kaalkop luistert, 48). `Ik kan
dat niet langer aanhoren,' zei Haack
luidop (Simon Vestdijk, De kellner en de
levenden, 84). De uitdrukking komt steeds
voor in combinatie met negatie en een
aspectueel bijwoord als meer of langer.
8. aankomen met: aan boord komen met,
lastig vallen met. In combinatie met
moeten of de bevelende wijs is dit een
negatief-polaire uitdrukking. Huwelijk en
gezin, wel daar moet je bij hem al
helemaal niet mee aankomen! (Edmond en
Jules de Goncourt, Dagboek, vert Leo van
Maris, 136). Kom bij hem niet aan met
vragen over persoonlijke prestaties of
weetjes (Memory Magazine, 20-4, 2011).
9. iets aankunnen: opgewassen zijn tegen
iets. De uitdrukking is geen strikte NPU,
maar wordt wel overwegend in negatieve
contexten gebruikt. In mijn materiaal (156
voorkomens) is 62% negatief, 1% in een
conditionele zin, 1% in een comparatief,
1% met een restrictief bijwoord,12% in
vragen, 6% in combinaties met nauwelijks
en 17% in positieve omgevingen. Bij de
laatste categorie gaat het in bijna de helft
van de gevallen om combinaties met de
partikels best en wel. Je kunt de waarheid
gewoon niet aan (Patricia Cornwall, Fataal
weekend, 167). Denk je echt dat ik twee
tieners zonder toverstok niet aankan (J.K.
Rowling, Harry Potter en de Orde van de
Feniks, 576). Jij kunt het aan en ik kan het
aan (Erle Stanley Gardner, Het geheim van
de twee zusjes, 159).
10. kunnen aanslepen: voldoende voorraad
kunnen krijgen van. Komt enkel voor
in combinatie met niet en nauwelijks/
amper. De winkels die biologische voeding
verkopen kunnen hun spullen nauwelijks
nog aanslepen (Trouw, 18-6-1999). De
Stichting Max Havelaar kan de Okébanaan
niet aanslepen (Nieuwsblad van
het Noorden, 22-11-1996). Duursma
Auto's en Onderdelen uit Hoogezand kan
de Fiatjes 500 niet aanslepen vanuit Italië
(Nieuwsblad van het Noorden, 1-8-1996).
11. aanstaan: bevallen, zinnen. In tegenstelling
tot zinnen kan het onderwerp van
aanstaan een levend wezen zijn. Voor het
overige zijn deze werkwoorden goed te
2