De negatief-polaire uitdrukkingen van het Nederlands Inleiding en ...

Volkskrant, 25-2-1995). In dat Begin had
Rikkebot geen nagel om zijn gat te krabben
(Hugo Claus, Het verlangen, 10). Ik
begrijp dat jullie geen nagel hebben om je
gat te krabben (Lodewijk de Boer, The
Family, 244). De uitdrukking is al oud en
heeft varianten, zoals: En hy het niet een
scherf om zijn neers me te klouwen
(Bredero, Spaanschen Brabander Jerolimo,
vs. 955). Zuidnederlands is: een nagel
hebben om (aan) zijn gat te scharten: wij
hebben op een gegeven moment gene nagel
gehad om aan ons gat te scharten
(users.grmbl.com/). Een contaminatie (van
geen cent hebben en geen nagel hebben
om zijn kont te krabben) tekende het
Dagblad van het Noorden (27-9-2003) op
uit de mond van tennisser Raemon Sluiter:
Rijk? Sodemieter op zeg! Geen cent om je
kont te krabben.
481. het nauw nemen (met): strikt in acht
nemen. Een typisch understatementidioom,
dat doorgaans met een afgezwakte
negatie optreedt, bij voorkeur niet zo of
niet al te. Van 116 voorkomens zijn er 97
(=87%) combinaties met niet, voorts 7%
combinaties met minder, 1% combinaties
met weinig. Van de 97 combinaties met
niet is op zijn beurt 85% afgezwakt door
middel van zo: hij nam het niet zo nauw /
hij nam het zo nauw niet; verder 11% niet
al te, en de rest is niet erg, niet altijd even
nauw e.d. Slechts een enkele maal treedt
onverdunde negatie op. Lars kent een
dierentuin die het niet zo nauw neemt met
de regels (Midas Dekkers, Het walvismeer,
88). Met de eerlijkheid nam hij het
niet zo nauw (Lisette Lewin, Voor bijna
alles bang geweest, 38). Erg nauw neemt
Jan Brons het niet (Rein Brouwer, Dauw
over dorstig land, 75). Er zijn ook talen die
het minder nauw nemen met de randen van
woorden dan het Nederlands (Marc van
Oostendorp, Tongval - hoe klinken
Nederlanders? p. 197).
482. kunnen/zullen nazeggen: uitdrukking
van onvergelijkbaarheid, vgl. ook kunnen
91
tippen aan, een evenknie hebben, etc. Bij
deze uitdrukking gaat het echter niet om
onvergelijkbaarheid van personen of
zaken, maar van ervaringen of oordelen.
Negatieve zinnen maken 53% uit van mijn
materiaal, zinnen met weinig/niet veel
27%, overige negatieve contexten 17% en
3% was positief. Dat zal geen uitgever me
nazeggen, dat weet ik (HP/De Tijd, 17-3-
2000). Weinig bladen in Amerika konden
hem dat in die tijd nazeggen! (De
Standaard, 19-6-1998). Debuteren in de
Europa Cup met een doelpunt, niet veel
Feyenoorders kunnen het de Brabander
nazeggen (Rotterdams Dagblad, 8-3-
1996).
483. nemen: pikken, accepteren, dulden.
Iets niet nemen is iets niet pikken, ergens
geen genoegen mee nemen. Vgl. Engels
take: I’m not gonna take it anymore. Het
Partijbestuur zal dit niet nemen, zegt ze
(Ed. van Thijn, Dagboek van een onderhandelaar,
148). Ik neem het niet langer!!!
(Martin Lodewijk, Agent 327 - Dossier
Zevenslaper, 20). Nemen we dat? (Theun
de Vries, Februari, dl. 1, 401)
484. neuk: mhu, leenvertaling van a fuck,
een Engelse krachtterm die, veelal in
combinatie met give, wordt gebruikt als
NPU. Tot dusver heb ik deze uitdrukking
uitsluitend in rapteksten aangetroffen. Ik
geef geen neuk, ik kreuk en beuk / alles wat
soft is, ja leuk! (Osdorp Posse, Osdorp
Stijl), dus jouw vooroordelen kunnen ons
geen neuk schelen (Osdorp Posse, Vlijmscherp).
Zie ook een fuck en een shit.
485. aan de/zijn neus hangen: vertellen.
Dat ga ik nu niet aan uw neus hangen (De
Volkskrant, 26-6-1997). [I]k zou hem
daar nooit iets van aan zijn neus hangen
(Ab Visser, Sheffield steel, 80). We hoeven
hem niet dadelijk alles aan de neus te
hangen (Jacques Gans, Het vege lijf, 147).
Een Duitse tegenhanger van deze
uitdrukking is auf die Nase binden: Das
werde ich wohl nicht jedem auf die Nase