Paper - Faculteit der Letteren - Rijksuniversiteit Groningen

Hoofdstuk 1 Inleiding
1 Inleiding
1.1 Introductie van het onderzoek
Geen radio, geen tv, geen e-mail, geen web en toch was er nieuws. Honderd jaar geleden was de
krant het medium bij uitstek om nieuws te brengen. Krantenuitgevers verlangen misschien stiekem
weer terug naar die tijd. Er was één machtig medium en een gezagdragende redactie van journalisten
bepaalde wat het volk als nieuws kreeg voorgeschoteld.
Maar 2003 schetst een ander beeld. De consument kan zelf aangeven in wat voor soort nieuws hij
trek heeft: kanaal, vorm en inhoud zijn variabel en de lezer bepaalt. Een ‘headline’ via sms, even
zappen
- op tv of het web - langs pagina 101 van Teletekst, het journaal van gisteren bekijken op NOS.nl of
een krantje lezen op weg van huis naar het werk. Door de ontwikkeling van nieuwe technieken
beschikt de nieuwswereld over vele kanalen waarlangs zij het nieuws aan de man kan brengen en de
lezer heeft het voor het uitkiezen.
De visionairs zijn het er over eens dat de uitgeverswereld moet investeren in deze verscheidenheid.
De krantenuitgever die stug vasthoudt aan één uitingskanaal is geen lang leven beschoren, zo luidt de
voorspelling. Een massaproduct als de krant spreekt niet iedereen meer aan. Steeds meer uitgevers
gaan toe naar een database model van uitgeven: dezelfde informatie - het nieuws - wordt in
verschillende formaten verpakt en langs verschillende kanalen naar de nieuwsconsument verstuurd.
Dan weer als ‘ouderwetse’ papieren krant, dan weer als nieuws op een website, dan weer als e-mail
naar de mailbox, dan weer als sms-bericht naar een mobiele telefoon. Soms fungeert ze als
massamedium, dan weer levert het 1-op-1 informatie.
Maar zijn al die nieuwe kanalen wel geschikt voor het brengen van nieuws? Dat die nieuwe kanalen
voor handen zijn, wil nog niet zeggen dat ze zich ook lenen voor het brengen van nieuws. Tijdens de
internethype begaven veel kranten zich haastig naar het web. Dit nieuwe medium beloofde gouden
bergen: een in potentie oneindig lezerspubliek, onbeperkte ruimte en multimediale mogelijkheden.
Maar voor veel uitgeverijen is het web eerder een kostenpost dan een uitkomst gebleken.
Inmiddels zijn we beland in de tweede ronde. Het web heeft haar verwachtingen (nog) niet
waargemaakt, met name advertentie-inkomsten blijven achter. De e-paper en e-mail zijn de
toepassingen waar de uitgevers nu hun pijlen op richten. E-mail wordt vaak ingezet als kattenbel voor
de website. Als een soort tv-gids geeft het aan wat er allemaal getoond wordt vandaag - op het web of
in de krant.
Maar is dat ‘alles’ waar e-mail goed voor is? Of zou e-mail ook geschikt zijn voor het brengen van
nieuws? Een overhaaste gang naar alles wat de woorden ‘nieuw’ en ‘media’ in zich draagt, is niet
verstandig. Voor elk nieuw medium moet onderzocht worden of het zich ook voor het brengen van
nieuws leent. Een nieuwsuitgever zal eerst duidelijk voor ogen moeten hebben wat zij met dat nieuwe
medium wil doen. Hoe draagt deze innovatie bij aan het nieuwsaanbod zoals we dat tot nu toe al
brengen? Welke meerwaarde heeft het?
Er kan van alles in de nieuwswereld en uitgevers lijken van alles te moeten. De tijd om rustig te
bedenken waarom je een bepaalde innovatie door zou moeten voeren, is er vaak niet. Zit de
consument op deze nieuwe kanalen te wachten? Vergroot het voor de lezer de informatieovervloed of
kan het hem helpen orde te scheppen in de chaos?
Elke zichzelf respecterende organisatie heeft nu al enkele jaren een website. Wie nu nog serieus
genomen wil worden op internet, verstuurt daar ook een nieuwsbrief bij. ‘Everybody does it en we
moeten wel mee’, wordt op het gebied van ICT te vaak als argument gebruikt. In deze scriptie kom ik
met geldige argumenten waarom e-mail wel of niet als nieuwskanaal ingezet zou moeten worden.
In deze scriptie zal ik aangeven wat een krantenuitgever met e-mail als nieuwskanaal zou kunnen en
moeten doen. Het kan als leidraad dienen om andere vormen van nieuwe media te benaderen en hun
geschiktheid te testen voor het brengen van nieuws.

Hoofdstuk 1 Inleiding
1.2 Probleemstelling
Het onderzoek moet gezien worden als de bestudering van een nieuwe vorm van nieuwsoverdracht.
Onderzocht wordt hoe één voorbeeld van een digitaal medium, in dit geval e-mail, gebruikt kan
worden voor het brengen van nieuws. Ik heb hierbij voor een brede, interdisciplinaire benadering
gekozen, waarbij theorieën uit de communicatie, de journalistiek en de informatietechnologie worden
samengebracht.
Vanuit de theorie wordt een model gecreëerd waarin wordt beschreven hoe nieuwsoverdracht via email
plaats zou moeten vinden. Dit model wordt vervolgens naast de praktijk gelegd om te
onderzoeken in hoeverre de huidige e-mailkranten voldoen aan dit model. Uiteindelijk kom ik tot een
aanbeveling voor de vorm van een e-mailkrant die een kans van overleven heeft. Met kans van
overleven wordt hier bedoeld dat de consument er behoefte aan heeft om op deze manier nieuws tot
zich te nemen en dat voor de nieuwsuitgever deze vorm van nieuwsoverdracht uiteindelijk rendabel
zou zijn.
In dit onderzoek staat de volgende onderzoeksvraag centraal:
“Hoe zou nieuwsoverdracht via e-mail in theorie plaats kunnen vinden zodat het een
kans van overleven heeft en hoe vindt die overdracht nu in de praktijk plaats?”
Om een antwoord te geven op deze vraag, zullen de volgende vier deelvragen beantwoord worden:
1. Wat zijn kenmerken van digitale communicatie, e-mail en nieuws?
2. Hoe vindt nieuwsoverdracht via de krant en het web plaats?
3. Wat zijn kenmerkende eigenschappen van communiceren via e-mail en met name het
overbrengen van nieuws via e-mail?
4. Wat zijn in de praktijk overwegingen van de zender van de boodschap (de nieuwsuitgever) en de
ontvanger (de nieuwsconsument) bij het respectievelijk zenden en ontvangen van nieuws per email?
De eerste drie vragen zullen vanuit de theorie beantwoord worden. Om de laatste vraag te
beantwoorden zijn twee praktische onderzoeken uitgevoerd, die worden beschreven in het vierde
hoofdstuk.
1.3 Onderzoeksmethode
Het onderzoek om tot de beantwoording van de centrale probleemstelling te komen, bestaat uit twee
delen: een literatuuronderzoek en een empirisch onderzoek. Het empirische, of praktische onderzoek,
valt uiteen in twee onderzoeken: een kwalitatief deel (een beschrijvende inventarisatie) en een
kwantitatief deel (een lezersonderzoek).
Literatuuronderzoek
In het literatuuronderzoek wordt vanuit drie disciplines naar de vraagstelling gekeken: vanuit de
(digitale) communicatie, de journalistiek en de informatietechnologie.
Digitale communicatie geeft het kader aan waarin e-mail wordt gebruikt om communicatie van nieuws
mogelijk te maken tussen de krantenorganisatie en haar lezers. Vanuit de journalistiek wordt o.a.
bekeken wat de kenmerken van nieuws en nieuwsoverdracht zijn. Nieuwsoverdracht via e-mail draagt
kenmerken van nieuwsoverdracht via de krant (de ‘moeder’ van al het geschreven nieuws), maar ook
kenmerken van nieuwsoverdracht via het web (een vorm van digitale communicatie) met zich mee.
Door te bestuderen hoe de nieuwsoverdracht via de krant en het web plaatsvindt, kunnen we iets
leren over de nieuwsoverdracht via e-mail. De informatietechnologie geeft een scala aan multimediale
mogelijkheden en beperkingen om nieuws digitaal vorm te geven en aan de man te brengen.

Hoofdstuk 1 Inleiding
Dit literatuuronderzoek vindt zijn neerslag in het tweede en derde hoofdstuk. In het tweede hoofdstuk
wordt antwoord gegeven op de eerste deelvraag: “Wat zijn kenmerken van digitale communicatie, email
en nieuws?” De vragen “Hoe vindt nieuwsoverdracht via de krant en het web plaats?” en “Wat
zijn kenmerkende eigenschappen van communiceren via e-mail en met name het overbrengen van
nieuws via e-mail?” worden in het derde hoofdstuk beantwoord.
Empirisch onderzoek: twee delen
Het empirisch onderzoek is een beschrijvend onderzoek dat in het vierde hoofdstuk wordt
gepresenteerd. Hierin wordt aangegeven hoe de nieuwsoverdracht via e-mail op het moment verloopt.
Dit geeft inzicht in de drie componenten van communiceren: de zender (de nieuwsuitgever), het
bericht (nieuws in e-mail) en de ontvanger (de nieuwsconsument).
De zender en het bericht: beschrijving van de ‘status quo’
In het eerste descriptieve, kwalitatieve onderzoek wordt beschreven hoe de overdracht van nieuws via
e-mail op het moment in de praktijk plaatsvindt. Door vierentwintig e-mailkranten te beschrijven,
krijgen we inzicht in de zender en het bericht (nieuws via e-mail). De ‘status quo’ van
nieuwsoverdracht via e-mail wordt beschreven.
De ontvanger: gebruikersonderzoek
Het tweede onderzoek is kwantitatief van aard. Via een online enquête is inzicht verkregen in de
huidige situatie en wordt de ontvangerszijde van het communicatieproces belicht. De manier waarop
nieuws per e-mail wordt gebruikt en de wensen van de nieuwsconsument op het gebied van
nieuwsoverdracht per e-mail, worden duidelijk gemaakt. Door middel van een online
gebruikersonderzoek onder de lezers van de e-mailkrant van het Eindhovens Dagblad, krijgen we
onder meer inzicht in de doelen van de ontvanger. Uiteindelijk hebben meer dan duizend
nieuwsconsumenten de online enquête ingevuld. Dit hoge aantal kon gehaald worden doordat een
echte ‘case’ uit de praktijk is genomen. Daarnaast heeft een goede toepassing van
informatietechnologie eraan bijgedragen dat de online enquête zeer gebruiksvriendelijk was en een
respons van meer dan 40% kon halen. Hiermee geeft dit onderzoek gedeeltelijk antwoord op de
vierde deelvraag: “Wat zijn in de praktijk overwegingen van de zender van de boodschap (de
nieuwsuitgever) en de ontvanger (de nieuwsconsument) bij het respectievelijk zenden en ontvangen
van nieuws per e-mail?”
1.4 Opzet van de scriptie
De scriptie omvat vijf hoofdstukken. In het volgende hoofdstuk komen de belangrijkste begrippen en
issues vanuit de journalistiek, de (digitale) communicatie en de informatietechnologie aan bod. Dit
‘begrippenkader’ plaatst het onderzoek in een ruim kader en geeft aan welke termen bij het oplossen
van de probleemstelling gebruikt zullen worden. De termen digitale media & communicatie, e-mail en
nieuws staan hier centraal.
In hoofdstuk drie volgt de integratie van de literatuur die bestudeerd is op de gebieden van
journalistiek, digitale communicatie en informatietechnologie. De nieuwsoverdracht via krant, web en
e-mail wordt bestudeerd. Tot slot wordt een model voorgesteld voor het brengen van nieuws via email.
De twee praktische onderzoeken komen aan bod in het vierde hoofdstuk. De onderzoeken geven
inzicht in de drie componenten in het communicatieproces: de zender, het bericht en de ontvanger.
Een gedetailleerde omschrijving van vierentwintig e-mailkranten geeft inzicht in de zender en het
bericht. Door middel van een survey-onderzoek komen we meer te weten over de ontvanger.
In het vijfde en concluderende hoofdstuk worden deze onderzoeken - theoretisch en praktisch -
samengevoegd. ‘Hoe het kan’ vanuit de theorie wordt vergeleken met ‘hoe het is’ in de realiteit.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2.1 Inleiding
In dit hoofdstuk beschrijf ik algemene begrippen en ‘issues’ uit de drie genoemde disciplines, de
journalistiek, de digitale communicatie en de informatietechnologie. Dit geeft een introductie in de
theorie die straks toegepast zal worden bij het oplossen van de probleemstelling: “Hoe zou
nieuwsoverdracht via e-mail in theorie plaats kunnen vinden zodat het een kans van overleven heeft
en hoe vindt die overdracht in de praktijk plaats?”
Dit onderdeel omvat drie delen. Eerst worden de begrippen die nodig zijn vanuit de (digitale)
communicatie geïntroduceerd. Daarna volgen issues en begrippen uit de journalistiek. Tot slot wordt
gekeken hoe de informatietechnologie een bijdrage kan leveren aan het beantwoorden van de
onderzoeksvraag.
2.2 Digitale communicatie
2.2.1 Een communicatiemodel
Bij communicatie is er altijd sprake van drie componenten: een zender, een boodschap en een
ontvanger. In deze scriptie zijn dit respectievelijk de nieuwsuitgever, het nieuws en de
nieuwsconsument en is er bovendien sprake van communicatie via een beeldscherm. Ook weten we
dat het gebruikte medium e-mail is.
Er zijn vele modellen die representeren hoe communicatie in het algemeen verloopt. Ik heb gekozen
voor het model voor digitale communicatie van Van Driel (2001:71), die de volgende processen
onderscheidt:
1. Een fysieke zender en een fysieke doelgroep communiceren met elkaar.
2. De communicatie vindt plaats via een medium en bepaalde kanalen.
3. Een fysieke zender codeert zijn bedoeling in een uiting op een bepaald moment en in een
bepaalde ruimte; een fysieke doelgroep decodeert de uiting op een bepaald moment en in een
bepaalde ruimte.
4. Een uiting kan verschillende doelen hebben
5. De fysieke zender richt zich op de geïmpliceerde doelgroep.
6. De fysieke doelgroep decodeert de uiting; hierbij kan zij een geïmpliceerde zender construeren.
In het model dat Van Driel (2001) voorstelt, ziet dat er als volgt uit:

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
De geïmpliceerde doelgroep is het beeld van de doelgroep zoals de zender zich dat voorstelt. De
geïmpliceerde zender is het beeld van de zender zoals de doelgroep zich dat - aan de hand van de
boodschap - voorstelt.
Uit dit model leren we ten eerste dat er drie componenten zijn die een rol spelen in communicatie: de
zender, de uiting en de ontvanger. Deze drie componenten zullen in het empirisch onderzoek
uitgebreid onderzocht worden. Eigenschappen van de zender en de uiting worden in het vierde
hoofdstuk bij de analyse van vierentwintig e-mailkranten beschreven. In het gebruikersonderzoek, een
enquête onder lezers van de e-mailkant van het Eindhovens Dagblad, komt de ontvanger aan bod.
Van Driel noemt in zijn model enkele aspecten die in andere communicatiemodellen niet voorkomen,
zoals zijn theorieën over de geïmpliceerde lezer en geïmpliceerde doelgroep en de diverse te
onderscheiden doelen (expressief, referentieel en appellerend). Deze aspecten zullen echter in dit
onderzoek verder niet meegenomen worden en worden slechts ter kennisgeving gepresenteerd.
Desalniettemin maak ik gebruik van juist dit model, omdat hierin zowel vanuit de zender als vanuit de
ontvanger een pijl is getekend naar de boodschap toe. Dit in tegenstelling tot andere modellen voor
(traditionele vormen van) communicatie, waarbij de lijnen vaak één richting op wijzen. Het model
“zender --> uiting --> ontvanger” is daarbij gebruikelijk. Ik heb gekozen voor bovenstaand model
omdat bij digitale communicatie de richting van de boodschap minder uni-directioneel is dan bij
traditionele vormen van communicatie: de ontvanger heeft een grotere invloed op de inhoud van de
boodschap. Om die meer interactieve relatie tussen zender en ontvanger aan te geven, is dit model
gepresenteerd (zie ook: paragraaf 2.2.3 over digitale media).
2.2.2 Het onderscheiden van communicatieprocessen
Nieuws via e-mail is een nieuwe vorm van nieuwsoverdracht waar meerdere communicatieprocessen
samenkomen. In deze sectie zal ik de criteria aangeven om deze nieuwe vorm van
nieuwsberichtgeving te beschrijven en positioneren. De gebruikte criteria zijn opgesteld door
communicatiekundige Porteman (1998:30). De selectie van criteria is gebaseerd op de kenmerken die
Fidler (1997), Guedon (1994), McQuail (1994) en De Grooff (1986) gebruiken om twee of meer
communicatieprocessen van elkaar te onderscheiden en te definiëren: de vorm van de boodschap, de
richting van de boodschap, interactiviteit, selectie, het gebruik van het medium en tot slot zijn functies.
Hieronder staat bij elk criterium een korte toelichting:
1. Vorm van de boodschap:
De vorm van de boodschap slaat op de soorten signalen die het medium kan gebruiken om zijn
boodschap over te brengen, zoals tekstuele en audiovisuele signalen.
2. Richting van de boodschap
De richting van een boodschap kan uni-, bi-, of multi-directioneel zijn. Is er sprake van
eenrichtingsverkeer of heeft de ontvanger ook invloed op de inhoud van de boodschap?
3. Interactiviteit
Hoe interactief is het medium? Een omschrijving van het begrip interactiviteit volgt verderop in dit
hoofdstuk.
4. Selectie
Waar vindt de selectie plaats? De zender (de journalist) maakt een selectie en definieert wat als
nieuws moet worden gezien. Vervolgens selecteert de lezer daaruit het voor hem interessante
aanbod.
5. Gebruik van het medium
Is het gebruik plaats- en / of tijdsgebonden?
6. Functies van het medium
Welke functie vervult het medium?
Deze criteria zullen in het derde hoofdstuk gebruikt worden om de nieuwsoverdracht via krant, web en
e-mail met elkaar te vergelijken.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2.2.3 Digitale media
Nieuwsuitgevers begeven zich steeds meer op het terrein van de nieuwe of digitale media. Ook email,
het medium waarover deze scriptie gaat, valt onder deze noemer. Daarom beschrijf ik hier kort
wat de kenmerken zijn van digitale media.
Kenmerken digitale media
Vanaf nu zal ik het hebben over digitale media in plaats van nieuwe media. De aanduiding ‘nieuw’ is
ongelukkig, omdat elk medium op enig moment nieuw is geweest en de term dus niet exclusief voor
deze tijd is. Multimedialiteit en interactiviteit worden gezien als de kenmerkende eigenschappen van
digitale media.
Multimedia
Bij de traditionele media -zoals krant en tv - heeft elk medium zijn eigen toepassing. Voor elke
toepassing bestaat er een (ander) medium dat het meest geschikt is voor deze specifieke toepassing.
Digitale media hebben kenmerken waardoor ze geschikt zijn voor meerdere toepassingen tegelijkertijd
en niet slechts voor één of enkele, zoals bij de traditionele media het geval is. Internet bijvoorbeeld,
wordt gebruikt als massamedium door de websites die erop te vinden zijn en die iedereen met een
internetaansluiting kan ontvangen. Tegelijkertijd kan het netwerk gebruikt worden voor het versturen
van persoonlijke elektronische post. Het meervoud van toepassingen is één van de betekenissen van
het begrip ‘multimedia’. Een andere betekenis van ‘multimedia’ is dat deze media zowel tekst en data
als beeld en geluid presenteren. Digitale media bieden dus geïntegreerde toepassingen.
Interactief
Interactiviteit is naast multimedialiteit een tweede kenmerk van digitale media. Vaak wordt met de term
‘interactief’ bedoeld dat een gebruiker zelf kan bepalen in welke volgorde hij informatie aangeboden
krijgt. Met Van Driel (2001:42) meen ik dat interactiviteit verder gaat dan de vrijheid om een volgorde
te kiezen. Om van interactiviteit te kunnen spreken is het essentieel dat een gebruiker mede de
inhoud van de communicatie kan bepalen.
De zogenaamde traditionele media - zoals krant en tv - bevatten wel één van de bovengenoemde
kenmerken, maar niet beide. Zo is televisie wel geïntegreerd, maar niet interactief. Een ander
voorbeeld is de (traditionele) telefoon, die wel interactief, maar weer niet geïntegreerd te noemen is.
Digitale media zijn dus geïntegreerd én interactief.
Netwerkmodel
Bij de traditionele media zoals radio, televisie of magazines, bestaat een grote afstand tussen zender
en ontvanger en ook tussen ontvangers bestaat nauwelijks of geen contact. Er is sprake van een
passieve rol van de ontvanger die niet of nauwelijks invloed kan uitoefenen op de inhoud van de
boodschap. Dit noemen we het ‘broadcastmodel’: een beperkt aantal mediagiganten bepaalt wat
iedereen op welk tijdstip te zien en te lezen krijgt.
Internet brengt verandering in deze top-down situatie. Het broadcastmodel is plaats aan het maken
voor het netwerkmodel, waarin begrippen als decentraal, pluriform en individueel een rol spelen (Van
Driel 2001:16). Communicatiekundigen signaleren dat door de komst van de vele nieuwe media de
westerse samenleving verstrooid is geraakt. Er is geen sprake meer van overzichtelijkheid in het
informatieaanbod, noch in het publiek. De rollen lijken niet meer vast te liggen.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Toepassingen van Internet: e-mail en world wide web
Het bekendste voorbeeld van een digitaal medium is het internet. Het internet kent een aantal
toepassingsmogelijkheden waarvan e-mail en het web het populairst zijn. Sinds de doorbraak van het
world wide web, is het aantal gebruikers van internet explosief toegenomen. NUA Internet Surveys
geeft aantallen over het totaal aantal gebruikers van Internet
(http://www.nua.ie/surveys/how_many_online). Per september 2002 hebben wereldwijd 605,6 miljoen
bedrijven en huishoudens een aansluiting op Internet. Dit is 10% van de totale wereldbevolking. Ter
vergelijking: in november 2000 was dit aantal 407,1 miljoen; in september 1999 waren er 201 miljoen
aansluitingen (bron:NUA Internet Surveys).
Wereldwijd 605,6 miljoen
Europa 190,9 miljoen
Asia / Pacific 187,2 miljoen
Canada & USA 182,7 miljoen
Latijns-Amerika 33,4 miljoen
Midden-Oosten 5,1 miljoen
Afrika 6,3 miljoen
Nederland telde in september 2002 in totaal 9,7 miljoen internetaansluitingen, wat een
internetpenetratie oplevert van ongeveer 60%. (Ter vergelijking: in november 2000 was dit nog 43%.)
Het ARIA-patroon
Het gebruik van Internet loopt dus in ras tempo op. Toch is er ook weerstand tegen de introductie van
het web en e-mail (geweest). De geschiedenis van nieuwe media laat zien hoe mensen in het
verleden volgens een bepaald patroon hebben gereageerd op de introductie van die nieuwe media.
Ook ontwikkelt een medium zelf zich volgens een bepaald patroon. Van Driel (2001:30) noemt deze
patronen samen het ARIA-patroon. Het ARIA-patrooon bestaat uit vier fasen:
1. Amazement. Aanvankelijk is er verbazing over het nieuwe medium, zo niet bewondering. Die
bewonderende verbazing uit zich bij een kleine groep.
2. Resistance. Een nieuw medium wordt als bedreigend of las onzinnig ervaren. De weerstand is
dan ook groot. Natuurlijk is die weerstand verklaarbaar vanuit de vertrouwdheid met gevestigde
media.
3. Imitation. In eerste instantie kan een nieuw medium niet anders dan uitingen van vertrouwde
media imiteren.
4. Authenticity. Een nieuw medium ontwikkelt al dan niet een eigen kracht en eigen-aardigheden die
het medium onderscheiden van vertrouwde media.
Naast het oproepen van verbazing en van weerstand hebben nieuwe media de neiging om uitingen
van bestaande media te kopiëren voordat ze een eigen aard ontwikkelen. Je zou kunnen zeggen dat
we aan het begin van de 21e eeuw midden in fase 3 en 4 van het ARIA-patroon zitten, als het gaat om
digitale media. Geheel opgegroeid in een schrift- en beeldcultuur kunnen we aanvankelijk moeilijk
anders dan op een schriftelijk en filmische wijze omgaan met de nieuwe digitale media. Imitatiegedrag
viert hoogtij. Dit was bijvoorbeeld heel duidelijk te zien toen de eerste kranten op het Web verschenen.
Vaak werden de sites slechts één maal per dag vernieuwd: de papieren krant komt toch ook maar één
keer per dag uit? Nog steeds zijn veel nieuwssites niet meer dan kopieën van de papieren krant.
Langzaamaan verschuift de overdracht van nieuws via het web naar de vierde fase.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2.3 Journalistiek
2.3.1 Nieuws
Het tweede vakgebied dat in deze scriptie een belangrijke rol speelt, is de journalistiek. Het onderzoek
richt zich tenslotte op nieuwsoverdracht, zij het in een ‘digitale jas’. Nieuws vormt een specifieke
categorie informatie, die zo zijn eigen kenmerken heeft. Deze kenmerken, de aspecten die een rol
spelen bij het consumeren van nieuws en de huidige stand van zaken in de journalistiek, komen aan
de orde in dit onderdeel.
Definitie en kenmerken
Het begrip “nieuws” speelt een centrale rol in deze scriptie. Maar hoe kunnen we ‘nieuws’
omschrijven?
Oostendorp en Peters (1996) geven een omschrijving. Ze geven daarbij aan in hoeverre nieuws zich
onderscheidt van andere soorten informatie. Zij komen tot de volgende verschillen:
Nieuws geeft actuele informatie: er kan wel ‘oude’ informatie worden gegeven, maar daar moet
een actuele aanleiding voor zijn. Nieuws bevat berichten over uiteenlopende onderwerpen.
Nieuws is niet beperkt tot een bepaald domein, het geeft een ‘compleet’ beeld van wat er in de
wereld gebeurt of is in ieder geval gevarieerd. Nieuws beschrijft ook ontwikkelingen in de wereld:
vaak wordt op eerdere berichten teruggegrepen. Het nieuws bevat losse berichten in een volgorde
die vooral met het belang van de informatie te maken heeft. Er is niet echt een thematische
ordening.
Nieuws is op een journalistieke manier geselecteerd en vormgegeven. We spreken pas van
nieuws wanneer een journalistieke selectie is gemaakt, dat wil zeggen wanneer overwegingen
met betrekking tot de geschiktheid voor een bepaald publiek zijn gemaakt. Verder wordt de
informatie zoveel mogelijk bruikbaar voor het publiek gepresenteerd. Er gelden bepaalde criteria,
zowel wat de nieuwsselectie betreft als wat de presentatie betreft (enige, maar niet te veel uitleg
en interpretatie, voor zover mogelijk scheiding tussen feiten en meningen). Nieuwsmakers houden
zich bovendien aan bepaalde nieuwsconventies, zoals een inleiding die informatie over de 5 w’s
bevat (wie, wat, wanneer, waar en waarom) en een opbouw waarin met het belangrijkste wordt
begonnen. Deze conventies sluiten aan bij ideeën van de consumenten over wat nieuws moet
zijn. Er zijn ook specifiekere en meer willekeurige afspraken, bijvoorbeeld over de opbouw van
een uitzending van het korte radionieuws (duur twee minuten, met ongeveer vijf items, formulering
en stemgebruik vrij formeel, enz.). Het publiek hecht aan die vaste vormen. Als men wijzigingen
wil aanbrengen voert men die meestal bewust geleidelijk in. Wanneer een onmiddellijke
verandering noodzakelijk is, levert dit vaak protesten op.
Nieuwswaarde
Hoe nieuwswaarde wordt bepaald, wordt duidelijk aan de hand van verschillende criteria. De criteria
vormen samen het zogenaamde CABABA-rijtje. De letters in de formule staan voor:
Conflict; er is sprake van tegenstellingen
Actualiteit; dat wat gebeurd is of nog moet plaatsvinden
Belangrijkheid: als er duidelijke ontwikkelingen en gebeurtenissen plaatsvinden die op (veel)
mensen betrekking hebben
Afwijking: als het onderwerp afwijkt van het normale
Belangstelling: dat wat lezers interessant vinden
Autoriteit: als de informatie van een belangrijke en betrouwbare bron afkomstig is
(Kussendrager, 1997:109 - 111)
Deze criteria bepalen wat in het algemeen als nieuws wordt ervaren.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Het consumeren van nieuws
Waarom consumeren mensen nieuws bij wijze van ontspanning, terwijl het vaak gaat om negatieve
berichten? Van Oostendorp en Peeters (1996) concluderen dat in sommige gevallen een specifiek
belang of een specifieke informatiebehoefte een rol speelt, maar dat veelal het motief algemener is.
Nieuwsgierigheid is van belang, evenals een algemeen plezier in het verwerken van informatie, een
intrinsieke behoefte aan cognitieve activiteit. Hierbij gebruiken zij het begrip ‘cognitieve
interessantheid’. Een tekst is cognitief interessant als de inhoud voor de lezer niet te onbekend, maar
ook niet te bekend is, als de informatie niet te voorspelbaar is, maar ook niet volledig onvoorspelbaar
is, en als achteraf de rol van de informatie-eenheden te begrijpen is, d.w.z. als de informatie te
integreren is in een totaalbeeld.
Mensen verschillen niet alleen in de mate waarin ze geneigd zijn zich fysiek in te spannen, maar ook
in de mate waarin ze zich geestelijk willen inspannen. Zo komen Van Oostendorp en Peeters op het
concept need for cognition dat door Cacioppo en Petty (1982) gedefinieerd wordt als de neigingen om
cognitieve inspanningen te verrichten en daar plezier in te hebben. Het bezig zijn met informatie die
een wisselend karakter heeft en waarbij zo nu en dan een kwestie afgerond wordt, zoals vaak het
geval is met nieuwsuitzendingen of nieuwspagina’s, kan aangename en stimulerende gevoelens
oproepen. Ook het feuilletonkarakter van nieuws kan aangename spanning creëren. Als in een aantal
nieuwsuitzendingen op hetzelfde thema teruggekomen wordt en een ontwikkeling gerapporteerd
wordt, kan het benodigde proces van actualiseren aangename en stimulerende gevoelens oproepen.
De verwerking van nieuws
Van Oostendorp en Peeters constateren dat er twee dingen opvallen aan de wijze waarop mensen
aandacht aan het nieuws besteden. Ten eerste worden veel nieuwsberichten oppervlakkig verwerkt.
Men ‘scant’ of ‘monitort’ de informatie op zaken die belangrijk zijn voor de personen zelf (Graber,
1988). Ten tweede zit er in de aandachtsbesteding en verwerking ook een aspect van flexibiliteit:
bepaalde informatie wordt eruit gelicht en dieper verwerkt. De ‘scanning’ kan worden onderbroken bij
het detecteren van deze informatie. Men stapt dan af van de ‘automatische piloot’ en gaat over op een
meer uitgebreide constructie van ‘een situatiemodel’. Dit betekent dat de lezer een model vormt van
de situatie waar de tekst over gaat of naar verwijst: informatie die rechtstreeks afgeleid wordt uit de
tekst wordt geïntegreerd met de (vaak schematische) kennis van de lezer welke geactiveerd wordt
door het lezen van de tekst. Bij een meer oppervlakkige verwerking, wordt enkel een ‘propositionele
representatie’ gevormd. Op detailniveau (‘microstructuur’) en op globaal niveau (‘macrostructuur’) kent
de lezer de betekenis van de tekst. Echter, die kennis wordt niet geïntegreerd met het eigen
‘kennisbestand’, zoals bij het creëren van een situatiemodel wel het geval is (Van Oostendorp en
Peeters, 1996).
Oppervlakkige verwerking
De conclusie uit veel onderzoek (zie bijvoorbeeld Graber, 1988) naar het lezen van krantenartikelen is
dat men veel ‘scant’, hetgeen betekent dat men een oppervlakkige, deels onsamenhangende
‘propositionele representatie’ vormt en bijna geen situatiemodel construeert.
Verder blijken lezers zelf dit geen probleem te vinden. Met andere woorden, het lijkt erop dat er een
discrepantie bestaat tussen de metacognitie en cognitie van mensen. Hiermee willen we aangeven
dat de kwaliteit van de gevormde mentale representatie minimaal of zelfs onvolledig is, terwijl dat op
meta-cognitief niveau niet of onvoldoende gesignaleerd wordt.
De scanning van informatie gaat gepaard met een bijna automatische manier van verwerking. De
processen die daarbij aan de gang zijn, hoeven niet bewust gestuurd te worden en vergen weinig
verwerkingscapaciteit. Ze ontstaan door ervaring. De meeste mensen hebben veel ervaring met
nieuwsmedia. Het gebruiken van nieuwsmedia verloopt voor een groot gedeelte automatisch, maar
wordt ook voor een deel bewust gestuurd. Koppen in kranten en dergelijke zijn zo gemaakt dat ze
aandacht trekken -dankzij aangeboren reactiepatronen of door ervaringen (aangeleerde interessen).
Het feit dat dit ‘scannen’ gemakkelijk, automatisch gaat maakt het tot een prettige activiteit (het is
meer dan alleen een middel om iets interessants te vinden). Juist omdat nieuwsconsumptie voor een
groot gedeelte automatisch verloopt en weinig verwerkingscapaciteit vergt blijft er mentale energie
over om aandacht te besteden aan dingen die nieuw, verrassend, bedreigend en dergelijke zijn.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Flexibiliteit
Petty en Cacioppo (1981) onderscheiden de perifere route en de centrale route bij de verwerking van
informatie. Mensen beschikken over de nodige flexibiliteit, het vermogen over te stappen op een meer
gerichte, diepere verwerking als dat gewenst is. Deze flexibiliteit stelt de nieuwsconsument in staat
ook selectief te zijn. Lezers, luisteraars en kijkers voeren een continue monitoring uit van de
binnenkomende informatie. Pas wanneer de nieuwsconsument belangrijke informatie tegenkomt
schakelt deze over op een meer intensieve verwerking. Belangrijk is dat partiële of selectieve kijk-,
luister- of leesstrategieën (als ‘skimming’) mogelijk worden gemaakt door de hiërarchische opbouw
van nieuws in een bericht (Van Dijk, 1988). Lezers, zeker gevorderde krantenlezers, beschikken over
de algemene kennis dat belangrijke zaken in het begin van het artikel of nieuwsitem staan en details
pas later volgen. Op deze manier kan toch van het belangrijkste kennis worden genomen, ook als de
tekst slechts ‘geskimmed’ wordt. Voorwaarde is wel dat lezers van deze conventie met betrekking tot
de tekstopbouw op de hoogte zijn. Door de vormgeving van het nieuws, zoals signalering en nadruk,
is het mogelijk de aandacht te sturen en de verwerking op bepaalde punten te verdiepen (Stauffer,
Frost & Rybolt, 1983).
Aantrekkelijkheid van nieuws
Van Oostendorp en Peeters geven uiteindelijk acht redenen waarom nieuws als aantrekkelijk wordt
ervaren. Zij formuleerden deze redenen door te kijken naar de krant, radio en tv en teletekst. In
hoeverre deze redenen opgaan voor het nieuws in de webkrant en het nieuws via e-mail, wordt in het
derde hoofdstuk nagegaan.
Voldoening: Kijken naar tv-nieuws, luisteren naar radio-nieuws, het lezen van een krant en het
raadplegen van teletekst zijn bezigheden die op zich als prettig worden ervaren. De effecten van
nieuws en ook de voldoening daarbij hebben vaak meer te maken met de bezigheid op zich dan
met de specifieke inhoud van het nieuws.
Vast stramien: Het vaste stramien waarbinnen het nieuws geplaatst wordt heeft een geruststellend
effect. Wanneer men de krant leest of naar het journaal kijkt is er sprake van een zekere mate van
vertrouwdheid (vast ritueel, inhoud past binnen bepaalde patronen, presentatie geeft aangename
stimulatie) die bovendien gecombineerd is met nieuwheid (elke dag ander nieuws).
Information seeking: Belangrijk is dat bij het verwerken van nieuws motieven een rol spelen die
met het verkrijgen van informatie te maken hebben. Kijkers, luisteraars of lezers volgen het
nieuws ook omdat ze informatie willen hebben; naast een entertainment- of sensation-seeking
manier van informatieverwerking moet ook een information-seeking manier van verwerking
onderscheiden worden.
Relevantie: In het nieuws gaat het vaak om belangrijke zaken waarbij persoonlijke relevantie hoog
is. De evaluatie-kant van emoties leidt ertoe dat op zijn minst deze informatie extra aandachtig
gevolgd wordt en interessant gevonden wordt.
Actualiteit: Het feit dat nieuws ‘nu’ gebeurt, is op zich al motiverend, bijvoorbeeld doordat het
bijdraagt aan persoonlijke relevantie.
Feuilleton: Nieuws heeft een feuilletonkarakter. Net als bij een vervolgverhaal of een televisieserie
gaat iemand die het nieuws volgt zich betrokken voelen bij bepaalde kwesties. Door de
nieuwsmakers worden ook bepaalde technieken gebruikt om er een verhaal van te maken. De
‘cliffhangers’ hoeven niet eens bedacht te worden. Het is extra motiverend om informatie te krijgen
over zaken die nog in ontwikkeling zijn. Daarbij komt dat het in staat zijn kennis goed te
actualiseren naar aanleiding van een reeks aangeboden nieuwsartikelen voldoening geeft.
Variatie: Nieuws heeft een gevarieerde inhoud. Bij de krant is het prettig dat de lezer kan zoeken
naar interessante berichten, de rest kan ongelezen blijven. Het zoekproces op zich kan ook
aangenaam en ontspannend zijn, omdat het voor een groot gedeelte automatisch verloopt.
Mentale inspanning: De benodigde mentale inspanning wordt als gering ervaren, net als bij
amusement. De krant vergt over het algemeen meer mentale inspanning, en is dus aantrekkelijker
voor mensen met een hogere need for cognition. Juist het feit dat nieuws zo gemakkelijk met een
betrekkelijk laag aandachtsniveau te consumeren is (maar als het nodig is een hoog
aandachtsniveau) is belangrijk.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2.3.2 Nieuwsuitgevers in Nederland
We weten nu wat nieuws is en waarom we het leuk kunnen vinden om nieuws tot ons te nemen.
Nieuwsuitgevers hebben hiermee een goed verkoopbaar product in handen, dat zij steeds vaker langs
digitale weg aan de nieuwsconsument proberen te slijten. Dat dit niet zonder horten of stoten gaat is
in het verleden al gebleken: de uitgeverswereld heeft enkele miljoenen in het digitaal brengen van
nieuws geïnvesteerd zonder dat het veel tastbare resultaten heeft opgeleverd. Naast deze digitale
‘uitdagingen’, maken de komst van gratis kranten, de vergrijzing en de ontlezing het er niet makkelijker
op. Kort beschrijf ik de huidige situatie, zodat duidelijk wordt met welke vraagstukken nieuwsuitgevers
bezig zijn en in welke context het gebruik van digitale media door krantenuitgevers moet worden
gezien.
De Nederlandse krantenwereld zit al een tijdje in het slop. De dagbladen hebben te kampen met
teruglopende advertentie-inkomsten, dalende lezersaantallen en verhoogde papier- en
distributiekosten. De strijd die krant, radio, tv en internet voeren om het geld, de aandacht en de
loyaliteit van de lezer en de adverteerder is heviger dan ooit.
Sinds 1998 is de klad in de oplage gekomen. In 1983 deed 13 procent van de huishoudens het zonder
krant, in 2001 was dat opgelopen tot 36 procent (Houben, 2002). Ook de tijd die mensen aan de krant
besteden, neemt af. Werd aan de krant in 1975 per dag nog gemiddeld 27 minuten besteed, in 2000 is
dat gedaald naar 18 minuten. Leestijd die met name door televisie (1 uur en drie kwartier in 2000),
maar recent ook door internet (15 minuten per dag), is teruggebracht (Houben, 2002). Rond 1990 las
een lezer van een Nederlandse krant niet meer dan 14% van de gemiddeld 25 pagina’s waaruit een
krant toentertijd bestond (Van Kaam,1991:148 in Van Driel 2001:17). Ook de toenemende vergrijzing,
de daling van het besteedbaar inkomen van veel gezinnen en de verspreiding van gratis kranten,
doen de oplagen geen goed.
Om uit de malaise te geraken probeerden de concerns door fusies te groeien en te profiteren van de
voordelen van schaalvergroting. Ook diversificatie werd als strategie om te groeien toegepast: de
concerns gingen zich op meerdere gebieden inzetten. Innovatie is een andere groeistrategie die
onderzoeker Hendriks (1999) in zijn proefschrift noemt. Investeren in nieuwe producten en diensten
kan groei opleveren.
Volgens deze strategie gaan de uitgevers steeds meer toe naar een database model van uitgeven. De
uitgever nieuwe stijl wordt zo een elektronische inhoudsverzamelaar, -verwerker, -verpakker en -
distributeur is en in de tweede plaats een ‘transactiefacilitator’. Het multimediabedrijf werkt continu aan
een pool van digitale informatie die wordt ingepast in verschillende eindmedia. De consument kiest
zelf het medium waarin hij welke informatie wil ontvangen op welk tijdstip. Nieuwsconsumenten
kunnen, tot op het niveau van het individu, elektronisch, in ‘real time’ en ‘online’, bediend worden met
voor hen relevante info.
Kannibalisatie?
Het einde van de papieren krant is met de komst van internet en het world wide web al vaak voorspeld
en even zo vaak weer tegengesproken. Communicatiekundige Jo Bardoel meent dat nieuws via krant
en web zulke verschillende functies vervullen en complementair zijn, zodat van ‘kannibalisatie’ geen
sprake kan zijn (Bardoel, 2000: 51). Hij meent dat het publiek soms als individu en dan weer als lid
van een collectief aangesproken wenst te worden. Tot dusverre wordt iedereen door de media
uniform, als een publiek behandeld, los van de vraag of sprake is van individuele informatiebehoefte
of van een collectieve informatiebehoefte. In de toekomst zullen we vaker kunnen kiezen. We zullen
tot een gemeenschap behoren voorzover we dat willen, en we worden individueel geserveerd als we
daaraan de voorkeur geven, aldus Bardoel. Soms is er sprake van een zender die zoveel mogelijk
ontvangers tracht te bereiken, dan weer is het mogelijk te spreken van een one-to-one communicatie.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Toekomstvisie
De uitgever zal blijvend één of meerdere ‘massaproducten’ aanbieden die aan een relatief grote
doelgroep (community) appelleren, zo meent Marc Appel, werkzaam in nieuwe media in de Belgische
uitgeverswereld (Appel, 2000:15). De uitgever zal dit niet alleen doen omdat een aantal consumenten
deze behoefte zullen hebben, die op haar beurt ingegeven wordt door gemakzucht (voorverpakte
informatie), maar ook op die manier aansluiting vinden bij wat een bredere en meer heterogene groep
dan zijn eigen ik beroert. Op die manier is sprake van het fenomeen te kunnen participeren in ‘the talk
of the town’. Bovendien biedt een dergelijk massaproduct de uitgever de mogelijkheid nieuwe
prospecten voor zijn nicheproducten aan te trekken en betekent het een interessant draagvlak voor
massaproducten en diensten aangeboden door adverteerders en e-commerce partners.
Appel voorspelt dat de uitgevers daarnaast een rits ‘emo-rationele ‘nicheproducten’, elk met een eigen
‘look and feel’, aanbieden die zich op het bereikscontinuüm zullen richten tot communities van één tot
vele tienduizenden leden. Het initieel definiëren en het naderhand bijsturen van deze
e-producten zal gebeuren door interactief en online gebruikersresearch, waardoor het mogelijk zal
zijn het e-produkt naar vorm, inhoud, frequentie, transport en dergelijke aan te passen aan het
individu.
Informatiestress
Als mogelijk nadeel van al deze nieuwe digitale mediaontwikkelingen wordt de term ‘informatiestress’
wel eens genoemd. We zouden overspoeld worden door informatie. Anderen zeggen juist dat een
juiste toepassing van de digitale technologie en intelligente databanken, deze overdaad aan informatie
juist beperkt. Het comfort van de individuele informatieconsument, die immers slechts geïnteresseerd
is in een bepaald pakket van informatie op het ogenblik dat hij deze wil of nodig heeft, kan door
nieuwe technieken van personalisatie vergroot worden.
2.4 Informatietechnologie
Aan de basis van de veranderingen in de eerder besproken vakgebieden – de digitale communicatie
en de journalistiek – staan de ontwikkelingen in de informatietechnologie. Zonder de ontwikkelingen in
dit vakgebied zouden we immers niet eens van nieuws per web of e-mail kunnen spreken.
In dit onderdeel komen begrippen vanuit de informatietechnologie aan bod. Definitie en de
belangrijkste kenmerken van het medium e-mail worden besproken. Eén specifiek gebruik van dit
medium, de elektronische nieuwsbrief, wordt speciaal onder de aandacht gebracht. Tot slot licht ik een
unieke toepassing van de digitale media – de mogelijkheid tot het op maat aanbieden van informatie –
aan de hand van de begrippen ‘customization’ en ‘personalisatie’ toe.
2.4.1 E-mail
Definitie
Er bestaan vele definities van het begrip e-mail. In dit onderzoek definieer ik e-mail als:
‘Een medium door middel waarvan gebruikers op asynchrone wijze berichten uitwisselen tussen
adresseerbare elektronische postbussen, gebruik makend van door telecommunicatieverbindingen
verbonden computers’
(Van den Hooff, 1997:210)

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Zisman (1996, in Van den Hooff, 1997:18) onderscheidt het gebruik van e-mail in vier generaties:
1. De eerste generatie e-mail bestond uit systemen die het mogelijk maakten korte, statische,
onopgesmukte, kale tekstberichten te sturen naar één of meerdere ontvangers. Deze vorm van email
kan gezien worden als vervanger van de traditionele papieren memo, waarmee gebruikers
korte operationele informatie uitwisselen.
2. Bij de tweede generatie bleef de vorm van de boodschap gelijk, maar werd het mogelijk
attachments aan de mail toe te voegen. In de praktijk werden geformatteerde teksten of grafieken
toegevoegd, maar het was in principe mogelijk om video en geluidsboodschappen toe te voegen.
3. In de derde fase van het gebruik van e-mail kon de e-mail zelf bestaan uit geformatteerde teksten,
grafieken en tabellen. Tegelijkertijd werd het mogelijk e-mails te bewaren en terug te halen,
waardoor e-mail een erg functioneel medium voor het uitwisselen van informatie werd.
4. De door Zisman onderscheiden vierde en laatste generatie e-mail heeft verschillende
browsingmogelijkheden er kunnen links naar databases en webpagina’s in de mail worden
gevoegd. Zisman merkt daarbij terecht op dat e-mail hierdoor niet alleen meer een
pushtoepassing is, maar ook een pull-toepassing wordt. Gebruikers hoeven het niet alleen te doen
met de boodschap in de e-mail, maar ze kunnen zelf (actief) kiezen welke links ze aanklikken om
meer informatie te lezen.
De populariteit van e-mail
E-mail is, naast het web, een zeer populaire toepassing van Internet. Waar komt dat succes vandaan?
Er kunnen vier verklaringen worden gegeven (Stielstra 1999 in Van Driel 2001: 94):
1. E-mail is gemakkelijk. Wie toegang heeft tot Internet, kan e-mailen. Het lijkt in eerste instantie op
het schrijven van een brief. Je stuurt via Internet een platte tekst aan een bepaald mailadres.
Alleen geschiedt dit nu digitaal. Ook het gemak waarmee een bericht naar meerdere ontvangers
kan worden gestuurd, draagt bij aan de populariteit van het medium.
2. E-mail is snel. Waar de papieren post ten minste één dag, maar meestal meer dagen, nodig heeft
om een brief te bezorgen, komt digitale post binnen een paar minuten aan, waar ook ter wereld.
Een reactie erop ook.
3. E-mail is betrouwbaar. Foutief geadresseerde mail komt na een tijdje keurig terug. Soms is het
zelfs mogelijk om per mail een bevestiging te krijgen, wanneer de mail is aangekomen en / of
gelezen.
4. E-mail is goedkoop. Behoudens de kosten van toegang tot Internet zijn er aan e-mail geen extra
onkosten verbonden, ook niet wanneer iemand één bericht verstuurt aan talloze anderen.
Kenmerken van e-mail
Hieronder noem ik nog enkele aspecten die kenmerkend zijn voor de communicatie via e-mail.
Asynchroon
De communicatie via e-mail verloopt asynchroon. Dit betekent dat e-mail een veel minder
dwingend karakter heeft. De ontvanger kan zelf beslissen op welk moment een antwoord wordt
verzonden.
Interpersoonlijk
Een e-mail correspondentie tussen twee personen kan gezien worden als bi-directioneel, het is
een vorm van interpersoonlijke communicatie. We zijn gewend te reageren op een
binnenkomende e-mail. Dit interpersoonlijke gebruik is waar we het meest vertrouwd mee zijn. Het
gebruik van e-mail als uitingskanaal - een nieuwsproducent gebruikt het voor uni-directionele
communicatie - kent een veel kortere geschiedenis.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Cijfers
Het Belgische consultancybedrijf Grid verzamelde in 2 jaar via online enquêtes informatie over 4000
Belgische Internetgebruikers (Lowette, 2000:35). Bij een vraag naar het belang van de verschillende
Internetfuncties -zijnde e-mail, surfen, shopping, nieuwsgroepen en dergelijke - geven veruit de
meeste gebruikers, namelijk 80% en voor de zakelijke gebruikers zelfs 90% aan e-mail onmisbaar te
vinden, terwijl surfen slechts door 40% van de gebruikers als onmisbaar wordt aangeduid.
Onderzoek van Porteman onder Vlaamse internetgebruikers toonde ook aan dat e-mail populair is.
(Porteman, 2000: 41). Hij toonde aan dat het World Wide Web (99%) en elektronische post (96%) de
meest gebruikte toepassingen van het Internet en op die manier de belangrijkste kanalen voor de
online nieuwsdiensten zijn. Verder bleek uit dit onderzoek dat 63% van de respondenten gebruik
maakt van e-mailkranten of e-zines.
Gebruik
Op welke manier zijn we e-mail in onze dagelijkse communicatie gaan gebruiken en wat betekent email
voor ons? Er kunnen een aantal kenmerken van ons gebruik en onze gevoelens bij het gebruik
van e-mail gegeven worden:
1. Persoonlijk
2. Dagelijks / de hele dag
3. Informeel
4. Meerdere adressen
Ad 1. Persoonlijk
E-mail wordt gezien als een eigen, private ruimte waarin persoonlijke communicatie plaatsvindt met
vrienden en collega’s. Daarom wordt ongewenste e-mail - spam - als zo vervelend ervaren.
Ad 2. Dagelijks / de hele dag
Uit Porteman’s onderzoek uit 2000 bleek dat 35% van de respondenten heel de dag elektronische
post gebruikt; 35% doet dit één of meerdere keren per dag.
Met de komst van kabelinternet hoeft er niet steeds apart ingebeld te worden om e-mail op te halen.
We zijn meer en meer constant online. Ook als we in een ander programma aan het werken zijn, zien
we vaak automatisch wanneer er een nieuwe e-mail binnenkomt.
Ad 3. Informeel
Bij geen enkel nieuw medium heeft de imitatiefase zo kort geduurd als bij e-mail (Van Driel 2001: 96).
Werd de e-mail eerst nog op dezelfde wijze als een brief opgebouwd (Geachte..Hoogachtend), nu is
het gebruik veel informeler. De zender is per e-mail vaak heel direct en ‘to the point’ waardoor soms
een zekere beleefdheid, die we per brief en telefoon gewend zijn, achterwege blijft. Vandaar ook het
ontstaan van een ‘netiquette’ (‘hoe hoor ik mij te gedragen op Internet’).
Ad 4. Meerdere adressen
Steeds meer mensen gebruiken meer dan één e-mailadres, wellicht om de verschillende typen
berichten te onderscheiden (privé, werk, etc). Het Amerikaanse onderzoeksbureau ‘Doubleclick’
voerde in September 2002 een onderzoek uit onder 1000 e-mailgebruikers. De personen in deze
groep bleken gemiddeld 2.6 e-mailadressen te hebben (DoubleClick, 2002).

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Nadelen van e-mail
De hoeveelheid informatie die binnenkomt, is veel groter dan de hoeveelheid informatie die we via de
klassieke communicatiemiddelen (zoals telefoon en brieven) ontvangen. Het aantal e-mails dat we
gemiddeld dagelijks ontvangen, groeit in een razend tempo. ‘Doubleclick’ signaleerde in haar
onderzoek dat het volume van e-mails tussen 2001 en 2002 met 60% gestegen is. Kregen de
Amerikanen in 2001 nog gemiddeld 159 e-mails per week, in 2002 was dat aantal opgelopen tot 254
(DoubleClick, 2002). In dit verband wordt wel gesproken van ‘e-mail burnout’. Het selectieproces - het
onderscheiden van relevante en niet-relevante e-mails - kost steeds meer tijd. Het gevaar dreigt dat
‘goede’ e-mails worden verwijderd of niet de aandacht krijgen die ze verdienen.
Deze ‘overload’ is aan de ene kant het gevolg van ongevraagde e-mail (‘spam’). Aan de andere kant
wisselen we zelf ook minder relevante berichten uit dan met de klassieke communicatiemiddelen.
Mailgebruikers verklaren dit uit het gemak waarmee ‘even een mailtje gestuurd kan worden’. Ook het
gemak van ‘cc-en’ (een ‘carbon copy’ van het bericht wordt naar geïnteresseerden of betrokkenen
gestuurd) vergroot het aantal mails aanzienlijk.
Het teveel aan e-mails wordt overigens steeds meer opgelost door ze ongeopend te verwijderen. In
het onderzoek van ‘Doubleclick’ geeft 60% aan naar de afzender en 35% naar de onderwerpsregel te
kijken om te besluiten de mail al dan niet te openen. Een e-mail heeft op dit moment een veel kleiner
‘overlevingspercentage’ dan pakweg een jaar of twee geleden.
Problemen met e-mail
Eén van de problemen waar men tegenaan kan lopen bij de communicatie via e-mail is dat de kans
erg klein is dat twee mensen dezelfde e-mail ook op dezelfde manier te zien krijgen. Als een papieren
versie van een nieuwsbrief naar een aantal lezers wordt verstuurd, dan kan de zender er vanuit gaan
dat elke lezer de nieuwsbrief ziet zoals deze door de zender is vormgegeven. Dit klinkt
vanzelfsprekend, maar voor een e-nieuwsbrief hoeft dit niet op te gaan. De presentatie van een emailkrant
en een bijbehorende website, is afhankelijk van de grootte van het beeldscherm (15-, 17-,
20-inch), de resolutie van het beeldscherm (in pixels), de gebruikte browser (Netscape, Explorer), het
gebruik van de browser (beeldvullend of een kleiner browserwindow dan het eigenlijke scherm) en de
soort pc (‘gewone’, Apple). Bij de presentatie van de e-mailkrant komen hier de eigenschappen van de
gebruikte mailserver nog eens bij (Hotmail, Eudora, AOL etc). Elke mailserver heeft een eigen manier
om de inhoud van de ontvangen e-mails weer te geven. Dezelfde e-mail die op een zelfde computer in
twee e-mailprogramma’s wordt gelezen, kan er heel anders uitzien. Hierbij kan worden gedacht aan
marges, leesbaarheid van het lettertype, zichtbaarheid van grafische elementen etc (To scroll or not to
scroll, www.hvds.nl/nb_archief.htm, 9-10-00 in: De Haas, 2001).
Daarnaast is het uiterlijk van een tekst die per mail wordt verstuurd afhankelijk van de versie waarin
deze wordt verstuurd: een onbewerkte tekstversie (plain text) of een HTML-versie. De eerste
mogelijkheid heeft een eenvoudige lay-out zonder afbeeldingen of extra functionaliteit. Deze versie is
goed leesbaar in alle mailsoftware en is door de kleinere bestandgrootte iets sneller ‘binnen te halen’
en te openen dan de tweede versie, de HTML-versie. Deze versie biedt alle lay-out mogelijkheden van
het web (bijv. tabellen, afbeeldingen, invulformulieren, opmaak in kolommen). Nadeel hiervan is dat
niet alle gebruikers deze versie kunnen ontvangen omdat hun mailsoftware hier niet op berekend is.
Een tweede aspect dat het gebruik van e-mail enigszins aan banden legt, is het feit dat de ruimte niet
oneindig is. Wie een e-mail van 1 Mb verstuurt, zal geen enthousiaste reactie van de ontvanger(s)
krijgen. Door een beperkte bandbreedte zijn de downloadtijden in zo’n geval erg groot en ook de
beschikbare capaciteit in de mailbox is vaak beperkt.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Een type gebruik van e-mail: de elektronische nieuwsbrief
E-mail wordt al lang niet meer alleen gebruikt voor interpersoonlijke communicatie. Meer en meer
gebruiken bedrijven en organisaties e-mail voor communicatie met externe doelgroepen. E-mail heeft
met de komst van ‘electronic newsletters’ een nieuw domein in de marketing gecreëerd: ‘e-mail
marketing.’ E-mail wordt onder andere gebruikt om bezoekers naar de website te lokken en een meer
persoonlijke binding met de klant aan te gaan dan via het Web mogelijk is.
De Haas (2001) geeft in haar afstudeerscriptie de volgende definitie van een dergelijke externe
e-nieuwsbrief:
‘Een verzameling van teksten en / of links naar één of meerdere webpagina’s,
• in een overkoepelend verband, dat expliciet wordt gemaakt door de titel van de nieuwsbrief of als
iemand zich aanmeldt als abonnee,
• die nieuwswaarde creëert of brengt
• secundair gericht is op de bedrijfsvoering en
• periodiek per e-mail naar een abonnee wordt gestuurd
Het aantal elektronische nieuwsbrieven waarop je je kunt abonneren is enorm. Elke zichzelf
respecterend bedrijf met een website, stuurt minstens één maal per maand een nieuwsbrief naar
geïnteresseerden. Wie via Yahoo! Op ‘newsletter’ zoekt, vindt 4264 categorieën en bijna veertig
miljoen sites over newsletters. Wie een aantal pagina’s bekijkt die overzichten geven van
nieuwsbrieven (zogenaamde directories) zoals Ezine Universe (http://ezine-universe.com/), News
Letter Access (http://www.newsletteraccess.com/) of E-zine list (http://www.meer.net/~johnl/e-zinelist/)
krijgt al snel door dat het aantal nieuwsbrieven haast oneindig is.
Enquêtes en dan met name uit Amerika, geven een indicatie van de populariteit van e-newsletters.
Onderzoeksbureau DoubleClick (www.doubleclick.net) deed in 2001 een onderzoek onder 1015
consumenten tussen de 18 en 65 jaar. Op 2% na gebruikten al deze mensen minstens dagelijks het
Internet om over het web te surfen of te e-mailen. Al deze internetters ontvangen ‘permission-based’
e-mail; e-mails die ze krijgen nadat zij daarvoor hun toestemming hebben gegeven. Hun interesse
gaat daarbij vooral uit naar aanbiedingen (71%), lokaal nieuws (70%), huishoudtips / recepten / crafts
(57%), humor (55%), reizen (55 %), entertainment (49 %) en weer (47%). De meerderheid van de
gebruikers wil weer, lokaal nieuws, humor, sport en aandeleninformatie liefst dagelijks ontvangen,
terwijl ze aanbiedingen het liefst wekelijks krijgen.
Het Amerikaanse onderzoeksbureau ‘Nielsen Norman Group’ deed onderzoek naar ‘email newsletter
usability’ (http://www.nngroup.com/reports/newsletters/). Uit dit onderzoek bleek dat gebruikers op een
heel andere manier met nieuwsbrieven omgaan dan met websites. Nielsen Norman group omschreef
het als volgt:
“Users have highly emotional reactions to newsletters. This is in strong contrast to studies of website
usability, where users are usually much more oriented towards functionality. Even a website that you visit
daily will feel like a tool where you simply want to get in and get out. The positive emotional aspect of
newsletters is that they can create much more of a bond between user and company than a website can.
The negative aspect is that usability problems have much stronger impact on the customer relationship
than they normally do.”
Nieuwsbrieven voelen dus veel persoonlijker omdat ze binnenkomen in je mailbox en je als het ware
een relatie aangaat met het bedrijf. Door deze band heeft een slechte nieuwsbrief ook een meer
schadelijk effect dan een slecht ontworpen website. Verder bleek dat gebruikers nieuwsbrieven alleen
waardeerden als deze hun leven makkelijker konden maken, aldus het onderzoek van Nielsen
Norman group. Elektronische nieuwsbrieven doen dat door het bieden van tijdsbesparing. De
nieuwsbrief verwijst de lezer naar specifieke content of biedt shortcuts naar grotere hoeveelheden
informatie.

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
2.4.2 Personalisatie en Customization
Een belangrijk kenmerk van Internet is dat de informatie op maat aangeleverd kan worden. De
nieuwsconsument kan individueel worden aangesproken. Niet eerder was dit op grote schaal mogelijk
bij het overbrengen van nieuws. Bij het leveren van nieuws via e-mail kan de nieuwsconsument
precies aangeven wat voor soort nieuws hij wenst te ontvangen en in welke vorm. Of dit op deze wijze
gebeurt, is een keuze die de nieuwsaanbieder moet maken.
Internet maakt het mogelijk een onderscheid te maken tussen drie vormen van informatie, namelijk
informatie die van belang is voor:
1. De gehele doelgroep
2. Sommigen binnen de doelgroep
3. Eén individu binnen de doelgroep
Een korte toelichting op deze drie categorieën:
Ad 1. De gehele doelgroep
Kranten bieden per definitie informatie voor de gehele doelgroep in een veelheid aan nieuws. In de
verschillende katernen (sport, cultuur) vinden lezers artikelen op het gebied van hun interesse, maar
de lezer moet zelf het katern ter hand nemen of ter zijde leggen.
Ad 2. Sommigen binnen de doelgroep
Via internettechnologie kan informatie aangeboden worden die van belang is voor een bepaalde
doelgroep, bijvoorbeeld studenten, (doelgroepgeoriënteerde diensten) of die van belang is voor een
groep met een speciale interesse (special interest diensten). Special interest diensten hebben een
centraal thema, zoals bijvoorbeeld voetbal of computers.
Ad 3. Eén individu binnen de doelgroep
Kenmerkend voor het web is het relatieve gemak waarmee informatie ‘op maat’ kan worden
aangeboden. Dit betekent dat de informatie afgestemd kan worden op elk individu. ‘Personalization’
en ‘customization’ zijn de Engelse termen die door elkaar worden gebruikt om dit proces aan te
duiden. Echter, zoals hieronder zal blijken, bestaat er wel degelijk een verschil tussen die twee
termen.
Customization versus Personalization
We spreken van customization als het de gebruikers zijn die de keuzes maken. Voor de aanbieder zijn
het de faciliteiten en de ‘tools’ die je de gebruiker aanbiedt om die keuzes te kunnen maken.
Personalisatie heeft niets met de gebruiker te maken, maar met de bouwer van de site, de leverancier
van de informatie. Op basis van een profiel van de gebruiker wordt hem bepaalde informatie
toegezonden. Ofwel:
“Personalization is really about on the back end having the ability to serve content … based on profiles.
In a sense, users don't necessarily have much choice if you make the decision to try to personalize
content and deliver it to them. They really have the choice only in the area of customization.” (Lavelle,
1999)
Jakob Nielsen hanteert hetzelfde onderscheid. (Nielsen,1998): “Customization is under direct user
control: the user explicitly selects between certain options, while personalization is driven by the
computer which tries to serve up individualized pages to the user based on some form of model of that
user’s needs.”

Hoofdstuk 2 Kenmerken van digitale communicatie, nieuws en e-mail
Cliff Allen zegt het op clickz.com als volgt (Allen, 1999): ‘It’s the difference between letting the reader
control his or her web experience (customization) versus content creators guiding the reader’s
experience (personalization).” Met customization weet de lezer dus wat hij kan verwachten, hij heeft
ten slotte zelf expliciet zijn wensen aangegeven. Bij personalisatie wordt een profiel gebruikt en op
basis daarvan wordt de inhoud van bijvoorbeeld een pagina samengesteld.
Substantiële en casuele informatie
Als de informatie dus precies is af te stemmen op de behoefte van een individu, ontvangt de
nieuwsconsument weinig oninteressant nieuws meer. In formele termen maken we hier het
onderscheid tussen ‘substantiële en ‘casuele’ informatie (De Grooff, 1986:408). Substantiële
informatie is het soort gegevens dat door de gebruiker bewust wordt opgezocht of geconsulteerd en
een autonome, op zichzelf staande waarde heeft.
Casuele informatie wordt toevallig of niet-bewust opgenomen doordat ze in de context van
substantiële informatie is verweven (contextuele casuele informatie), of ruimtelijk verweven is met
substantiële informatie (compositorische casuele informatie).
Vooral bij informatie die op een bepaalde doelgroep of zelfs een bepaald individu gericht is, zal het
aandeel van casuele informatie dus minimaal zijn. Alleen de substantiële informatie bereikt hem.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
3.1 Inleiding
Het doel van deze scriptie is te kijken of er vanuit de theorie een model gecreëerd kan worden dat
aangeeft hoe nieuws via e-mail gebracht zou moeten worden. Dit model wordt aan het eind van dit
hoofdstuk gepresenteerd. Vervolgens wordt bekeken in hoeverre de huidige e-mailnieuwsbrieven
voldoen aan dit model (het vierde hoofdstuk), om uiteindelijk in de conclusie te komen tot een
aanbeveling voor een vorm van een e-mailkrant die een kans van overleven heeft.
In het vorige hoofdstuk is een antwoord gegeven op de eerste deelvraag: “Wat zijn kenmerken van
digitale communicatie, e-mail en nieuws?” In dit hoofdstuk zullen de twee volgende deelvragen aan
bod komen: “Hoe vindt nieuwsoverdracht via de krant en het web plaats?” en “Wat zijn kenmerkende
eigenschappen van communiceren via e-mail en met name het overbrengen van nieuws via e-mail?”
3.2 Nieuwsoverdracht via de krant, het web en e-mail
Krantenuitgevers brengen anno 2003 hoofdzakelijk via twee kanalen nieuws: via de papieren krant en
via het web. Daarnaast kan de uitgever overwegen hier een derde kanaal toe te voegen: nieuws via email.
Als we achterhalen hoe de nieuwsconsumptie via de krant en het web voorloopt, kunnen we
uitspraken doen over hoe de nieuwsconsumptie via e-mail zou kunnen verlopen.
Als we weten met welke reden mensen het nieuws via de krant en het web lezen, zouden we ook
kunnen achterhalen waarom mensen nieuws via e-mail zouden willen lezen. De meerwaarde van het
medium, naast de bestaande geschreven nieuwsoverdracht via krant en web, moet duidelijk worden
gemaakt.
Eerst wordt de nieuwsoverdracht via krant en web beschreven. Dit doe ik aan de hand van de criteria
van Porteman (1998:30) die in het begrippenkader zijn geïntroduceerd: de vorm van de boodschap,
de richting van de boodschap, interactiviteit en selectie, het gebruik van het medium en tot slot zijn
functies.
3.2.1 Nieuws via de papieren krant
Vorm van de boodschap
De printmedia bestaan hoofdzakelijk uit tekstuele boodschappen, dikwijls aangevuld met illustraties
(foto’s en grafieken).
Richting van de boodschap
De richting van de boodschap is uni-directioneel. McQuail (1994:38-39) omschrijft de print- en
broadcastmedia - die beide uni-directioneel zijn - als ‘impersonal and anonymous’: televisie, radio en
kranten hebben een heterogeen massapubliek dat altijd anoniem en niet-interactief is en een
homogene interesse heeft. Het is vrij moeilijk om erachter te komen welke artikelen veel gelezen
worden en hoe deze gewaardeerd worden. Het is een puur unidirectionele relatie, waar relatief weinig
interactie tussen redactie en lezer plaatsvindt.
Interactiviteit
Zoals we in de inleiding al zagen, wordt met term ‘interactief’ niet alleen bedoeld dat een gebruiker zelf
kan bepalen in welke volgorde hij informatie aangeboden krijgt, maar vooral dat een gebruiker mede
de inhoud van de communicatie kan bepalen. De krant is in dit opzicht niet interactief. De lezer kan
wel de volgorde bepalen (de één leest de krant van de eerste tot de laatste bladzijde, de ander bladert
eerst de hele krant door en besluit dan hier en daar wat te lezen), maar heeft een te verwaarlozen
invloed op de inhoud van de krant. Interactiviteit kan tenslotte ook nog uitgelegd worden als de
interactie tussen zender en ontvanger. Ook in deze betekenis is er op minimale wijze sprake van
interactiviteit tussen journalist en lezer.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Selectie
De selectie van de artikelen die de krant halen, gebeurt in de eerste plaats op nieuwswaarde. Wat er
in de krant terechtkomt - de nieuwsselectie - wordt aan de hand van bepaalde criteria bepaald door de
redactie van de krant. Vervolgens beperkt de ruimte de verdere keuze. De redactie bepaalt wat de
inhoud is en heeft relatief weinig zicht op de wensen van de lezer. De nieuwsconsument heeft
vervolgens zelf de vrijheid om uit dit ruime, heterogene aanbod zelf weer een selectie te maken welke,
van deze door de redactie geselecteerde, nieuwsverhalen hij gaat lezen. Doordat het aanbod groot is,
moet er door de lezer veel selectie plaatsvinden. Zoals we ook al in de inleiding zagen, leest de
gemiddelde lezer slechts een klein deel (in 1990 was het 14%) van het totale nieuwsaanbod in de
krant. Omdat het aanbod breed en pluriform is bij een massamedium als de krant, is de boodschap
niet aangepast aan een bepaalde doelgroep of individu. De selectie in deze door ruimte begrensde
hoeveelheid nieuws vindt handmatig plaats.
Gebruik van het medium
Het gebruik van de krant is noch aan tijd, noch aan een plaats gebonden. De krant kan op elk moment
gelezen worden en omdat de krant makkelijk vervoerbaar is, is ook de plaats vrij.
Functies van het medium
Om te kunnen zeggen welke functie het medium krant vervult, kunnen we naar de redenen kijken
waarom mensen de krant lezen. Door dit straks ook voor het web duidelijk te maken, zouden we
erachter kunnen komen welke mogelijke redenen mensen zouden kunnen hebben om nieuws via email
te willen lezen.
Ik onderscheid zes redenen waarom de krant het geprefereerde kanaal kan zijn om nieuws tot zich te
nemen:
a. Verdieping
b. Overzicht
c. Nieuws is aantrekkelijk: verwerken van nieuws
d. Sociale functie
e. Papierlezen
Ad a. Behoefte aan verdieping
De krant geeft een breed aanbod en nieuws en geeft ook verdieping in de vorm van analyses en
achtergrondverhalen.
Ad b. Behoefte aan een compleet overzicht
Van Driel (2001) spreekt over de verschillen tussen het digitale medium en het schrift. ‘Verstrooidheid’
is kenmerkend voor het digitale medium, wat tegenover de stabiliteit van het schrift staat. Papier
presenteert lineair informatie en de pagina’s navigeren ons door een tekst. Wie de hele krant leest
heeft het gevoel van al het belangrijkste nieuws op de hoogte te zijn. De lezer krijgt het tevreden
gevoel weer helemaal op de hoogte te zijn zodra hij de krant uit heeft.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Ad c. Nieuws is aantrekkelijk
Zoals we in de inleiding al zagen, vinden mensen het ‘leuk’ om nieuws te consumeren. Van
Oostendorp en Peeters (1996) formuleerden acht redenen waarom nieuws als aantrekkelijk wordt
ervaren. In steekwoorden zijn deze redenen: Voldoening; Vast stramien; Information seeking;
Relevantie; Actualiteit; Feuilleton; Variatie; Mentale inspanning. Deze redenen gaan in meer of
mindere mate op voor nieuws in de krant.
Voldoening: Het lezen van de krant geeft de lezer een zekere mate van voldoening, zoals bij elke
vorm van nieuwsverwerking het geval is. Lezers kunnen de gevarieerde inhoud als prettig
ervaren. De lezer kan zoeken naar interessante berichten, de rest kan ongelezen blijven. Het
zoekproces op zich kan ook aangenaam en ontspannend zijn, omdat het voor een groot gedeelte
automatisch verloopt.
Vaste stramien: Het vaste stramien waarbinnen het nieuws geplaatst wordt heeft een
geruststellend effect. Wanneer men de krant leest of naar het journaal kijkt is er sprake van een
zekere mate van vertrouwdheid (vast ritueel, inhoud past binnen bepaalde patronen, presentatie
geeft aangename stimulatie).
Information seeking: De ‘need for cognition’ is bij krantenlezers hoger dan bij mensen die via tv
het nieuws tot zich nemen.
Relevantie: Door het brede aanbod bevat de krant ook veel berichten die de lezer niet relevant
vindt.
Actualiteit: Op dit terrein verliest de krant het van het web en nieuws via e-mail. Het
productieproces is door zijn fysieke aard trager.
Feuilleton: Dit is nagenoeg hetzelfde voor elke vorm van nieuws.
Variatie: De verscheidenheid aan berichten is groot in de krant. Het zoekproces naar interessante
artikelen in dit aanbod, wordt als prettig ervaren.
Mentale inspanning: De krant vergt over het algemeen meer mentale inspanning, en is dus
aantrekkelijker voor mensen met een hogere need for cognition. Juist het feit dat nieuws zo
gemakkelijk met een betrekkelijk laag aandachtsniveau te consumeren is (maar als het nodig is
een hoog aandachtsniveau) is belangrijk.
Ad d. Sociale functie
De krant is een massamedium. Het maakt niet uit wie de krant voor zich heeft, de inhoud is voor
iedereen hetzelfde. De krant bericht over alle onderwerpen en biedt een universeel aanbod van
nieuws. Hierdoor kan de krant dienen als publiek forum. We zien de krant als een belangrijk platform
omdat zij als waakhond functioneert, informeert, commentaar geeft en de mogelijkheid biedt aan
individuen en groepen om een publiek debat te voeren. Hiermee heeft de krant ook een belangrijke
sociale functie. Ofwel: kranten plaatsen berichten in een context en ‘help to establish the relative
importance of events and issues as well as contribute to a general understanding of the world in which
we live’ (Fidler, 1997: 247-248).
Ad e. Papierlezen
Lezen van papier is minder vermoeiend dan lezen van een beeldscherm. Papier is bovendien niet
plaatsgebonden; de krant kan overal gelezen worden. In hoofdstuk 3.3 zal verder worden ingegaan op
de verschillen tussen lezen van papier en lezen van het beeldscherm.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
3.2.2 Nieuws via het web
Nieuwsoverdracht via het web heeft haar eigen kenmerken. Opnieuw is dit proces aan de hand van de
vorm en de richting van de boodschap, de begrippen interactiviteit en selectie en het gebruik en de
functie van het medium beschreven.
Vorm van de boodschap
De technologie van Internet maakt het mogelijk zowel geschreven tekst, illustraties, geluid en beeld te
verspreiden. Kenmerken van print en audiovisuele media komen samen op het web. In de praktijk
bieden veel nieuwssites enkel nog geschreven informatie en stilstaand beeld. Een gebrek aan
bandbreedte en kennis over deze vorm van journalistiek zijn hier de oorzaak van. Bovendien zitten
we, zoals we in de inleiding al zagen, midden in fase 3 en 4 van het ARIA-patroon, als het gaat om
digitale media. Vooral in de beginfase was nieuws via het web een kopie van nieuws in de krant.
Richting van de boodschap
Nieuws via de papieren krant, radio en televisie noemen we uni-directioneel: de communicatie komt
van één kant. Bij interpersoonlijke communicatie - als twee mensen bijvoorbeeld een telefoongesprek
voeren - spreken we van bi-directionele communicatie.
Is het brengen van nieuws via het Web nu uni-of bi-directioneel? Er lijkt geen sprake te zijn
van puur uni-directionele communicatie zoals bij de krant het geval is. De drempels tussen zender en
ontvanger zijn lager. De ontvanger heeft een meer actieve rol: hij kan invloed uitoefenen op de inhoud
van de boodschap. Deze aspecten zullen besproken worden onder de kopjes ‘interactiviteit’ en
‘selectie’.
Interactiviteit
Nieuws via het web is op twee manier interactief: er is sprake van interactie tussen zender (de
journalist) en ontvanger (de nieuwsconsument) enerzijds en van interactie met de inhoud anderzijds.
Online kranten en nieuwsdiensten en elektronische nieuwsbrieven hebben
feedbackmogelijkheden. Via e-mail kan op elk artikel worden gereageerd - direct aan de journalist of
in een discussieforum. De afstand tussen lezer en journalist verkleint hierdoor. De lezer kan zijn
wensen kenbaar maken, waarmee hij wellicht invloed uitoefent op de inhoud van de krant. Bovendien
kan door internettechnologieën precies bijgehouden worden wat wel en niet gelezen wordt. Door het
controleren van het surfgedrag van bezoekers (met behulp van logfiles) kan veel beter en sneller
gemeten worden wat lezers leuk en interessant vinden. Hier kan een redactie ook sneller op inspelen.
Langs deze weg kan de gebruiker ‘mede de inhoud van de communicatie’ bepalen, zoals de definitie
van interactiviteit luidt.
Van directe interactie met de inhoud op een website, is vaak nog geen sprake. De lezer kan
de volgorde waarin hij de artikelen leest zelf bepalen, maar kan niet zelf de inhoud van een website
direct beïnvloeden. Bij ‘customized’ of gepersonaliseerde websites is dat wel het geval. De inhoud van
een website past zich in zo’n geval aan, aan het profiel of aan de wensen van de gebruiker. Het
medium kan in potentie op een interactieve manier gebruikt worden. Dat van deze interactieve
mogelijkheid nog weinig gebruik wordt gemaakt, dingt niets af aan de interactieve potentie van het
web.
Selectie
Zoals we al bij de krant zagen, is er bij nieuws sprake van twee selectieprocessen: de nieuwsselectie
door de redactie (wat komt er in de krant?) en de selectie van artikelen door de lezer (wat lees ik?).
De nieuwsselectie vindt plaats op basis van nieuwswaarde, de selectie door de lezer vindt
hoofdzakelijk plaats op basis van persoonlijke interesse.
Het eerste proces verschilt weinig bij nieuws voor de krant of op het web. Het enige verschil is dat bij
de krant sprake is van ruimtegebrek. Op het web is de ruimte in potentie eindeloos. Toch beperken
nieuwsaanbieders vaak hun aanbod, omdat ze bang zijn dat consumenten, wanneer het nieuws gratis
wordt weggegeven op het web, de krant niet meer zullen kopen (een proces dat bekend staat als
kannibalisatie). Het geselecteerde nieuws wordt vervolgens geordend aan de lezer aangeboden.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Bij dit aspect wil ik ook de begrippen ‘push’ en ‘pull’ introduceren. Bij een push-toepassing, zoals de
krant, wordt de informatie naar de ontvanger toegezonden. De lezer heeft daarbij weinig invloed op de
inhoud. De lezer krijgt vanuit de ‘organisatie’ informatie en advertenties onder zijn neus ‘geduwd’: de
push-situatie.
We spreken van een pull-toepassing als de lezer zelf doelgericht op zoek moet naar informatie, zoals
op het Web het geval is. De lezer moet telkens opnieuw zelf handelingen verrichten om een website te
bezoeken en er informatie aan ‘ontrekken’ (pull). Het initiatief ligt hier bij de bezoeker en niet bij de
organisatie. Communicatiekundigen menen dat deze nieuwe situatie ingrijpende consequenties heeft
voor de opbouw van een website. Deze zou niet aanbodgericht, maar vraaggericht moeten zijn.
Op het Web is het aanbod van nieuws immens. Uit onderzoeken blijkt dat gebruikers switchen tussen
al deze verschillende pagina’s en verschillende sites. (Nielsen, 1997). Er bestaat niet zoiets als ‘een
bezoek’ aan ‘een site’. (Het aanbod van verschillende kranten is natuurlijk ook haast oneindig, maar
omdat hiervoor betaald moet worden, speelt selectie hier een minder uitgesproken rol.) De gebruiker
moet dus én zijn gewenste kanaal én vervolgens selecteren wat hij dan wil lezen. Hij moet de
informatie naar zich toetrekken (pull).
Maatwerk
Maar er is nog een aspect dat invloed heeft op dit proces van selectie door de lezer. Zoals we in
hoofdstuk twee al zagen, kan informatie afgestemd worden op de wensen van een groep of een
individu. Dit betekent dat de lezer ervoor kan kiezen enkel te worden geconfronteerd met substantiële
informatie. De lezer zal veel minder zelf hoeven te selecteren: dit is al voor een groot deel voor hem
gedaan.
Het gevolg hiervan is dat twee aspecten die het consumeren van nieuws verrijken, zij het via de krant,
zij het - in mindere mate - via een website met algemeen nieuws, nu wegvallen. Van een
verrassingseffect en de sociale functie die met name de krant heeft, is geen sprake.
Verhalen over onderwerpen die ons niet interesseerden tot op het moment dat we ze tegenkwamen
(zoals in de krant voor kan komen) bereiken ons niet meer. Het concept elimineert ook een deel van
de sociale functie van de krant. Iedereen ontvangt een andere inhoud, zodat er minder sprake is van
een gedeelde nieuwsbeleving. Hét nieuws bestaat dan niet meer.
Gebruik van het medium
Het gebruik van nieuws via het Web is niet gebonden aan een tijdstip, wel meer aan een bepaalde
plaats. Er is immers een computer met een internetverbinding nodig om het nieuws te bekijken. In de
toekomst zal deze plaatsgebondenheid echter sterk afnemen. Apparatuur waarmee digitaal informatie
kan worden ontvangen – computers, mobiele telefoon, etc - worden steeds kleiner en mobieler en
voortdurend wireless online zijn, wordt de standaard (zie ook hoofdstuk 5.3: voorspellingen).
Plaatsgebondenheid zal in de toekomst een veel kleinere tot geen rol meer spelen.
Functies van het medium
Je kunt je afvragen waarom mensen eigenlijk nieuws via het web lezen. Wat voor meerwaarde heeft
het consumeren van nieuws via het web voor hen?
Ik onderscheid zeven redenen waarom mensen nieuws via het web mogelijk prefereren boven het
lezen van nieuws via de krant:
a. Gratis
b. Actualiteit / snelheid
c. Onbeperkte ruimte
d. Nieuws op maat
e. Heft in eigen handen
f. Multimediaal nieuws
g. Mogelijk plezier in verwerken van nieuws

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Ad a. Gratis
Nieuws via het web is bijna overal (nog) gratis. Steeds vaker moet de consument zijn persoonlijke
gegevens achterlaten in ruil voor gratis nieuws. Toch is het ondenkbaar dat nieuws tot in lengte van
dagen gratis digitaal aangeboden wordt: het vergaren en produceren van de informatie kost immers
tijd en geld dat op een of andere manier ingebracht moet worden. De verwachting dat
advertentie-inkomsten de volledige last zouden kunnen dragen, is inmiddels achterhaald. Wel is het
denkbaar dat digitaal nieuws voor de consument goedkoper zou kunnen zijn. Een abonnement op een
digitale krant zou tegen een lager tarief aangeboden kunnen worden dan een abonnement op de
papieren versie. Het ‘gratis zijn’ wordt verder niet meegenomen in de afweging waarom mensen
nieuws liever via de krant of het web tot zich nemen.
Ad b. Actualiteit / snelheid: immediacy.
De snelheid is een grote aantrekkelijkheid van nieuws via het web. Het nieuws kan direct
doorgegeven worden aan de lezer, zonder dat er een lang en kostbaar productieproces aan vastzit.
Ad c. Onbeperkte hoeveelheid informatie.
Er is geen ruimtegebrek. Ruimte is niet kostbaar en dus kunnen online archieven en dossiers worden
aangelegd met uitgebreide zoekfuncties. Ook doorzoekbare advertentie-rubrieken, hyperlinks naar
web-based informatie databases en links naar andere verhalen zijn mogelijk.
Ad d. Nieuws op maat.
De informatie kan op maat gebracht worden. Niet iedereen heeft dezelfde interesses en voorkeuren.
Op het web kan iedereen één op één bediend worden. Zoals reeds in hoofdstuk 2.4.2 (personalisatie
en ‘customization’) is aangegeven, is de kracht van het web dat de lezer aan kan geven slechts de
voor hem relevante informatie te willen zien en lezen.
Ad e. Heft in eigen handen.
Het web vraagt een veel actievere houding dan de krant. De nieuwsconsument die nieuws via het web
zoekt is van een heel ander type dan de nieuwsconsument die de krant ter hand neemt. De eerste wil
zelf overal kunnen zoeken naar interessant nieuws
Ad f. Multimediaal nieuws
Nieuwsconsumenten op het web kunnen op zoek zijn naar multimediaal nieuws: beeld en geluid
bieden extra mogelijkheden voor het brengen van een nieuwsverhaal.
Ad g. Mogelijk plezier verwerken van nieuws
Van Oostendorp en Peeters gaven acht redenen waarom mensen plezier beleven in het verwerken
van nieuws. Nieuws op het web werd in hun onderzoek echter niet meegenomen. Dat
nieuwsconsumenten het ‘leuk’ zouden vinden om nieuws via het web tot zich te nemen, mag daarom
niet zomaar gesteld worden. Ik geef hier daarom enkel een alternatieve invulling van de redenen die
Van Oostendorp en Peeters noemen:
Voldoening: Het lezen van nieuws via het web kan zowel minder als meer voldoening opleveren
dan het lezen van de krant. Het verwerken van informatie kan aangename gevoelens opleveren
als met weinig moeite veel (gespecialiseerde) informatie kan worden binnengehaald, zoals op het
web het geval is. Aan de andere kant ontbreekt de voldoening zoals die ontstaat als de krant ‘uit’
is en de krantenlezer weer volledig van al het nieuws op de hoogte is.
Vast stramien: Nieuws op het web wordt minder vaak in een vast stramien aangeboden.
Verschillende websites kiezen voor verschillende indelingen en structuren en ook binnen websites
kan dit per pagina nog eens verschillen. Een krant ziet er al meer dan een eeuw over de hele
wereld ongeveer hetzelfde uit. Nieuws op het web creëert als gevolg daarvan een minder

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
geruststellend effect, de mate van vertrouwdheid is lager. Bij regelmatig gebruik van een bepaalde
website, zal deze vertrouwdheid groeien.
Information seeking: Op het web kan gerichter informatie gezocht en gevonden worden. Omdat de
kans groter is dat de lezer voor hem relevante informatie aantreft, kan hier meer genoegdoening
uit gehaald worden.
Relevantie: Informatie waarbij de persoonlijke relevantie hoog is wordt meer aandachtig gevolgd.
Door de betere zoekmogelijkheden plus de mogelijkheden van personalisatie zal de lezer vaak op
relevante informatie stuiten.
Actualiteit: Het web is ‘sneller’ dan de krant. Nog meer dan in de krant wordt het nieuws ‘nu’
gemaakt.
Feuilleton: Hierin is er geen verschil tussen lezers van de krant en het web.
Variatie: Op het web kan minder relevant nieuws makkelijker vermeden worden. Wie niet
geïnteresseerd is in buitenlands nieuws, klikt niet op die link. In een krant moet de lezer vaak toch
door die informatie heen, en wordt het hem, of hij wil of niet, wel voorgeschoteld. Op het web - een
pull-medium, is de keuze aan de lezer. In principe heeft nieuws op het web wel een gevarieerde
inhoud, maar kan ook heel specifiek naar nieuws worden gezocht.
Mentale inspanning: Het nieuws op het web is, net als in de krant, met een laag aandachtniveau
te consumeren. Als de lezer het wil, kan heel makkelijk dieper op de materie worden ingegaan wat
een hoger aandachtsniveau vereist. De lezer heeft op het web door het grote aanbod een grotere
keuze waar hij zijn aandacht aan besteedt. Daardoor zal hij artikelen uitzoeken die voor hem een
hoge relevantie hebben. De mentale inspanning wordt lager naarmate de lezer meer
geïnteresseerd is. Het opnemen van de informatie gaat dan dus makkelijker.
3.2.3 Nieuws via e-mail
Ook voor de overdracht van nieuws via e-mail zullen de zes kenmerken beschreven worden.
Vorm van de boodschap
In e-mail kan gebruik worden gemaakt van geschreven tekst, illustraties, geluid en bewegend beeld.
Nieuws via e-mail - volgens Zisman (1996) verkerend in de vierde generatie - kan dus multimediaal
worden overgebracht.
Richting van de boodschap
Nieuws via de krant is een vorm van uni-directionele communicatie. Bij nieuws via het web is er
sprake van interactiviteit, waardoor de communicatie minder puur uni-directioneel is.
Of nieuws via e-mail uni- of bi-directioneel genoemd kan worden hangt af van twee keuzes die
gemaakt kunnen worden wat betreft de inhoud:
a. E-mail functioneert op zichzelf / in combinatie met het web
b. De inhoud is algemeen / op maat
Deze cryptische termen vragen om een nadere toelichting:
a. E-mail functioneert op zichzelf / in combinatie met het web
Hoe de richting van de boodschap bij nieuws via e-mail is, hangt onder meer af van de onderdelen
waaruit nieuws via e-mail bestaat. Een e-mailkrant kan in principe op twee manieren worden
opgebouwd. In het eerste geval is de e-mail een op zichzelf staand, autonoom, product dat
onafhankelijk van een website kan functioneren. Al het nieuws wordt in de body van de mail
aangeboden.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
De meest voorkomende vorm is echter dat in de e-mail de eerste alinea en / of de kop van een artikel
wordt getoond. Het volledige artikel kan vervolgens gelezen worden door naar de website te linken.
De website vormt dan een substantieel deel van de nieuwsbrief, zonder de informatie op de
webpagina(’s) verliest de e-nieuwsbrief (gedeeltelijk) haar functie. Zodanig kan de e-nieuwbrief
worden opgevat als bestaande uit een e-mailgedeelte en een webpaginagedeelte. Om dit onderscheid
helder te houden, wordt de e-mail nieuwsbrief in 2 fases opgedeeld:
Fase 1: het e-mail gedeelte van de e-nieuwsbrief
Fase 2: de webpagina’s die een wezenlijk onderdeel kunnen vormen van het e-mail gedeelte
b. De inhoud is algemeen / op maat
Zoals we al bij nieuws via het web zagen, is het ook bij nieuws via e-mail mogelijk informatie ‘op maat’
te ontvangen. Het kan dan gaan om informatie voor een bepaalde doelgroep ofwel om informatie die
van belang is voor één individu.
Deze twee factoren hebben invloed op de richting van de boodschap. Hoe dit de richting precies
beïnvloedt, zal duidelijk worden in de kopjes ‘interactiviteit’ en ‘selectie’.
Interactiviteit
Interactiviteit kent twee componenten: interactie met de inhoud en interactie met de zender van het
bericht.
Wanneer de e-mailkrant binnen het domein van e-mail functioneert en niet verwijst naar een website
voor verdere inhoud, is de mate van interactiviteit met de inhoud beperkt. Het interactieve aandeel van
de website, blijft immers achterwege. Of de e-mail één, danwel twee fases bestaat, heeft geen effect
op de mogelijke interactie tussen zender en ontvanger. E-mail is een medium dat hoofdzakelijk voor
interpersoonlijke communicatie wordt gebruikt. Het interactieve gehalte van nieuwsoverdracht via email
is daarom in potentie groot.
Door internettechnologieën kan precies bijgehouden worden wat wel en niet gelezen wordt. Er kan
worden bijgehouden wat de ‘open rates’ zijn: hoe vaak wordt een e-mail geopend en wat de ‘click
through rates’ (CTR) zijn: hoe vaak klikt iemand vanuit een e-mail door naar een website.
De beslissing of de inhoud algemeen of op maat wordt aangeboden, heeft invloed op de mate van
interactiviteit. Als er sprake is van op maat gemaakte inhoud, is de interactie aanzienlijk. De lezer
heeft door zijn voorkeuren en keuzes mede invloed op de inhoud. Wanneer er sprake is van een
algemene inhoud, die voor elke lezer hetzelfde is, is de interactie minimaal. De redactie bepaalt, zoals
in het broadcastmodel, van bovenaf wat de inhoud is en ‘pusht’ dit naar de lezer.
Selectie
Ook de invulling van dit kenmerk hangt ervan af of de inhoud ‘algemeen’ of ‘op maat’ is. Als we ervan
uitgaan dat de inhoud algemeen is, moet zowel aan aanbod als een ontvangstzijde selectie
plaatsvinden. De beperkte ruimte die e-mail geeft, vraagt om een strenge nieuwsselectie aan
aanbodszijde. Slechts een deel van het totaal aan geproduceerde artikelen kan door de journalist aan
de lezer getoond worden. De boodschap zal zowel substantiële als casuele informatie bevatten en de
lezer moet hier de voor hem interessante delen uit selecteren.
Wanneer er sprake is van ‘nieuws op maat’, is de benodigde selectie aan de kant van de ontvanger in
eerste instantie groot, tenminste wanneer het gaat om ‘customization’. (Bij personalisatie is het
immers ‘de computer’ die de keuze bepaalt.) De ontvanger moet aangeven waar zijn interesse naar
uitgaat. Wanneer die keuze eenmaal is gemaakt, ontvangt de lezer automatisch enkel nog
substantiële informatie, waardoor deze minder selectie op de binnenkomende informatie hoeft uit te
voeren. Net als op het web is er dan van een verrassingseffect of een sociale functie geen sprake
meer.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Gebruik van het medium
Het gebruik van nieuws via e-mail is niet gebonden aan een tijdstip, wel meer aan een bepaalde
plaats. Er is immers een computer met een internetverbinding nodig om het nieuws te bekijken. Maar
ook hier zal de ontwikkeling in de informatietechnologie veranderingen brengen. Voortdurend
‘wireless’ online zijn via kleine, mobiele ‘devices’, is dan de standaard.
Functies van het medium
De e-mailkrant kan alleen als complementair medium een kans van overleven hebben. Dit betekent
dat het nieuwsaanbod in de e-mailkrant een aanvulling vormt op het overige geschreven
nieuwsaanbod in de krant en op het web. Nieuws via e-mail voldoet aan een hele specifieke
nieuwsbehoefte, het razendsnel willen hebben van het harde nieuws. Ze is daarom slechts een
aanvulling op andere vormen van nieuwsoverdracht.
Wat zijn de kenmerken die nieuws per e-mail tot een gewenste aanvulling op het bestaande aanbod
maken? Ik vermeld de volgende vijf punten die juist de meerwaarde van nieuws per e-mail uitdrukken:
a. Actualiteit / snelheid
b. Korte, overzichtelijke presentatie van de informatie
c. Nieuws op maat
d. Gemak van een push-toepassing met de vrijheid van een pull-toepassing
e. Mogelijk plezier in verwerken van nieuws
Ad a. Actualiteit / snelheid: immediacy.
E-mail is snel. De snelheid en het feit dat e-mail een push-toepassing is, zorgt ervoor dat het nieuws,
zoals bij radio en tv, direct onder de aandacht van de nieuwsconsument komt.
Dit maakt e-mail juist geschikt voor het leveren van ‘breaking news’. Uit onderzoek van Porteman
bleek dat 35% heel de dag elektronische post gebruikt en 35% één of meerdere keren per dag
(Porteman, 2000: 41). Probleem van het web is dat het in potentie wel snel het laatste nieuws kan
verspreiden, maar de nieuwsconsument daar wel zelf naar op zoek moet.
Een obstakel is dat men het nieuws vaak via andere kanalen verneemt en dan pas het web
raadpleegt. (Denk bijvoorbeeld aan 9/11). Uit Amerikaans onderzoek van Jupiter Communications
onder 2200 internetgebruikers blijkt dat 12% het web raadpleegt bij ‘breaking news’. (European
Journalism Centre, 2001:34). Het overgrote deel, 66%, zoekt zijn heil bij de televisie. Een pushtechnologie
als e-mail lost dit probleem op, als men de gehele dag achter de computer zit en een
mailprogramma open heeft staan.
Ad b. Korte, overzichtelijke presentatie van de informatie
Nieuws per e-mail geeft overzicht in het totale nieuwsaanbod. Het heeft een signaalfunctie: het geeft
kort en overzichtelijk aan wat er op het web en in de krant aan nieuws te vinden is. ‘ Weblogs’ genieten
momenteel een grote populariteit doordat zij orde scheppen in het enorme aanbod aan websites door
een wegwijzer te bieden. Nieuws per e-mail geeft dit overzicht voor het totale nieuwsaanbod, juist
wanneer tijd een schaars goed is geworden.
Ad c. Nieuws op maat.
De informatie kan op maat gebracht worden (personalisatie). Niet iedereen heeft dezelfde interesses
en voorkeuren. In e-mail kan iedereen één op één bediend worden.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Ad d. Gemak van een push-toepassing met de vrijheid van een pull-toepassing
Al eerder werd opgemerkt dat in de toekomst de nieuwsconsument veel meer zal bepalen via welk
medium, in welke vorm en op welk tijdstip hij nieuws tot zich wil nemen. In deze theorie (de
consument heeft een mix aan media-behoeften), wil deze niet altijd zelf op zoek naar wat belangrijk is.
De e-mailkrant geeft kort aan wat belangrijk is, zonder dat de consument hier enige moeite voor hoeft
te doen (push). De e-mailkrant kan als verwijzing functioneren naar nieuws op de website of in de
papieren krant. Het vormt tegelijkertijd een soort inhoudsopgave als een voorproefje voor meer
uitgebreide informatie. Deze extra informatie kan, door de combinatie met het web, makkelijk door de
lezer onttrokken worden (pull).
Ad e. Mogelijk plezier in verwerken van nieuws
De e-mailkrant draagt qua nieuwsfunctie eigenschappen van zowel de papieren krant en de krant op
het web. De krant brengt het nieuws naar je toe en geeft de indruk compleet te zijn. De
nieuwsconsument vindt in de krant een totaalbeeld en verdieping. Wie op het web het nieuws leest,
moet zelf op zoek. Al het belangrijke nieuws is er te vinden. De nieuwsconsument surft van krant a
naar b naar c, om bij de beste nieuwsbron bij een specifieke nieuwsvraag te vinden. Het gebruik is
vaak (nog) gratis en dus hoeft de nieuwsconsument zich niet meer tot één krant te beperken. De
nieuwsconsument is op zoek naar actuele berichten waarbij hij een vaak specifieke nieuwsvraag
heeft. De e-mailkrant biedt een combinatie van deze twee nieuwsvragen.
Ook bij nieuws via e-mail spelen de acht redenen die Van Oostendorp en Peeters geven waarom
mensen nieuws ‘leuk’ vinden, een rol. De aspecten krijgen hier wel een andere invulling dan bij het
consumeren van nieuws via de krant.
Voldoening: Nieuws via e-mail kan een grote mate van voldoening geven. In zeer korte tijd krijgt
de lezer een (kort) overzicht van het belangrijkste nieuws van dat moment. Wanneer het de wens
van de lezer is om nieuws op maat te ontvangen, kan hij het gevaar lopen het belangrijkste
nieuws te missen. Het hangt af van de nieuwsvraag van de consument of hij daaraan voldoening
beleeft. De inspanning die geleverd moet worden is sowieso minimaal; het nieuws wordt naar de
lezer toegebracht.
Vast stramien: De e-mailkrant heeft een vast stramien: de indeling is elke dag dezelfde en de emailkrant
wordt elke dag op dezelfde tijd bezorgd. Dat geeft de nieuwsconsument houvast, zoals
de krant en het 8-uur journaal voor veel mensen belangrijke nieuwsmomenten op de dag zijn. De
tijdscomponent van de e-mailkrant - die op het web ontbreekt - creëert een vertrouwdheid.
Information seeking & relevantie: De nieuwsconsument abonneert zich op een e-mailkrant die
voor hem of haar relevant is. De kans dat er nieuws wordt geboden dat interessant is voor de
lezer, wordt hiermee aanzienlijk. Door internettechnologieën kan precies gemeten worden welke
artikelen wel en niet gelezen worden. Door hierop in te spelen, kan de relevantie nog meer
vergroot worden. Ook het meer laagdrempelig contact kan een beter beeld opleveren van de
lezer, wat het aanbod beter op de vraag kan doen aansluiten. Gepersonaliseerde of ‘Customized’
e-mailkranten kunnen de relevantie nog meer vergroten. De lezer hoeft niet op zoek naar het
nieuws, maar krijgt het aangeleverd. Er is sprake van information-seeking - de nieuwsconsument
wil informatie - maar wil hier niet teveel moeite voor doen.
Actualiteit: Doordat de nieuwsbrief op een vaste tijd, éénmaal per dag, wordt verzonden, is ze
minder actueel dan een website. Daarmee heeft ze de relatieve traagheid van de krant gemeen.
Echter, doordat de nieuwsbrief in principe elk moment van de dag verzonden kan worden, kan
aan deze traagheid ontsnapt worden. Veel nieuwsaanbieders bieden ‘breaking nieuws’-edities bij
belangrijk nieuws.
Variatie: De hoeveelheid nieuws die in een e-mailkrant wordt geboden, is vele malen minder dan
in de papieren krant of op het web. De variatie is daardoor ook lager. De lezer scant de
nieuwsbrief op interessante berichten, zoals dat in de krant ook gebeurt, maar het zoekproces is
zeer kort. Vindt hij een artikel dat interessant is, dan kan hij naar fase 2 van de website en daar
een grote variatie aan artikelen aantreffen, al dan niet gerelateerd aan het oorspronkelijk
geselecteerde artikel.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Mentale inspanning: De benodigde mentale inspanning is gering bij het lezen van de e-mailkrant.
Er heeft veel meer selectie plaatsgevonden door de krantenredactie. Slechts in enkele artikelen /
koppen wordt opgesomd wat het belangrijkste nieuws is. Door de hoge relevantie van de
artikelen, kan in korte tijd veel informatie worden opgenomen. Omdat het onderwerpen zijn die de
lezer interesseren, verloopt de absorptie van informatie ook gemakkelijker. Net als op het web kan
de lezer met een hogere ‘need for cognition’ heel makkelijk dieper op de materie ingaan door naar
de website te gaan.
3.3 Kenmerkende eigenschappen van communiceren via e-mail
De gebruiker van een e-mailkrant is op de eerste plaats een nieuwsconsument. Hoe het proces van
nieuwsconsumptie in zijn werk gaat en met welke nieuwsvraag de consument zich tot e-mail zal
richten, hebben we in de vorige hoofdstukken gezien.
De gebruiker van een e-mailkrant is naast ‘nieuwsconsument’ echter ook ‘beeldschermgebruiker’.
E-mailberichten en eventueel door aanklikken verkregen webpagina’s komen immers tot de lezer via
het beeldscherm. Zoals hieronder zal blijken, verschilt het profiel van iemand die van een
beeldscherm leest (‘de beelschermlezer’) op een aantal cruciale punten van de nieuwsconsument die
van papier leest (‘de papierlezer’).
Hieruit kan vervolgens afgeleid worden of digitale documenten - en dus ook nieuws via e-mail - een
andere aard zouden moeten bezitten dan wanneer het om papierlezen zou gaan. Deze tweede
karakteristiek bepaalt mede hoe de overdracht van nieuws via e-mail plaats zou moeten vinden.
Profiel van de beeldschermlezer 1
Lezen van een beeldscherm verschilt op een aantal punten van lezen van papier. Op het gebied van
vermoeidheid, tekstbegrip en oogbeweging blijkt geen verschil te bestaan. Het leestempo ligt bij
beeldschermlezen 20 tot 30 procent lager dan bij papierlezen. De mate van zorgvuldigheid blijkt
afhankelijk van de taak. Visuele en cognitieve taken worden minder zorgvuldig via een beeldscherm
uitgevoerd dan via papier; bij spellingscontrole is er geen verschil (Van Driel, 2001: 108).
Ondanks de vrij grote overeenkomsten tussen papierlezen en beeldschermlezen verschillen de
profielen van de papierlezer en de beeldschermlezer aanzienlijk. Deze verschillen hebben te maken
met het gedrag van de beeldschermlezer. Vanwege de beeldschermtechnologie is deze gedwongen
om telkens daadwerkelijk handelingen te verrichten om informatie op een beeldscherm te krijgen;
vervolgens moet hij scrollen en hyperlinks aanklikken om verder te komen (Hendrikx, 1999).
Van Driel (2001) stelt dat beeldschermlezers in eerste instantie lijken op ongeduldige, scannende,
lange teksten vermijdende, verticaal lezende, visueel ingestelde mensen die op een website
actualiteit, maatwerk en interactiviteit verwachten. Wanneer een beeldschermlezer vervolgens
aankomt bij informatie die voor hem van belang is, dan is hij wel bereid om moeite te investeren.
Ongeduldig
Beeldschermlezers zijn in de eerste plaats ongeduldig. Wanneer het te lang duurt voordat een pagina
op het scherm verschijnt, zijn ze weg. Gezochte informatie moet op een website snel traceerbaar zijn
en wanneer niet onmiddellijk duidelijk is wat de aard van de informatie is, klikken zij verder.
Scannen
Beeldschermlezers scannen eerder een schermpagina dan dat zij deze lezen (Nielsen, 1997).
Vergelijk het met de manier waarop we de voorpagina van een krant hanteren. Allereerst scannen we
koppen en foto’s. Wanneer een bepaalde kop ons aanspreekt of intrigeert, richten we ons op de lead
1 De volgende bronnen zijn geraadpleegd bij het opstellen van dit profiel: Nielsen (1997), Hendrikx
(1999), Stanford Poynter Project (2000), Jager en Van Twist (2001) en Van Driel (2001).

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
van het artikel - de korte aanduiding van het onderwerp. Kop en lead, soms ook foto, gebruiken we om
te beslissen of een artikel voor ons zo interessant of intrigerend is, dat we het willen lezen.
Lange teksten
Beeldschermlezers haten lange teksten, ook wanneer ze geïnteresseerd zijn in de inhoud. Hier is
vaak sprake van de vraag naar de kip of het ei. Lange teksten op Internet blijken vaak geconverteerde
schriftelijke teksten te zijn, zodat de gevoelens ook hieruit verklaarbaar zijn. Niettemin, ook wanneer er
sprake is van lange gereviseerde teksten, bestaat er weinig animo om ze te lezen. Blijkbaar is papier
de geprivilegieerde drager voor lange teksten.
Verticaal lezen
Jaren geleden werden dagbladen opgemaakt in vijf à zes kolommen, terwijl ze tegenwoordig acht à
negen kolommen kennen. Met andere woorden, de regellengte wordt alsmaar korter. We lezen
tegenwoordig niet zozeer horizontaal als wel verticaal. Wat in dit opzicht geldt voor papierlezen, geldt
in nog sterkere mate voor schermlezen. Lange tekstregels nodigen niet uit tot lezen.
Visueel
Alle lezers zijn behalve tekstueel ook visueel ingesteld. Louter tekst is ook op papier nauwelijks meer
uitnodigend om te lezen; op een beeldscherm is dit zeker het geval. Ondersteunende foto’s en
grafieken vormen voor een papierlezer belangrijke criteria om de begeleidende tekst al dan niet te
lezen. Voor een beeldschermlezer geldt dit niet anders.
Maatwerk en interactiviteit
Beeldschermlezers verwachten steeds meer dat de eigen-aardigheden van het web tot uitdrukking
komen op websites. Met andere woorden, actualiteit, maatwerk - mijn informatiebehoefte moet
bevredigd worden - en interactiviteit zouden vanzelfsprekend moeten zijn op een website.
Conclusie:
Er is maar één conclusie mogelijk. Het fundamenteel verschillende profiel van de beeldschermlezer
pleit voor eigen-aardige webdocumenten.
Verstrooidheid versus stabiliteit
De beeldschermlezer moet meer handelend optreden dan de papierlezer. Hier ligt de eerste oorzaak
voor de verschillende profielen. Een tweede oorzaak ligt in de verstrooidheid van het digitale medium
tegenover de stabiliteit van het schrift. Het beeldscherm presenteert op een verstrooide wijze. We zien
van alles tegelijkertijd en moeten daarin onze weg zien te vinden. Dat geldt ook, wanneer een
beeldscherm eenvoudigweg een tekst presenteert. Naast de tekst zien we altijd de interface van de
tekstverwerker of de browser met zijn statusbalken. Op het web geldt deze verstrooidheid in sterke
mate, omdat we naast lezen en zien ook in meer gevallen moeten beslissen en handelen dan bij
papierlezen het geval is. De hyperlink is hiervoor verantwoordelijk. Waar papier lineair informatie
presenteert en de A4-tjes ons door een tekst navigeren, presenteert een webdocument veel informatie
simultaan en zijn we vaak zelf verantwoordelijk voor ons navigeren door een document.
De eigen aard van digitale documenten
Van Driel concludeert dat een webdocument in elk geval aan drie karakteristieken zou moeten
voldoen, wil het door een webbezoeker ‘gelezen’ worden:
1. Overzichtelijkheid. Op de eerste plaats wil een webdocument informatie op een overzichtelijke
wijze presenteren, zodat een bezoeker zich efficiënt kan oriënteren binnen het document.
2. Transparantie. Vervolgens biedt een webdocument aan een bezoeker de mogelijkheid om zelf te
beslissen of de informatie voor hem van belang is.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
3. Vraaggerichtheid. Ten slotte presenteert een webdocument informatie die aansluit op de behoefte
van een bezoeker.
Overzichtelijkheid
Beeldschermlezers willen een helder overzicht hebben van de inhoud die in een webdocument wordt
aangeboden, zodat een bezoeker zich op efficiënte wijze kan oriënteren op de gepresenteerde
informatie. Overigens geldt dit ook steeds meer voor de papierlezers. Papieren teksten en
webdocumenten gaan op dit punt op elkaar lijken. De literatuur is unaniem in de constatering dat je
een helder overzicht van inhouden verkrijgt via vier procedures:
segmenteren van informatie
kernwoorden
opsommingen
korte regels
Segmenteren van informatie
Op het Web segmenteren we de informatie in tekstblokken die met een witregel van elkaar zijn
onderscheiden. Dergelijke tekstblokken vormen de primaire bouwstenen van een overzichtelijke
schermpagina.
De optimale lengte van een tekstblok blijk je te kunnen relateren aan de beeldschermlengte.
Algemeen wordt een verhouding van ongeveer 1:3 aangenomen: de lengte van een tekstblok moet
ongeveer eenderde van de beeldschermlengte bedragen. Bij de meest gebruikte beeldschermen van
15 inch heeft een tekstblok derhalve een lengte van ongeveer 10 regels.
Kernwoorden
Om snel een inhoudelijk overzicht te verkrijgen van informatie, zijn kernwoorden onontbeerlijk.
Kernwoorden zijn inhoudswoorden die het behandelde aspect aanduiden. Ook hier is denken vanuit
de gebruiker een voorwaarde om tot een goede keuze van kernwoorden te komen. Het is niet
noodzakelijk om elk tekstblok van een kernwoord te voorzien, in de kantlijn of als tussenkop. Soms
volstaat het vet maken of cursiveren van een woord binnen een tekstblok.
Korte regels
Ook bij de regellengte geldt een verhouding van ongeveer 1:3. Regels moeten een lengte hebben van
eenderde van de breedte van een beeldscherm.
Transparantie
Beeldschermlezers willen snel kunnen beslissen of bepaalde informatie voor hen van belang is. Een
eerste voorwaarde hiervoor is dat de informatie overzichtelijk wordt aangeboden. In de vorige
subparagraaf heb ik vier procedures beschreven die dit mogelijk maken. Naast overzicht moet een
website een inhoudelijke kapstok bieden die het mogelijk maakt dat een beeldschermgebruiker snel
kan beslissen of een document voor hem interessant is.
De kapstok die het ons mogelijk maakt om snel het belang van een document in te schatten, vormen
de kop en de lead, zoals we die ook bij een krantenartikel kennen.
Vraaggerichtheid
Beeldschermgebruikers verwachten dat de gepresenteerd informatie aansluit op hun vraag.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
3.4 Een model voor de overdracht van nieuws via e-mail
In het vorige onderdeel is vanuit het profiel van de beeldschermlezer beredeneerd hoe de structuur en
de vorm van digitale documenten ingevuld zouden moeten worden. Dit kan als inspiratie dienen voor
het creëren van een model dat aangeeft hoe nieuwsoverdracht per e-mail eruit zou moeten zien.
Naast vorm en structuur zijn er echter meer aspecten die om invulling vragen. Ik heb ervoor gekozen
om de aspecten inhoud, structuur, vorm en gebruiksvriendelijkheid in mijn model te bespreken.
Inhoud, structuur, vorm en stijl zijn de vier centrale aspecten van een tekst (Sanders e.a.,1994:16).
Omdat we bij nieuws per e-mail met teksten te maken hebben, wordt aandacht besteed aan de eerste
drie aspecten. Aan het vierde aspect, stijl, wordt geen verdere aandacht besteed omdat ervan uit
wordt gegaan dat de ‘journalistieke stijl’ bij het brengen van nieuws gehanteerd wordt.
Het onderdeel ‘gebruiksvriendelijkheid’ is aan het lijstje toegevoegd. Interactie met de lezer is één van
de kenmerkende eigenschappen van het web. De consument verwacht op het web een groot
gebruikersgemak. Omdat ‘usability’ een e-mailkrant kan maken of breken, is dit aspect opgenomen in
het model.
In dit onderdeel schets ik het model dat in theorie aangeeft hoe de overdracht van nieuws er via e-mail
uit zou kunnen zien. In het vijfde hoofdstuk wordt dit theoretische model naast de praktijk gelegd.
3.4.1 Inhoud
De inhoud van een tekst kan op verschillende manieren worden beschreven. Allereerst heeft een tekst
een bepaalde thematiek. Bij een e-mailkrant gaat het om (algemeen) nieuws. Daarnaast zijn teksten in
te delen in zogenaamde inhoudselementen. Dit zijn elementen in de tekst die inhoudelijke aspecten
onderscheiden. Een inhoudelijk aspect kan een zin, een alinea of een paragraaf zijn, maar ook een
naam van de afzender van een e-mailkrant. Per inhoudselement wordt aangeven hoe dit element
ingevuld zou moeten worden.
Naam afzender
Als een e-mail in de ‘inbox’ verschijnt, zijn - zonder deze e-mail te openen - drie velden te zien. Dat
zijn de naam van de afzender, het ‘subject’ (of onderwerp) van de e-mail en de grootte van de e-mail
(hoeveel bytes de e-mail in beslag neemt). Op basis van die drie velden maakt de ontvanger de keuze
een e-mail al dan niet te lezen.
In de naam van de afzender moet al worden duidelijk gemaakt dat het om een e-mailkrant gaat.
Daardoor hoeft dit niet meer in de onderwerpsregel vermeld te worden. Deze regel kan vervolgens
gebruikt worden om de eigenlijke inhoud van het nieuws aan te geven.
Informatie in de “Subject line”
Een e-mailkrant heeft een inhoudelijke header. Zoals hiervoor al werd vermeld, zijn de afzender en
onderwerpsregel zeer belangrijk. In de onderwerpsregel moet de inhoud van het belangrijkste nieuws
worden aangegeven (bijvoorbeeld ‘VS beginnen oorlog tegen Irak’). De nieuwsconsument is immers
op zoek naar nieuws en wil zo snel mogelijk weten wat de inhoud van dat nieuws is.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
De naam van de e-mailkrant
Welke naam voor nieuws per e-mail wordt gehanteerd - e-mailkrant, nieuwsbrief, e-letter, nieuws per
e-mail - doet niet ter zake. De eigen naam die de nieuwsaanbieder eraan verbindt, dient consequent
te worden gehanteerd en moet duidelijk aangeven welk type nieuws verwacht kan worden. Verder
kunnen de volgende aanwijzingen voor het kiezen van een naam gegeven worden:
De naam moet aansprekend zijn en het liefst een gezicht krijgen. Op de homepage van de
nieuwsuitgever moet de reclame voor de nieuwsbrief echter wel begrijpelijk zijn. Als je gaat
adverteren onder ‘IndyNews’ weet in eerste instantie niemand waar je het over hebt.
Je moet er rekening mee houden dat er op een later moment meer (specialistische)
nieuwsbrieven bij kunnen komen. Wanneer met een algemene e-mailkrant wordt gestart, moet dat
algemene karakter eruit spreken. De namen moeten duidelijke aangeven om welk type nieuws het
gaat.
Er moet met een steeds uniforme naam naar de nieuwsbrief verwezen worden.
Nieuws op maat
Het gemak van ‘customization’ is hét grote voordeel van Internet boven de papieren krant. E-mail is
het medium bij uitstek dat gebruikt wordt voor één-op-één communicatie. Nieuws per e-mail moet dan
ook op maat aangeboden worden. Wanneer de consument bang is zaken te missen, dan moet deze
er altijd voor kunnen kiezen het gehele nieuwsaanbod te ontvangen. Met het toevoegen van een
rubriek ‘Top Stories’, welke elke nieuwsconsument ook bij nieuws-op-maat sowieso moet ontvangen,
vermijdt je het probleem van ‘het missen van belangrijk nieuws.’
Personalisatie
Dit betekent dat de techniek de inhoud van het bericht aanpast op basis van het profiel van de
consument. In het gebruik hiervan schuilen enkele gevaren. Het is namelijk niet de consument die
aangeeft wat de inhoud van een boodschap wordt, maar ‘de computer’ die op basis van een profiel die
keuze maakt. (Opzettelijk) foutief ingevulde profielgegevens kan irrelevante informatie opleveren.
Personalisatie kan om deze reden beter vermeden worden.
Type artikelen
In de journalistiek worden verschillende typen artikelen geschreven. De meest voorkomende genres
zijn het nieuwsbericht, het nieuwsverslag, het nieuwsverhaal, het interview, het achtergrondverhaal,
de nieuwsanalyse, de reportage, de persoonsbeschrijving, de recensie, het opinieverhaal, het
commentaar en de column.
De nieuwsconsument die zich op nieuws per e-mail richt, is op zoek naar actueel, hard en kort nieuws.
Andere media (waaronder de krant en het web) lenen zich immers beter voor uitgebreidere
berichtgeving. Analyses en achtergrondverhalen zullen wellicht niet zo in trek zijn. Het beste kan de emailkrant
nieuwsberichten bevatten. Nieuws per e-mail moet daarnaast vooral richten op urgent /
breaking nieuws.
Promotionele informatie / Advertenties
Wanneer er promotionele informatie – zij het voor eigen producten of voor derden - wordt
aangeboden, die aansluit bij de interesses van de lezer, kan dit zelfs als waardevolle informatie
worden beschouwd. Dit pleit ervoor promotionele informatie alleen gepersonaliseerd / customized aan
te bieden. Echter, als het teveel plaats inneemt, kan het voor irritatie zorgen bij de lezer, die de
nieuwsbrief voor het inhoudelijke nieuws leest. Advertenties kunnen direct inkomsten opleveren, en
zullen vooral bij een customized product minder irritatie opleveren. Wanneer men overgaat naar een
betaald model, kunnen advertenties achterwege blijven.
Wanneer er voor advertenties wordt gekozen, moet het onderscheid tussen advertenties en
redactionele inhoud heel duidelijk worden aangegeven.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Doorsturen e-mail
‘Viral marketing’ - het van mond op mond reclame maken - kan goed werken bij e-mail. We gebruiken
e-mail immers het vaakst om te communiceren met vrienden en collega’s. Het is dan ook aan te raden
in de e-mail een link toe te voegen, waarin wordt verzocht vrienden en collega’s ook op de hoogte te
brengen van de e-mailservice. Ook moet dan in de e-mail vanzelfsprekend uitgelegd worden, hoe de
lezer zich aan kan melden voor de nieuwsservice.
Feedback
Het interactieve karakter van e-mail moet maximaal worden benut. Nergens is de drempel tussen
redactie en nieuwsconsument lager dan bij nieuwsoverdracht via e-mail. Daarom moet steeds
duidelijk zijn waar de lezer met vragen en opmerkingen - technisch en inhoudelijk - heen kan.
Wanneer deze link wordt aangeboden, moet de redactie ook snel op vragen reageren. Het aanbieden
van zo’n e-mail-link brengt dus wel het nodige werk met zich mee. Een slechte service door een trage
/ geen reactie veroorzaakt meer schade, dan dat het goed doet.
Grootte van de e-mail (in kB)
De omvang van de e-mailkrant moet beperkt blijven. Veel e-mailgebruikers ontvangen dagelijks een
overvloed aan e-mail, terwijl zij slechts over beperkte opslagruimte beschikken. Een erg ‘zware’
nieuwsbrief die veel ruimte in beslag neemt, kan voor irritatie zorgen. Door de dagelijkse frequentie
vormt de e-mailkrant een grote belasting op de mailbox van de ontvanger. De e-mail mag daarom niet
meer dan 50 kB in beslag nemen.
3.4.2 Structuur
De structuur van een tekst kan worden gedefinieerd als ‘de wijze waarop de inhoudselementen zijn
geordend en met elkaar in verband worden gebracht.’
Inleiding
Vanwege de dagelijkse frequentie is een inleiding overbodig. De lezer hoeft er niet elke dag aan
herinnerd te worden waar de e-mailkrant in het algemeen over gaat. Een inleiding in de vorm van een
persoonlijke begroeting, kan een meerwaarde zijn.
Vanzelfsprekend heeft de e-mailkrant wel een datum en een titel en wordt de frequentie van
verschijnen vermeld.
Inhoudsopgave
Een e-mailkrant moet starten met een inhoudsopgave die de inhoud kort aangeeft. Hierop kan de
lezer snel ‘scannen’ of er iets van zijn interesse bij zit. Zoals uit het profiel van de beeldschermlezer
blijkt, wil deze vooral snel in kunnen schatten of de geboden informatie voor hen relevant is.
Opsommingen zijn hierbij nuttig.
Als er voor de inhoudsopgave een menu met rubrieken wordt gekozen, moet wel duidelijk zijn of je
door te klikken je slechts naar een andere positie binnen de e-mail navigeert of dat je je naar de
website begeeft. Als er binnen de nieuwsbrief wordt gesprongen, zou je ook weer via een interne
hyperlink naar het begin van de nieuwsbrief terug moeten kunnen gaan.
Nieuws in rubrieken
In de e-mailkrant moet het nieuws in een overzichtelijke indeling van rubrieken gepresenteerd worden.
De e-mailkrant heeft een vaste structuur met vaste onderdelen, zodat de lezer snel weet welke items
voor hem interessant zijn en de relevante thema’s er direct uit kan halen. Het segmenteren van de
geboden informatie en het gebruik van kernwoorden komen de overzichtelijkheid van een digitaal
document ten goede. De nieuwsconsument is bovendien gewend - via krant en televisie - het nieuws
in verschillende rubrieken aangeboden te krijgen.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Daarbij is het niet wenselijk dat de nieuwsbrief erg lang wordt. Oneindig veel nieuwscategorieën
aanbieden, kan dan ook niet. Er zal een afweging gemaakt moeten worden, voor welke thema’s er
voldoende nieuws voorhanden is en over welke thema’s de lezers geïnformeerd willen worden. Het
aanbieden van een ‘nieuws op maat’, lost dit probleem op.
Lengte van de mail
Nieuws per e-mail moet kort en bondig zijn: de lengte mag niet langer zijn dan circa drie schermen.
Nieuws via e-mail moet vooral kort en actueel zijn. Wie meer informatie wil, kijkt op het web. Wie
achtergronden zoekt, zal de krant lezen.
Veel e-mails en nieuwsbrieven verdwijnen ongeopend de prullenbak in. De ‘open rate’ (aantal
abonnees die e-mail openen gedeeld door aantal e-mails die succesvol bezorgd worden) is nogal
variabel (de ‘open rate’ kan varieren van 25% to 75% of hoger), en ligt vaak rond de 50 of 60%
(Jennings, 2002).
Als ze al geopend worden, blijkt uit onderzoek dat nieuwsbrieven zeer kort gelezen worden. Lezers
besteden gemiddeld 30 seconden tot 3 minuten aan een e-mail nieuwsbrief (Goodwin, 2002). Te
lange nieuwsbrieven zijn dan ook niet erg aantrekkelijk voor de lezer.
Hyperlinks
Het doorlinken van het korte artikel in de e-mail naar het volledige artikel op de website, moet
makkelijk verlopen. Dit betekent dat er altijd twee hyperlinks zijn: de kop van het artikel en een
toevoeging aan het eind van het artikel (‘lees verder”). Wanneer er foto’s of geluidsfragmenten aan
een artikel zijn toegevoegd, kunnen ook deze tot hyperlink worden gemaakt.
De linknamen van de overige hyperlinks moeten duidelijk en concreet worden geformuleerd. Een
slecht gekozen formulering is bijvoorbeeld ‘Klik hier om je af te melden’. Het beste is een link te
maken van het belangrijkste woord. ‘Afmelden’ of ‘Wilt u zich afmelden?’, zou beter zijn.
Weergave artikel
De inhoud van een artikel kan op drie manieren worden weergegeven:
Als compleet artikel
Als kop met een korte tekst (lead) en link
Enkel koppen, die als link functioneren
Een combinatie van de drie opties
Artikelen moeten als kop & lead weergegeven worden. De beeldschermlezer wil snel weten of een
artikel relevant is. Enkel een kop geeft te weinig informatie, een geheel artikel neemt te veel ruimte in
beslag.
Vervolgens kun je je afvragen, wat je ‘weg gaat geven’ in de lead? Wil je dat de lezer moet
doorklikken naar de website om de essentie van het verhaal te begrijpen? Of moet de lead in de
nieuwsbrief juist al het belangrijke nieuws bevatten? Als in de e-mail een andere lead gebruikt wordt
dan op de website, hoeft de lezer niet twee maal hetzelfde te lezen. Dit brengt echter meer werk met
zich mee voor de nieuwsuitgever.
Tijdstip van bezorging
In principe zou de e-mailkrant op elk moment van de dag bezorgd moeten kunnen worden, zodra er
belangrijk nieuws is. Idealiter kan de nieuwsconsument zelf kiezen op welk moment deze de emailkrant
wenst te ontvangen, zoals Reuters en BBC doen. De consument kan dan zelf bepalen wat
voor hem de meest geschikte tijd is om de e-mailkrant te lezen.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Omdat de e-mailkrant als complementair medium moet worden gezien, is het aan te raden de emailkrant
vroeg op de dag (vóór 08:00 in de ochtend) te verzenden, zodat het korte en actuele
karakter optimaal tot uitdrukking komt. Voordat met werken wordt begonnen, moet de lezer even snel
het nieuws van vandaag door kunnen nemen. Hierbij geldt maximaal een marge van 15 minuten voor
de verzendtijd – de e-mailkrant kan dus van 7:45 en 8:15 verzonden worden – maar niet langer. De
lezer moet, net als bij een gewone krant – er zekerheid over hebben wanneer de krant in de bus ligt.
Wellicht levert dit logistieke problemen op en extra werk. Echter, wanneer de e-mailkrant een betaalde
service wil / zal worden, is dit onvermijdelijk.
De verschijningsfrequentie
Wanneer het om breed en algemeen nieuws gaat - zoals dit ook in de krant verschijnt - is een
dagelijkse frequentie het meest geschikt. Daarbij moet het voor de lezer duidelijk zijn, wat onder
‘dagelijks’ wordt verstaan: maandag tot en met vrijdag, zaterdag ook, of de gehele week?
E-mail leent zich daarnaast uitstekend voor het brengen van urgent of ‘breaking’ nieuws. Op deze
kracht moet dan ook worden ingezet.
Promotie op homepage
Op de homepage van de nieuwsaanbieder moet opvallend, duidelijk en op een eenduidige manier
naar de e-mailkrant verwezen worden. Dit moet niet alleen in de vorm van een geschreven link
gebeuren, maar ook met behulp van buttons/ banners. De lezer hoeft niet te scrollen om de link te
zien.
Wanneer de krant meerdere e-mailkranten aanbiedt, moeten deze samen worden gepresenteerd. Op
de homepage wordt één link naar ‘nieuws per e-mail’ aangeboden. Onder deze button zijn alle emailkranten
samen te vinden. De lezer geeft één maal zijn gegevens en vinkt vervolgens aan welke emailkranten
hij / zij wenst te ontvangen.
3.4.3 Vorm
Met de vorm van de tekst wordt de lay-out, oftewel het uiterlijk van de e-mailkrant bedoeld. Hierbij
gaat het om de opmaak van de e-mailkrant: gebruik van kolommen, lettertype, uitlijnen van de tekst,
het gebruik van ‘wit’ en kleur, grafische tekens, de wijze waarop informatie is vormgegeven.
Beeld en geluid
Een e-mailkrant met (stilstaand) beeldmateriaal oogt aantrekkelijker, dan een e-mailkrant met enkel
tekst. Echter, de e-mailkrant mag niet te ‘zwaar’ worden (niet teveel kB in beslag nemen). Grafieken
moeten iets wezenlijks toevoegen aan het artikel, of anders bewaard worden voor op de website. Eén
à twee grote foto’s, of vijf à zes kleinere, lijkt een goede aanwijzing voor de hoeveelheid.
In theorie kan ook bewegend beeld en geluid aan de e-mailkrant worden toegevoegd. Echter, met de
huidige stand van de techniek wordt de e-mail in dat geval te traag. Bovendien is het resultaat minder
voorspelbaar vanwege verschillen in schermgroottes, resolutie en de benodigde software om het
materiaal te bekijken / beluisteren. Natuurlijk kan wel via hyperlinks naar audiovisuele elementen op
de website worden gewezen.
Kolommen
Op een beeldscherm zijn we ingesteld op verticaal lezen. Artikelen kunnen beter onder elkaar worden
weergegeven. Dit geeft ook een overzichtelijk beeld. De breedte van de e-mailkrant mag hierbij niet te
groot zijn, zodat de lezer niet horizontaal hoeft te scrollen.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Formaat
De e-mailkrant moet te lezen zijn door verschillende e-mailprogramma’s. Vaak krijgt de lezer de keuze
hoe hij de e-mailkrant in zijn mailbox wil zien verschijnen. De meest gebruikelijke keuze is tussen
platte tekst en HTML. Platte tekst betekent dat het document eruit ziet als een .txt document. Er is
geen tekstopmaak, er zijn geen plaatjes aanwezig. Hierbij is géén gebruik van markeringen, kleuren
en illustraties mogelijk. Voordeel voor de lezer is dat het bestand erg klein is. Nadeel voor de
aanbieder is dat bijvoorbeeld dat ‘Click Through Rates’ (CTR) moeilijker meetbaar zijn. Ook in platte
tekst is de CTR wel meetbaar, maar moet de hele (soms lange en lelijke) URL in de tekst opgenomen
worden.
Bij een HTML-versie kan wel gebruik worden gemaakt van markeringen, kleuren en illustraties kan de
Click Through Rate in theorie makkelijk berekend worden. Binnen de HTML-versie is te kiezen voor
een online of een offline versie. HTML online wil zeggen dat de plaatjes niet meegestuurd worden met
de mail, maar worden tijdens het lezen opgehaald van de server. HTML offline wil zeggen dat de
plaatjes wel worden meegestuurd. Dit maakt het e-mailbestand wel zwaarder.
De keuze voor de ene of de andere versie, hangt van persoonlijke voorkeur af, maar ook van
technische randvoorwaarden.
Een groep kan HTML zonder technische problemen ontvangen, maar geeft toch de voorkeur aan
kale tekst. Ze prefereren een simpele lay-out en een klein bestand. Anderen hechten juist veel
waarde aan mooie opmaak en kiezen voor HTML.
Het gebruikte mailprogramma ondersteunt geen HTML. HTML-mail kan simpelweg niet gelezen
worden.
Na het binnenhalen van de mail, wordt de internetverbinding weer gesloten. HTML offline is dan
de meest gebruikelijke keuze. Echter, hiermee vervalt wel een wezenlijk deel van de e-mailkrant,
het webgedeelte.
Gezien deze afwegingen moet nieuws per e-mail zowel in HTML-online als in ‘platte tekst’ worden
aangeboden. Dit om een zo breed mogelijke service te bieden. Als blijkt dat bijna geen lezer zich voor
één van de versies inschrijft, zou slechts één formaat aangeboden kunnen worden. Het aanbieden
van een HTML-offline versie heeft weinig zin, aangezien de e-mailkrant zijn bestaansrecht met name
ontleent aan de verbinding met het web.
3.4.4 Gebruiksvriendelijkheid
Naast de elementen inhoud, structuur en vorm, is ook het aspect ‘gebruiksvriendelijkheid’ van belang.
Gebruiksvriendelijkheid wordt hier in beperkte zin gebruikt. Zo is bijvoorbeeld onderzocht hoe
registratie en administratie verlopen en vermeld of er een voorbeeldversie bij aanmelding voor handen
is. De gebruiksvriendelijkheid van de e-mailkrant zelf (hoe makkelijk navigeert de pagina) is echter niet
geanalyseerd.
Registratiegegevens
De bereidheid om te betalen voor nieuws via internet is laag (Donatello, 2002). Het verzamelen van
consumentengegevens is één van de doelen die met het brengen van nieuws via e-mail bereikt kan
worden. Hiervoor gelden dan de eisen van ‘symmetry of knowledge’ en ‘symmetry of income’: de
consument wenst te weten waarom en waarvoor de uitgever bepaalde informatie nodig heeft
(‘symmetry of knowledge) en zal zijn toestemming daarvan afhankelijk maken. Aan de andere kant zal
hij slechts bereid zijn toe te laten dat er informatie over hem verzameld wordt in zover hij weet dat hij
daar zelf ook beter van wordt. Zo zal de lezer niet aanvaarden dat zijn gegevens betalend worden
doorgegeven aan derden zonder dat hij hiervoor een andere compensatie krijgt (‘symmetry of
income’).
Nieuwsuitgevers willen bijvoorbeeld adresgegevens om deze te gebruiken voor het werven van
‘papieren abonnees’. Hierbij geldt wel: hoe meer gegevens gevraagd worden hoe groter de kans dat
de lezer afhaakt. Hij vindt het teveel moeite of wil deze gegevens niet kwijt. Mogelijk worden ook –
omwille van privacy-issues - foutieve gegevens ingevoerd.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Bij aanmelding kan om profielgegevens als leeftijd en geslacht en niet om adresgegevens worden
gevraagd. Dit om de lezer niet af te schrikken. Vervolgens kunnen in latere versies van de e-mailkrant
aanbiedingen worden gedaan - een weekje gratis de krant of iets dergelijks - waarbij de lezer meer
geneigd zal zijn om NAWTE gegevens door te geven. Daarbij is de ‘symmetry of knowledge and
income’ duidelijker.
Administratief moet de relatie uitgever - consument een stuk eenvoudiger verlopen. De consument
moet zichzelf als het ware administreren door zijn adresgegevens, de samenstelling van zijn eproduct(en)
en de frequentie waarmee ze bezorgd worden on line in te geven en te controleren.
Inlogmodule website
Nieuwsconsumenten zullen zich in de toekomst steeds meer aan moeten melden bij een site om hier
(volledige) toegang tot te krijgen. Deze procedure moet eenvoudig zijn en extra services, zoals nieuws
via e-mail, moeten onder deze inlogmodule vallen, zodat de consument zich slechts één keer hoeft
aan te melden.
Het bevordert het gebruikersgemak van de consument om zich eenmaal te registreren en daarna tot
alle extra services toegang te hebben.
Meerdere versies
Het is afhankelijk van het budget van de uitgever of deze meerdere versies aan kan bieden. Het lijkt
verstandig met een algemene versie te komen en vervolgens eventueel uit te breiden met
gespecialiseerde en / of '‘customized” versies.
Voorbeeldversie
Het moet de consument volledig duidelijk zijn, wat hij kan verwachten als hij zich intekent om nieuws
per e-mail te ontvangen. Bij aanmelding moet dus altijd een (recent) voorbeeld voor handen zijn.
Single versus double opt in
De nieuwsuitgever moet gebruik maken van single opt-in. Bij double opt-in moet de consument na
aanmelding nogmaals zijn inschrijving per e-mail bevestigen. Het nadeel hiervan is dat sommige
lezers die zich in eerste instantie wel aanmeldden niet reageren op je verzoek om een bevestigingse-mail
en dus geen abonnee worden. Geschat wordt dat dit percentage rond de 20 procent ligt.
Het voordeel van double opt-in is dat je gegarandeerd een geïnteresseerd lezerspubliek hebt waarvan
je zeker bent dat zij echt je nieuwsbrief willen ontvangen. Bovendien zijn beschuldigingen van ‘spam’
veel moeilijker hard te maken. Echter deze voordelen wegen niet op tegen de nadelen van verloren
lezers en de voor de consument meer ingewikkelde aanmeldprocedure. Daarom kan het best voor
single opt-in worden gekozen.
Bij single opt-in moet in de welkomst-mail duidelijk worden aangegeven hoe de afmeldprocedure
werkt. Daarbij moet altijd gebruik worden gemaakt van een password dat in de welkomstmail wordt
meegezonden. In het geval van misbruik (iemand anders tekent je voor de service in) kan met behulp
van het password de intekening direct weer ongedaan worden gemaakt.
Betaald versus gratis
De bereidheid om te betalen voor nieuws via Internet is vooralsnog erg klein. Het is aan te raden om
nieuws aan te bieden in ruil voor profielgegevens. Unieke content - die niet elders gratis te krijgen is -
en waar veel vraag naar is, zou mogelijk in de toekomst betaald kunnen worden aangeboden.

Hoofdstuk 3 Nieuwsoverdracht via krant, web en e-mail
Aan- en afmelden
Informatie over aan- en afmelden moet in elke uitgave van de e-mailkrant staan en makkelijk uit te
voeren zijn. Bovendien moet dat proces automatisch verlopen. In elke editie van de e-mailkrant
worden duidelijk de verschillende opties gepresenteerd. Zoals bijvoorbeeld: Aanmelden – (Tijdelijk)
Afmelden – Mijn gegevens – Contact.
Van elke mutatie die de lezer heeft doorgegeven, moet hij per e-mail een bevestiging krijgen.
Wanneer ik mij aanmeld, wil ik daar per e-mail een bevestiging van zien. Zo ook wannneer ik mij
afmeld. Bovendien moet in dat laatste bericht ook staan hoe ik mij weer aan kan melden en word ik
naar de reden van mijn afmelding gevraagd.
Omdat de frequentie erg hoog is, moet het zeer makkelijk zijn om je af te melden voor de service, ook
tijdelijk. Wanneer de nieuwsconsument bijvoorbeeld op vakantie gaat, moet deze voor een bepaalde
tijd het abonnement stop kunnen zetten. Je voorkomt hiermee dat mensen zich uitschrijven, zodat je
ze kwijt bent als abonnee. Na de aangegeven periode wordt de nieuwsbrief weer bezorgd, zonder dat
de ontvanger eraan hoeft te denken zijn abonnement te activeren. De nieuwsconsument moet zijn
eigen gegevens en voorkeuren via het web kunnen administreren.
Privacy policy
Het moet duidelijk zijn wat er met de gegevens van de nieuwsconsument gebeurt. Voordat de
gegevens worden verwerkt moet de klant een duidelijke privacy policy onder ogen krijgen. Deze
informatie hoeft slechts één maal, bij aanmelding, gegeven te worden.
Administratie gegevens
E-mailadressen en voorkeuren kunnen veranderen. De nieuwsconsument moet niet afhankelijk zijn
van de organisatie voor het administreren van zijn gegevens. De klant moet dit zelf in handen hebben.
De nieuwsconsument moet op elk moment zijn eigen gegevens en voorkeuren kunnen wijzigen.
Het bovenstaande model geeft aan hoe vanuit de theorie de overdracht van nieuws via e-mail plaats
zou moeten vinden. In het volgende hoofdstuk wordt gekeken hoe het nu werkelijk in de praktijk
gebeurt. Ook komt de gebruiker – de nieuwsconsument – aan het woord.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
4 Empirisch onderzoek
4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk - waarin het praktische deel van het onderzoek wordt beschreven – wordt duidelijk wat
de status quo is op het gebied van nieuwsoverdracht via e-mail. Dit hoofdstuk belicht door middel van
twee praktische onderzoeken de drie componenten van communicatie: de zender, het bericht en de
ontvanger.
Door middel van een beschrijvende inventarisatie van vierentwintig e-mailkranten wordt duidelijk hoe
het bericht er in dit medium- nieuws per e-mail - er in de praktijk uit ziet. Dit kwalitatieve onderzoek
geeft inzicht in het bericht en in de aanbodzijde.
Het gebruikersonderzoek, een enquête onder de lezers van de e-mailkrant van het Eindhovens
Dagblad, geeft inzicht in de vraagzijde. Door deze onderzoeksmethoden te combineren, komen alle
elementen in het communicatieproces: zender, boodschap en ontvanger, aan bod.
Kwalitatief onderzoek; analytische procedure
Het eerste onderzoek is kwalitatief van aard. De inventarisatie geeft de ‘status quo’ aan op het gebied
van nieuws via e-mail. Een gedetailleerde bijschrijving van een groot aantal binnen- en buitenlandse
e-mailkranten geeft inzicht in het bericht. Ook wordt duidelijk welke doelen de zender bij het brengen
van nieuws via e-mail heeft.
Kwantitatief onderzoek: enquête
Door het uitvoeren van een gebruikersonderzoek komen de voorkeuren en lezersdoelen van de lezers
tot uitdrukking. Tegelijk wordt duidelijk welke inhoud, structuur en vorm lezers prefereren als het gaat
om het brengen van nieuws via e-mail.
De uitkomsten van deze onderzoeken, worden in het vijfde hoofdstuk naast het theoretische model
gelegd. Ziet nieuwsoverdracht via e-mail er in de praktijk net zo uit als het model dat ik vanuit de
theorie heb ontwikkeld?
4.2 Analyse e-mailkranten
In dit onderzoek zijn vierentwintig e-mailkranten gedetailleerd beschreven. Hieruit volgt hoe
nieuwsoverdracht via e-mail ‘vandaag de dag’ verloopt. Deze resultaten, uit de praktijk, worden - in het
vijfde hoofdstuk - naast de theoretische conclusies gelegd.
4.2.2 Opzet onderzoek
Eerst wordt het proces van selectie van de beschreven e-mailkranten toegelicht. Daarna volgt de
uiteindelijke beschrijving van de vierentwintig geselecteerde e-mailkranten.
Het aanbod
Het is niet mogelijk om alle e-mailkranten te beschrijven en dus is er een steekproef uit dit totale
aanbod genomen. Eerste vereiste om een goede steekproef te kunnen samenstellen, is om een
overzicht te hebben van de totale ‘populatie’, oftewel het volledige aanbod van e-mailkranten. Dit is
echter een onmogelijke opgave. Het aantal nieuwsaanbieders op het Web is enorm en steeds meer
van hen bieden nieuws via e-mail.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Om een representatieve en hanteerbare steekproef samen te stellen, zijn de volgende vier criteria
gehanteerd:
a. De e-mailkrant is afkomstig van een ‘algemene nieuwsaanbieder’.
b. De e-mailkrant is afkomstig van een Nederlandse of buitenlandse nieuwsaanbieder
c. Van de Nederlandse e-mailkranten met algemeen nieuws, worden ook enkele regionale en
wat kleinere aanbieders geanalyseerd
d. Van de buitenlandse e-mailkranten wordt enkel een selectie van de nieuwsbrieven van de
meest bekende en /of grootste kranten / rtv-stations geanalyseerd
Hieronder volgt een toelichting op elk van deze criteria.
a. De nieuwsbrief is afkomstig van een ‘algemene nieuwsaanbieder’.
Hieronder vallen nieuwsbrieven afkomstig van kranten, radio- en tv stations en algemene
nieuwsaanbieders. Ook nieuwsaanbieders die puur op Internet opereren en geen equivalent binnen
één van de traditionele media hebben, worden meegenomen in de analyse (denk bijvoorbeeld aan
Sapenda).
b. De e-mailkrant is afkomstig van een Nederlandse of buitenlandse nieuwsaanbieder
Ik heb duidelijk een keuze gemaakt om in de analyse over de landsgrenzen heen te kijken.
Nieuwsbrieven uit België, Engeland, Canada, Israël en Amerika zijn eveneens bekeken. De
belangrijkste beperking hierbij is taal. Alleen de nieuwsbrieven in een taal die ik goed (Engels en
Nederlands) beheers, zijn meegenomen in de inventarisatie.
c. Van de Nederlandse nieuwsbrieven met algemeen nieuws, worden ook de regionale en wat
kleinere aanbieders geanalyseerd
De nieuwsbrieven van grote titels als De Volkskrant en Trouw zijn beschreven. Maar ook
nieuwsbrieven als die van de Groninger Internet Courant (GIC) en het Rotterdams Dagblad zijn
bekeken. Dit om een zo goed mogelijk beeld van het aanbod van Nederlandse nieuwsbrieven te
krijgen. Nieuwsbrieven met een te klein publiek of onprofessionele opzet waaruit na aanmelding bleek
dat er weinig zinvols uit te leren viel (de nieuwsbrief van de Dedemsvaartse Courant en bijvoorbeeld
de nieuwsbrief van RTV Rijnmond), zijn buiten beschouwing gelaten.
De nadruk bij de Nederlandse nieuwsbrieven, ligt op de krantenuitgevers. Alle Nederlandse landelijke
en regionale kranten zijn in het onderzoek meegenomen. Uit de overige categorieën, radio, tv en
nieuwsaanbieders die enkel via internet nieuws leveren, is een kleine selectie gemaakt.
d. Van de buitenlandse nieuwsbrieven worden enkel de nieuwsbrieven van de meest bekende en /of
grootste kranten / rtv-stations geanalyseerd
Bij de keuze van de buitenlandse nieuwsbrieven, heb ik me beperkt tot de grootste en meest bekende
namen. Een selectie van deze titels is gemaakt aan de hand van web-directoires en eigen ervaring in
de journalistiek. Dit betekent dat ik heb gelet op naamsbekendheid en het imago van
betrouwbaarheid, waarbij gepoogd is een zekere spreiding over de verschillende landen te
bewerkstelligen.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
De geanalyseerde nieuwsbrieven
Uiteindelijk is een lijst met vierentwintig nieuwsbrieven opgesteld. De nieuwsbrieven van elf
Nederlandse en dertien buitenlandse nieuwsaanbieders zullen aan de hand van enkele kenmerken
beschreven worden.
Categorie
Nederland, landelijk
Naam
nieuwsaanbieder
Soort nieuwsaanbieder
1 NRC Handelsblad Krant
2 Parool Krant
3 Trouw Krant
4 Volkskrant Krant
Nederland, regionaal
5 Eindhovens Dagblad Krant
6 Rotterdams Dagblad Krant
7
Nederland, internet & rtv
Utrechts Nieuwsblad Krant
8 Radio Nederland
Wereldomroep
Radio
9 Kranten.com Internet
10 Sapenda Internet
11 Groninger Internet
Courant
Overzicht van de elf Nederlandse e-mailkranten
Internet
Naam nieuwsaanbieder Soort nieuwsaanbieder Land
12 BBC RTV UK
13 Canada.com Krant Canada
14 CNN RTV USA
15 De Standaard Krant België
16 Financial Times Krant UK
17 Gazet van Antwerpen Krant België
18 Guardian Krant UK
19 Independent Krant UK
20 Jerusalem Post Krant Israël
21 New York Times Krant USA
22 Reuters Persbureau UK / USA
23 Telegraph Krant UK
24 Washington Post Krant USA
Overzicht van de dertien geanalyseerde buitenlandse nieuwsbrieven
Opmerkingen bij de inventarisatie
Hoe een nieuwsbrief en een website er voor een lezer uit ziet, hangt mede af van de hard- en
software die gebruikt worden.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Ik heb de e-mailkranten op de volgende pc met de volgende kenmerken bestudeerd:
E-maillezer: Hotmail
Browser: Internet Explorer 5.0
Monitor: 15 inch
Schermresolutie: 1024 x 768
Internetverbinding: LAN
Als er een keuze was tussen een ‘plain text’ en een ‘HTML’ e-mailkrant is voor de laatste optie
gekozen.
De e-mailkranten zijn bekeken in de periode tussen 10 december 2002 en 6 maart 2003. De
beschrijvingen kunnen helaas niet anders dan een momentopname zijn. Enkele van de e-mailkranten
die in december zijn bekeken, bleken in maart alweer een ander uiterlijk te hebben. Het web en ook emailkranten
veranderen voortdurend, waardoor het niet mogelijk is van elke e-mailkrant de meest
recente versie te beschrijven.
4.2.3 Resultaten
In dit onderdeel volgen de resultaten van het beschrijvende onderzoek. De criteria die in hoofdstuk
drie gebruikt zijn bij de beschrijving van het model, verdeeld in de kopjes ‘inhoud’, ‘structuur’, ‘vorm’ en
‘gebruiksvriendelijkheid’ komen hier terug. Per kenmerk wordt beschreven welke waarden er bij de
verschillende e-mailkranten is gevonden.
Inhoud
Naam afzender
De meeste nieuwsaanbieders (n=9) kiezen ervoor hun eigen naam (dus bijvoorbeeld The Jerusalem
Post of Utrechts Nieuwsblad) als afzender op te geven.
Andere nieuwsaanbieders (n=9) geven in de afzender-informatie al aan dat het om een nieuwsbrief
gaat. Je ziet dan bijvoorbeeld als afzender "BBC daily email" of “Nieuwsbrief NRC”.
Enkele nieuwsaanbieder (n=2) hebben een speciale naam bedacht voor de e-mail service. Zo komt de
nieuwsbrief van de Independent van ‘IndyNews’ en die van de Standaard van ‘StandBy’.
Andere nieuwsaanbieders (n=4) hebben geen ‘alias’ aangemaakt. Als afzender is in dat geval het emailadres
van de afzender te zien: nieuwsbrieven@rug.be’ (Gazet van Antwerpen), ‘info@gic.nl’
(Groninger Internet Courant) en news@info.telegraph.co.uk (Telegraph).
Informatie in de “Subject line”
Het grootste deel van de nieuwsbrieven (n=16) geeft met het subject aan dat de inhoud van de e-mail
een nieuwsbrief is. Dan lees je bijvoorbeeld als ‘subject’: Sapenda Ochtend Editie. Enkele noemen in
het subject niet de naam van de nieuwsaanbieder, maar zie je enkel dat het om nieuws gaat. Zo zie je
als onderwerp ‘Today's world news briefing’ (Financial Times); Today’s Headlines (NYT) of News
Bulletin (Telegraph).
Enkele (n=5), namelijk de Volkskrant, CNN en De Standaard, Independent, en Parool, geven in de
‘subject-line’ het belangrijkste nieuws aan. Dan lees je bijvoorbeeld als onderwerp: “Bin Laden
misbruikt Palestijnen”. Deze kranten geven in hun afzendersnaam al aan dat het hier om een emailkrant
gaat.
De overige drie nieuwsbrieven, Washington Post, Trouw en The Guardian, proberen een soort
combinatie van de twee vormen aan te bieden. Zo lees je dan bijvoorbeeld “washingtonpost.com
News: U.S., Britain Set Ti...”. Nadeel hiervan is dat veel e-mailprogramma’s maar een aantal karakters
laat zien en de onderwerpsregel midden in een zin wordt afgebroken.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
De naam van de e-mailkrant
Voor een elektronische nieuwsbrief met algemeen nieuws, worden zeer veel verschillende termen
gehanteerd. Op de homepages wordt op verschillende manieren geprobeerd duidelijk te maken dat
het om nieuws via e-mail gaat. Voorbeelden zijn: Ontbijtnieuws; E-mailkrant; DailyUpdate; Nieuws per
e-mail; Nieuwsmail; News by email; E-mail newsletter; Nieuwsbrief.
Het wordt verwarrend als de nieuwsaanbieders zelf op veel verschillende wijzen naar dezelfde
nieuwsbrief gaan verwijzen. Het Eindhovens Dagblad spreekt op de website nu van ‘NieuwsMail’
(voorheen van de ED e-mailkrant). In het subject wordt nog wel van E-mailkrant gesproken, terwijl in
de e-mail een logo met NieuwsMail verschijnt.
Nieuws op maat
De New York Times en BBC bieden de lezer de mogelijkheid zelf een nieuwsbrief samen te stellen.
De nieuwsconsument kan kiezen welke nieuwsthema’s hij of zij wenst te ontvangen. De Standaard
geeft deze optie bij de betaalde versie van de nieuwsbrief (Standaard Plus), terwijl de gratis versie
een niet-customized ‘massaproduct’ is. Het is dus (nog) geen gewoonte om nieuws ‘customized’ per
e-mail aan te bieden.
Personalisatie
Enkel De Telegraph en de Independent beginnen de nieuwsbrief met een persoonlijke begroeting
(“Dear Esra”). Daaruit kunnen we concluderen dat het niet gebruikelijk is om een e-mailkrant te
personaliseren.
Type artikelen
Het gros van de nieuwsbrieven houdt het bij nieuwsartikelen. Enkele nieuwsbrieven bieden columns
en commentaren aan, maar vaak zijn dat enkel korte links in de vorm van een eenregelige link of een
button naar de commentaren op de website. Trouw is de enige krant die een strip in de nieuwsbrief
zelf aanbiedt. Hieruit blijkt dat het gebruikelijk is in een e-mailkrant voornamelijk nieuwsberichten aan
te bieden.
Promotionele informatie / Advertenties
Hierbij maak ik een onderscheid tussen ‘eigen promotie’ en ‘advertenties voor derden’. Zestien
nieuwsaanbieders maken in de nieuwsbrief promotie voor eigen producten. Dit gaat dan om de eigen
website of de papieren versie van de krant. Veel Nederlandse kranten bieden een (proef)abonnement
aan. Enkele kondigen aan wat er vandaag in de papieren versie van de krant te lezen is. Soms wordt
speciaal gewezen op secties van de website. Het Eindhovens Dagblad promoot bijvoorbeeld de sectie
‘Autotrack’ op haar website. De Standaard en Financial Times maken in de nieuwsbrief ook promotie
voor de betaalde content die ze bieden. Al met al is het dus vrij gebruikelijk om in de e-mailkrant
promotie voor de eigen producten te tonen.
Advertenties zijn echter nog geen gemeengoed in de e-mailkrant. Dertien nieuwsbrieven bevatten
geen advertenties, elf wel. Van die elf, bevatten er zes slechts één advertentie (NRC Handelsblad;
CNN; Utrechts Nieuwsblad, GIC, New York Times, Volkskrant). De Jerusalem Post spant de kroon
door meer dan twintig advertenties in de e-mailkrant te zetten, voor zeer diverse producten (onder
andere vakanties, on-line winkels en goedkoop bellen). Kranten.com en Sapenda maken ook steeds
reclame voor de proefabonnementen van de papieren kranten waaruit zij het nieuws halen.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Doorsturen e-mail
Er is één krant die de lezer aanmoedigt de nieuwsbrief door te sturen naar vrienden en dat is de
Independent. Zij schrijven: “Don’t forget, if you think anything in this newsletter may be of interest to a
friend, why not email it on to them?” In het algemeen is ‘Viral marketing’ nog erg gebruikelijk bij de
overdracht van nieuws via e-mail. Slechts één krant moedigt de lezers aan de e-mailkrant door te
sturen.
Feedback
Slechts drie nieuwsaanbieders (Parool, the Guardian en de Telegraph) vragen expliciet om feedback.
Het Parool schrijft bijvoorbeeld: “Het PAROOL Interactief is benieuwd naar uw reactie en staat open
voor uw suggesties. Stuur een e-mail naar internetredactie@parool.nl”.
Tien nieuwsaanbieders geven een contactadres of bieden een link ‘reacties’. Bij even zoveel
nieuwsbrieven is helemaal niet duidelijk waar een reactie heen moet. Misschien naar het adres
waarvandaan de e-mail verzonden wordt?
Een duidelijk reactie-adres - voor inhoudelijk en technische problemen - is bij e-mailkranten dus geen
gemeengoed.
Grootte van de e-mail (in kB)
De gemiddelde grootte van de nieuwsbrieven is 32,8 kB. (De mediaan is 26,5). Vanzelfsprekend zijn
de nieuwsbrieven die platte tekstversie bieden (n= 4) veel kleiner in bestandsgrootte, variërend van 5
kB (Independent) tot 16 kB (Radio Netherlands Wereldomroep).
De gemiddelde grootte van de HTML-nieuwsbrieven is 37,3 kB. (De mediaan is 29,5.) De kleinste
HTML nieuwsbrief is die van de Telegraph (10 kB), de grootste die van de Jerusalem Post (90 kB).
Structuur
Inleiding
Het lijkt niet gebruikelijk om met een e-mailkrant met algemeen nieuws met een inleiding te starten.
Slechts vier van de vierentwintig hebben een korte tot zeer korte introductie.
Radio Netherlands Wereldomroep begint als volgt: “Dit is het nieuwsoverzicht samengesteld op basis
van nieuws dat in de afgelopen 24 uur is uitgezonden door Radio Nederland Wereldomroep,
aangevuld met speciaal voor het Internet geschreven berichten.” The Guardian begint met één zin als
introductie: “Welcome to the Wrap, Guardian Unlimited's round-up of today's papers.” Telegraph
begint met een persoonlijke begroeting en een zin ter inleiding: "Dear Esra, Welcome to the
news.telegraph.co.uk newsletter.” De Independent begint met een persoonlijke begroeting (“Dear
Esra”) maar heeft geen verdere inleiding.
Inhoudsopgave
Acht van de vierentwintig nieuwsbrieven bieden een soort van inhoudsopgave aan het begin van de
nieuwsbrief. Bij de meeste (n=6) is dit een menu waarmee naar de verschillende nieuwsthema’s wordt
verwezen. De moeilijkheid hierbij is dat je niet weet of de menu-keuzes je naar dat onderwerp binnen
de e-mail brengen (n=3) of dat je door te klikken direct naar dat onderwerp op de website springt.
The Guardian en Radio Netherlands Wereldomroep geven een korte samenvatting van de inhoud aan
het begin van de nieuwsbrief.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Nieuws in rubrieken
Vijftien nieuwsbrieven, presenteren het nieuws in verschillende thema’s, die duidelijk van elkaar
worden onderscheiden. De meeste nieuwsaanbieders (n=13, acht buitenlandse en vijf Nederlandse)
kiezen voor indelingen zoals “Economisch Nieuws”, “Sport”, etc. Sapenda en Kranten.com geven het
nieuws per krantentitel.
Als we kijken naar het aanbod in thema’s, vallen de volgende dingen op:
Bijna alle nieuwsaanbieders bieden nieuws in de thema’s Binnenland (n=12), Buitenland (n=13),
Sport(n=11), Economie / Business (n=11).
De categorieën “Health & Liftestyle” (n=3), “Entertainment” (n=4) en “Technology” (n=5) worden
alleen door de acht buitenlandse nieuwsbrieven aangeboden.
De sectie cultuur vind je bijna niet terug bij de buitenlandse kranten (n=1). Bij de Nederlandse
nieuwsbrieven komt die categorie drie keer voor.
“Top Stories” is een populaire sectie bij de buitenlandse nieuwsbrieven (n=5). Met ‘Top Stories’
wordt het niet te missen nieuws van die dag bedoeld, waarmee een krant zou openen
(belangrijkste artikel op de voorpagina).
Lengte van de mail
De gemiddelde lengte van de vierentwintig nieuwsbrieven is 3,5 scherm. (Mediaan = 3 schermen).
Financial Times, de Volkskrant en Groninger Internetcourant zijn korte nieuwsbrieven, die alledrie
minder dan twee schermen beslaan. Lange nieuwsbrieven komen van the Guardian (> 5 schermen),
Radio Netherlands Wereldomroep (> 5), Rotterdams Dagblad (5), CNN (> 5), New York Times (> 6)
en Jerusalem Post (> 6).
Hyperlinks
Er wordt ongeveer in gelijke mate voor drie verschillende opties gekozen:
1. Alleen koppen zijn hyperlinks (n=7)
2. Alleen onder het artikel staat een hyperlink, in de vorm van ‘Lees meer’, ‘Full story’, etc. (n=8)
3. De twee bovenstaande opties worden gecombineerd: zowel de kop is een link en ook onderdaan
het artikel staat een hyperlink in de vorm van ‘lees meer’ (n=8).
In enkele nieuwsbrieven zijn de nieuwsfoto’s ook hyperlinks. In geen van de nieuwsbrieven
functioneert een woord binnen de lead als hyperlink.
Weergave inhoud artikel
Achttien nieuwsbrieven presenteren het nieuws als kop & lead. De lezer moet dus doorklikken naar de
website om het volledige artikel te lezen.
Radio Netherlands Wereldomroep en The Guardian bieden complete artikelen. Sapenda,
Kranten.com en Independent bieden enkel de koppen. Gazet van Antwerpen biedt enkele koppen en
dan wat complete artikelen.
In de meest voorkomende optie, een kop met een lead, kan variatie voorkomen. De volgende opties
zijn mogelijk:
De lead in de nieuwsbrief is anders dan de lead op de website. The Telegraph en New York
Times kiezen voor deze optie.
In de nieuwsbrief is slechts een deel van de lead te zien en wordt soms midden in de zin
afgebroken (De Volkskrant, Rotterdams Dagblad).
Concluderend is het gangbaar om de inhoud van een artikel verkort in een e-mail aan te geven door
middel van kop & lead. De lead is vaak hetzelfde in de e-mail als op de website.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Tijdstip van bezorging
Er lijken twee opties in de tijd van bezorging te zijn, die het meest voorkomen: in de ochtend voor 9:00
(n=10) en tegen lunchtijd (tussen 11:00 - 12:30, n= 8). Enkele andere opties waren in de nacht (n=2),
eind van de middag (NRC Handelsblad), in de avond (Radio Netherlands Wereldomroep) en zelf te
kiezen (Reuters en BBC).
Van de Nederlandse nieuwsbrieven bezorgen Trouw, Kranten.com, Sapenda, Volkskrant in de
ochtend. Parool, GIC, Eindhovens Dagblad, Utrechts Nieuwsblad, Rotterdams Dagblad kiezen voor
een ‘luncheditie’. NRC (rond 16:00) en RNW (tussen 21-23) wijken daarvan af.
De verschijningsfrequentie
De meeste e-mailnieuwsbrieven verschijnen op werkdagen. Het is vaak echter niet duidelijk wat met
dagelijks / daily wordt bedoeld: is dat van maandag t/m vrijdag (de werkdagen), van maandag t/m
zaterdag (de dagen dat de meeste papieren kranten verschijnen) of worden alle dagen van de week
bedoeld?
Promotie op homepage
Twee dingen vallen hier op.
Ten eerste de grote diversiteit aan termen die wordt gehanteerd om reclame te maken voor de emailkrant.
In de steekproef van vierentwintig e-mailkranten, kwamen zeventien verschillende namen
voor, oa. ‘Daily E-mail‘ (BBC); ‘Newsletter(s)’; (Canada.com; Jerusalem Post; RNW); ‘E-mail services’
(CNN; Guardian) ‘News by Email’ (Financial Times); ‘Nieuwsbrief’ / ‘Nieuwsbrieven’ (Gazet van
Antwerpen; NRC Handelsblad; Volkskrant); NewsMail (Reuters); Emailed News / Email bulletins
(Telegraph); ‘E-mail newsletters’ (Washington Post); ‘Lunchnieuws’ (Parool); ‘E-mailkrant’ (Trouw);
‘Nieuws per e-mail’ (GIC); ‘NieuwsMail’ (Eindhovens Dagblad); ‘Nieuws per e-mail’ (Rotterdams
Dagblad); ‘E-mailkrant’ (Utrechts Niewsblad); ‘E-mail edities’ (Kranten.com).
Wat verder opvalt is dat er soms op de website bijna geen aandacht wordt gevestigd op de emailkrant.
Negen van de vierentwintig e-mailkranten hebben een logo of button voor de nieuwsbrief op
de homepage staan. Andere tonen geschreven links naar de e-mailkrant.
Reuters vestigt veel aandacht op de e-mailkrant op de homepage: een groot logo in de rechter
bovenhoek van de pagina naar de registratie-pagina voor de nieuwsbrief. Radio Netherlands
Wereldomroep vestigt de minste aandacht op haar nieuwsbrieven. In de linkerbovenhoek staat in
miniscule letters een link naar ‘newsletter’.
Vorm
Beeld en geluid
De nieuwsbrieven die als platte tekst worden aangeboden (Independent, Guardian, RNW en Parool),
kunnen geen grafische elementen zoals foto’s, plaatjes en grafieken meesturen. Tien nieuwsbrieven
bieden foto’s bij enkele verhalen. Dit varieert van dertien foto’s (CNN) tot één foto (New York Times).
Als nieuwsbrieven foto’s toevoegen, zijn dat er gemiddeld 2 à 3.
Daarnaast bieden enkele nieuwsbrieven wel logo’s en banners, maar geen inhoudelijke nieuwsfoto’s.
NRC Handelsblad was in de periode waarin de evaluatie plaatsvond, de enige e-mailkrant die ook
grafieken aanbood.
Al met al is de keuze om foto’s toe te voegen ongeveer fifty-fifty verdeeld. Banners en logo’s komen in
elke (HTML) e-mailkrant voor. Grafieken zijn niet gewoon in e-mailkranten.
Het gebruik van geluid en bewegend beeld is niet gesignaleerd.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Kolommen
Er zijn slechts twee nieuwsbrieven die het nieuws echt in kolommen aanbieden, het Utrechts
Nieuwsblad en Trouw. Zij bieden het nieuws in twee kolommen aan, waarbij artikelen (kop & lead)
naast elkaar staan. Het gros van de overige heeft één hoofdkolom met één of twee smalle
zijkolommen, waarin buttons en links staan. Zelfs nieuwsaanbieders die op de site met meerdere
kolommen werken, bieden het nieuws in de nieuwsbrief in één kolom aan.
Formaat
Uit de evaluatie blijkt dat zes keuzes veel voorkomen:
Keuzes Naam nieuwsaanbieder
Alleen platte tekst Parool; Guardian; Independent; RNW
Alleen HTML Canada.com; Washington Post; Rotterdams
HTML online –HTML offline
Dagblad; Telegraph; Gazet van Antwerpen
Eindhovens Dagblad
Platte tekst – HTML CNN; Utrechts Nieuwsblad; BBC; GIC;
Platte tekst - HTML online - HTML offline
Volkskrant; De Standaard; NYT; Trouw; NRC
Handelsblad
Kranten.com; Sapenda;
Platte tekst - HTML – Weet niet (zij maken de
keuze voor je)
Financial Times; Reuters; Jerusalem Post
De volgende aspecten vallen hier op:
De keuze voor HTML-online of HTML-offline is een Nederlandse. De Nederlandse situatie waarbij
per telefoonlijn wordt ingebeld en per minuut betaald wordt, zorgt ervoor dat enkele lezers hun email
binnenhalen en dan de internetverbinding weer verbreken.
Het grootste deel van de nieuwsaanbieders geeft de keuze tussen platte tekst / HTML (n=14). Vier
nieuwsaanbieders bieden alleen een platte tekstversie. Vijf nieuwsaanbieders bieden enkel een
HTML-versie.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Gebruiksvriendelijkheid
Registratiegegevens
De volgende gegevens worden (verplicht) gevraagd bij de opgave:
Nieuwsaanbieder VN AN Lft m/v Str PC Pl Pr Land Tel Intr Unam Pw GK Prom
Gazet v. Antwerpen ov
e
oX
De Standaard X X O X X X X X X O X X
Canada.com X X X O X X X X X X
Jerusalem Post X X X X X
Telegraph X X X X X X X X X X X
BBC X
Independent X X
Guardian X X
Finanial Times X X X X X X X X X X
CNN O O O O O O O O O X X
New York Times X X X X X X X X
Washington Post X X X X X X X
Reuters X X X X O X O O X O
Parool O X O X X X X O O X X
NRC Handelsblad O X O X X X O O X X X
Trouw X X O O O O O O O X
De Volkskrant
GIC
O X O O O X X X
Eindhovens Dagblad X X X X X X O X X X X
Rotterdams Dagblad X X
Utrechts Nieuwsblad X X X X X X X O X X
Kranten.com O O O O O X
RNW O O
Sapenda X X X X X X X X X
Gegevens die je verplicht (X) en niet-verplicht (O) bent in te vullen bij het registreren voor de verschillende
nieuwsbrieven. Het e-mailadres, dat vanzelfsprekend verplicht is, is niet in het schema opgenomen.
De kolomnamen staan voor de volgende gegevens:
VN Voornaam
AN Achternaam
Lft Leeftijd. Vaak wordt naar de geboortedatum gevraagd.
M/V Geslacht
Str Straat
PC Postcode
Pl Plaats
Pr Provincie
Land Land
Tel Telefoon
Intr Interesse
Unam Username / Gebruikersnaam
PW Password / Wachtwoord
GK Gebruik Krant (Abonnement, Leest u ..)
Prom Promotionele informatie ontvangen

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Naam Andere verplichte velden Andere niet-verplichte velden
Jerusalem Post E-mail reader
Volkskrant E-mailadres zakelijk / privé
CNN Inkomen
Trouw E-mailadres zakelijk / privé
Canada.com Burgerlijke staat; Opleiding; Beroep; Inkomen;
Mobiel nummer
De Standaard Mobiel nummer; fax, beroep, sector
Financial Times Titel; Branche;
Verantwoordelijkheid; Beroep
New York Times Inkomen; Branche; Beroep
Reuters Bedrijfsnaam; Beroep; sector Bedrijfsgrootte; Telefoon werk; inkomen
Telegraph Titel Mobiel nummer; mobiele aanbieder
Parool E-mailadres zakelijk/privé
Utrechts nieuwsblad Functie; Sector
Sapenda Mobiel nummer; Opleiding; Branche; Functie;
Bedrijfsgrootte; Bruto Jaarinkomen; Gebruik emailadres
(privé/zakelijk); burgelijke staat;
Aantal thuiswonende kinderen onder de 18;
Bezit auto Ja/Nee
Hierbij valt het volgende op:
Er zijn zeven nieuwsaanbieders die de NAWTE-gegevens verplicht laten stellen. Dat zijn De
Standaard, The Telegraph, Parool, NRC Handelsblad, Eindhovens Dagblad, Utrechts Nieuwsblad
en Sapenda. Vijf van de zeven zijn Nederlands.
Zeven nieuwsaanbieders verplichten de abonnee zijn leeftijd / geboortedatum op te geven.
Daarvan is er slechts één Nederlands (Sapenda). Zes nieuwsaanbieders vragen hier wel naar,
maar maken het invullen van dit veld niet verplicht.
Er zijn twee nieuwsaanbieders die het invullen van het telefoonnummer verplicht maken:
Eindhovens Dagblad en Canada.com
Bijna alle nieuwsaanbieders vragen om toestemming om ook promotie-materiaal aan de lezer te
zenden.
Van de Nederlandse nieuwsaanbieders vraagt Sapenda (niet-verplicht) om de meeste
aanvullende informatie.
Concluderend kan gesteld worden dat het gebruikelijk is om bij de gebruiker bij registratie om
(voor)naam; geslacht; postcode; land; en zijn gebruik van de papieren krant te vragen. Ook wordt de
gebruiker gevraagd een password aan te maken en om aan te geven of hij promotionele informatie wil
ontvangen.
Inlogmodule website
Op de websites van tien van de vierentwintig nieuwsaanbieders, moet de gebruiker eerst een
algemene site login aanmaken, voordat je je op de e-mailkrant kan abonneren. Dit zijn The Guardian;
Jerusalem Post; De Standaard; Washington Post; Financial Times; Canada.com, New York Times,
Reuters en NRC Handelsblad. Bij Nederlandse kranten is dit dus nog niet erg gebruikelijk, hoewel
steeds meer kranten hierop over gaan. 2
2 Inmiddels heeft bijvoorbeeld ook “De Volkskrant” deze registratie verplicht gemaakt. Ook de lezers
van de online Wegener-kranten zullen zich binnenkort moeten registreren voordat zij het nieuws op
het web kunnen lezen.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Meerdere versies
Naam nieuwsaanbieder Verschillende soorten
Financial Times Ja, circa 30
Canada.com Ja, 28
New York Times Ja, 10
CNN Ja, 17
Guardian Ja, 11
Telegraph Ja, 11
Sapenda Ja, 11
Washington Post Ja, 11
Reuters Ja, 8
Jerusalem Post Ja, 10
Radio Netherlands Ja, 4
Wereldomroep
NRC Handelsblad Ja ,4
BBC Ja, 4
Volkskrant Ja, 4
Kranten.com Ja, 2
De Standaard Ja, 2
Eindhovens Dagblad Ja, 2
Utrechts Nieuwsblad Ja, 2
Trouw Nee
Gazet van Antwerpen Nee
Independent Nee
Rotterdams Dagblad Nee
Parool Nee
GIC Nee
Enkele Nederlandse nieuwsaanbieders bieden meerdere versies. Hiermee kun je denken aan een emailkrant
met het thema economisch nieuws, een wekelijkse versie met het Amerikaanse financiële
nieuws of eentje met het filmnieuws van de afgelopen week. Sapenda biedt de meeste keus door elf
verschillende nieuwsbrieven aan te bieden. Radio Netherlands Wereldomroep biedt een nieuwsbrief in
drie verschillende talen (Indonesisch, Spaans en Nederlands). NRC Handelsblad en de Volkskrant
bieden er bijvoorbeeld ieder vier. De buitenlandse nieuwsaanbieders bieden in het algemeen echter
een grotere keuze.
Concluderend kan gesteld worden dat het bij buitenlandse nieuwsaanbieders gebruikelijker is om
verschillende soorten e-mailkranten aan te bieden dan bij Nederlandse nieuwsaanbieders.
Voorbeeldversie
Zeven van de vierentwintig nieuwsaanbieders (BBC; Jerusalem Post; Washington Post; New York
Times; De Standaard; The Guardian; Financial Times) geven een voorbeeld bij elke nieuwsbrief die ze
aanbieden. Daar zit geen enkele Nederlandse nieuwsaanbieder bij. Twee nieuwsaanbieders, De
Volkskrant en CNN, geven slechts voor één of enkele versies een voorbeeld.
Het is dus geen conventie om een voorbeeldversie bij het aanmelden aan te bieden. Als er een
voorbeeldversie voor handen is, gaat het vaak om een buitenlandse nieuwsaanbieder.
Single versus double opt in
Negen nieuwsaanbieders hebben gekozen voor double opt-in: CNN; RNW; Jerusalem Post;
Volkskrant; Canada.com; Trouw; NRC Handelsblad; Parool en BBC. De andere vijftien hebben
gekozen voor single opt-in.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Betaald versus gratis
Alle vierentwintig nieuwsaanbieders bieden op dit moment één of meer gratis nieuwsbrieven aan. Drie
van de vierentwintig nieuwsaanbieders bieden ook een versie aan waarvoor betaald moet worden. De
Belgische krant ‘De Standaard’ biedt naast de gratis basisversie een betaalde plus-versie. Financial
Times biedt circa twintig nieuwsbrieven aan, voor enkele moet de lezer zich tegen betaling inschrijven
voor ft.com. Jerusalem Post biedt in totaal tien nieuwsbrieven, waarvan er één betaald is. NRC
Handelsblad en Eindhovens Dagblad bieden beide een versie die alleen voor abonnees van de
papieren krant bedoeld is.
Aan- en afmelden
Dit omvat twee componenten. Ten eerste of in elke mail duidelijk staat hoe je je aan en af kunt
melden. Ten tweede of dit op de website ook makkelijk gaat.
Enkele kranten, vijftien stuks, bieden in de nieuwsbrief informatie over de aanmeldprocedure, al blijft
het vaak impliciet. Zes daarvan geven de lezers wel expliciet informatie in de nieuwsbrief over hoe ze
zich aan kunnen melden. Alle nieuwsaanbieders geven in hun nieuwsbrief informatie over hoe je je af
kunt melden.
Op één na (bij het Rotterdams Dagblad wordt op de website geen informatie gegeven over hoe ik me
af kan melden), geven alle nieuwsaanbieders hun lezers op hun website informatie over het aan- en
afmelden.
Vier van de vierentwintig nieuwsbrieven geven de mogelijkheid de service tijdelijk stop te zetten:
Radio Netherlands Wereldomroep; The Washington Post; Sapenda en Kranten.com.
Administratie gegevens
De meeste nieuwsbrieven bieden een soort inlogprocedure voor bestaande ‘e-mailkrant abonnees’ op
de website. Daar kan vaak van formaat veranderd worden en je afmelden voor de service. Het
wijzigen van je e-mailadres en wijzigen van de bij de registratie ingegeven persoonsgegevens, is vaak
echter niet mogelijk. Bij buitenlandse e-mailkranten is dit vaker gebruikelijk
Bij de sites die ook een algemene site login hebben, is dit vaak het best geregeld. Je kunt als abonnee
zelf je gegevens administreren en je ‘preferences’ (welke nieuwsbrieven ontvang je met welke inhoud)
en ‘profile’ (wat is je naam, adres, e-mailadres etc) bijhouden.
Privacy policy
Negen nieuwsaanbieders geven géén informatie over hun ‘privacy policy’: Independent; Kranten.com;
Trouw; Rotterdams Dagblad; De Standaard; Groninger Internet Courant; Radio Netherlands
Wereldomroep; Gazet van Antwerpen en Sapenda.
Dit zou ermee samen kunnen hangen dat zeven hiervan de lezer ‘enkel’ verplichten om naam en emailadres
in te vullen. Sapenda en De Standaard vallen op, doordat zij beide adresgegevens vragen,
maar niet vertellen wat er met je gegevens gebeurt.
4.2.4 Conclusies
De volgende waarden zijn gebruikelijk bij de genoemde kenmerken. Hiermee worden geen uitspraken
gedaan over het ‘goed’ of ‘slecht’ zijn van deze waarden. Hier wordt enkel gesignaleerd wat ‘de
standaard’ op het gebied van e-mailkranten op het moment is.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Inhoud
Element Gebruikelijke waarden
Naam afzender ‘Volkskrant’ of ‘Nieuwsbrief Volkskrant’
Informatie in de subject line ‘VS vallen Irak binnen’ of ‘Nieuwsbrief
Volkskrant’
De naam van de e-mailkrant Geen standaard: ‘E-mailkrant’, ‘e-krant’,
‘nieuwsbrief’, etc.
Nieuws op maat Normaliter géén customized nieuws
Personalisatie Normaliter geen gepersonaliseerde e-mailkrant
Type artikelen Voornamelijk nieuwsberichten
Promotionele informatie / Advertenties Eigen promotie is gebruikelijk. Soms
advertenties, soms niet
Viral marketing ‘Tell a friend’ links zijn ongebruikelijk
Feedback geven is makkelijk Vaak geen duidelijke adressen gegeven voor
feedback
Grootte e-mail 30 – 40 kB
Structuur
Inleiding Géén inleiding
Inhoudsopgave Géén inhoudsopgave
Nieuws in rubrieken Nieuws is verdeeld in rubrieken als: ‘Top
stories’, ‘Binnenland’, ‘Buitenland’, etc.
Lengte van de e-mail Circa 3,5 scherm
Hyperlinks Link is kop of ‘lees meer’ of beide
Weergave inhoud artikel Kop & lead
Tijdstip van bezorging Overwegend in de ochtend
Frequentie Dagelijks (ma-vr), (ma-za)
Promotie voor e-krant Weinig aandacht voor e-mailkrant op
homepage
Vorm
Beeld en geluid Foto’s zijn gebruikelijk; grafieken niet
Kolommen Eén kolom met artikelen
Keuze formaat Keuze tussen HTML en platte tekst
Gebruiksvriendelijkheid
Registratiegegevens Gevraagd: (voor)naam, geslacht, postcode,
land; gebruik van papieren krant; password;
behoefte aan promotiemateriaal
Inlogmodule website Soms wel, soms geen registratie voor toegang
site nodig
Meerdere versies Met name buitenlandse nieuwsaanbieders
bieden doorgaans vele soorten e-mailkranten
Voorbeeldversie Normaliter géén voorbeeld bij aanmelden
Single versus double opt in Single opt-in is standaard
Betaald versus gratis Gratis
Aan- en afmelden; vakantiestop Afmeldinformatie in e-mail is standaard,
informatie over aanmelden niet; mogelijkheid tot
vakantiestop is niet gebruikelijk
Privacy-policy Standaard gewezen op privacy policy
Administratie gegevens Zelf administreren profiel en voorkeuren is met
name bij buitenlandse e-mailkranten
gebruikelijk

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
4.3 Enquête nieuwsconsumenten Eindhovens Dagblad
4.3.1 Inleiding
Door middel van het beschrijvende onderzoek, is inzicht verkregen in een aantal aspecten van de
zender en het bericht. Wat rest is de derde component in het communicatieproces: de ontvanger. Het
tweede onderzoek is kwantitatief van aard en omhelst een survey-onderzoek ofwel een enquête. Door
middel van een online gebruikersonderzoek onder de lezers van een Nederlandse e-mailkrant, hoop ik
meer inzicht te krijgen in de doelen van de ontvanger. Als ‘case’ is hier de e-mailkrant van het
Eindhovens Dagblad gebruikt. Een voorbeeld van de e-mailkrant is bijgevoegd als bijlage 1.
Ik begin dit hoofdstuk door de opzet van het onderzoek toe te lichten. Eerst licht ik het doel van de
enquête verder toe. Dan beargumenteer ik waarom voor een enquête is gekozen en niet voor een
ander type gebruikersonderzoek. Vervolgens zullen enkele overwegingen worden gegeven over het
houden van enquêtes in het algemeen en een online enquête in het bijzonder. Aan de hand van de
‘Total Design Method’ zal vervolgens worden uitgelegd, hoe ik geprobeerd heb een hoge respons te
halen. In onderdeel 4.3.4 volgen de resultaten van de enquête. Het hoofdstuk wordt afgesloten met
enkele conclusies.
4.3.2 Opzet onderzoek
Het doel van de enquête
Het doel van de enquête is inzicht te krijgen in de ontvangstzijde bij de overdracht van nieuws via email.
Als ‘case’ is hier de nieuwsbrief van het Eindhovens Dagblad gebruikt en zijn de lezers van deze
nieuwsbrief geënquêteerd. Met dit onderzoek wordt getracht duidelijk te maken hoe consumenten die
nieuws via e-mail tot zich nemen dit doen; met welke reden lezen zij nieuws via e-mail en en welke
voorkeuren hebben zij daarbij?
Overwegingen bij een enquête
Mogelijkheden voor de evaluatie van een elektronische nieuwsbrief
Van Driel geeft in zijn boek ‘Digitaal Communiceren’ (2001) vijf methoden aan om een website te
evalueren. Deze methoden kunnen ook toegepast worden voor het evalueren van een e-mailkrant.
Van Driel legt uit dat de keuze voor de ene of de andere procedure afhangt van het soort gegevens
dat we omtrent een website willen verzamelen: het feitelijke gedrag van de gebruiker, zijn motivatie
om iets te doen, en dergelijke.
Er zijn vijf procedures te noemen:
a het logscript
b de hardopdenkprocedure
c het interview
d het groepsgesprek
e de vragenlijst
De uiteindelijke keuze is afhankelijk van het soort informatie die we willen verzamelen bij de beoogde
doelgroep of bij de deskundigen. In het volgende schema staan de sterke en zwakke punten van de
verschillende methoden opgesomd:
Logscript Hardopdenken Interview Groepsgesprek Vragenlijst
Gedrag ++ + - - -
Oordelen - + + + ++
Globale problemen - ++ + + +
Specifieke problemen - ++ + - -
De geschiktheid van vijf procedures om een website te evalueren tijdens of na een bezoek (Bron: Van Driel)

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Omdat ik met name geïnteresseerd ben in oordelen én een grote groep mensen wilde bereiken, heb ik
ervoor gekozen de lezers een vragenlijst voor te leggen oftewel een enquête uit te voeren..
Eigenschappen van een schriftelijke enquête
Wie een goede schriftelijke enquête uit wil voeren, moet van een aantal zaken op de hoogte zijn.
Er gelden ten eerste strenge eisen voor de vragenlijsten. Vragen moeten eenduidig zijn geformuleerd
en zodanig zijn voorgestructureerd, dat antwoorden niet kunnen worden misbegrepen. Respondenten
moeten over voldoende kennis en vaardigheden beschikken om de vragen te beantwoorden.
Tussentijds ingrijpen en bijsturen, zoals bij interviews kan, is bij schriftelijk enquêteren niet mogelijk.
Voordelen van een vragenlijst
Kort weergegeven biedt een vragenlijst de volgende voordelen:
Het is een goedkope manier om snel data te verzamelen bij een grote groep mensen.
Deze procedure is vooral geschikt om informatie over attitudes als tevredenheid te verkrijgen.
Een adequate voorstructurering van de antwoordmogelijkheden garandeert een snelle verwerking
met de computer en voorkomt dat veel tijd moet worden besteed aan het omcoderen van
antwoorden.
Een vragenlijst is betrekkelijk anoniem. Zonder de aanwezigheid van vragenstellers kunnen
mensen de vragen beantwoorden op een plaats en tijdstip dat voor hen het meest geschikt is.
Een bijkomend voordeel van de enquête is dat er geen intervieweffecten optreden. De
ondervraagden en de interpretaties van de antwoorden worden niet beïnvloed door de
aanwezigheid van iemand anders (Nederhoed, 1996:94).
Een vragenlijst levert ‘harde cijfers’ op, wat met name bij het nemen van beslissingen in bepaalde
situaties overtuigend kan zijn.
Nadelen van een vragenlijst
Helaas heeft een enquête ook nadelen:
Registreren van het gedrag van een bezoeker en van specifieke problemen is onmogelijk met
een vragenlijst. Yamagishi & Azuma (1987) geven aan dat vragenlijsten weinig informatie
opleveren hoe een een systeem verbeterd zou kunnen worden. Ook Henderson e.a. (1995) laten
zien dat een vragenlijst geen goede manier is om problemen met een site te achterhalen. (Van
Driel, 2001).
De vragenlijst bepaalt vooraf welke attitudes en categorieën van belang zijn voor het onderzoek.
Waaraan de vragensteller niet heeft gedacht, kan ook niet opgenomen zijn in de lijst.
Respondenten kunnen bij het invullen van voorgestructureerde antwoorden een gemis aan
nuancering ervaren. Een vraag kan niet nog eens worden geformuleerd als deze niet wordt
begrepen.
Omdat de enquête niet geschikt is voor ingewikkelde vragen of voor vragen die emotionele
reacties kunnen oproepen is het karakteristieke van de informatie uit een enquête dat deze vrij
algemeen en oppervlakkig is (Nederhoed, 1996:94).
Er is over het algemeen een gering antwoord- en responspercentage. In de literatuur wordt als
ondergrens voor de mate van representativiteit van schriftelijk enquêtes die per post worden
verstuurd, uitgegaan van een minimale respons van 30 % (Swanborn, 1993: 268). In dit
onderzoek gaat het echter om een online enquête die onder de aandacht van de doelgroep wordt
gebracht door middel van een link naar de enquête. Vanwege de laagdrempeligheid van e-mail en
websites roept dit soort elektronische media nog minder gevoelens van ‘verplichting’ tot het
invullen van de vragen bij mensen op. Een responspercentage van 30 % is daarom misschien niet
reëel maar een wetenschappelijke ondergrens voor online enquêtes is er nog niet.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Het bereiken van een hoge respons
Wie een enquête uitvoert, wil het liefst van zoveel mogelijk mensen een antwoord ontvangen, oftewel
een hoog responspercentage halen. In de literatuur worden verschillende suggesties gedaan om de
respons te optimaliseren. Ik zal de adviezen van twee onderzoekers weergeven, Nederhoed en
Dillman.
Nederhoed (1996:95) geeft de volgende suggesties om de respons van schriftelijke enquêtes te
verbeteren.
Maximaliseren van
‘beloningen’
Minimaliseren van de
kosten
- Blijk geven van achting
- Uitspreken van dank voor verlenen van medewerking
- Wijzen op essentiële belang van medewerking (gezien de expertise
van de respondent)
- In het vooruitzicht stellen van een tastbare beloning
- Interessant maken van de vragenlijst
- Suggereren van een minimale inspanning (echter: geloofwaardig)
- Minimaliseren vereiste inspanning van het invullen
- Garanderen vertrouwelijkheid en anonimiteit
Wekken van vertrouwen - Opvoeren van prestigieuze organisatie die het onderzoek steunt
- Hanteren van de goede reputatie en ‘professionele’ indruk maken
Suggesties ter verbetering van de respons bij schriftelijke enquêtes (Nederhoed).
Nederhoed heeft deze suggesties gebaseerd op de theorie van de ‘guru’ van de responspercentages,
Don A Dillman en zijn ‘Total Design Method’.
Total Design Method (TDM)
Don A. Dillman is een autoriteit als het gaat om het verbeteren van de respons van schriftelijke en
telefonische enquêtes In 1978 schreef hij het boek ‘Mail and Telephone Surveys: The Total Design
Method’. Sindsdien is de ‘Total Design Method’, oftwel TDM, een standaard benadering geworden als
het gaat om het uitvoeren van enquêtes. In 2000 kwam Dillman met een nieuw boek: ‘Mail and
Internet Surveys: The tailored design method’. Ik zet kort de beginselen van de ‘Total Design Method’
uiteen en vervolgens geef ik aan hoe ik deze heb geïmplementeerd in mijn vragenlijst.
Aan de basis van de TDM ligt de theorie van ‘Social Exchange’. De theorie zegt dat handelingen van
mensen gemotiveerd worden door de opbrengsten die ze eruit hopen te halen. Drie elementen zijn
daarbij van belang: opbrengsten / beloningen, kosten en vertrouwen (rewards, costs and trust). De
opbrengsten zijn wat iemand uit een bepaalde actie probeert te halen. De kosten zijn wat je daarvoor
moet investeren en ‘vertrouwen’ is de verwachting dat op de lange termijn de opbrengsten groter
zullen zijn dan de kosten.
De theorie van ‘social exchange’ werpt drie vragen op over het ontwerp van een vragenlijst: hoe
kunnen we de beloningen maximaliseren? Hoe kunnen we de (perceptie van) de kosten zo laag
mogelijk houden? Hoe kunnen we het vertrouwen winnen?

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
In het onderstaande schema staan de adviezen die Dillman hierover geeft:
To establish Trust To increase Rewards To Reduce Social Costs
Provide token of appreciation in
advance
Show positive regard Avoid subordinating language
Sponsorship by legitimate
authority
Say thank you Avoid embarrassment
Make the task appear important Ask for advice Avoid inconvenience
Invoke other exchange
Give tangible rewards Make questionnaire short and
relationships
easy
Make the questionnaire Minimize requests to obtain
interesting
personal information
Give social validation
Communicate scarcity of
response opportunities
Emphasize similarity to other
requests.
Manieren om vertrouwen van de lezer te creëren, de opbrengsten voor hen te optimaliseren en de ‘sociale’
kosten voor de respondent zo laag mogelijk te houden. (Bron: Dillman, 2000).
Dit heb ik op de volgende manier in mijn aanpak verwerkt:
Vertrouwen scheppen (To establish trust)
Provide token of appreciation in advance. Dit houdt in dat je bij het verzenden van de enquête een
kleinigheidje voor de moeite toevoegt. Dillman gaat hierbij uit van een schriftelijke enquête en stelt
voor bij het verzenden geld ($1 à $2) in de envelop bij te sluiten. Dit is echter niet mogelijk bij een
onderzoek via internet.
Sponsorship by legitimate authority. Het is aangetoond dat de respons hoger is als het verzoek van
een instantie met aanzien komt. De begeleidende brief (e-mail) is daarom verstuurd onder de naam
van de hoofdredacteur van het Eindhovens Dagblad én uit naam van een onafhankelijke instantie met
hoog aanzien (Rijksuniversiteit Groningen).
Make the task appear important. De enquête moet belangrijk lijken. In de begeleidende brief en op de
website wordt benadrukt dat er naar aanleiding van de mening van lezers actie ondernomen zal
worden. Ook is genoemd dat de lezers een afstudeeronderzoek ondersteunen met hun antwoorden.
Tot slot is ervoor gezorgd dat de enquête professionaliteit uitstraalt, wat het ook meer aanzien van
belangrijkheid geeft.
Invoke other exchange relationships. Hierbij benadruk je bestaande relaties tussen de lezer en de
enquêteur. In de brief wordt benadrukt dat de lezers elke dag gratis de *gratis* e-mailkrant van het
Eindhovens Dagblad ontvangen. Wellicht zullen zij hierdoor een gunst willen verlenen door de
enquête in te vullen.
Vergroten van de opbrengst (To increase rewards)
Show positive regard / Blijk geven van achting. Dit betekent, heel breed, dat je de lezer met respect
behandelt. Er is uitgelegd waarom het onderzoek wordt gehouden, gezorgd voor een telefoonnummer
of e-mailadres voor vragen en een goede afhandeling daarvan. In de begeleidende brief en op de
website wordt veel informatie over de redenen van het onderzoek gegeven. Er is bijvoorbeeld een
extra pagina ‘Meer over het onderzoek’ gemaakt. Ook wordt het e-mailadres voor informatie meerdere
malen genoemd.
Say thank you / Uitspreken van dank voor verlenen medewerking. In de begeleidende brief wordt de
lezer bij voorbaat bedankt voor zijn moeite. Ook op de introductiepagina op de website en na het
invullen van de enquête wordt de lezer bedankt.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Ask for advice / Wijzen op essentiele belang van medewerking (gezien de expertise van de
respondent.) Dillman schrijft dat uit onderzoek van Blau (1964) en Homans (1961) blijkt dat mensen
een goed gevoel krijgen als ze om hulp of advies worden gevraagd. Mensen krijgen vaak een gevoel
van voldoening als ze weten dat ze iemand ergens mee helpen. In de teksten wordt daarom expliciet
gezegd dat de mening van de lezer nodig is en dat ze kunnen helpen bij het slagen van een
afstudeeronderzoek.
Give tangible rewards. Dit houdt in dat er een fysieke beloning gegeven wordt. Uit onderzoek blijkt dat
het geven van een beloning vooraf - bij het versturen van het verzoek om de enquête in te vullen - het
beste werkt. Dan ontstaat er bij de geënquêteerde een gevoel van verplichting, hij heeft immers wat
gratis ontvangen. Het schuldgevoel kan vervolgens makkelijk worden ingelost door de enquête in te
vullen. Echter bij een online-enquete werkt dit niet. Daarom is ervoor gekozen prijzen te verloten
onder de inzenders. Op de website waar de vragenlijst werd gepresenteerd werd een aparte pagina
ingericht waar de prijzen uitgebreid beschreven werden.
Make the questionnaire interesting. Er is geprobeerd de vragen zo interessant en afwisselend mogelijk
te maken. Verder is ervoor gekozen antwoordschalen af te wisselen; zijn de vragen zo begrijpelijk
mogelijk geformuleerd; zijn de persoonlijke vragen achterin geplaatst en is geprobeerd een
aantrekkelijke en duidelijke lay-out te ontwerpen. Ook is geprobeerd het aantal open vragen tot een
minimum te beperken.
Give social validation. Als mensen weten dat anderen aan de oproep gehoor hebben gegeven, kan
dat overtuigen om zelf ook mee te doen, zo blijkt uit onderzoek. (in Dillman: Cialdini, 1984; Groves,
Cialdini and Couper, 1992) Als dus nogmaals wordt verzocht om de enquête in te vullen, kan het
helpen om aan te geven hoeveel mensen de enquête al hebben ingevuld.
Communicate scarcity of response opportunities. In de brief en op de website wordt vermeld dat de
lezers twee weken de tijd hebben om de vragenlijst in te vullen.
Het minimaliseren van de sociale kosten (To Reduce Social Costs)
Avoid subordinating language. Er is op gelet dat de lezer steeds vriendelijk wordt aangesproken en uit
de communicatie blijkt dat de enquêteer de lezer nodig heeft en niet andersom.
Avoid embarrassment. Thibaut en Kelly (1959) hebben aangetoond dat de inspanning / kosten voor
een persoon hoog zijn als er veel denkwerk wordt vereist. De kosten worden nog hoger als dat ook
nog gepaard gaat met schaamte en nerveusheid. Complexe vragen en aanwijzingen die verwarring
opleveren geven mensen een gevoel van onkunde, dat vermeden moet worden. Daarom is
geprobeerd de vragenlijst zo helder mogelijk te presenteren.
Make questionnaires appear short and easy. De vragenlijst moet er kort en makkelijk uitzien. Dit was
een lastige opgave voor deze vragenlijst, omdat het aantal vragen vrij groot was. Daarom is ervoor
gekozen de vragen in drie pagina’s op te splitsen en een voortgangsbalk bij elke pagina te geven
zodat de lezer weet hoe ver hij is. (Hiervoor is ook gekozen zodat na elke set van circa negen vragen
gecheckt kan worden of alle vragen zijn ingevuld.) Ook is meerdere malen aangegeven hoe lang het
invullen van de vragenlijst duurt. Onderzoek heeft aangetoond dat lange vragenlijsten een wat lager
responspercentage hebben (Heberlein en Baumgartner, 1978).
Minimize requests to obtain personal information. Pas aan het einde van de enquête wordt om enkele
persoonlijke gegevens gevraagd. Daar is steeds bij vermeld waarom de informatie nodig is. Ook is in
de brief vermeld dat alle gegevens vertrouwelijk en anoniem behandeld worden.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Internet enquêtes
In de bovenstaande paragrafen is steeds gepraat over schriftelijke enquêtes op papier. Echter, voor
dit onderzoek is een enquête via het internet uitgevoerd. Een vragenlijst op het web is een vorm van
een schriftelijke enquête, maar internetenquêtes hebben hun eigen eigenaardigheden en bijkomende
voor- en nadelen. Deze zullen hieronder kort worden weergegeven:
Voordelen van een enquête via internet
Je hebt geen kosten meer voor papier, postzegels, verzending en data entry
Door de introductie van elektronische enquêtemethoden zijn de kosten per geënquêteerde niet
groot. Als ik bijvoorbeeld een papieren enquête had uitgevoerd, was waarschijnlijk niet de hele
groep van circa 2500 abonnees geënquêteerd. Bij een elektronisch onderzoek is dat geen
probleem.
Je hebt in potentie makkelijk een internationaal bereik.
Er zijn veel technische mogelijkheden die je bij een papieren vragenlijst niet hebt. Je kunt
bijvoorbeeld in pop-up vensters direct instructies bij de betreffende vraag geven. Ook het
overslaan van vragen kan automatisch gebeuren (‘skips’). Door drop-down menu’s kunnen lange
lijsten vermeden worden.
Nadelen van een enquête via internet
De meeste mensen hebben ervaring met het invullen van een papieren enquête. Niet iedereen
heeft al eens een elektronische vragenlijst ingevuld.
Zoals alle (persoonlijke) informatie op het web, brengen elektronische enquêtes weer vragen over
veiligheid en vertrouwelijkheid met zich mee
Technische problemen.
1. Bij het ontwerpen van een papieren enquête weet je zeker dat iedereen de vragenlijst op
dezelfde manier onder ogen krijgt. Bij een elektronische enquête is dat nooit zeker. Een
bepaalde lay-out kan er op verschillende computers erg verschillend uitzien door een
ander besturingssysteem, een andere webbrowser of een andere versie ervan en een
andere schermresolutie (640 x 480, 800 x 600 of 1024 x 768 pixels). Dit kan tot gevolg
hebben dat kleuren, afstanden op het scherm en wat je ziet op het scherm er anders uit
kunnen zien voor de ontwerper en degene die de enquête invult.
2. Als de antwoorden bij de verwerking niet goed opgeslagen worden, ben je direct alle data
kwijt.
Je kunt geen ‘token of appreciation’ aan de introductiebrief toevoegen. Ook zijn de mogelijkheden
qua presentatie iets beperkter.
Het besluit om niet aan de enquête deel te nemen wordt waarschijnlijk nog sneller genomen. Email
is een snel medium en de volgende e-mail (die misschien wel veel interessanter is) is slechts
één muisklik verder. Het deleten van een e-mail gaat sneller en makkelijker dan het weggooien
van een papieren enquête
Uiteindelijk is ervoor gekozen een enquête via internet te houden, om de volgende redenen:
De enige betrouwbare informatie die van de ED-NieuwsMail abonnees beschikbaar is, zijn de emailadressen.
De groep leest regelmatig e-mail en er kan aangenomen worden dat de
lezersgroep meer dan gemiddeld vertrouwd is met het web. Er is dagelijks contact met deze groep
via e-mail en het web, wat het een logische keuze maakt. Ook het gemak waarmee de mening
van de lezers in het buitenland verkregen kon worden, speelde een rol bij deze keuze.
De kosten. Aangezien de middelen beperkt waren en ik een grote groep wilde bereiken, was een
enquête via het web de goedkoopste oplossing.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
De praktische uitvoering
Bij de praktische uitvoering zijn een aantal zaken overwogen. De volgende onderwerpen zullen kort
besproken worden:
De te enquêteren groep
Hoe de enquête aan te bieden
Technische uitvoering
De introductiebrief en de reminder
Datum / tijdstip
Testen
De te enquêteren groep
Er waren vijf groepen die in aanmerking kwamen om geënquêteerd te worden, namelijk:
Groep Aantal
De huidige lezers van de ED ‘algemene’ e-mailkrant (ED-NieuwsMail) 2527
De huidige lezers van de economische e-mailkrant (ED-EconomieMail) 560
De huidige lezers die beide nieuwsbrieven lezen 274
Afmelders van ED ‘algemene’ e-mailkrant 2613
Afmelders van Economie e-mailkrant onbekend
Mogelijk te enquêteren groepen. (Meetdatum: 12 / 02 / 2003)
Uiteindelijk is ervoor gekozen om uitsluitend de eerste groep te enquêteren De lezers van de ED-
EconomieMail zijn buiten beschouwing gelaten omdat die groep relatief klein is. De afmelders van de
ED-NieuwsMail zouden een interessante groep zijn geweest. Echter, er mocht slechts een te klein
percentage van deze groep benaderd worden. Daarom is deze groep niet ondervraagd.
Hoe de enquête aan te bieden
Een elektronische enquête kan op twee manieren worden verzonden. De hele enquête kan als mail
naar de doelgroep worden verstuurd of er kan een mail naar de doelgroep worden verstuurd met een
link naar de website, waarop de enquête is gepresenteerd. In het laatste geval worden de vragen dus
ingevuld op de website. Het nadeel van de laatste optie, is dat de vereiste inspanning van het invullen
van de vragenlijst groter is voor de lezer: om de vragenlijst in te kunnen vullen moet hij een extra
handeling verrichten, namelijk het aanklikken van de link in de mail naar de vragenlijst op de website.
Dit kan de respons op de vragenlijst verkleinen. Het voordeel is van technische aard: de kans van
goede verwerking van de ingevulde gegevens is een stuk groter. Als de enquête in zijn geheel per email
naar de respondent wordt gestuurd, bestaat de kans dat bij het terugzenden van de vragenlijst
met antwoorden, informatie verloren gaat. Omdat het primair van belang is dat de enquêteantwoorden
goed kunnen worden verwerkt, heb ik in dit onderzoek voor de laatste optie gekozen. De e-mail die
naar de doelgroep wordt verzonden heeft in dit geval de functie van de introductiebrief.
Vervolgens is ervoor gekozen de enquête verdeeld over drie pagina’s aan te bieden, zodat elke
pagina circa tien vragen bevatte. 3 Op die manier kon na elke set van circa tien vragen gecheckt
worden of alle vragen ingevuld waren. Wanneer de respondent op de button ‘volgende’ klikte, werden
de gegevens van de zojuist ingevulde pagina reeds verwerkt. Bovenaan elke pagina werd door middel
van een voortgangsbalk aangegeven hoe ver de respondent gevorderd was bij het invullen van de
vragenlijst. Wanneer een respondent een vraag oversloeg of een niet-geldig antwoord invulde,
verscheen een pop-up venster met een foutmelding. Wanneer de vragen allemaal direct onder elkaar
zouden zijn aangeboden, zou de respondent er bijvoorbeeld pas bij vraag 25 op gewezen kunnen
worden dat hij vraag 1 niet heeft ingevuld. Ook is overwogen elke vraag in een apart venster aan te
bieden. Echter, de context van vragen kan op deze manier verloren gaan.
Een uitgeprinte versie van de enquête, met de aanverwante webpagina’s, is bijgevoegd als bijlage 2.
3 De online enquête is na de inzendingtermijn van de website van het Eindhovens Dagblad verwijderd.
Voor enige tijd is de enquête nog online te vinden op
http://www.wdozuid.nl/onderzoeken/ekrant/index.html.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Technische uitvoering
De enquête is in FrontPage ontworpen in HTML en JavaScript. Door middel van ASP (Active Server
Pages) is de inhoud van de formulieren naar een Access-database getransporteerd, welke bestond
uit één tabel. De inhoud van deze tabel zag er als volgt uit:
De enquête bestond uit zevenentwintig vragen, waarbij vijf vragen opgedeeld waren in meerdere
subvragen. Aan het eind volgde een vraag naar adresgegevens. Dit leverde uiteindelijk een tabel met
61 velden op van het type tekst en één memoveld (voor opmerkingen).
De gegevens zijn verwerkt in Microsoft Access 97 en met behulp van het statische softwarepakket
SPSS 11.0 for Windows.
De introductiebrief en de reminder
De introductiebrief bevat een uiteenzetting over het doel en belang van de enquête wie de
opdrachtgever of initiatiefnemer is, waarom de respondent wordt gevraagd om medewerking en
waarvoor de resultaten van de enquête worden gebruikt (op basis van Nederhoed, 1996:95). Door het
lezen van de mail moet de lezer gemotiveerd worden om naar de enquête op de website van het
Eindhovens Dagblad te gaan. Ik probeer de motivatie te versterken door de suggesties die Nederhoed
en Dillman geven voor verbetering van de respons bij schriftelijke enquêtes op de introductiemail toe
te passen. Daarnaast heb ik de AIDA-formule op de e-mail toegepast. Deze formule wordt gebruikt als
leidraad bij het schrijven van direct-mail. De letters staan voor ‘attention-interest-desire-action’ (zie
o.a. Jansen en de Galan, 1990 en Abelen e.a., 1993). Om de lezer zo makkelijk en snel mogelijk naar
de enquête te leiden, is er een directe link naar de enquête in de introductiemail opgenomen.
Er is getracht de e-mail aantrekkelijk vorm te geven en kort en bondig te houden. Al direct in het
onderwerp van de e-mail wordt naar de te winnen prijzen verwezen, wat tot doel heeft de lezer te
motiveren. Door de brief uit naam van de hoofdredacteur te zenden en de naam van de universiteit te
gebruiken, is geprobeerd de e-mail status te geven. Op woendag 26 maart 2003 ontvingen alle
abonnees van de ED-NieuwsMail de introductiebrief met daarin het verzoek de enquête op de website
in te vullen.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Reminder
Dillman betoogt dat bij het ontwerpen van een enquête twee aannames fundamenteel zijn:
Responding to a self-administered questionnaire involves not only cognition, but also motivation (Jenkins and
Dillman, 1995,1997)
Multiple attempts are essential to achieving satisfactory response rates to self-administered surveys
regardless of whether administered by e-mail, the web, or postal delivery (Scott, 1961; Herberlein and
Baumgarter, 1978; Dillman, 1991).
Het is dus noodzakelijk volgens Dillman om mensen er na een bepaalde tijd aan te herinneren de
enquête in te vullen. Daarvoor zijn twee methoden bedacht. Ten eerste is ervoor gekozen om in elke
versie van de reguliere ED-NieuwsMail een button toe te voegen die de lezers naar de vragenlijst
leidt.
Ten tweede is er na een week opnieuw een apart verzoek per e-mail gestuurd om de enquête in te
vullen. Deze ‘reminder’ is enkel naar die lezers verzonden, die de enquête nog niet hadden ingevuld.
Op woendag 2 april is een ‘reminder’ gestuurd naar alle abonnees die de enquête nog niet hebben
ingevuld. Hierbij is het verzoek opnieuw kort & bondig gehouden en is het verzoek vriendelijk en nietdwingend
geformuleerd.
De introductiebrief en de reminder zijn toegevoegd als bijlage 3
Datum / Tijdstip
Ook het moment van versturen - welk dag in de week en zelfs, welk moment op de dag - is van
invloed op het responspercentage. Besloten werd de e-mail midden in de week (woensdag) en enkele
minuten na het verzenden van de ‘reguliere’ ED-NieuwsMail (rond 11:00) te verzenden.
Testen
Voordat de enquête uiteindelijk verstuurd werd, is zij uitgebreid getest, zowel technisch als inhoudelijk.
Aan de testpersonen was gevraagd de enquête niet alleen inhoudelijk, maar ook qua structuur,
vormgeving en functionaliteit (of alle interne links bijvoorbeeld werken) te beoordelen. Verder is hen
gevraagd bij te houden hoeveel tijd zij bij benadering nodig hadden om de enquête in te vullen, zodat
in de begeleidende e-mail een goede schatting gegeven kon worden van de benodigde tijd.
4.3.3 Resultaten enquête
Respons
In totaal zijn 1.146 vragenlijsten retour ontvangen. Enkele vragenlijsten bleken niet bruikbaar: 4
vragenlijsten waren geheel leeg; op 41 vragenlijsten waren slechts de antwoorden 1 t/m 10
beantwoord; op 28 vragenlijsten waren de vragen vanaf vraag 22 leeg. Verder waren er 33
testrecords. Hierdoor bleven uiteindelijk 1040 volledig ingevulde vragenlijsten over. Er is voor gekozen
om met deze volledige gegevens te werken. De niet-volledig ingevulde vragenlijsten kunnen het
resultaat zijn van het voortijdig verlaten van de enquêtepagina doordat de respondenten bijvoorbeeld
technische problemen kregen of ‘geen zin meer hadden’.
Relateren we het totaal aantal ingevulde vragenlijsten (1.040) aan het totaal aantal benaderde
personen (2527), dan betekent dit een respons van 41%. De resultaten kunnen door dit hoge
responspercentage als representatief worden beschouwd voor de hele populatie.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Profiel van de respondenten
Geslacht
In totaal hebben 782 mannen en 258 vrouwen aan het onderzoek meegewerkt. Hiermee komt de
verhouding man-vrouw op 75%: 25 %. Ter vergelijking: 62 % van de bezoekers van de website van
het Eindhovens Dagblad is man, 38 % is vrouw (bron: WeM Profiel regioportals, november 2001.) Bij
de lezers van de papieren krant ligt deze verhouding juist anders: daar zijn de vrouwen in de
meerderheid.
Papieren krant 4
Bezoekers ED-website 5
Totale lezers ED-
NieuwsMail 6
Respondenten
onderzoek ED-
NieuwsMail
Man Vrouw Onbekend
46% 54% -
62% 38% -
65% (79 %) 17% (21%) 18% (0%)
75% 25% -
Het hoge percentage ‘onbekend’ in het totale (adressen)bestand van de ED-NieuwsMail, vertekent het
beeld enigszins. Als we ervan uitgaan dat de geslachtsverdeling van de onbekende groep dezelfde is
als voor de bekende groep, kunnen we zeggen dat 79% van de lezers van de ED-NieuwsMail van het
mannelijke geslacht is en de overige 21% van het vrouwelijke.
Leeftijd
Onder de respondenten zijn de leeftijdsgroepen 25 t/m 34 jaar (21%), 35 t/m 44 jaar (28%) en 45 t/m
54 jaar (24%) het sterkst vertegenwoordigd.
30
25
20
15
10
5
0
0
4
21
28
%
24
16
6
< 19
19 - 24
25 - 34
35 - 44
45 - 54
55 - 64
> = 65
4
Bron: SUMMO/DGO 2000/2001
5
Bron: WeM Profiel regioportals, november 2001
6
Zoals door de 2527 abonnees is aangegeven bij opgave voor een abonnement op de ED-NieuwsMail
(meetdatum: 26 maart 2003).

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Als we deze leeftijdsopbouw naast die van de bezoekers van de ED-Website en de papieren krant
leggen, valt een aantal zaken op.
Het is opvallend dat de groep 19 t/m 24 jaar wel een groot deel uitmaakt van de bezoekers van de EDwebsite
(17%), maar slechts weinigen van hen zich abonneren op de ED-NieuwsMail (4%). Het
omgekeerde is het geval bij de leeftijdsgroep van 55 t/m 64 jaar. Zij maken 16% uit van de totale
groep ED-NieuwsMail lezers, maar vormen slechts 6% van de bezoekers van de website.
Als we de leeftijdsopbouw van de respondenten vergelijken met de leeftijdsopbouw van de lezers van
de papieren krant, valt op dat de groep ED-NieuwsMaillezers tussen 25 - 44 jaar bijna de helft van de
respondenten beslaat (49%), terwijl het aandeel van deze leeftijdsgroep bij de papieren krant 33% is.
< 25
25 - 34
35 - 44
45 - 54
55 - 64
> = 65
0
Geen opgave
0
Opleidingsniveau
5
6
2
2
6
13
%
0 5 10 15 20 25 30
15
16
16
17
17
18
21
21
23
24
24
26
28
Lezers ED-NieuwsMail
Bezoekers ED-website
Lezers papieren krant
Het opleidingsniveau van de respondenten is hoog. Dit was te verwachten als we naar het
opleidingsniveau van internetgebruikers in het algemeen en de bezoekers van de ED-website in het
bijzonder kijken.
Ter vergelijking de leeftijdsopbouw van de lezers van Eindhovens Dagblad van 13 jaar en ouder (bron:
SUMMO/DGO 2000/2001):
Opleidingniveau 7
Laag Midden Hoog
Papieren krant 19% 46% 35%
Lezers ED-NieuwsMail 5% 41% 54%
Herkomst respondenten
Zoals te verwachten, woont het grootste deel van de lezers in de provincie Noord-Brabant (84 %). De
op één na grootste groep zijn de lezers die in het buitenland wonen: de in totaal 97 respondenten
vormen 9 % van het totaal aantal respondenten. Dit getal komt overigens overeen met het percentage
bezoekers dat vanuit het buitenland de website van het Eindhovens Dagblad bezoekt (bron: WeM
profiel regioportals, 2001).
7 Laag: LO en LBO, Midden: MO, MBO en HO, Hoog: HBO en WO.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Provincie %
N-Brabant 84
N-Brabant 84
Buitenland 9
Buitenland 9
Zuid-Holland 1
Zuid-Holland 1
Noord-Holland 1
Noord-Holland 1
Utrecht 1
Utrecht 1
Limburg 1
Gelderland 0,5
Gelderland 0,5
Drenthe 0,5
Drenthe 0,5
Overijssel, Zeeland,
Flevoland, Friesland,
Groningen
1
Overijssel, Zeeland,
Flevoland, Friesland,
Groningen
1
Als we inzoomen op Noord-Brabant en vervolgens op het verspreidingsgebied van het Eindhovens
Dagblad, blijkt dat 836 respondenten (80%) binnen het verspreidingsgebied wonen.
N %
Binnen verspreidingsgebied (NL) 834 80%
Buiten verspreidingsgebied (NL) 107 10%
Buitenland 97 9%
Onbekend 2 0%
Als we de respondenten die binnen het verspreidingsgebied wonen, verder uitsplitsen naar plaats,
blijkt dat het grootste deel van de respondenten uit Eindhoven komt. In totaal gaat het om ongeveer
1/3 deel van de ED-NieuwsMail lezers.
Plaats n % van respondenten binnen het
verspreidingsgebied (n = 834)
Eindhoven 324 39% 31%
Helmond 102 12% 10%
Veldhoven 64 8% 6%
Valkenswaard 37 4% 4%
Geldrop 30 4% 3%
Nuenen 29 4% 3%
Best 23 3% 2%
Someren 18 2% 2%
Waalre 17 2% 2%
Mierlo 16 2% 2%
Deurne 14 2% 1%
Gemert 12 1% 1%
Son 10 1% 1%
Oirschot 10 1% 1%
Heeze 10 1% 1%
% van de totale aantal
respondenten (n = 1040)

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Overige plaatsen
(n < 10)
118 14% 11%
Totaal 834 100% 80%

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Abonnement op papieren krant
70% van de respondenten geeft aan in een of andere vorm de papieren versie van het Eindhovens
Dagblad te lezen:
%
Lezen ED door alle abonnees ED-NieuwsMail
38 9 9 14 30
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ja: heeft een
abonnement
Ja: Meelezer
Ja: Koopt krant
los
Ja: Leest krant elders (werk, bibliotheek, etc.)
Nee
Van de respondenten die binnen het verspreidingsgebied wonen (80%) leest 81% de krant op een of
andere manier regelmatig. 45% heeft een abonnement, 10% is meelezer; 11% koopt de krant los en
14% leest de krant elders. 19% van de respondenten binnen het verspreidingsgebied leest de
papieren versie van het Eindhovens Dagblad niet.
Vervolgens werd de respondenten gevraagd of zij een (andere) krant lazen. 39% geeft aan een
landelijke krant te lezen:
Van de 379 respondenten die binnen het verspreidingsgebied wonen én een abonnement op de
papieren versie van het Eindhovens Dagblad hebben, leest 53% daarnaast géén andere papieren
krant. 41% van de ED-abonnees leest naast deze krant ook nog regelmatig een landelijke krant.
Van de respondenten die wél in het verspreidingsgebied wonen, maar géén abonnement op het
Eindhovens Dagblad hebben (NB: zij kunnen de krant wel meelezen of elders lezen), leest meer dan
de helft (53%) niet regelmatig een andere krant. 37% leest regelmatig een landelijke krant, terwijl 16%
van de niet-abonnees in het verspreidingsgebied regelmatig de gratis kranten Metro / Spits leest.
Andere e-mailkranten
Het grootste deel van de respondenten (68%) houdt het bij één e-mailkrant: die van het Eindhovens
Dagblad, 32% leest daarnaast ook een of meer ‘algemene’ elektronische nieuwsbrieven. De emailkranten
van Kranten.com en de dagelijkse nieuwsbrief van NRC zijn daarbij het populairst.
Resultaten m.b.t. ‘de ED-NieuwsMail’
Redenen om de ED-NieuwsMail te lezen
Respondenten kunnen verschillende beweegredenen hebben om de ED-NieuwsMail te lezen. Zij
kunnen de e-mailkrant lezen omdat het hen tijd bespaart of omdat het hen geld bespaart. Deze laatste
reden zou erop kunnen wijzen dat de e-mailkrant in plaats van de papieren krant wordt gelezen en er
kannibalisatie optreedt. Wellicht lezen ze de e-mail vooral om op de hoogte te blijven van het
landelijke nieuws, of misschien juist voor het regionale nieuws.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
++ + + / - - - -
Tijdsbesparing 15% 33% 28% 19% 5%
Geldbesparing 13% 20% 18% 29% 20%
Voor regionale
nieuws
24% 43% 19% 11% 4%
Voor landelijke
nieuws
15% 46% 26% 10% 4%
++ : Helemaal mee eens
+ : Mee eens
+/- : Neutraal
- : Oneens
- - : Helemaal mee oneens
Als we de antwoordcategorieën tot drie opties terugbrengen: ‘(Helemaal) mee eens’ - Neutraal -
‘(Helemaal) mee oneens’, valt op dat tijdsbesparing een belangrijker drijfveer vormt om de ED-
NieuwsMail te lezen dan geld. Dit kan erop wijzen dat de ED-NieuwsMail niet als vervanging wordt
gezien voor de papieren krant.
Het regionale nieuws lijkt voor meer lezers een reden om de ED-NieuwsMail te lezen dan het
landelijke nieuws. Met de stelling ‘Ik lees de ED-NieuwsMail voor het regionale nieuws’ is 67 % van de
respondenten het in meer of mindere mate eens. Voor de respondenten uit het buitenland is dit zelfs
82 % en voor de respondenten buiten het verspreidingsgebied is dit 79 %.
Met de stelling ‘Ik lees de ED-NieuwsMail voor het landelijke nieuws’ is 61 % van de respondenten het
(helemaal) eens. Voor de respondenten uit het buitenland en van buiten het verspreidingsgebied is dit
respectievelijk 76 % en 47%. De respondenten die buiten het verspreidingsgebied wonen, lezen de
ED-NieuwsMail dus het meest uitgesproken voor het regionale nieuws.
Tijdsbesparing
Geldbesparing
Voor regionale
nieuws
Voor landelijke
nieuws
0 20 40 60 80
14
13
18
19
28
24
Leesfrequentie, technische problemen en leesintensiteit
Leesfrequentie
26
33
48
49
61
67
Mee eens
Neutraal
Oneens
Aan de respondenten werd gevraagd hoe vaak zij ED-NieuwsMail lezen. Ongeveer driekwart van de
respondenten geeft aan de ED-NieuwsMail elke dag te lezen:
n %
Elke dag 787 76
3-4 x per week 200 19
1-2 x per week 44 4
< 1 x per week 9 1

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Technische problemen
De meeste respondenten (85%) ondervinden nooit technische problemen met de ED-NieuwsMail.
13% zegt soms en 2% zegt altijd technische problemen te hebben.
Doorsturen van de ED-NieuwsMail
Het doorsturen van de ED-NieuwsMail naar vrienden of collega’s vindt mondjesmaat plaats. 56% zegt
de ED-NieuwsMail nooit door te sturen, terwijl 44% zegt soms op de ‘forward’-knop te drukken. Minder
dan 1% stuurt de ED-NieuwsMail altijd door.
Leesintensiteit
Om een artikel volledig te kunnen lezen, moet de lezer doorklikken naar de website van het
Eindhovens Dagblad. De lezer kan er ook voor kiezen enkel de kop en de eerste alinea van een
artikel te lezen, welke in de e-mail zelf staan. De respondenten is gevraagd hoeveel van de artikelen
zij normaal in deze verkorte weergave via de e-mail lezen. Hieruit blijkt dat 69 % van de respondenten
gewoonlijk vier of meer artikelen in de ED-NieuwsMail leest. Gemiddeld bevat de ED-NieuwsMail acht
artikelen.
ED-NieuwsMail brengt het nieuws in acht vaste rubrieken: Actueel, Regio Eindhoven, Regio Helmond,
Binnenland, Buitenland, Sport, Economie en Kunst. Een ander vast onderdeel is de “Quote van de
dag.” Aan de lezers is gevraagd hoe vaak zij deze rubrieken lezen.
Actueel
Regio Eindhoven
Regio Helmond
Binnenland
Buitenland
Sport
Economie
Kunst
Quote van de dag
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
85%
14%
1%
61%
35%
4%
25%
33%
42%
57%
40%
3%
49%
47%
5%
31%
38%
31%
31%
20%
9%
38%
53%
17%
44%
39%
49%
Altijd
Soms
Nooit
Hieruit blijkt dat de rubriek Actueel veruit het best gelezen wordt. Ook “Regio Eindhoven” en
“Binnenland” worden goed gelezen. De rubrieken “Regio Helmond”, “Sport”, en “Quote van de dag”
worden door circa eenderde van de respondenten niet gelezen. De kunstrubriek wordt door meer dan
de helft van de respondenten nooit gelezen.
Vervolgens is aan de lezers van de ED-NieuwsMail gevraagd bij hoeveel artikelen zij doorklikken naar
het volledige artikel op de ED-website.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Hieruit blijkt dat het grootste deel van de respondenten bij 1-3 artikelen doorklikt naar het volledige
artikel op de website. Verder geven 620 respondenten (60%) aan dat ze nu vaker op de website van
het Eindhovens Dagblad komen, dan voordat zij de ED-NieuwsMail ontvingen. 29% komt er even
vaak, terwijl 8 % minder vaak www.eindhovensdagblad.nl bezoekt.
Doorklikken van artikel naar website
Klik nooit door
6%
1-3 artikelen
67%
Bij (bijna) alle
artikelen
8%
4 -6 artikelen
Hoewel tweederde van de respondenten zegt slechts bij 1-3 artikelen door te klikken naar het
volledige artikel op de website, zorgt de ED-NieuwsMail toch voor extra ‘traffic’ naar de website. Dit
was als één van de doelen van de ED-NieuwsMail geformuleerd.
Een ander doel is het imago en de waardering voor Eindhovens Dagblad te vergroten door het
aanbieden van deze extra service. 65% van de respondenten zegt dat zijn of haar waardering voor het
Eindhovens Dagblad als nieuwsaanbieder niet veranderd is sinds zij de ED-NieuwsMail lezen. 34%
zegt wel meer waardering te hebben, terwijl een krappe 1% minder waardering heeft.
Hoeveelheid nieuws
Over de hoeveelheid nieuws in de ED-NieuwsMail heerst tevredenheid. 65% vindt de hoeveelheid die
nu geboden wordt “precies goed”. 34% zou meer artikelen willen lezen, terwijl 1% het aanbod nu te
groot vindt.
Meer dan de helft van de respondenten gaf aan meer nieuws in de rubriek Actueel te willen lezen.
49% van de respondenten verlangt bovendien meer nieuws uit de Regio Eindhoven. Dit hangt
ongetwijfeld samen met de herkomst van de respondenten. 39% komt immers uit Eindhoven, terwijl
bijvoorbeeld 12% uit Helmond komt.
Méér nieuws Evenveel Minder nieuws
Actueel 52% 47% 1%
Regio Eindhoven 49% 46% 5%
Regio Helmond 20% 44% 36%
Binnenland 30% 68% 3%
Buitenland 24% 69% 7%
Sport 21% 49% 31%
Economie 19% 62% 19%
Kunst 6% 43% 50%
19%

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Rapportcijfer
De respondenten werd tevens gevraagd met welk rapportcijfer zij de ED-NieuwsMail waarderen. Het
gemiddeld cijfer dat hieruit naar voren komt is 7,6. In de rapportcijfers zaten geen grote uitschieters.
35% van de respondenten waardeert de ED-NieuwsMail met een 7, terwijl de helft van de 1.040
respondenten dit product een 8 waard vindt.
Vorm
In de huidige vorm worden enkel de kop en de eerste alinea van een artikel getoond. Om het gehele
artikel te lezen moet de lezer doorklikken naar de website van het Eindhovens Dagblad. 72% van de
respondenten is tevreden met deze keuze. 16 % zou liever de artikelen in hun totaliteit zien terwijl
12% alleen een lijst met (kranten)koppen prefereert.
Ook over de huidige presentatie van de tekst (als HTML) zijn bijna alle respondenten (91%) tevreden.
De rest (9%) ontvangt liever een e-mail met ‘platte tekst’. Overwegingen hierbij kunnen zijn dat een
platte tekst een kleiner bestand oplevert en het minder technische problemen veroorzaakt.
Over de presentatie van de artikelen in één of meerdere kolommen zijn de meningen bijna fiftyfifty
meningen verdeeld. 45% verkiest de artikelen over meerdere kolommen te zien, 55% geeft de
voorkeur aan één kolom met artikelen.
In zijn huidige vorm bevat de ED-NieuwsMail geen inhoudsopgave. Meer dan driekwart van de
respondenten (76%) geeft echter aan wél een index te willen. Bijna evenzoveel respondenten (77%)
prefereren een e-mailkrant zonder advertenties. Je kunt je daarbij echter afvragen of de overige
respondenten die wél advertenties in de ED-NieuwsMail willen, vinden dat de reclame een
toegevoegde waarde heeft of dat zij redeneren dat zolang de inkomsten uit advertenties komen, de
lezer niet hoeft te betalen voor de e-mailkrant.
Frequentie en tijdstip
Frequentie
De ED-NieuwsMail wordt nu van maandag t/m zaterdag verzonden. Meer dan driekwart van de
respondenten (78%) geeft aan tevreden te zijn met deze frequentie. 19% geeft er de voorkeur aan de
e-mailkrant enkel op werkdagen te ontvangen. Voor de overige opties (“Enkele keren per week”: 1,5
%, “Eén keer per week”: 0,9 %, “Minder dan één keer per week”: 0,1 % en “Alleen bij breaking news”:
1,2%) liep een krappe 4% warm.
Tijdstip
Op het moment ontvangt de lezer de ED-NieuwsMail tussen circa 10:00 - 11:00 uur in de ochtend.
Echter, dit tijdstip lijkt niet de algemene voorkeur van de meerderheid te hebben. De meeste
respondenten gaven er de voorkeur aan de ED-NieuwsMail vóór 09:00 ’s ochtends te ontvangen.
Opvallend is dat bijna een kwart van de respondenten geen voorkeur uitspreekt wat betreft
ontvangsttijd.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Specialisatie
Het Eindhovens Dagblad brengt de algemene e-mailkrant, ED-NieuwsMail, ook een gespecialiseerde
e-mailkrant, welke één thema beslaat. Deze ED-EconomieMail is uitsluitend gewijd aan economisch
nieuws. In de toekomst zou het Eindhovens Dagblad meer e-mailkranten aan kunnen bieden die over
één thema gaan. In de vragenlijst werden acht suggesties gedaan voor gespecialiseerde emailkranten.
De interesse hiervoor was als volgt:
Urgent nieuws
Regionaal nieuws
Wekelijks
nieuwsoverzicht
Sportnieuws
Speciale
evenementen
Politiek nieuws
Uitgaansnieuws
Showbizz-nieuws
0% 20% 40% 60% 80% 100%
15%
31%
28%
28%
41%
73%
86%
11%
3%
21% 6%
36% 23%
25%
44%
47%
25%
51%
22%
44%
41%
8% 33%
59%
Veel interesse
Matige interesse
Geen interesse
Bijna alle respondenten (97%) hebben veel tot matige interesse voor een e-mailkrant met ‘breaking
news’ / ‘urgent nieuws’. Ook een aparte e-mailkrant met puur regionaal nieuws kan op een
aanzienlijke belangstelling rekenen: 94% van de respondenten zegt hier veel tot matige interesse in te
hebben.
Customization
Een vervolg op gespecialiseerde e-mailkranten kan ‘customization’ zijn. Daarmee wordt hier bedoeld
dat de lezer kan kiezen welke informatie hij / zij wil ontvangen. Elke lezer zou dan een op maat
gesneden e-mailkrant ontvangen met enkel die thema’s die hem of haar interesseren. Op de vraag of
men geïnteresseerd zou zijn in een dergelijke nieuwsbrief, antwoordde 36 % ‘zeer geïnteresseerd’ te
zijn en evenzoveel respondenten zijn ‘redelijk geïnteresseerd’. Oftewel: bijna driekwart van de
respondenten is zeer tot redelijk geïnteresseerd in een op maat gesneden e-mailkrant.
Betalen voor nieuws
De bereidheid om te betalen voor nieuws via e-mail is klein: 81% kan zich niet voorstellen te betalen
voor een e-mailkrant van het Eindhovens Dagblad. 19% van de respondenten geeft aan bereid te zijn
te betalen voor een of meerdere soorten e-mailkranten. Daarbij is de bereidheid om te betalen voor
een op maat gesneden product (12%) twee maal zo groot als voor een ‘non-customized’ product
(6%).

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Opmerkingen en suggesties van respondenten
In totaal gaven 301 respondenten (29%) opmerkingen en suggesties. Hieronder volgt een
samenvatting van de opmerkingen die het vaakst gemaakt zijn.
Respondenten van buiten de regio en uit het buitenland met hun ‘roots’ in het verspreidingsgebied
geven aan de ED-NieuwsMail vooral voor het regionale nieuws te lezen.
De behoefte aan méér regionaal of lokaal nieuws in de ED-NieuwsMail wordt door enkele
respondenten uitgesproken.
Zestien respondenten geven commentaar op vraag 17, de vraag of men zich voor kan stellen te
betalen voor een e-mailkrant van het Eindhovens Dagblad. Enkele respondenten vinden dat er
dan een onderscheid moet zijn tussen abonnees en niet-abonnees, of dat er iets als een
abonnee-pluspakket moet komen.
Meer dan vijftig respondenten geven opmerkingen over de wijze waarop zij de ED-NieuwsMail
gebruiken. Respondenten die een abonnement op de papieren krant hebben, geven aan dat zij
het als extra service zien, een aanvulling op hun papieren abonnement; de één heeft ’s ochtends
bijvoorbeeld geen tijd om de krant te lezen en ziet het als voorproefje op de papieren krant. Een
ander geeft aan dat hij de e-mailkrant gebruikt om artikelen te lezen die hij in de papieren krant
heeft gemist.
Abonnees op de papieren krant geven aan dat ze de e-mailkrant voor ‘hard en / of urgent nieuws’
gebruiken en voor meer achtergronden thuis de papieren krant lezen. De behoefte aan een
‘breaking news’ editie wordt dan ook regelmatig uitgesproken. Echter, er zijn ook print-abonnees
die aangeven dat de e-mailkrant naast de papieren krant teveel dezelfde informatie geeft.
Negentien respondenten geven aan op een of andere manier technische problemen met de ED-
NieuwsMail te hebben. Dit varieert van het niet goed weergeven van buttons en foto’s tot
herhaaldelijk mislukte pogingen om de service op te kunnen zeggen.
De resultaten samengevat
De enquête heeft een hoge respons (41%) gehaald. We mogen er dus vanuit gaan dat deze
conclusies representatief zijn voor alle lezers van de ED-NieuwsMail. De term ‘respondenten’ zal hier
dan ook vervangen worden door ‘lezers’.
Profiel
Op basis van de onderzoeksresultaten kan de lezer van de ED-NieuwsMail als volgt worden
gekarakteriseerd:
Driekwart is man; een kwart is vrouw (ED-lezers: 46% - 54%)
Circa driekwart van de lezers is tussen 25 en 54 jaar oud (ED-lezers: 54%)
Meer dan de helft van de lezers is hoog opgeleid (ED-lezers: 35%)
Abonnement Eindhovens Dagblad
70% leest op een of andere manier de papieren versie van het Eindhovens Dagblad. Voor de ED-
NieuwsMail lezers binnen het verspreidingsgebied wonen is dit percentage 81%. Daarvan heeft
bijna de helft een abonnement, is één op de tien meelezer, koopt 11% de krant los en 14% leest
de krant op het werk of elders. Eén op de vijf lezers die binnen het verspreidingsgebied woont,
leest de krant helemaal niet.
Herkomst
80% van de respondenten woont binnen het verspreidingsgebied van het Eindhovens Dagblad;
circa één op de tien leest de ED-NieuwsMail vanuit het buitenland. De rest woont in Nederland,
maar niet binnen het verspreidingsgebied.
Bijna 1/3 van de lezers komt uit Eindhoven, één op de tien komt uit Helmond. Uit Veldhoven komt
6% van de lezers.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Andere kranten en e-mailkranten
De lezers die binnen het verspreidingsgebied wonen én een abonnement op de papieren versie
van het Eindhovens Dagblad hebben, leest ongeveer de helft daarnaast géén andere papieren
krant. Dit percentage is hetzelfde voor hen die géén abonnement op de papieren krant hebben en
binnen het verspreidingsgebied wonen. 41% van de ED-abonnees leest naast deze krant ook nog
regelmatig een landelijke krant. Voor de niet-abonnees is dit 37%.
Circa tweederde deel leest naast de ED-NieuwsMail geen andere e-mailkrant met algemeen
nieuws. Bij de respondenten die wél een andere e-mailkrant lezen, zijn de nieuwsbrieven van
Kranten.com en NRC Handelsblad het populairst.
Redenen om ED-NieuwsMail te lezen
De lezers verwachten vooral ‘hard’ en ‘urgent’ nieuws.
De e-mailkrant wordt vooral gezien als ‘service-extensie’ en wordt gebruikt naast de papieren
krant.
Ongeacht de herkomst van de lezers lijkt het regionale nieuws een belangrijker drijfveer om de
ED-NieuwsMail te lezen dan het landelijke nieuws. Het regionale nieuws is vooral belangrijk voor
de lezers in Nederland die buiten het verspreidingsgebied wonen. Voor de lezers uit het
buitenland zijn het regionale en landelijke nieuws beide belangrijk.
Bijna de helft van de respondenten zegt dat een van de redenen om de ED-NieuwsMail te lezen,
tijdsbesparing is. Eenderde van de respondenten is het ‘helemaal eens’ of ‘eens’ met de stelling
dat zij de ED-NieuwsMail lezen omdat het hen geld bespaart.
Leesintensiteit en bezoek website
Driekwart van de respondenten leest de ED-NieuwsMail elke dag.
De helft leest alle artikelen in de verkorte weergave via de e-mail, terwijl circa een kwart 4-6
artikelen leest, en iets minder dan eenderde leest 1-3 artikelen. Tweederde klikt vervolgens bij 1-3
artikelen door naar de website
60% van de respondenten geeft aan dat sinds zij de ED-NieuwsMail ontvangen, vaker op de
website van het ED te komen. 29% komt er even vaak, terwijl voor 8% de ED-NieuwsMail een
reden lijkt om de website minder vaak te bezoeken.
Inhoud
De rubrieken Actueel, Regio Eindhoven en Binnenland zijn het populairst. Deze rubrieken worden
respectievelijk door 85%, 61% en 57% altijd gelezen.
Doorsturen
Meer dan de helft stuurt de ED-NieuwsMail nooit door. 44% doet dit soms.
Hoeveelheid nieuws
Bijna 2/3 van de respondenten is tevreden over de hoeveelheid nieuws die wordt aangeboden in
de ED-NieuwsMail. Eenderde zou meer artikelen willen zien.
De helft van de lezers wil méér nieuws in de rubriek ‘Actueel’. Ook de rubriek ‘Regio Eindhoven’
mag van de helft van de lezers meer artikelen bevatten, terwijl in het aanbod Kunstnieuws van
50% gesneden mag worden.
Rapportcijfer
De ED-NieuwsMail wordt gemiddeld gewaardeerd met het rapportcijfer 7,6.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
Vorm
Over de vorm (HTML; tonen van kop & lead; geen advertenties) zijn de meeste respondenten
tevreden. Echter, een groot deel wenst een inhoudsopgave (76%), die nu ontbreekt. Over de
vraag de artikelen in één of meerdere kolommen in te delen, zijn de respondenten bijna fiftyfifty
verdeeld.
Frequentie & Tijdstip
Ook over de frequentie zijn de respondenten tevreden: driekwart wil dat de verschijningsfrequentie
van maandag t/m zaterdag gehandhaafd blijft. Eén op de vijf lezers prefereert de ED-NieuwsMail
enkel op werkdagen te ontvangen.
Met het huidige tijdstip van ontvangst is een deel van de respondenten minder blij: 40% zou de
ED-NieuwsMail liever vóór 09:00 ’s ochtends ontvangen in plaats van tussen 10:00 - 11:00,
hoewel 30% hier juist de voorkeur aan geeft. Bijna een kwart van de respondenten heeft over het
tijdstip van ontvangst geen voorkeur.
Specialisatie
Op het gebied van gespecialiseerde nieuwsbrieven werd de meeste interesse geuit voor een
nieuwsbrief met ‘breaking news’, een e-mailkrant met puur regionaal nieuws, een wekelijks
nieuwsoverzicht per e-mail en een e-mailkrant bij speciale evenementen. Een aparte e-mailkrant
met showbizz of uitgaansnieuws kunnen op slechts weinig interesse rekenen bij deze lezersgroep.
Customization
In een op maat gesneden nieuwsbrief (de lezer bepaalt zelf welke nieuwsrubrieken in zijn emailkrant
verschijnen) heeft circa driekwart veel tot redelijke interesse. Bijna een kwart is hier ‘niet
zo’ in geïnteresseerd. 5% is hier helemaal niet in geïnteresseerd.
Betalen
Een zeer groot deel van de respondenten (81%) kan zich niet voorstellen te betalen voor een emailkrant
van het Eindhovens Dagblad. Wanneer er die bereidheid wel bestaat is deze groter voor
een op maat gesneden nieuwsbrief, dan voor een uniform product.
4.3.4 Conclusies
Uit de voorgaande onderdelen is duidelijk geworden wie nieuws via e-mail lezen, hoe zij dat doen en
welke voorkeuren zij daar bij hebben. Voor enkele van de in het model gebruikte onderdelen, zal
vermeld worden hoe hier – vanuit vraagzijde – over gedacht wordt.
Daarnaast kunnen we toetsen in hoeverre de doelen die de nieuwsuitgever heeft met het verzenden
van nieuws via e-mail ook gehaald lijken te worden.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
4.3.4.1 Wensen van de gebruiker
Zoals uit het bovenstaande blijkt, zijn enkele van de elementen - zoals deze in het model voorkomen –
ook voorgelegd aan de gebruikers. Per element wordt kort opgesomd wat de wensen van de
gebruiker zijn.
Inhoud
Element Gewenste waarde door gebruiker
Nieuws op maat Driekwart heeft hierin veel tot redelijke
interesse
Promotionele informatie / Advertenties Driekwart van de respondenten (77%)
prefereren een e-mailkrant zonder advertenties.
Viral marketing 56% zegt de ED-NieuwsMail nooit door te
sturen, terwijl 44% zegt soms op de ‘forward’knop
te drukken.
Structuur
Inhoudsopgave Meer dan driekwart van de respondenten (76
%) geeft echter aan wél een index te willen, de
rest heeft hier geen behoefte aan.
Lengte van de e-mail Circa 3 schermen is voor 65% precies goed
Weergave inhoud artikel 72% van de respondenten is tevreden met deze
keuze. 16% zou liever de artikelen in hun
totaliteit zien terwijl 12% alleen een lijst met
(kranten)koppen prefereert.
Tijdstip van bezorging De meeste respondenten gaven er de voorkeur
aan de ED-NieuwsMail vóór 09:00 ’s ochtends
te ontvangen.
Frequentie Meer dan driekwart van de respondenten (78%)
geeft aan tevreden te zijn met de frequentie van
ma-za. 19% geeft er de voorkeur aan de emailkrant
enkel op werkdagen te ontvangen
Vorm
Kolommen 45% verkiest de artikelen over meerdere
kolommen te zien, 55% geeft de voorkeur aan
één kolom met artikelen.
Keuze formaat Over de huidige presentatie van de tekst (als
HTML) zijn bijna alle respondenten (91%)
tevreden. De rest (9%) ontvangt liever een email
met ‘platte tekst’.
Gebruiksvriendelijkheid
Meerdere versies Op het gebied van gespecialiseerde
nieuwsbrieven werd de meeste interesse geuit
voor een nieuwsbrief met ‘breaking news’, een
e-mailkrant met puur regionaal nieuws, een
wekelijks nieuwsoverzicht per e-mail en een emailkrant
bij speciale evenementen.
Betaald versus gratis Een zeer groot deel van de respondenten
(81%) kan zich niet voorstellen te betalen voor
een e-mailkrant van het Eindhovens Dagblad.
Wanneer er die bereidheid wel bestaat is deze
groter voor een op maat gesneden nieuwsbrief,
dan voor een uniform product.

Hoofdstuk 4 Empirisch onderzoek
4.3.4.2 Bereiken doelen
Je kunt je afvragen in hoeverre de doelen die de zender heeft met het versturen van de e-mailkrant
ook gehaald worden. Deze doelen zijn door de zender als volgt geformuleerd:
Verhogen van bezoek aan de website
Interesse opwekken voor een papieren abonnement
Verbreden van de service aan de lezers
Verbeteren van het imago van de krant
Op termijn is het doel ook met de e-mailkrant ‘an sich’ geld te verdienen, d.m.v. betaalde
abonnementen of advertentieverkoop.
Verhogen van bezoek aan de website
Dit doel wordt met de e-mailkrant bereikt, 60% zegt immers vaker op de website te komen.
Interesse opwekken voor een papieren abonnement
Uit cijfers van de krant, blijkt het percentage dat geïnteresseerd is in een abonnement op de papieren
krant, gering te zijn.
Verbreden van de service aan de lezers
Dit doel wordt bereikt met het versturen van nieuws via e-mail.
De e-mailkrant wordt vooral gebruikt voor het ‘harde’ en ‘snelle’ / ‘breaking’ nieuws. Het
consumeren van dit type nieuws is het doel van de ontvangers.
De e-mailkrant wordt door een grote groep gebruikt als aanvulling op het overige geschreven
nieuwsaanbod. De e-mailkrant heeft hiermee een complementaire functie en ‘kannibaliseert’ de
papieren krant niet.
Verbeteren van het imago
Dit doel wordt slechts gedeeltelijk bereikt met het verzenden van nieuws via e-mail. 34% zegt meer
waardering te hebben voor de krant als nieuwsuitgever, terwijl 65% zegt dat zijn waardering niet
veranderd is.
Geld verdienen d.m.v. betaalde abonnementen en / of advertentieverkoop.
Dit doel lijkt niet op korte termijn te realiseren. De bereidheid om voor nieuws via e-mail te betalen, is
nog zeer klein bij de lezers. Een zeer groot deel van de respondenten (81%) kan zich niet voorstellen
te betalen voor een e-mailkrant van het Eindhovens Dagblad. Wanneer er die bereidheid wel bestaat
is deze groter voor een op maat gesneden nieuwsbrief, dan voor een uniform product.
Concluderend kunnen we stellen dat het empirische onderzoek heeft aangetoond dat het brengen van
nieuws via e-mail een positieve invloed kan hebben op het bezoekersaantal op de website en op het
imago van de nieuwsaanbieder. Doordat lezers de e-mailkrant voor andere doeleinden gebruiken dan
de papieren krant, geeft het duidelijk een meerwaarde aan de lezer (verbreden service). Het
opwekken van interesse voor de papieren krant en het verdienen van geld met de verkoop van
abonnement op en advertenties in de e-mailkrant, zijn doelen die (nog) niet zo makkelijk door middel
van het brengen van nieuws via e-mail gehaald zullen worden.

Hoofdstuk 5 Conclusie
5 Conclusie
5.1 Inleiding
Dit hoofdstuk valt uiteen in vier onderdelen. Eerst wordt uiteengezet hoe de praktijk afwijkt van de in
hoofdstuk drie geformuleerde theorie. Hiervoor zullen enkele mogelijke verklaringen worden gegeven.
Vervolgens zullen voorspellingen worden gedaan op grond van de resultaten. Ook doe ik enkele
voorstellen voor verder onderzoek. Tot slot volgen uit de globale conclusies en de voorspellingen
enkele aanbevelingen.
5.2 Praktijk versus theorie
Het is interessant de onderzoeken – theoretisch en praktisch – naast elkaar te leggen. Hierdoor
kunnen we zijn hoe theorie en praktijk uiteenlopen. Daarvoor kunnen vervolgens enkele verklaringen
voor worden gegeven.
Praktijk versus theorie
Wat valt er op als we de praktijk en de theorie naast elkaar leggen? Op enkele punten wijkt de vorm
van nieuwsoverdracht per e-mail in de praktijk af van vorm zoals deze in de theorie is voorgesteld:
Inhoud
Theorie Praktijk
Naam afzender Dit geeft de naam van de nieuwsuitgever Geeft vaak alleen de naam van de
aan én dat het om nieuws per e-mail gaat nieuwsuitgever aan
Informatie in de Moet het nieuws zelf bevatten Geeft vaak alleen aan dat het om
“Subject line”
nieuws gaat
De naam van de e- Moet aangeven om welk type nieuws het Is te vaak onduidelijk en weinig
mailkrant
gaat en aansprekend zijn
creatief
Nieuws op maat Dit is dé kracht van nieuws per e-mail en E-mail wordt als een massamedium
moet dus altijd worden aangeboden. gebruikt. De nieuwsconsument lijkt
echter wel geïnteresseerd te zijn in
nieuws op maat.
Personalisatie Kan een meerwaarde bieden Wordt nagenoeg geen gebruik van
gemaakt
Type artikelen Nieuws per e-mail moet vooral hard en Het aanbod is divers en niet
urgent nieuws zijn.
geconcentreerd op het kort en
Promotionele
Kunnen in het geval deze customized /
overzichtelijk presenteren van hard
nieuws
Wordt niet-customized aangeboden
informatie /
gepersonaliseerd worden aangeboden zelfs en zorgt vooral voor irritatie. De lezer
Advertenties
een meerwaarde opleveren
heeft weinig behoefte aan dit type
reclame.
Doorsturen e-mail Moet aangemoedigd worden en kan voor Hier wordt nagenoeg geen aandacht
meer abonnees zorgen.
aan besteed en de lezer blijkt de
mails ook bijna nooit door te sturen.
Feedback De drempel tussen zender en ontvanger is Er wordt bijna nergens om feedback
lager bij nieuws per e-mail dan bij welke gevraagd en vaak is onduidelijk waar
andere vorm van nieuwsoverdracht dan men met vragen en opmerkingen
ook. De interactie tussen redactie en heen kan.
nieuwsconsument moet via het actief
vragen om feedback bevorderd worden.
Grootte van de e-mail Door de dagelijkse frequentie en de De meeste e-mailkranten voldoen
(in kB)
beperkte (opslag)capaciteit mag de emailkrant
niet groter zijn dan 50 kB.
aan deze eis.

Hoofdstuk 5 Conclusie
Structuur
Theorie Praktijk
Inleiding Een inleiding is niet noodzakelijk In e-mailkranten wordt doorgaans
geen inleiding aangetroffen
Inhoudsopgave Een inhoudsopgave is gewenst – In de praktijk wordt bijna nergens een
deze geeft direct overzicht inhoudsopgave aangetroffen. De
lezer blijkt hier wel behoefte aan te
hebben.
Nieuws in rubrieken Dit vergroot de overzichtelijkheid Het indelen van het nieuws in
rubrieken is gebruikelijk
Lengte van de mail < 3 schermen Vaak wordt deze lengte
Hyperlinks Zowel kop, ‘lees verder’ en een
overschreden.
Vaak is alleen de kop een link of is er
mogelijke foto zijn hyperlink. alleen een ‘lees verder’ link
Weergave inhoud artikel Kop & lead, waarbij de lead Kop & lead, waarbij de lead dezelfde
afwijkt van de lead op de website is als op de website
Tijdstip van bezorging Op elk gewenst moment, of (Laat) in de ochtend. De lezer geeft
anders vroeg in de ochtend de voorkeur aan een vroeg tijdstip
De verschijningsfrequentie Dagelijks en bij breaking news Dagelijks
Promotie op homepage Opvallend en duidelijk Onopvallend en onduidelijk
Vorm
Theorie Praktijk
Beeld en geluid Met mate. Gebruik van stilstaand
beeld kan de leesbaarheid
Kolommen
bevorderen, maar het bestand
mag niet te groot te worden en de
overzichtelijkheid moet bewaard
worden
De artikelen moeten in één kolom
gepresenteerd worden
Enkele e-mailkranten overdrijven het
gebruik van grafische elementen wat
ten koste gaat van de
overzichtelijkheid. Geluid en
bewegend beeld komen niet voor.
Vaak worden de artikelen in één
kolom gepresenteerd.
Formaat Zowel in HTML als in platte tekst Soms enkel alleen HTML of platte
tekst

Hoofdstuk 5 Conclusie
Gebruiksvriendelijkheid
Theorie Praktijk
Registratiegegevens Enkel profielgegevens zullen naar
waarheid worden ingevuld
Inlogmodule website Het bevordert het
gebruikersgemak van de
consument om zich eenmaal te
registreren en daarna tot alle
extra services toegang te hebben
Soms wordt ook naar
persoonsgegevens (zoals een
huisadres) gevraagd
Veel Nederlandse nieuwssites
hebben nog geen registratie
ingevoerd.
Meerdere versies Hoe meer service, hoe beter Nederlandse nieuwsaanbieders
houden het vaak bij één of twee
versies. Buitenlandse
Voorbeeldversie Voor elke aanmelding moet een
nieuwsaanbieders bieden vaak wel
meerdere versies
Sporadisch is een voorbeeldversie te
voorbeeldversie voor handen zijn zien
Single versus double opt in Er kan het best voor single opt-in Ook double opt-in komt regelmatig
gekozen worden
Betaald versus gratis De komende jaren lijkt het
onhaalbaar om van nieuws per email
een betaalde dienst te
maken
Aan- en afmelden Informatie hierover moet in elke
uitgave van de e-mailkrant staan
en makkelijk uit te voeren zijn.
Bovendien moet dat proces
automatisch verlopen. Ook moet
de nieuwsconsument zich tijdelijk
af kunnen melden.
Privacy policy Het moet bij het verschaffen van
mijn gegevens duidelijk zijn, wat
er met deze gegevens gebeurt.
Administratie gegevens De nieuwsconsument moet op elk
moment zijn eigen gegevens en
voorkeuren kunnen wijzigen.
Verklaringen en globale conclusies
voor
Slechts drie van de vierentwintig
nieuwsuitgevers hebben van
nieuwsoverdracht per e-mail een
betaalde dienst gemaakt. De lezer
lijkt nog niet bereid voor nieuws per
e-mail te betalen.
Vaak moet de zender nog een actie
ondernemen om de lezer af te
melden, terwijl dit automatisch zou
moeten gaan. Slechts in een enkel
geval kan men zich tijdelijk voor de
service afmelden.
Nagenoeg alle nieuwsuitgevers
bieden een duidelijke privacy policy
Vaak loopt de administratie via een
omweg en gebeurt het updaten van
gegevens traag.
Hoe komt het dat de praktijk op een aanzienlijk aantal punten afwijkt van de theorie? Ik geef hiervoor
de volgende verklaringen:
E-mail heeft nog geen serieuze plaats verworven in het scala aan nieuwsmedia. Nieuwsuitgevers
lijken niet goed te weten wat zij met het medium aanmoeten. Met name het gebrek aan bereidheid van
nieuwsconsumenten om voor de service te betalen, speelt hierin een rol. In deze tijden van
economische recessie, kunnen nieuwsuitgevers zich geen risico’s veroorloven. Nieuws per web heeft
niet opgeleverd wat ervan verwacht werd. Men is huiverig in een nieuw digitaal medium te investeren
wanneer de vooruitzichten niet erg positief zijn. Er wordt door de nieuwsuitgevers niet genoeg
nagedacht over de rol van de digitale media in het uitgeversbedrijf.
Krantenuitgevers hebben niet duidelijk voor ogen wat zij met het verzenden van nieuws per e-mail
willen bereiken. Ze proberen er lezers mee naar de website te lokken; ze willen er als zelfstandig
product geld mee verdienen; ze willen de e-mailkrant inzetten als promotiemiddel voor de papieren
krant en bovendien willen ze er profielgegevens van consumenten mee verzamelen: doelen en
belangen die elkaar soms tegenspreken.

Hoofdstuk 5 Conclusie
5.3 Voorspellingen
Welke plaats zal nieuwsoverdracht via e-mail in gaan nemen in het totale scala van nieuwsmedia en
hoe zal deze nieuwsoverdracht er in de toekomst uitzien? Er zijn enkele ontwikkelingen die hierbij van
belang zijn. Ik schets eerst wat ontwikkelingen voor digitale nieuwsoverdracht in het algemeen.
Daarna volgen enkele voorspellingen voor de rol die nieuwsoverdracht via e-mail hier specifiek in zal
spelen.
Digitale media zullen steeds belangrijker worden bij de overdracht van nieuws. De voordelen die
deze media bieden boven de nieuwsoverdracht via krant, radio en tv (met name op het gebied van
snelheid en gemak van productie en distributie) zijn zo aanzienlijk, dat de nieuwsoverdracht via
deze media niet over het hoofd gezien kan worden. De traditionele media zullen niet verdwijnen.
De nieuwsconsument zal enkel bewuster een keuze maken uit de ‘mediamix’. Hij zal kiezen voor
de vorm die op een bepaald moment en op een bepaalde plaats bij hem past en wenst nu weer
massaal en dan weer individueel te worden aangesproken.
Digitale nieuwsoverdracht zal de komende jaren vooral een hoofdbreker en een kostenpost
blijven. De consument is er niet aan gewend om voor dit type nieuws te betalen en het zal enkele
jaren duren voordat die bereidheid er zal zijn.
De gebruiksvriendelijkheid van digitale media zal toenemen. Computers en beeldschermen zullen
lichter en handzamer worden. ‘Wireless’ online zijn, wordt steeds gebruikelijker. Door bijvoorbeeld
de introductie van bijvoorbeeld de ‘Tablet PC’ (een draagbare en lichte PC die Hewlett-Packard in
2002 introduceerde), is de digitale nieuwsoverdracht minder plaatsgebonden. Dit is een
belangrijke voorwaarde voor de brede acceptatie en de ontwikkeling van digitale
nieuwsoverdracht.
De digitale media zullen het stadium van ‘imitation’ verlaten en overgaan in de fase van
‘authenticy’. Dit betekent dat de digitale media niet meer alleen de uitingen van de oude media
imiteren. De digitale media zullen een eigen kracht en eigen-aardigheden ontwikkelen die het
medium onderscheiden van vertrouwde media. De eigen krachten (en zwaktes) van de digitale
media zullen meer en meer ontdekt worden.
De nieuwsconsument zal moeten leren om met nog meer verschillende nieuwskanalen om te
gaan. Ook voor digitale nieuwsoverdracht zal in de toekomst betaald moeten worden en dit dwingt
de consumenten keuzes te maken. Betaal ik voor de papieren krant, voor het web of voor nieuws
via e-mail, mijn mobiele telefoon of via nieuws ‘devices’, die ongetwijfeld op de markt zullen
komen?
De verschillende media zullen steeds meer een eigen plaats en een uitgesproken eigen
nieuwsfunctie gaan vervullen. Nieuwsconsumenten zullen zich met bepaalde behoefte tot een
bepaald medium richten en het nieuwsmedium zal zich richten op die vraag.
Nieuwsoverdracht via e-mail
Nieuws zal zich in steeds meer verschillende vormen en op steeds meer momenten aanbieden
aan de consument. E-mail zal een hulpmiddel zijn om hierin overzicht te scheppen. ‘Push’, snel,
overzichtelijk en customized zijn de kenmerken waarmee nieuwsoverdracht via e-mail zich zal
profileren. Gebruikers hebben behoefte aan een digitaal push-medium dat orde schept in het
overvloedige aanbod. Nieuws via e-mail wordt gewaardeerd omdat het het leven van de lezer
makkelijker maakt omdat het tijdsbesparing biedt. De nieuwsbrief verwijst de lezer naar specifieke
content of biedt shortcuts naar grotere hoeveelheden informatie.
De relatie die een lezer met een e-mailkrant aangaat, is veel emotioneler dan de band die hij met
een website heeft. Dit medium kan veel makkelijker een band tussen krant en lezer creëren. Aan
de andere kant is de gebruiker veel gevoeliger voor gebruiksgemak en extra voor het gebrek
hieraan. Een slecht ontworpen e-mailkrant kan meer schade aanrichten dan een slecht ontworpen
website. Grote aandacht moet dus uitgaan naar het ontwerp.
Spam en ongewenste e-mail zal een steeds groter probleem worden en dus ook
nieuwsoverdracht via e-mail bedreigen. Consumenten worden meer alert als het om e-mail gaat.
Vertrouwen, kwaliteit en gebruiksgemak zijn cruciaal om te ‘overleven in de mailbox’.

Hoofdstuk 5 Conclusie
Bandbreedtes zullen toenemen en op den duur zal al het internetverkeer via kabel verlopen,
waardoor iedereen vierentwintig uur per dag online is.
Problemen met te grote e-mails of beperkte opslagcapaciteit in de mailbox, behoren tot het
verleden. E-mails hoeven niet meer beperkt te worden tot een bepaalde grootte. Ook de
overdracht van beeld en geluid zal via e-mail plaatsvinden. Aan de consument is de keuze of hij
hier ook behoefte aan heeft.
5.4 Voorstellen voor verder onderzoek
Op het brede terrein van digitale nieuwsoverdracht is nog veel onderzoek te verrichten, zowel in de
journalistieke / communicatiekundige discipline als op het terrein van de informatietechnologie.
Digitale nieuwsoverdracht
Ten eerste is het zinvol meer inzicht te krijgen in de nieuwsconsument. In zeer korte tijd, hebben zich
naast het ‘traditionele’ nieuwsaanbod (krant, radio en tv), allerlei nieuwe nieuwskanalen aangediend.
In minder dan tien jaar tijd waren daar het web, e-mail en de mobiele telefoon, die naast andere
informatie inmiddels ook allemaal nieuws aan de man brengen. Het aantal manieren waarop een
nieuwsconsument nieuws tot zich kan nemen, zal in de toekomst alleen maar toenemen. Het zou
interessant zijn om te weten hoe mensen deze media naast elkaar gebruiken. Hebben zij een
specifieke behoefte aan een bepaald type nieuws of amusement, waarmee ze zich tot een bepaald
medium wenden? Een kleine steekproef van nieuwsconsumenten zou gevolgd kunnen worden in zijn /
haar totale nieuwsconsumptie in een bepaalde periode. De diverse rollen die kranten, televisie, radio
en Internet mogelijk spelen bij het bevredigen van een bepaalde nieuwsbehoefte, kunnen zo
vergeleken worden.
De aanbieder van het nieuws, de nieuwsuitgever en uiteindelijk de journalist, moet nadenken over zijn
rol. Welke doelen streeft een journalist na met het brengen van nieuws en zijn deze eventueel anders
voor traditionele en digitale media? Verandert de rol van de journalist en zijn lezerspubliek door
ontwikkelingen in de informatietechnologie? De krantenuitgever moet tenslotte meer concreet
nadenken hoe de verschillende media – krant, web, e-mail, sms en nieuwe, nog te ontwikkelen
vormen – naast elkaar benut moeten worden.
Nadat deze vragen zijn beantwoord, volgt het nodige onderzoek op het gebied van de
informatietechnologie. De nieuwsuitgever zal snel en efficiënt aan de (veranderende) wensen van de
nieuwsconsument moeten kunnen voldoen. Dezelfde informatie, het nieuws, moet via verschillende
media, in verschillende vormen en op verschillende tijdstippen de consument bereiken. De
nieuwsuitgever moet weten hoe van dezelfde grondstof het meest doeltreffend verschillende
eindproducten kunnen worden gemaakt, zodat de consument geheel vrij is op elk gewenst moment
zijn geprefereerde kanaal te kiezen.
Nieuwsoverdracht via e-mail
In deze scriptie is één voorbeeld van digitale nieuwsoverdracht voor het voetlicht gebracht:
nieuwsoverdracht via e-mail. Het zou het interessant zijn nader te bekijken hoe mensen specifiek
omgaan met nieuwsoverdracht via e-mail. Zoals in hoofdstuk vier al is beschreven, zijn er
verscheidene methoden om gebruikersonderzoeken uit te voeren. De methode die in dit onderzoek is
toegepast, de vragenlijst, is met name geschikt voor het verkrijgen van oordelen van de gebruiker. Om
inzicht te krijgen in het gedrag van de gebruiker en globale en specifieke problemen met
nieuwsoverdracht via e-mail, moeten andere onderzoeksmethoden worden toegepast. Een logscript
(om nauwkeurig na te gaan wat wel en niet gelezen wordt), de ‘hardopdenkprocedure’, het interview
en het groepsgesprek zijn methoden die toegepast zouden kunnen worden in het onderzoek naar
nieuwsoverdracht via e-mail.
Op technisch gebeid kan vervolgonderzoek op het terrein van nieuwsoverdracht via e-mail
bijvoorbeeld antwoord geven op de vraag hoe ‘customization’ en personalisatie bij nieuwsoverdracht
per e-mail het best gerealiseerd zouden kunnen worden.

Hoofdstuk 5 Conclusie
5.5 Aanbeveling
In het theoretisch hoofdstuk zijn reeds aanwijzingen voor de vorm gegeven in het ‘nieuws per e-mail
model’. Hieronder geef ik aan welke positie nieuws per e-mail naast de andere nieuwsmedia in moet
nemen.
Nieuwsoverdracht per e-mail biedt op verscheidene punten een meerwaarde naast
nieuwsoverdracht per krant, tv, radio en web. Bij de nieuwsoverdracht per e-mail moet men zich
concentreren op die aspecten waar e-mail andere media voorbijstreeft. Dit zijn:
1. Snelheid
Om hier optimaal gebruik van te maken, moet nieuws per e-mail zich richten op ‘breaking news’.
2. E-mail is een push-toepassing
3. Overzichtelijkheid
E-mail kan overzicht bieden. Nu er steeds meer en meer verschillende vormen van nieuws voor
handen zijn, kan e-mail snel beknoptheid en overzichtelijkheid bieden.
4. E-mail kan simpel customized nieuws bevatten
E-mail is een ‘interpersoonlijk’ medium. De lezer is gewoon persoonlijke berichten in zijn mailbox
te ontvangen. Nieuws per e-mail moet customized worden aangeboden: alleen op die manier
brengt het een duidelijke meerwaarde boven nieuws via andere nieuwsmedia.
De aanwijzingen voor de vorm - zoals deze in het model van hoofdstuk drie zijn beschreven –
moeten bij het brengen van nieuws per e-mail gevolgd worden.
Het brengen van hard en urgent nieuws moet een belangrijke rol krijgen in het brengen van
nieuws per e-mail.
Krantenuitgevers moeten de verschillende kanalen die tot hun beschikking staan – de krant, het
web, en e-mail, zelf op verschillende wijzen profileren en in de markt zetten. De drie kanalen
bieden ieder een eigen nieuwsfunctie. De krant is er voor verdieping en achtergrond; de
nieuwsconsument moet zich tot de website van een krant richten om zelf naar nieuws op zoek te
gaan en in archieven te zoeken. E-mail brengt daarnaast snel en overzichtelijk het laatste nieuws
naar je toe. Uitgevers moeten een visie ontwikkelen waarbij deze drie media elkaar
complementeren en gedrieën een totaalaanbod bieden, waaruit de consument naar eigen
behoefte kan putten. Hierbij heeft elk product en combinatie van producten een eigen prijs.
Nieuws per e-mail moet als autonoom product worden beschouwd. Zolang het gezien blijft worden
als een middel om de ‘echte kanalen’ (web en krant) te promoten, zal het medium voor de
overdracht van nieuws nooit volwassen worden en niet in staat zijn haar eigen-aardigheden uit te
buiten.
De aanbevelingen die specifiek voor het Brabants Dagblad zijn geformuleerd, zijn te vinden in
bijlage 4.

Hoofdstuk 6 Literatuur
6 Literatuur
Angell, D. en B. Heslop, Elements of e-mail style: communicate effectively via electronic mail
(Reading, Mass 1994).
Bardoel, J., Journalistiek in de informatiesamenleving (Amsterdam 1997).
Bierhoff e.a. ed., The future of the printed press: challenges in a digital world (Maastricht 1999).
Buck, P. de e.a., Zoeken en schrijven. Handleiding bij het maken van een historisch werkstuk
(Haarlem 1992).
Dillman, D., Mail and Internet surveys: the tailored design method (New York 2000).
Driel, H. van, Digitaal communiceren (Amsterdam 2001).
Dijk. T.A. van, News as discourse (Hillsdale 1988).
Eindhovens Dagblad en Wegener, Verscheidene interne documenten o.a. E-mailkrant; plan van
aanpak; E-mailkrant Wegener; Projectplan ED-EconomieMail (Wegener, 2001 / 2002).
Jager, R. en P. Van Twist ed., Internetjournalistiek (Amsterdam 2001).
Jupiter Communications, Digital news: revenu strategies, consumer usage, case studies (New York
1998).
Fidler, R., Mediamorphosis: understanding new media (Thousand Oaks 1997).
Grooff, D. De, De elektronische krant: een onderzoek naar de mogelijkheden van nieuwsverspreiding
via elektronische tekstmedia en naar de mogelijke gevolgen daarvan voor de krant als bedrijf en als
massamedium (Leuven 1986).
Haas, E. de, Op zoek naar richtlijnen voor het schrijven van een elektronische nieuwsbrief. Een
verkennend kwalitatief onderzoek naar mediakenmerken en functionaliteit (Doctoraalscriptie
Nederlandse Taal- en Letterkunde RuG 2001).
Hendriks, P., Newspapers: a lost cause? Strategic management of newspaper firms in the United
States and the Netherlands (Dordrecht 1999).
Hendrikx, W., Schrijven voor het beeldscherm. Internet, Intranet, Helpsystemen (Den Haag 1999).
Heuvel, J.H.J. van den, Hoe schrijf ik een werkstuk of scriptie? (Utrecht 2000).
Hooff, B. van den, Incorporating Electronic Mail. Adoption, use and effects of electronic mail in
organizations (Amsterdam 1997).
Kussendrager, N., D. van der Lugt en B. Rogmans, Basisboek journalistiek: achtergronden, genres,
vaardigheden (Groningen 1997).
McQuail, D., Mass communications theory: an introduction (Londen 1994).
Mirande, M.J.A. en E. Wardenaar, Scriptieproblemen (Groningen 1997).
Nederhoed, P., Helder rapporteren: een handleiding voor het schrijven van rapporten, scripties, nota’s
en artikelen in wetenschap en techniek (Houten 1996).
NIPO Interactive Amsterdam, WeM Profiel regioportals (Amsterdam 2001).

Hoofdstuk 6 Literatuur
Rooijen, T. van, Het effect van communicatiemiddelen op internet (Doctoraalscriptie Communicatie en
Informatiewetenschap, RuG 2001).
Sterne, J. en A. Priore, Email marketing: using email to reach your target audience and build customer
relationships (New York 2000).
Summo / DGO, 2000/2001
Wekema, S., Ply & Reply: e-mail en interactionalisatie (Doctoraalscriptie Communicatie- en
informatiewetenschap, RuG 2000).
Artikelen / Tijdschriften / Bundels
Appel, M., ‘Het nieuwsmedium Internet’ in: G. Fauconnier en P. Porteman ed., Dag bladen:
nieuwsuitgevers zoeken hun weg op het internet (Leuven 2000) 15 – 25.
Bardoel, J., ‘Journalistiek en Internet’ in: G. Fauconnier en P. Porteman ed., Dag bladen:
nieuwsuitgevers zoeken hun weg op het internet (Leuven 2000) 51 – 59.
Gurchom, M. van, ‘Tien sprookjes over e-mail’, Computable 30 (1997), 40-41
Houben, M., ‘Kranten strijden om jonge lezers’, NRC Handelsblad (06-04-2002), p.13 Economie
Kruiningen, J.F. van, ‘Beelschermteksten. Een onderzoek naar de invloed van verschillende
tekstpresentaties op tekstbegrip’, Tijdschrift voor Taalbeheersing 15 (1993), 36 - 45.
Lowette, T., ‘De gebruiker van on line nieuws’ in: G. Fauconnier en P. Porteman ed., Dag bladen:
nieuwsuitgevers zoeken hun weg op het internet (Leuven 2000) 33 – 38.
Oostendorp, H. van en Peeters, A.L., ‘De verwerking van nieuws: waarom vinden mensen nieuws leuk
en waarom onthouden ze er weinig van? Een onderzoeksoverzicht’, Tijdschrift voor Taalbeheersing,
18:2 (1996) 133-160.
Porteman, P., ‘Web electronic publishing: op weg naar een nieuw mediamodel?’, Communicatie:
tijdschrift voor communicatiewetenschap en mediacultuur 27:3 (1998) 25 –43.
Porteman, P., ‘Multimedia-journalistiek: de journalist en het internet’, Communicatie: tijdschrift voor
communicatiewetenschap en mediacultuur 28:2 (1999) 2 – 19.
Porteman, P. ‘De gebruiker van on line nieuws’ in: G. Fauconnier en P. Porteman ed., Dag bladen:
nieuwsuitgevers zoeken hun weg op het internet (Leuven 2000) 39 – 49.
Websites
Allen, C., ‘Personalization vs. Customization’, 7-13-1999,
http://www.clickz.com/mkt/precis_mkt/article.php/814811
BBC News, ‘E-mail makes surfers emotional’, http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/2297057.stm, 06-
10-02 (bezocht op 04/12/02)
Clickz E-mail strategies, http://www.clickz.com/emailstrategies/
Doubleclick 2002 Consumer Email study, http://www.doubleclick.com/us/knowledge/trend/email.asp
Lavelle, A., ‘Designing customizable web environments: design strategies for dynamic data’, Seybold
Seminars, Boston, 1999.
http://seminars.seyboldreports.com/1999_boston/conferences/29/29_transcript.html

Hoofdstuk 6 Literatuur
Lewenstein, M. e.a., ‘Stanford Poynter project: eyetracking online news’ St. Petersburg, Florida: The
Poynter Institute (2000), http://www.poynter.org/eyetrack2000/
Nielsen, J., ‘How users read on the web’, 1997, http://www.useit.com/alertbox/9710a.html
Nielsen, J., ‘Personalization is Over-Rated’, 1998, http://www.useit.com/alertbox/981004.html
Nielsen Norman group, Email newsletter usability, http://www.nngroup.com/reports/newsletters/
NUA Internet surveys, http://www.nua.ie/surveys/how_many_online

Hoofdstuk 7 Bijlagen