met o.a. • Wijn maken van streekvruchten • Schone strûke of vuulte ...

De boom in WINTER
Kwartaalblad van Stichting Landschapsbeheer Zeeland
- 2010
met o.a.
• Wijn maken van streekvruchten
• Schone strûke of vuulte
• Veilig werken met de kettingzaag

Colofon
JaaRgaNg 24
WINTER - 2010
De Boom In is een uitgave van Stichting Landschapsbeheer
Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden
aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland,
overeenkomsthouders, relaties en medewerkers.
Redactie:
Caroline Geluk Ton de Koning
Foort Minnaard Robert Wielemaker
Verder werkten aan dit nummer mee:
Jacob Bouwman Peter Helleman Karin Mol
Peter van der Vliet Wim de Moor Rudie Geus
Nanning-Jan Honingh Johan Calle Pieter Voets
Henk Vinkeles Melchers Kees Tonkens Harry Verkaart
Sandra Dobbelaar Adrie Poppe
Advertenties:
Ook uw advertentie in De Boom In?
Bel Ton de Koning, tel. 0113-23 09 36
voor de mogelijkheden.
Foto omslag:
De Kop van Schouwen (inzetje: holenduif)
Foto: Iman Labruyère
Met dank aan alle fotografen.
Opmaak en drukwerk:
Drukkerij Zoeteweij, Yerseke
Oplage: 1500 ex.
Hoofdplaat Foto: Sandra Dobbelaar
Redactieadres:
Postbus 286
4460 AR Goes
Tel. 0113-23 09 36
info@slz.landschapsbeheer.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
Bezoekadres:
Ravelijn de Groene Jager 5
4461 DJ Goes
Abonnement
Wilt u ook De Boom In ontvangen?
Voor slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad.
Bel naar 0113-23 09 36 of meld u direct aan via
www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief
ISSN nummer 1876-5491
Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet zich in voor
behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen.
Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie.
De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier.
SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode
Loterij en Provincie Zeeland.
Vrijwilligers organisaties in Zeeland
Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn
aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt,
neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.
Inhoudsopgave
Weekendwerkzaamheden:
Schouwen-Duiveland
Actief terreinbeheer
Henk Dalebout
Tel. Schone 0111-422966 strûke of vuulte
e-mail:
hwdalebout@zeelandnet.nl
www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.
html
Bomenbuurt ’s Gravenpolder
Mevr. D. de Koning
Tel. 0113-311813
tddekoning@zeelandnet.nl
www.knnv.nl/beveland
Heemtuinwerkgroep KNNV
Diet Louwerens
Tel. 0113-342277
djlouwerens@yahoo.com
www.knnv.nl/beveland
Werkgroep Oranjebosch
Peter v.d. Vliet
Tel. 0113-230936
Peter.van.der.vliet@slz.
Axelse landschapsbeheer.nl
kreek Foto: Sandra Dobbelaar
Zeeuws-Vlaanderen
Natuurbeschermingsvereniging
de Steltkluut
Lucien Calle
Tel. 06-22792100
Wie kent ze niet: onze Zeeuwse inheemse klimplanten.
Maar ervaren we ze als schoonheid of toch als een onkruid? 3
lucalle@zeelandnet.nl
Walcheren
www.steltkluut.nl
Tholen Wijn van streekvruchten
Werkgroep Landschapsverzorging
Natuurvereniging Tholen
Peter uit Tholen en Wim uit Walcheren Thomas bleken Collette dezelfde hobby te hebben en Natuurbeschermingsvereniging
Flip van Damme
Tel. 0118-634916
’t Duumpje
Tel. schreven 0166-602438 samen een artikel over hun Na manier 19.00 van uur en wijn de te hele maken. woensdag Gerard v. Daele
7
e-mail: flip.van.damme@zeelandnet.nl thomas.collette@zeelandnet.nl
Tel. 0117-301835
www.natutholen.nl
gvdaele@kpnplanet.nl
En verder
Kapsalon
www.duumpje.nl
Bevelanden • 10 jaar Natuurwerkdag Jan Moekotte
2
Beheerswerkgroep KNNV
Tel. 0118-636369
Heel Zeeland
Ton de Koning
jmoekotte@zeelandnet.nl
Onderhoud wandelroutes
Tel. • SLZ 0113-311813 Vrijwilligersdag op Tholen 11
Peter v.d. Vliet
tddekoning@zeelandnet.nl
Hout & Co
Tel. 0113-230936
www.knnv.nl/beveland
• De bontbekplevier wenst meer Karin privacy Mol op het strand Peter.van.der.vliet@slz. 12
Tel. 0118-628293
landschapsbeheer.nl
• Maalderij te Mariekerke
Karin.mol@slz.landschapsbeheer.nl www.landschapsbeheerzeeland.nl
14
• Bijzondere alledaagse plantenNoord- en dieren en Midden op en Zeeland rond het Zeeuwse Zeeuws-Vlaanderen
erf: De duif
Landschapsbeheer
Landschapsbeheer
16
Pieter Voets
Wim Wisse
Doordeweekse
• Knotwilg in de steigers; een expeditie Tel. 0113-230936 naar veilig werken met de Tel. kettingzaag 06-50914013
werkzaamheden:
pieter.voets@slz.landschapsbeheer.nl wimwisse@zeelandnet.nl
18
• Maatschappelijke stage: verplicht www.landschapsbeheerzeeland.nl
vrijwilligerswerk? www.landschapsbeheerzeeland.nl 22
• Modder aan je broek 24
Steenuilen werkgroep Zeeland
Herstellen Cultuurhistorische elementen
Alle • Paradijsvogels: dagen van de Mon week: Plaisir Alex de Smet
Sandra Dobbelaar 26
Tel. 0115-695890
Tel. 0113-230936
Heel Zeeland: • Kort nieuws
Herpetologische studiegroep Amfibieën
birdtree@zeelandnet.nl
http://www.deltabirding.nl/
Sandra.dobbelaar@slz.
landschapsbeheer.nl
30
Michel Kapelle
links-vogelwerkgroepen.html
Tel. • Programma 06-22984575 beheerswerkgroepen SLZ 2011
www.landschapsbeheerzeeland.nl
31
mawkapelle@gmail.com
Kerkuilenwerkgroep
Weidevogelbescherming
• Overzicht Vrijwilligersorganisaties Marc Buise in Zeeland Nanning-Jan Honingh 33
Steenuilen werkgroep Beveland
Tel. 0114-370244
Tel. 0113-230936
Peter Boelee • Agenda
Tel. 0113-644228
mbuise@zeelandnet.nl
www.kerkuil.com
Nanning-jan.honingh@slz.
landschapsbeheer.nl
34
to-us@zeelandnet.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
1

2
10 jaar
Natuurwerkdag
Middelburg Foto: Robert Wielemaker
Op de eerste zaterdag in november is het
traditioneel ‘Natuurwerkdag’.
Al onze kerngroepen landschaps-beheer
doen hier jaarlijks trouw aan mee en
stellen hun locaties (nadrukkelijk) open
voor nieuwe leden, geïnteresseerden
en vrijwilligers. In Zeeland hadden we
maar liefst 18 locaties waar in totaal
765 mensen actief bezig waren in
de natuur, landelijk deden er 12.000
mensen mee. Haast traditiegetrouw had
Natuurvereniging De Steltkluut dit jaar
weer een enorm bezoekersaantal op hun
locaties in Hoek en Hulst. Wie dit jaar
heeft gemist krijgt op zaterdag
5 november 2011 een nieuwe kans.
Hoek Foto: Peter Maas
Haamstede Foto: Pieter Voets
Kamperland Foto: René Zuijdweg
Kloetinge Foto: Tonnie Outermans
Schône struke of vuulte
Klimop. Foto: Luciën Calle
Door: Rudie Geus, medewerker SLZ
Afgelopen jaren hebben we in “De boom in”
in de artikelenreeks “Oôge boamen”
diverse typisch Zeeuwse bomen beschreven.
Komende nummers willen we
aandacht geven aan enkele inheemse
struiksoorten zoals rozen en bramen en
onze Zeeuwse inheemse klimplanten.
Naast de natuur- en landschapswaarden
komen ook de nadelen aan bod. In deze
aflevering onze eigen inheemse Zeeuwse
klimplanten, want wie is daar nou niet
aan verslingerd?
Zeeuwse klimplanten
Het assortiment Zeeuwse klimplanten is vrij
beperkt en bestaat uit 5 soorten: klimop, hop,
kamperfoelie, heggerank en bitterzoet. De
bosrank (Clematis) die je in dit rijtje zou verwachten,
is niet inheems in het Zeeuwse.
Toch komen we hem regelmatig tegen, en
zeker in de Zeeuwse duinen.
De 5 échte Zeeuwse klimmers zijn regelmatig
te vinden in bosjes, bosranden en heggen in
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
Zeeland. De bekendste is natuurlijk de klimop
en is op veel plaatsen aanwezig en goed
zichtbaar doordat hij soms tot bovenin de
bomen groeit. Hop, heggerank en bitterzoet
zijn planten die je regelmatig in doornheggen
en verruigde overhoeken in de Zeeuwse polders
kunt aantreffen. Klimop en kamperfoelie
treffen we juist vaker aan in bosgebieden.
Bitterzoet heeft daarnaast nog een opvallende
groeiplaats: de oude vermolmde knotbomen,
in enkele gevallen vinden we hier ook de
kamperfoelie.
Kamperfoelie
De wilde kamperfoelie is een lang bloeiende
houtige klimplant die meters hoog kan
slingeren in andere bomen en struiken.
Kamperfoelie krijgt prachtige bloemen die
vooral ‘s avonds een aangename zoete geur
verspreiden, ze vormen een voedselbron voor
vele insecten.
Na de bloei ontstaan trossen met rode bessen.
De kamperfoelie is in Zeeland voornamelijk te
vinden op het Pleistoceenzand in het zuiden
van Zeeuws-Vlaanderen en in de duinen.
3

De bloemen van de kamperfoelie zijn niet alleen
mooi, maar ook nuttig voor vele insecten.
Foto: Luciën Calle
Her en der in de polder kun je er af en toe ook
eens een tegenkomen, al is dat niet vaak.
Bitterzoet
Bitterzoet vormt een soort klimmend struikje
die tot zo’n 2 meter hoog wordt. Deze is vaak
te vinden in verruigde slootkanten en heggen.
Hij kan redelijk goed tegen zoutinvloed en is
mede daardoor veel te vinden in de Zeeuwse
slootkanten en duinen. De plant heeft kleine
paarse bloemen en geeft daarna rode giftige
bessen.
Heggerank met onopvallende bloemen
Foto: Luciën Calle
Bitterzoet, bessen en bloemen
Foto: Luciën Calle
Heggerank
Heggerank is een forse klimmer die enkele
meters kan uitgroeien door gebruik te maken
van andere struiken en kleine bomen. Hij
sterft iedere winter boven de grond af en
loopt vanuit een wortelknol weer terug uit.
De plant bloeit met groenwitte bloemen en
krijgt rode bessen. De wortelknollen kunnen
vrij groot worden. Ook de heggerank is een
belangrijke voedselbron voor insecten, voor
de heggenrankbij en het heggeranklieveheersbeestje
is hij zelfs onmisbaar.
Klimop
Klimop is bij iedereen bekend, met zijn hechtwortels
kan hij meters hoog tegen bomen en
gebouwen opklimmen. Wat veel mensen over
het hoofd zien en wat zeker niet onbelangrijk
is voor heel veel insecten, is dat de klimop
bloemen heeft. Deze bloeien in de herfst,
wanneer er weinig andere planten beschikbaar
zijn voor o.a. diverse bijen en zweefvliegen.
Bomen met een draagkrachtige stam
worden door klimop nauwelijks geschaad,
de klimop zorgt boven in de boom voor een
hoge natuurwaarde.
Kamperfoeliebes
Foto: Luciën Calle
Hop
De hop is onze langste kruidachtige inheemse
slingerplant. De plant is overjarig maar de
meterslange stengels sterven iedere winter
bij de grond af. Na de bloei komen er aan de
plant prachtige hopbellen. In andere provincies
is de plant al eeuwen in cultuur ten
behoeve van het bier brouwen (in Belgisch
Poperinge zijn diverse soorten te vinden
zoals bitterhoppen en aromahoppen).
4
5
Hopbellen
Foto: Luciën Calle
Waarden
De Zeeuwse klimplanten geven menige
doornheg of -struweel een nog ondoordringbare
vesting en is hierdoor een ideaal broedgebied
voor diverse zangvogels. Daarnaast
zorgen de bloemen van klimop, heggenrank,
bitterzoet en kamperfoelie voor een voedselbron
voor diverse insectensoorten, en
de vruchten zijn waardevol voor de vogels.
Kortom een pleidooi voor het behouden en
stimuleren van klimplanten in onze Zeeuwse
landschapselementen; ze zorgen al slingerend
voor een duidelijke meerwaarde.
Overlast
Het verspreiden van de klimplanten gaat prima
vanzelf op de natuurlijke manier, aanplanten en
uitzaaien van klimplanten buiten tuinen wordt
niet gestimuleerd. Op de natuurlijke groeiplaats
zullen de klimplanten weinig tot overlast
leiden, in de tuin of bij gebouwen kan wel
overlast ontstaan. Klimop wordt al klimmend
en kruipend vaak groter dan eerst gedacht en
moet dan wat binnen de perken of uit enkele
bomen worden gehouden. Naast de voortwoekerende
klimop kan ook het uitzaaien van hop
overlast veroorzaken, zo hopte laatst mijn hop
zo in de ligusterhaag van de buurman.

Noordhoeksewegeling 3
Kapelle-Biezelinge
0113-341170
www.bermanfruitplants.com
6
Houtkachel
met cv aansluiting
Bespaar 90% op uw energienota!
Met het stoken van een matig
houtvuur, uw gehele huis verwarmd
Eenvoudig te realiseren
www.houtencvkachel.nl
Versluys te Geersdijk
Tel: 0113-30 60 22 / 06-51 25 99 79
Fax: 0113-306023
Door: wijnmakers Peter Helleman en
Wim de Moor, tevens SLZ vrijwilliger
In een voorgaande uitgave van “De Boom In”
deden wij een oproep aan lezers of zij,
naast de Mobipers, nog meer toepassingen
wisten voor het verwerken van
streekeigen vruchten. Peter uit Tholen en
Wim uit Walcheren bleken dezelfde hobby
te hebben en staken de koppen bij elkaar
om het volgende artikel te schrijven.
In het grote kruidenboek van Matthias De
L’Obel van 1581 staan Nederlandse vruchtenwijnen
vermeld. Deze arts heeft ook nog een
poosje in Middelburg gewoond en gewerkt.
Toen werden de wijnen vooral als medicijn
gebruikt, dus voor de goede kenner is er weinig
veranderd. In 1937 begon men in Kapelle,
bij de firma van der Have, met de productie
Wijn van streekvruchten
Wim en Peter toosten alvast op de nieuwe oogst van de vruchtenwijn van streekeigen vruchten.
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
van wijnen van zwarte-, rode- en witte bessen
evenals appels en frambozen. Dit om het overtollige
fruit te verwerken en zo het inkomen
van de fruittelers te verbeteren. Eind jaren ‘60
was er minder vraag en verminderde de productie
in Nederland. In de jaren ‘70 herontdekken
de amateur wijnmakers deze edele hobby.
Waarom wijn maken
Peter: “Ik ben in 1975 met wijn maken begonnen.
In het najaar van 1974 was ik in de Weald
(Sussex, Engeland) met mijn zwager te gast bij
Roland. Roland woonde op een heuvel zonder
water, gas en licht en was een verwoed wijnmaker.
Hij maakte wijn van alles dat hij voorhanden
kreeg. Vlierbessen, paardenbloemen,
rozenbottels, maar vooral appels, waarvan
hij een sterke cider maakte. Hij liet ons alle
wijnen, die klaar waren om te drinken, proeven
afgewisseld met brood, ui en kaas om de
7

smaak te neutraliseren. Het is een heel bijzondere
avond geworden”.
“Hoe vaak komt het niet voor dat je ineens
met meer fruit zit dan je lief is? Een voorraad
jam en sap voor jaren, je misselijk gegeten aan
alle bessen en alle vrienden en buren ook al
voorzien. Dan wordt het tijd voor iets nieuws,
vruchtenwijn maken!”.
Wim: “Nadat wij na 14 jaar Antillen terug in
Nederland waren, was ik op zoek naar een
hobby. Een vriend van ons liet ons in 1983 een
heerlijke zelfgemaakte vlierbessenwijn proeven.
Hierna was ik meteen om en begon in het
kielzog van wijnmaker Kees de Vos met deze
hobby. Toch ben ik na 3 jaar een echte cursus
gaan volgen bij Luctor et Fermento”.
Vruchten
Peter: “Uitgangspunt voor ons is dat we het
fruit niet kopen. We woonden eerst in de stad
8
Ook de bessen van de vlier
kunnen gebruikt worden om wijn te maken.
Foto: Luciën Calle
en hadden geen eigen fruit en begonnen dus
met wijn maken van bloemen en vruchten, die
we zelf konden plukken of rapen. Nu weten
veel kennissen dat we wijn maken en komt
het fruit zelf naar ons toe. Ook in onze volkstuin
kweken we fruit en andere ingrediënten
voor onze wijnen, zoals pastinaak, appels,
peren, maar ook met rode-, zwarte- en kruisbessen
krijgen we goede resultaten”.
Wim: “Eigenlijk alles wat voor handen is en
dat is op fruitgebied erg veel en verschillend.
Vlierbes uit de natuur is het hoofdbestanddeel
voor de rode wijn, samen met sleedoorn,
rode- en zwarte bes. De appels, mispels en
witte bes zijn dat voor de witte wijn, maar ook
peterselie kan een leuke lichte wijn geven.
Als je een beetje geïntegreerd bent in Zeeland
is het fruit geen enkel probleem. De natuur
levert genoeg (als je er oog voor hebt.)
En met zoveel fruitkwekers rondom ons is
kroet (minderwaardige appels) geen
probleem”.
De resultaten
Peter: “Verwacht niet dat je een ‘grand cru’
kunt maken. De wijn is en blijft een vruchtenwijn
met een eigen specifieke smaak.
Het produceren van een droge of zoete wijn
heb je redelijk in de hand, maar het komt voor
dat een gisting stopt of een wijn niet helder
wordt. Maar laat dat je niet weerhouden om
door te gaan. Hoe leuk is het niet om samen
het glas te heffen met een sprankelende eigen
gemaakte wijn”.
Wim: “In het begin is het net vrij worstelen.
Uiteraard ben je vreselijk trots op je eerste
eigen wijntje maar de vooruitgang komt door
veel te oefenen en experimenteren. Af en toe
moet je teleurstellingen kunnen incasseren.
Heb je erg je best gedaan, dan wordt die 20
liter soms toch nog wijnazijn. Lekker over de
sla, maar daar doe je het niet voor”.
Wil je meer weten over het wijnmakersgilde
kijk dan op: www.luctoretfermento.nl
Het productieproces Foto: Wim de Moor
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland 9

10
Neringweg 11, 4501 PB Oostburg
telefoon: 0117-474000 www.leenhoutssluis.nl
nieuwbouw
verbouw
restauratie
asbestsanering
erkend restauratieaannemer
Grenadierweg 15
4338 PG Middelburg
Postbus 8021
4330 EA Middelburg
Tel. 0118-629353
Fax 0118-613488
Werkplaats Goes
Werkplaats T erneuzen
Industriestraat 7
0113-232484
Lange Reksestraat 19b Werkplaats Goes
Industriestraat 7
Werkplaats Terneuzen
0115-630164
Lange Reksestraat 19
0113-232484 www.bouwopleidingzeeland.nl
b
0115-630164
Buurtweg 6
4696 RV Stavenisse
T: 0166 65 32 46
www.bouwopleidingzeeland.nl
n Brandveiligheid
n Bouwadvies
n Bouwbegeleiding
n Bouwkundige
keuringen
n Second opinion
E: info@hagebouwadvies.nl
W: www.hagebouwadvies.nl
M: 0629 15 63 11
n Bouwkundig tekenwerk
n Beheer en Onderhoud
n Directievoering en
Toezicht
n Kostencalculatie
n Vergunningen
SLZ Vrijwilligersdag 2011:
Welkom op Tholen
Afgelopen Door: Henk zomer Vinkeles was Melchers, de Zeeuws-Vlaamse
vrijwilliger SLZ
Vrijwillige Landschapsonderhoud Ploeg bezig
met Op zaterdag het rooien 12 van februari vogelkers 2011 in de vindt Clingse
bossen. de jaarlijkse Een vrijwilliger SLZ Vrijwilligersdag
stapte tussen de
braamstruiken plaats. Alle vrijwilligers op een wespennest met hun en liep
diverse partners wespensteken en (klein)kinderen op. Collega’s zijn van brachten
hem harte met uitgenodigd. een flauwte Volgens snel naar goede een arts die
gewoonte vindt deze dag plaats in
steeds een andere regio van Zeeland.
Aanstaande februari bent u van harte
welkom in de regio Tholen en Sint-
Philipsland. Dat is voor velen een hele
reis, maar het zal daarmee ook een
nadere kennismaking kunnen zijn
met een heel mooi gebied.
Tips voor in het veld:
SLZ organiseert binnenkort de cursus
“Reanimatie & AED” voor de doordeweekse
vrijwilligers, zie agenda. Een AED is een apparaat
waarmee iemand een elektrische schok
kan krijgen om het hart weer in een normaal
ritme te brengen. De Watertoren van Scherpenisse
Mocht er veel animo Foto: zijn Henk dan Vinkeles organiseren Melchers we
We verzamelen in Scherpenisse in het Holland
Huis. Dit buurthuis ligt vlak bij de watertoren
van meteen Scherpenisse injecties en toediende. is als een Door baken adequaat in het te
landschap handelen bleven erg herkenbaar. de gevolgen dus beperkt. In
het geval van een onopgemerkte tekenbeet
Werken kunnen de en gevolgen genieten pas later aan het licht
De komen. gemeente Zo werd Tholen onlangs heeft duidelijk iets eigens dat ten een
opzichte medewerker van de rest ziekte van van Zeeland. Lyme Je heeft kunt er
prachtig opgelopen. fietsen Dit langs zijn enkele de verschillende voorbeelden jacht- die
havens aantonen of recreatieterreinen. dat er toch wel eens Wanneer onverwachte je naar
de situaties vrijwilligersdag ontstaan. komt kun je er alvast één
bekijken, namelijk de landschapscamping
“Kruytenburg” bij Poortvliet. In een natuurlijke
omgeving gaan we hier werken in de hoogstamboomgaard,
aan de slag met het knotten
van bomen en het aanleggen van houtrillen.
Je kunt ook kiezen voor een rondleiding in het
natuurgebied in de Scherpenissepolder met de
gids van Natuurvereniging Tholen of breng een
bezoek aan een bijzonder streekeigen erf. Neem
de (klein)kinderen gerust mee want voor hen is
er een jeugdprogramma onder andere met een
touwladder, klimtouw, schminken, schilderen en
kettinkjes en spiegeltjes maken van schijfjes hout.
• Luister goed naar de instructies van de coördinator, houd altijd je eigen veiligheid en die van anderen
in acht. Spreek elkaar aan over gevaarlijke situaties. Houd een goed gevulde verbandkoffer in de
buurt (via SLZ kan deze zonodig aangevuld worden).
• Ken de naam van de dichtstbijzijnde verharde weg.
• Geef de coördinator door wie gewaarschuwd moet worden in geval van nood.
• Indien van toepassing: stel hem of haar op de hoogte van medische bijzonderheden (allergieën,
medicijnen).
• Alleen werken: alleen als het niet anders kan, zorg dat iemand op de hoogte is van je locatie en neem
een mobiele telefoon mee.
• Minimaal 1 persoon op de werkplek die weet hoe te handelen.
• Weet wie je in moet schakelen als je zelf geen kennis van zaken hebt.
Voor ALLE vrijwilligers
Het Holland Huis blijft het centrale verzamelpunt.
Hier is de lunch en het gezellige namiddaggedeelte.
De vrijwilligersdag is voor iedere
vrijwilliger van SLZ, dus ook voor de weidevogel-,
cultuurhistorie- of wandelvrijwilligers.
Uiteraard zullen velen van de vaste medewerkers
hem en volgend de leden jaar van in het bestuur weekend. aanwezig Deelname zijn.
Kortom is erg waardevol een dag om omdat bekenden de opgedane te ontmoeten kennis en
nieuwe altijd en mensen overal van te leren levensbelang kennen. Wie kan ziet zijn. er nu
niet De cursus uit naar Eerste de sketches Hulp bij en Landschapsbeheer
het hele gebeuren
rond (EHBL) de organiseren uitreiking van we de in Gouden oktober Jirizaag. van dit Ja, jaar op
Tholen voor de moet weekendgroepen, je beslist komen. maar Ook iedereen al is de reis is
ver, hierbij het natuurlijk is zeker de welkom. moeite waard dit deel van
Zeeland te bezoeken.
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland 11

De bontbekplevier wenst meer privacy
op het strand Door Nanning-Jan Honigh, medewerker SLZ
Broedende bontbekplevier
Foto: Mark Hoekstein
De Zeeuwse Delta is het favoriete
broedgebied voor de bontbekplevier;
op rustige delen van het strand, drooggevallen
schelpenbanken en op de
steenglooiing van de zeedijk maakt
zij graag haar nestkuiltje. Ook landinwaarts
op akkers en opgespoten terreinen
wil ze nog wel eens broeden. In
dit artikel een aantal projecten die de
plevier plezier zou moeten doen.
Zeldzaam
Sinds de jaren zeventig zijn bontbekplevieren
als broedvogels zeldzaam geworden.
Er zijn nog maar 130 tot 300 broedparen in
heel Nederland! Bontbekplevieren balanceren
op de grens van land en water. Ze zitten
het liefst op kale zandige plekken met wat
steentjes of schelpen. Ook houden ze van
een goed uitzicht om hen heen waar af
en toe een springvloed overheen spoelt.
Veel van deze plekken zijn dankzij de
12
Deltawerken verdwenen. Recreatie is de tweede
ernstige bedreiging want op het strand is
de bontbekplevier nagenoeg verdwenen en
langs de zeedijk wordt ze verstoord door
wandelaars met honden.
Experimenten
In de afgelopen jaren heeft SLZ op diverse
locaties geëxperimenteerd met kunstmatige
broedgelegenheid. Het eerste experiment
was het uitrasteren van een stukje schor in de
Wilhelminapolder. Dagelijks werd dit gebied
bezocht door loslopende honden, waardoor
vogels in hun broedtijd werden gestoord.
Nu het raster is geplaatst komen er jaarlijks zes
paar tureluurs tot broeden en ook de bontbekplevier
heeft weer gebroed. Binnenkort wordt
de zeedijk aan het schor verzwaard en daarom
wordt er gekeken of er in de naastgelegen
Oost Bevelandpolder een vervangend broedgebied
te vinden of te maken is. Verderop, op
een stuk akker aan een kreek, wordt al een
aantal jaren een kolonie kluten met daartussen
ook bontbekken beschermd door vrijwilligers
van de akker- en weidevogelbescherming.
Op de Staartse nol aan de Westerscheldezeedijk
zijn schelpen over de steenglooiing
gestrooid. Hier is een paartje bontbekken tot
broeden gekomen op ongeveer 5 meter van
het buitendijkse fietspad. Ze konden met hun
jongen foerageren op het slik aan de teen van
de dijk. Komende jaren willen we meer van dit
soort plekjes inrichten en bordjes ophangen
om wandelaars met honden te attenderen.
Op een deel van het strand bij Oranjezon willen
we in 2011 experimenteren. Behalve de
aanwezige zonaanbidders, zijn het hier vooral
de diverse kustbeherende instanties die hier, al
toezichthoudend in hun pick-up trucks, door
de broedkolonie van bontbekplevieren heen
banjeren. Met een tijdelijk raster en voorlichting,
o.a. met bordjes, proberen we de kolonies
wat meer rust te gunnen.
Gemeente Reimerswaal
Op een buitendijks slibdepot bij Hansweert is
een fantastisch weidevogelgebied ontstaan.
Het gebied is eigendom van de gemeente
Reimerswaal die het gras jaarlijks gefaseerd
Nestgelegenheid langs de Westerscheldezeedijk
Foto: SLZ
Omgeving oude werf Hansweert. Foto: SLZ
maait en afvoert. Hierdoor ontstaat een gevarieerde
vegetatie waar kieviten, scholeksters,
tureluurs maar ook patrijzen broeden. Omdat
een deel van het terrein in de winter onder
water komt te staan, ontstaat er in het voorjaar
een uitgelezen voortplantingswater voor rugstreeppadden.
Bontbekplevieren broeden hier ook op de
steenglooiing van de zeedijk; oplettende wandelaars
uit Hansweert zien de jongen over de
glooiing heen en weer dribbelen. Ook mantelmeeuwen
scheren hier over. Vanwege deze
drukte hebben we een kunstmatige schelpenbank
aangelegd op een wat hogere plek
midden in het lage terrein deel. We hopen dat
de bontbekken hier gaan broeden en de eerste
tijd voedsel kunnen zoeken. Later kunnen ze
naar het buitendijkse slikveld trekken. De provincie
Zeeland is de hoofdfinancier van deze
experimenten en de gemeente Reimerswaal
was zeer enthousiast en betrokken bij dit werk
en gaat de aanleg van een vogelkijkscherm
bekostigen.
Plaggen van een potentiële broedplek
Foto: SLZ
13

Maalderij te Mariekerke
Door: Adrie Poppe, eigenaar
De voormalige maalderij uit 1813 is
met subsidie van SLZ opgeknapt waardoor
dit cultuurhistorische element
niet verloren is gegaan. In dit artikel de
aanleiding en de weg naar het herstel
van de molen zonder wieken.
Vergeten
De maalderij op Mariekerke, voorheen
Klein-Mariekerke, was in de vergetelheid
geraakt. Nagenoeg niemand kon zich nog
herinneren dat hier molenstenen hadden
gedraaid. Een molen aangedreven op een
brandstofmotor, een Kromhout gloeikopmotor
met één cilinder (voor de kenners),
die buiten onder een afdak stond. Deze
motor draait tegenwoordig nog steeds, al
is dat in Middelburg in molen “de Koning”.
Vergunning
Voor de toenmalige eigenaar, de heer Jan
Louws, was het niet meer rendabel om
een molen op brandstof te laten draaien
Maalderij in 2003 Foto: Adrie Poppe
en de motor werd
verkocht. Nazaten van
Louws woonden op de boerderij tot en met
mei 2003. Daarna hebben wij het gekocht en
zijn we begonnen met het bouwen van een
nieuwe woning en de sloop van het oude huis.
Op deze manier is er een mooi binnenplaatsje
van woning, schuur en maalderij ontstaan. De
maalderij was slooprijp, maar we hebben er
nooit één moment aan gedacht om het weg
te doen. Vanaf het begin waren we vastbesloten
de maalderij te herbouwen vanwege zijn
mooie ligging en mooie geschiedenis. Daarom
werd besloten een aanvraag bij de Gemeente
Veere in te dienen voor herbouw. In eerste
instantie stuitte dit op ernstige bezwaren,
zodat we besloten de Boerderijenstichting
Zeeland in te schakelen. Na enige tijd kregen
we dan toch de benodigde (her)bouwvergunning,
mits een bepaald percentage van
bestaand bouwmateriaal werd hergebruikt.
Vele uurtjes werk
Eind 2008 is begonnen met de sloop, waarbij
mooie elementen zichtbaar werden. Deze
zaten deels onder de grond in de vorm van
muurtjes en gootjes en een putje met hierin 3
stalen gewichten. Het blok voor de steenkraan
lag ook nog op zijn plek. Het jaar 2009 werd
gebruikt om stenen te bikken en balken te reinigen.
In mei 2010 konden we beginnen met
de herbouw, waarbij we ook subsidie hadden
aangevraagd bij Stichting Landschapsbeheer
Zeeland. Die legde het vuur aan onze schenen
door ons te verplichten om in september 2010
klaar te zijn. Vele, vele vrije uurtjes van ondergetekende,
zoon Wiljan en buurman Wim als
14 14
Maalderij in 2010 Foto: Adrie Poppe
het nodig was, waren nodig om het gewenste
resultaat te bereiken. Na een mislukte poging
om een maalstoel te kopen, gebruiken we de
maalderij voorlopig als zitje, een soort van
overdekt terras.
Wat ons betreft is alles naar wens verlopen
en danken wij de Boerderijenstichting en SLZ
voor hun buitengewone inzet. We hopen nog
lang van dit historische element te mogen
genieten en hebben het met veel plezier
gerealiseerd.
Sanne Louws-Wisse schuurt een emmer aan
de steenpit voor de maalderij uit Meliskerke
in vroeger tijden Foto: P. Davidse
15

Bijzondere alledaagse planten en dieren op en rond het Zeeuwse erf: De duif
door: Nanning-Jan Honing, medewerker SLZ
Voor veel mensen is er maar één duif. Voor
de één symbool van verliefdheid, heiligheid
en vrede; voor de ander model voor domheid,
irritatie en gefladder bij de snackbar.
Toch hebben we maar liefst vijf verschillende
soorten in Zeeland, die stuk voor stuk
wel van mensen houden. Welke duif bij jou
op het erf, in de boomgaard of op de pas
ingezaaide akker zit lees je in dit artikel.
De stadsduif (Columba livia f. domestica ) loopt
je vooral voor de voeten op de markt van Goes,
Middelburg, Vlissingen en Terneuzen.
Hij is de rat onder de duiven en voor een groot
deel afhankelijk van wat mensen morsen.
Stadsduiven zijn geen verwilderde postduiven,
maar stammen af van de zogenaamde rotsduif
(Columba livia). Een overeenkomst is dat de
stadsduif nog steeds een voorkeur heeft voor
steen, al zijn de rotsen nu onze monumentale
gebouwen. De rotsduif is ook de voorouder
van de postduiven die mensen kweken voor
hobby/sport.
De houtdruif trekt steeds meer naar de dorpen
en steden.
16
De houtduif (Columba palumbus) kwam vroeger,
zoals zijn naam suggereert, vooral voor
in bosgebieden. Vanwege het grote voedselaanbod
na de intensivering van de landbouw
in de jaren zestig, nam de houtduifpopulatie
fors toe. Sinds de jaren tachtig is hij echter in
de grotere bosgebieden met 90 % afgenomen,
omdat nieuwere landbouwmethoden ervoor
zorgden dat er nagenoeg geen oogstresten
achterbleven. Houtduiven begonnen de trek
naar de steden en de dorpen. Hier vinden
ze voldoende voedsel en nestgelegenheid
in de bomen en parken, waar ze ’s morgens
hun zomerse gekoer (het dof rollende geluid
dat duiven voortbrengen) laten horen.
Waarschijnlijk zijn ze hier onder de mensen
veiliger. Want de houtduif vormt met 500 gram
schoon aan de haak een aangename prooi
voor de buizerd en havik.
De holenduif (Columba oenas) is veel minder
bekend, maar is toch een zeer algemene vogel
in Zeeland. In gebieden waar boerderijen,
akkers, weilanden en bosjes elkaar afwisselen
vindt de holenduif het meeste van zijn gading.
De holenduif in een boomholte.
Foto: Luciën Calle
Het nest wordt gemaakt in een holte, daartoe
kunnen allerlei plekken dienstdoen: konijnenholen,
nestkasten, boomholten, basaltglooiingen
en holten in gebouwen. De potentiële
reproductie van holenduiven is bovendien
erg hoog; tot wel vier legsels per jaar kunnen
worden grootgebracht. Veel broedpogingen
komen echter tot een voortijdig einde door
toedoen van katten en andere liefhebbers van
duiveneieren. Holenduiven zijn standvogels en
zwervers, die vooral in de winter in grote groepen
naar voedsel zoeken op de akkers.
De Turkse tortel (Streptopelia decaocto) is
pas sinds 1950 in Nederland en is daarna
gestaag uitgebreid. Net als de holenduif kunnen
Turkse tortels wel 4 tot 5 legsels per jaar
voortbrengen, waarbij de jongen uit het eerste
legsel ook dat jaar geslachtsrijp worden. De
opmars van de Turkse tortel is overigens wel
gestabiliseerd. Turkse tortels verblijven alleen
in de buurt van mensen; in Zeeland komen
hoge dichtheden voor in het stedelijk gebied
van Middelburg en Vlissingen, maar ook in de
dorpjes broeden Turkse tortels. Daarbuiten in
grootschalige landbouw- en natuurgebieden
komen ze niet voor. De Turkse tortel is met
succes geïntegreerd.
De zomertortel (Streptopelia turtur) of bostortel,
die vroeger gewoon tortelduif heette is de
enige duif die niet in ons land blijft, maar naar
Afrika vertrekt om te overwinteren.
De afgelopen 30 jaar is 85% van het
zomertortelbestand afgenomen.
Vervanging van graanland (rogge)
door maïs, het verdwijnen van heggen en
bosjes, de toegenomen schaarste aan onkruiden,
het verdwijnen van kruidenrijke en zaadzettende
hooilanden en akkerranden door
herbiciden- en kunstmestgebruik, intensieve
beweiding, zaaizaadselectie en vroeger en
vaker maaien hebben ertoe bijgedragen dat
het voedselaanbod is gedecimeerd. Ook de
jacht, zelfs tijdens de voorjaarstrek over Zuid-
Europa, maakt duizenden slachtoffers.
Zeeland is nog een belangrijke provincie voor
de zomertortel.
In de bosgebieden en duinen van de Kop van
Schouwen en in het kleinschalige landschap
van de Zak van Zuid-Beveland en in Zeeuws-
Vlaanderen zijn deze vrij schuwe tortels vanaf
eind april tot en met begin oktober te zien.
Vooral mensen met een groot struweelrijk erf
of hectarebosje, maken goede kans om de
zomertortel dicht bij huis aan te treffen.
Rust in dicht struweel, voedsel op een nabij
gelegen akker (rand) en veiligheid (geen hongerige
huiskatten) zijn de eisen die de zomertortel
stelt.
Wanneer je vroeg in de morgen met je lief
over het erf wandelt en het monotone “toerr…
toerr…toerr” in het struweel hoort, dan bent u
niet ver verwijderd van een idyllisch plekje voor
twee personen… Niet vergeten uw waarneming
door te geven aan www.waarneming.nl!
De zomertortel is vrij schuw en laat zich niet snel zien.
17

Knotwilg in de steigers
Een expeditie naar veilig werken met de kettingzaag
Door: Johan Calle en Jacob Bouwman,
medewerkers SLZ
“Dat gaat van geen kanten, de machine is
weer naar de bliksem! Het schiet voor geen
meter op, we kunnen er gewoon niet bij”,
mopperen de SLZ-veldmedewerkers over
de weinig bevredigende alternatieven.
Gevaarlijk
Het knotten van knotbomen gebeurde tot
voorheen meestal vanaf een ladder of vanuit
de boom zelf. Hierbij werd er geen onderscheid
gemaakt in zagen met de kettingzaag
of het werken met de handzaag. Knotten met
een kettingzaag kan behoorlijk gevaarlijk zijn
en is daarom vanuit Arbowetgeving niet meer
toegestaan vanaf een ladder of vanuit de
boom.
Dat het knotten van wilgen arbeidsintensief
werk is, hoef je een vrijwilliger of SLZ-er niet
te vertellen. Dat het werk ook risico’s met zich
mee brengt, dát zal niet iedereen willen toegeven.
De jarenlange ervaring met duizenden
knotwilgen vertaalt zich in een geroutineerde
aanpak. Met de motorkettingzaag is er echter
zeker sprake van risicovolle omstandigheden.
Op de eerste plaats vanwege de hoogte
van de zaagwerkzaamheden, daarnaast is er
de vrijkomende houtspanning. Bovendien
staan de meeste knotwilgen op moeilijk
toegankelijke locaties. Daarom heeft het
gemotoriseerde knotwerk de aandacht van de
Arbeidsinspectie.
Dus wat nu? We kunnen toch niet zonder kettingzaag?
We hebben de voor- en nadelen
eens goed op een rijtje gezet:
Een foto uit de oude doos, werken met de kettingzaag
in de knotboom Foto: SLZ
De handzaag
Het werken met de handzaag heeft als
belangrijkste voordeel de grotere veiligheid.
Daarnaast zijn er geen persoonlijke beschermingsmiddelen
nodig en kan er in alle rust
ontspannen gewerkt worden. Zo kan er
tijdens het werk ook nog eens een gezellig
praatje gemaakt worden. Het helse lawaai van
een kettingzaag maakt hier korte metten mee.
Daarom werken de SLZ vrijwilligers graag met
de handzaag. En met succes want er worden
op deze manier jaarlijks nog steeds honderden
knotbomen geknot. Dit moeten we dus
vooral zo houden.
De kettingzaag
De situatie wordt anders, als er achterstallige
knotwilgen, met takken zo dik als bomen,
geknot moeten worden. Dat verreist natuurlijk
een professionelere werkhouding waarbij de
kettingzaag onontbeerlijk is. Vooral bij zware
takken die door een schuine plaatsing onder
spanning staan is het werken met de handzaag
niet aan te bevelen. Ook als het gaat
om grote aantallen knotbomen en een kleine
werkploeg, zoals bij de SLZ uitvoeringsploeg,
is de kettingzaag eigenlijk onontbeerlijk.
Op zoek naar een oplossing
Met de motorzaag vanaf de ladder of staand
vanuit de knot zagen is dus in principe als ‘not
done’ bestempeld door de ARBO dienst. Er is
zelfs een getrapt stroomschema voor in de
plaats gekomen: pas als er goede argumenten
zijn om de veiligste optie te laten vallen, dan
pas mag de iets onveiligere optie in beeld
komen. Werken van de ladder of vanuit de
knot met handgereedschap is onder bepaalde
voorwaarden toegestaan. Zo moet het gevaar
van wegschietende takken en een instabiele
werkhouding op een aanvaardbaar niveau
zijn. Een goede inschatting van de situatie
kan gemaakt worden op basis van voorlichting,
instructies en voldoende ervaring. De
Commissie Arbeidsomstandigheden van het
Bosschap heeft in 2007 een veiligheidsrichtlijn
laten opstellen. Door de voorschriften uit
de veiligheidsrichtlijn toe te passen wordt
aan de betreffende eisen in het kader van de
Arbowetgeving voldaan. In de praktijk blijkt
het toepassen van deze richtlijn nog niet zo
eenvoudig naar de SLZ wensen te vertalen.
Uittesten van verschillende mogelijkheden
Om toch op de een of andere manier gebruik
te kunnen maken van de motorzaag maar dan
wel binnen de normen van de ARBO, gingen
een aantal SLZ-ers van de buitenploeg verschillende
mogelijkheden uittesten.
Optie 1:
Als eerste optie dachten we aan het machinaal
knotten met een velkop aan een kraan of vanuit
een hoogwerker. Echter deze mogelijkheid
ketst vooral af op ongeschikte terreinomstandigheden.
Optie 2:
De tweede optie die we uitgetest hebben is
de motorstokzaag. Helaas kunnen rechtopstaande
takken daarmee nauwelijks afgezaagd
worden. Daarnaast is de machine erg
gevoelig voor ondeskundig gebruik. De eerste
ervaringen hiermee vanuit het veld waren
dan ook niet echt bemoedigend: “Dat gaat
van geen kanten, de machine is weer naar de
bliksem! Het schiet geen meter op, we kunnen
er gewoon niet bij”. De motorstokzaag is een
goed alternatief om vanaf de grond te werken
maar niet vanaf een ladder of vanuit de
knot. Er moet dus naar een andere oplossing
gezocht worden.
Optie 3:
Hun collega op kantoor gelooft het wel met
die opties van de uitvoeringsploeg en zet
plan 3 in werking. Hij waagt nog maar eens
een bezoekje aan de ladderspecialist. Dat lijkt
uiteindelijk wél vruchten af te werpen, want
onverwachts volgt later een doorbraak.
18 De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
19

Doorbraak
Want als derde alternatief kwam het
werken vanaf een verhoogt plateau naar
voren. Denk hierbij aan een soort plaat
die op een ladder bevestigd is. Deze constructie
zou dan speciaal gebouwd moeten
worden. Om de maat en de meest handige
werkhoogte van zo’n plateau te bepalen,
hebben we eerst testen uitgevoerd
met een vouwsteiger. Echter, de steiger
beviel zo goed, dat de voorman serieus
aanraadde om altíjd met een vouwsteiger
te werken en ons de moeite en kosten te
besparen om speciaal iets te laten bouwen!
Het nieuwe knotten
Een van de eerste tests met de steiger
vond plaats bij een boerderij aan de
Provinciale weg bij Geersdijk (Noord-
Beveland). Op deze boerderij staat ook een
grote schuur die door bouwvakkers op
prachtige wijze wordt gerestaureerd. Daar
20
Werken met de steiger is een stuk veiliger.
Foto: Johan Calle
aangekomen, haalden we al het gereedschap
uit de bus, de bouwvakkers hadden net pauze
en zagen het even aan. Toen de steiger tevoorschijn
kwam vreesden ze even voor concurrentie.
Gelukkig voor hen verplaatsten we
ons met de steiger niet naar de schuur, maar
gingen we richting het weiland naar de knotwilgen.
We zagen de bouwvakkers ons nog
wat vreemd en nieuwsgierig nakijken. Terecht,
want het is wel even wennen; een steiger
onder de knotwilgen. Ook de vrouw des huizes
volgde alles met grote interesse. Ze haalde
haar fototoestel erbij en wij gaven uitleg over
het “nieuwe knotten”. Als ze ons wat later komt
halen voor de koffie is ze aangenaam verrast
over het groot aantal wilgen dat geknot is.
“Vroeger ging dat niet zo snel hoor”. En zo is
het maar net, want naast de grotere veiligheid
werkt het ook nog eens een stuk sneller.
Voordelen wegen op tegen nadelen
Latere tests op andere locaties geven ongeveer
het zelfde beeld: De bevindingen met de
gehuurde vouwsteiger zijn zo positief dat ook
andere SLZ-ers zich afvragen of we hier niet
gewoon mee aan de slag kunnen, in plaats
van iets speciaal te laten bouwen. Het knotten
vanaf de steiger biedt door het grote plateau
veel werkruimte. Staat de steiger eenmaal
goed dan kan de hele knot vanuit die ene
positie geknot worden. Dit is een groot bijkomend
voordeel tegenover het werken met een
ladder of een ladder met platform. Het werkplateau
van de steiger kan ook gemakkelijk
op de gewenste werkhoogte gesteld worden.
Zijn er dan enkel maar voordelen? Slechts voor
wilgen met zwaar achterstallig onderhoud
moet nog een hoofdstuk toegevoegd worden.
Want bij zwaar achterstallig onderhoud gaat
de kwetsbaarheid/stevigheid van de steiger
zelf een rol spelen. De steiger is natuurlijk niet
ontworpen om de val van zwaar hout op te
kunnen vangen. Door een combinatie van een
juiste veltechniek en het goed positioneren
van de steiger zijn deze nadelen voor een
groot deel te ondervangen.
Succes!
Met het gebruik van de vouwsteiger heeft SLZ
een succesvolle methode gevonden om het
knotten met de kettingzaag op verantwoorde
wijze te kunnen blijven toepassen. Wat ons
betreft zullen we de steiger dan ook nog
vaak onder de knotwilgen zien. Dat laatste
is wellicht niet direct een aanwinst voor het
landschap maar wel voor het behoud van de
knotwilg.
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
21

Maatschappelijke stage:
verplicht vrijwilligerswerk?
“De hoofdzaak van vrijwilligerswerk is dat je iets doet voor een ander zonder er geld
voor te krijgen, dit bevordert begrip en respect”.
Estelle Schipper en Maxime Tanis van CSW klas 3a
Door: Pieter Voets, medewerker SLZ
Het onderwerp maatschappelijke stage
(MAS) is al vaker in ‘De Boom In’ langs
gekomen. De afgelopen jaren zijn er
diverse projecten geweest rond de MAS
zoals de ‘Groene Coalitie’. In dit nummer
word je weer bijgepraat over de huidige
stand van de MAS en het nut van dit
“verplichte” vrijwilligerswerk
22
MAS’er Jordy aan het werk tijdens de Natuurwerkdag
Foto: Robert Wielemaker
Actuele ontwikkelingen
Zo af en toe horen we dat het vreemd is dat
MAS verplicht is. Hoe kan je vrijwilligerswerk
nou verplichten? Om hier een antwoord
op te vinden kun je kijken naar één van de
doelen van het voorgezet onderwijs: concrete
invulling om burgerschap en sociale
integratie te bevorderen. De MAS is hier een
uitermate geschikt middel voor, de leerling
kan zijn eigen sociale intergratie zoeken en
deze concreet invullen. Naar aanleiding van
Wat vond je van het werk dat je gedaan hebt?
Interessant, leerzaam en nuttig
Werken in de natuur is ook een sociale
aangelegenheid. Foto: Roger Blaakman
onderzoeken en diverse proefprojecten
(en de komende bezuinigingen) heeft de
minister van onderwijs een wetsvoorstel
aangeboden aan de Tweede Kamer. Hierin
wordt het aantal uur MAS voor zowel; vwo,
havo als vmbo vastgesteld op 30 uur.
Tegelijk wordt de MAS ook opgenomen in
het schoolprogramma en is het verplicht
voor al deze scholen.
SLZ en MAS op dit moment
Het klassikaal organiseren van de MAS doen
we met een gering aantal scholen. Dit vanwege
de beperkte capaciteit en de prioriteit
die we geven aan werkdagen met basisscholen.
Verschillende weekendgroepen
hebben we bereid gevonden
om MAS’ ers mee te laten
werken in hun groep. Ook
tijdens de Natuurwerkdag
Ga je nog meer groene
Maatschappelijke stages doen?
Ja, ik ga hierna bij een andere
vrijwilligersgroep aan de slag: Werkgroep
Landschapsverzorging Walcheren.
konden MAS leerlingen meedoen en uren
maken, waarbij ze, na goed hun best te hebben
gedaan, een certificaat ontvingen.
Enkele citaten van MAS’ers Bram Smout
(locatie Akkerleven) en Jordy van Duin
(locatie Amalia-park) vind je in de gekleurde
kaders.
Wat heb je geleerd vandaag?
Hoe je een boom moet afzagen
Wat was het leukste op de Natuurwerkdag?
Lekker buitenwerken
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
23

Modder aan je broek
Door: Peter van der Vliet, medewerker SLZ
Natuurlijke speelplekken en speelbossen
zijn in opkomst. Ook Landschapsbeheer
wil via het project ‘Modder aan je broek’
een bijdrage leveren. We willen kinderen
de kans geven om actief te zijn in een
natuurlijke omgeving. Dit draagt bij
aan hun gezondheid en ontwikkeling,
bijvoorbeeld het leren inschatten van
risico’s. Kinderen spelen binnen en buiten
vaak in door anderen (volwassenen)
bedachte kaders, zoals kant en klare
speeltoestellen en games. Ervaringen
als klauteren over takken, je evenwicht
bewaren, boompje klimmen, kliederen
met water en zand .... het zou (weer)
moeten kunnen, liefst zo dicht mogelijk
bij huis.
Speelhof Hoogerzael
Stichting Landschapsbeheer Zeeland zet
de mogelijkheden van dit project in bij een
Middelburgs bewonersinitiatief: Speelhof
Hoogerzael. Zij zijn naar de gemeente gestapt
met de suggestie voor een natuurlijke
speelplek in hun wijk. Dit was een reactie
24
op het plan om het terrein tot definitieve
parkeerplaats te maken. De gemeente vroeg
om een uitgewerkt plan en dat hebben ze
gekregen!
Ondermeer werd ook een prijsvraag
uitgeschreven voor drie basisscholen, waar
de kinderen hun ideeën konden presenteren.
De kennis en vaardigheden van bewoners
hebben geleid tot een prachtig plan, waarvoor
ondermeer de gemeente Middelburg en
het VSB fonds een bijdrage ter beschikking
hebben gesteld.
Samenwerking
Inmiddels is het terrein (deels letterlijk)
op zijn kop gezet; de grote werken zijn
gerealiseerd. Dit is gebeurd onder regie
van enkele bewoners! SLZ heeft suggesties
gedaan om de natuurwaarde te verhogen
om zo de natuur zo natuurlijk mogelijk te
laten overkomen. Voor de inrichting van de
waterspeelplaats heeft onze projectpartner
Stichting Oase zich ingezet. In de tweede fase
zal er ruim aandacht zijn voor de educatieve
aspecten en voor het beheer en de nazorg.
Geen...
Maar...
SLZ heeft de regie gekregen over de ‘groene’
zaken. In november 2010 zijn er plantdagen
georganiseerd voor basisschool kinderen.
Zij plantten de struiken rond de plek waar hun
schooltuintjes komen. De bewoners zorgden
voor de communicatie met de scholen, wij
voor het veldwerk, de gereedschappen en we
bestelden het plantgoed. Ook de volwassenen
gingen in de weer met plantwerk en
takkenrillen, zodat iedereen écht modder aan
zijn broek kreeg!
Modder aan je Broek is financieel mede
mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode
Loterij, Ministerie VROM, VSB fonds en de
KNHM.
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
25

Paradijsvogels: Mon Plaisir
Door: Kees Tonkens, medewerker SLZ
Buitenplaats “Mon Plaisir” Foto: Kees Tonkens
In deze rubriek
gaan we op bezoek
bij de eigenaren
van de parels in
het landschap,
de mooie erven,
buitenplaatsen en
boerderijen waar je als passant naar kijkt
en van geniet.
Midden in het buurtschap Schuddebeurs staat
een wat mysterieus wit paleisachtig gebouw.
De associatie met paleis Soestdijk dringt zich
aan mij op. De naam van deze buitenplaats
is: “Mon Plaisir”. Hier omheen strekt zich een
groot bosrijk terrein uit waarin elementen van
zowel de Franse als de Engelse landschapsstijl
hun plaats hebben gekregen. Vanaf 1985
voert de PHB (Stichting behoud Particulier
Historische Buitenplaatsen) en de SLZ buitenplaatsploeg
hier onderhoudswerkzaamheden
uit onder leiding van onze SLZ hovenier Harry
Verkaart.
Familiegeschiedenis
Gezeten in de zon op het bankje met uitzicht
op het Grand Canal en met op de achtergrond
26
het gehuil van een bosmaaier hebben Harry
en ik een gesprek met de heer Schorer over
het wonen op deze historische buitenplaats.
Al snel blijkt dat zijn persoonlijke leven al
vanaf zijn vroegste jeugd verweven is met
Mon Plaisir. De familiegeschiedenis is er onlosmakelijk
mee verbonden en gaat ver terug.
Water
De vroegste geschiedenis van Mon Plaisir
voert ons terug tot begin 1600. Schuddebeurs
was toen een buurtschap van welgestelde
boeren en regenten afkomstig uit Zierikzee.
Op dezelfde plek als waar het huidige gebouw
staat, stond toen nog een boerderij. Het terrein
eromheen was bos en werd beheerd als
hakhout ten behoeve van Zierikzee. De heer
Schorer vertelt: “Verder was het ook heel nuttig
want het water was zoet, en in Zierikzee heb je
geen zoet water behalve uit putten. Hier konden
ze gewoon de vijvers gebruiken voor het wassen
en drogen van het linnen. Overal in Noordgouwe
had je soortgelijke boerderijen die een ‘bleek’
runden, zoals dat heette. Dergelijke boerderijen
waren welvarend. Mon Plaisir had toen twee
langgerekte vijvers, de vijver die voor het huis ligt
was er daar een van. In 1832 werden de eerste
kadastrale kaarten gemaakt en daarop zie je die
vijvers liggen.
Fam. Schrorer met op achtergrond de koepel van de
buitenplaats. Foto: Kees Tonkens
Ook rond die tijd van Lodewijk XIV (de Zonnekoning)
heeft de buitenplaats zijn huidige
naam gekregen. In Frankrijk heb je wel tien Mon
Plaisirs.”
Met de auto op visite
In 1860 kocht de over overgrootvader van de
heer Schorer dit Mon Plaisir, en liet enige forse
verbouwingen uitvoeren. Rond 1939 ging de
jonge heer Schorer met zijn ouders, broers en
zussen ‘s zomers op vakantie naar Oostkapelle
waar zij dan altijd hun grootmoeder op Mon
Plaisir bezochten. ”Wij woonden in Utrecht en
mijn moeder huurde dan een auto. Dat was
natuurlijk ontzettend spannend, met een auto
naar Oostkapelle. Dat was ongehoord in die tijd
en zeker omdat er een vrouw achter het stuur
zat! Maar mijn vader kon niet rijden...”.
Monument
“In 1944 werden delen van Schouwen door de
Duitsers onder water gezet, maar Schuddebeurs
bleef gespaard. Wel hebben de Duitsers veel
schade aangericht aan het huis; zo lieten ze de
brandkast in het huis ontploffen. Na de dood van
overgrootmoeder in 1949 is het verkocht aan
Staatsbosbeheer, die het terrein heeft ingeplant
met de bomen die er nu ook nog staan. Ze wilden
ook het huis afbreken, maar grootmoeder
die dat niet wilde meemaken, heeft bedongen
dat ze er mocht blijven wonen. Ze heeft nog 25
jaar geleefd. In die tussentijd is het huis op de
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
monumentenlijst geplaatst en kon het niet meer
worden afgebroken”.
Herstellen
In 1971, na de dood van zijn grootmoeder
heeft de heer Schorer met Staatsbosbeheer
een erfpachtovereenkomst afgesloten. Dat
betrof het huis met een stukje tuin eromheen.
De rest van het terrein werd openbaar.
“Wij woonden hier niet en kwamen alleen in de
zomer met de kinderen. Het was ook wel handig
dat ik hier niet woonde want daardoor kon ik me
veroorloven een bouwvallig huis te hebben. Ieder
jaar werd er wat aan opgeknapt. In 1993 ben ik
uit buitenlandse dienst gegaan. Toen was ik zestig
en vanaf dat moment hebben we veel grotere
projecten aan het huis kunnen doen”.
Grand Canal
In de jaren tachtig kreeg de familie Schorer
een groter deel van het terrein in erfpacht
en kom men de vijvers weer in oude staat
herstellen. “Het Grand Canal is gereconstrueerd
op basis van een teruggevonden
bekisting uit de achttiende eeuw. De zichtlijn
gaat, anders dan je misschien zou verwachten,
niet uit van Mon Plaisir maar van het tegenover
gelegen “Welgelegen”. Vreemd is dat de
zichtlijn nu op een zijdeur lijkt uit te komen.
Dat komt omdat er vroeger vermoedelijk een
koepel naast het huis heeft gestaan die wel
precies op de zichtlijn stond. De rechte vijvers
aan de voorkant van Mon Plaisir zijn tussen
1830 en 1860 uitgegraven in landschapsstijl
waarbij een tuinarchitect betrokken moet zijn
geweest”.
27

Drukkerij Zoeteweij
Molendijkseweg 2, 4401 NM Yerseke
P.O. Box 6, 4400 AA Yerseke
The Netherlands
T +31(0)113 571404
F +31(0)113 572006
E info@dzy.nl
I www.dzy.nl
FIXET ’s-GRAVENPOLDER
28
Spoorstraat 51
www.fixetsgravenpolder.nl
BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK
Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: info@markussebv.nl
Loon- en verhuurbedrijf
Sterk in agrarisch
grond- en loonwerk
Prelaatweg 60, 4363 NJ Aagtekerke
Telefoon 0118-58 15 13
Fax 0118-58 41 31
E-mail info@melse-maljaars.nl
www.melse-maljaars.nl
Aannemersbedrijf
STURM b.v.
voor al uw
NIEUWBOUW
VERBOUW
ONDERHOUD
Schellachseweg 1a
4352 AJ Gapinge
tel: 0118 591447 / fax: 593556
Dhr. Schorer wijzend naar het Grand Canal
met aan weerszijde de bloklindes.
Foto: Kees Tonkens
Stijl
De heer Schorer en hovenier Harry Verkaart
herinneren zich dat rond 1987 enkele solitaire
bomen zijn aangeplant in het gazon bij de
herstelde vijver. In die tijd werd ook de uitgegroeide
meidoornhaag langs de erfgrens
helemaal teruggezet en omgevormd tot een
geschoren haag. Aan weerszijden van het
Grand Canal zijn toen lange rijen bloklindes
gezet. Zo vind je nu op Mon Plaisir een combinatie
van de vrije en speelse Engelse land-
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland
schapsstijl aan de voorkant van het huis en de
strengere symmetrische Franse Barok stijl aan
de zijkant van het huis.
Tenslotte nog een brandende vraag:
Hoe beleeft u het nu om hier te wonen?
“Het is natuurlijk erg prettig dat je zelf aan je
landschap vorm kunt geven, dat je dat ook
een beetje naar eigen idee kunt doen, dat je in
de loop van je leven dingen kunt opbouwen.
Dat overkomt niet zoveel mensen. Daarbij heb
ik een zwak voor historie dus het moet zoveel
mogelijk in het verlengde van het verleden
gebeuren. Ik zie ook wel vooruitgang. Het
wordt hier eigenlijk alsmaar mooier!”
Foto: Kees Tonkens
29

Stavenissepolder Foto: Henk Vinkeles Melchers
Kort nieuws
Tip: Aanplant bomen en struiken
Diverse mensen hebben bij ons plantmateriaal
gekocht via de actie “Boeren Planten Bomen”.
Voor diegene die nog geen ervaring heeft met
het aanplanten van bomen en struiken is er
een folder te downloaden via onze webwinkel
op onze website*. Hierin staat in begrijpelijke
taal hoe je de boom of struik de gewenste
start van zijn leven kunt geven. Alvast een tip;
vriest het? Stel het plantwerk dan nog even uit
totdat de vorst uit de grond is.
Project NL in Beeld
De laatste decennia is er veel veranderd in
het Nederlandse landschap en de volgende
decennia zal dat proces zich nog sneller voltrekken.
Een deel van die veranderingen kun
je, door vergelijking van topografische kaarten
en door statistieken, vaststellen. Maar een
belangrijk deel van die veranderingen krijg
je zo niet helder. Daarom heeft de stichting
Saxifraga besloten om het project ‘NL in Beeld’
te starten. De bedoeling is om van elk kilometerhok
in Nederland ten minste drie foto’s
te maken en door dit over een tiental jaren
te herhalen kun je veel informatie verkrijgen.
Iedereen die een foto kan maken kan meedoen.
Meer info op www.saxifraga.nl onder
het project “NL in Beeld”.
30
Europees Jaar van het
vrijwilligerswerk 2011
Volgend jaar is uitgeroepen tot het Europese
jaar van de vrijwilliger. In onze herfst editie
van “De Boom In” hebben we al een klein voorschotje
genomen. Landschapsbeheer wil dit
niet zomaar voorbij laten gaan en organiseert
landelijk een kennismarkt en een symposium.
Tevens zal bij de Natuurwerkdag contact
gezocht worden met onze natuurvrienden aan
de andere kant van de grens.
Natuurgidsencursus
In januari 2011 start de IVN weer een natuurgidsencursus
op Walcheren, ofwel een opleiding
voor natuurgids en/of educatief medewerker.
Deze cursus die 1½ jaar duurt, biedt
o.m. het volgende: ongeveer 30 lesavonden en
15 excursies, natuur(werk)weekend, lessen over
o.a. planten, vogels, insecten, paddenstoelen
en hun biotopen, didactische werkvormen
ofwel hoe breng ik mijn kennis over op anderen,
komen aan de orde. Zelf bezig zijn met
wat leeft, groeit en bloeit. De woon- en leefomgeving
wordt als uitgangspunt genomen.
Voor meer info kun je kijken op www.ivn.nl.
* www.landschapsbeheerzeeland.nl
Programma beheerswerkgroepen SLZ 2011
Mocht je een keer mee willen helpen met deze
groepen, bel de contactpersoon voor meer
informatie.
Werkgroep Oranjebosch
Al deze werkdagen zijn in het Oranjebosch
te Oostkapelle
03 januari
10 januari
13 november
04 december
18 december (reserve)
Meer informatie:
Peter van der Vliet, tel: 0118-592441
’t Duumpje – Zeeuws-Vlaanderen
08 januari Dhr. Bridié, Westlangeweg 2,
Hoofdplaat
15 januari Dhr. Bridié, Westlangeweg 2,
Hoofdplaat
29 januari Fred Braun, Sint Pietersdijk 13,
Biervliet
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
12 februari Van Waes, Hoenderweg 3,
Groede
26 februari J. van Gorp, Maaidijk 9,
Oostburg
12 maart Familie van Riel,
Binnenweg 4, Aardenburg
26 maart Familie Scheele, Klakbaan 3,
IJzendijke
Meer informatie:
Gerard van Daele, tel. 0117-301835
Werkgroep Landschapsverzorging Walcheren
08 januari Trekdijk
Nieuw en St Joosland
22 januari Munnikweg bosje
Oostkapelle
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
26 februari Polredijk Vrouwenpolder
12 maart Polredijk Vrouwenpolder
19 maart Vroondijk Vrouwenpolder
14 mei Excursie
04 juni Maaien Groot Abeele
18 juni Maaien Pompstation
Biggekerke
n.t.b. Hooien duinpannen
Biggekerke
n.t.b. Bijenkuil Biggekerke
n.t.b. Maaien Rijksbanjaard
n.t.b. Maaien Oostwatering
n.t.b. Maaien De Piet Ruud
Dijkstra
n.t.b. Hooien duinpannen
Biggekerke
Meer informatie:
Thomas Collette, tel: 0118-634916
(na 19.00 uur en vrijdag hele dag).
Bij slecht weer schuift de werkdag 1 week op.
Natuurvereniging Tholen
08 januari Stinkgat Krabbekreekweg
22 januari Stinkgat Krabbekreekweg
05 februari Stinkgat Krabbekreekweg
12 februari SLZ Vrijwilligersdag
19 februari n.t.b.
05 maart n.t.b.
Meer informatie:
Flip van Damme, tel: 0166-602438
De Boom In • WINTER 2010 • Stichting Landschapsbeheer Zeeland 31

Colofon
Beheerswerkgroep KNNV – De Bevelanden
08 januari uitwisseling IVN
Roosendaal
22 januari wilgen knotten Aarnoutse,
Zwaakseweel
05 februari wilgen knotten Aarnoutse,
Zwaakseweel
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
JaaRgaNg 24
05 maart indien nodig Aarnoutse,
WINTER - 2010
Zwaakseweel
19 maart Zeeuwse haag Walraven,
De Boom In is een uitgave ’s-Gravenpolder
van Stichting Landschapsbeheer
Zeeland (SLZ) en wordt vier keer per jaar verzonden
02 april wilgen knotten Minnaard,
aan vrijwilligers in het landschapsbeheer in Zeeland,
overeenkomsthouders, relaties Kapelle en medewerkers.
Meer informatie:
Ton Redactie: de Koning, tel: 0113-311813
Caroline Geluk Ton de Koning
Foort Minnaard Robert Wielemaker
Werkgroep Actief Terreinbeheer –
Schouwen-Duiveland
Verder werkten aan dit nummer mee:
De Jacob werktijden Bouwman zijn van Peter 09:00 Helleman - 13:00 Karin Mol
Peter van der Vliet Wim de Moor Rudie Geus
08 januari Voorpolder Vroongronden
Nanning-Jan Honingh Johan Calle Pieter Voets
Henk Vinkeles Melchers berken Kees Tonkens zagen Harry Verkaart
22 Sandra januari Dobbelaar Roterijdijk Adrie Poppe wilgen knotten
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
Advertenties:
26 februari n.t.b.
Ook uw advertentie in De Boom In?
12 Bel Ton maart de Koning, tel. 0113-23 n.t.b. 09 36
26 voor maart de mogelijkheden. n.t.b.
Meer informatie:
Foto omslag:
Henk De Kop Dalebout, van Schouwen 0111-422966 (na 18.00uur)
(inzetje: holenduif)
Foto: Iman Labruyère
Met dank aan alle fotografen.
Opmaak en drukwerk:
Drukkerij Zoeteweij, Yerseke
Oplage: 1500 ex.
32
De Steltkluut – Zeeuws-Vlaanderen
08 januari Knotten bij mevr. de Bont,
Axel
22 januari Knotten bij familie Ottens,
Koewacht
05 februari Knotten bij Groote gat,
Koewacht
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
26 februari Knotten bij familie van der
Hoofdplaat Foto: Sandra Dobbelaar
Tas, Hengstdijk
12 maart boswerk in Gaaienbos, Axel
26 Redactieadres: maart Werken in het Vennebos,
Postbus 286
Koewacht
4460 AR Goes
Meer Tel. 0113-23 informatie: 09 36
Luciën info@slz.landschapsbeheer.nl
Calle, e-mail: lucalle@zeelandnet.nl en
op www.landschapsbeheerzeeland.nl
de vrijdagavond tussen 7 en 9 uur telefonisch
op 06-22792100.
Bezoekadres:
Ravelijn de Groene Jager 5
4461 DJ Goes
Kapsalon - Walcheren
Abonnement
locaties: n.t.b.
Wilt u ook De Boom In ontvangen?
08 Voor januari slechts € 10,- per jaar ontvangt u ons kwartaalblad.
28 Bel naar januari 0113-23 09 36 of meld u direct aan via
12 www.landschapsbeheerzeeland.nl/nieuwsbrief
februari SLZ Vrijwilligersdag
19 februari
ISSN nummer 1876-5491
Meer informatie:
Jan Stichting Moekotte, Landschapsbeheer 0118-636369 Zeeland of zet e-mail: zich in voor
behoud, beheer en aanleg van kleine landschapselementen.
jmoekotte@zeelandnet.nl
Zie www.landschapsbeheerzeeland.nl voor meer informatie.
De Boom In is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier.
SLZ wordt financieel gesteund door de Nationale Postcode
Loterij en Provincie Zeeland.
Vrijwilligers organisaties in Zeeland
Onderstaande organisaties zetten zich vrijwillig in voor het landschapsbeheer in Zeeland en zijn
aangesloten bij SLZ. Zou je in je vrije tijd eens mee willen werken in het landschap bij jou in de buurt,
neem dan contact op met een van onderstaande contactpersonen voor meer informatie.
Weekendwerkzaamheden:
Schouwen-Duiveland
Actief terreinbeheer
Henk Dalebout
Tel. 0111-422966
e-mail:
hwdalebout@zeelandnet.nl
www.nvsd.nl/actief_terreinbeheer.
html
Tholen
Natuurvereniging Tholen
Flip van Damme
Tel. 0166-602438
e-mail: flip.van.damme@zeelandnet.nl
www.natutholen.nl
Bevelanden
Beheerswerkgroep KNNV
Ton de Koning
Tel. 0113-311813
tddekoning@zeelandnet.nl
www.knnv.nl/beveland
Doordeweekse
werkzaamheden:
Alle dagen van de week:
Heel Zeeland:
Herpetologische studiegroep Amfibieën
Michel Kapelle
Tel. 06-22984575
mawkapelle@gmail.com
Steenuilen werkgroep Beveland
Peter Boelee
Tel. 0113-644228
to-us@zeelandnet.nl
Bomenbuurt ’s Gravenpolder
Mevr. D. de Koning
Tel. 0113-311813
tddekoning@zeelandnet.nl
www.knnv.nl/beveland
Heemtuinwerkgroep KNNV
Diet Louwerens
Tel. 0113-342277
djlouwerens@yahoo.com
www.knnv.nl/beveland
Walcheren
Werkgroep Landschapsverzorging
Thomas Collette
Tel. 0118-634916
Na 19.00 uur en de hele woensdag
thomas.collette@zeelandnet.nl
Kapsalon
Jan Moekotte
Tel. 0118-636369
jmoekotte@zeelandnet.nl
Hout & Co
Karin Mol
Tel. 0118-628293
Karin.mol@slz.landschapsbeheer.nl
Noord- en Midden Zeeland
Landschapsbeheer
Pieter Voets
Tel. 0113-230936
pieter.voets@slz.landschapsbeheer.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
Steenuilen werkgroep Zeeland
Alex de Smet
Tel. 0115-695890
birdtree@zeelandnet.nl
http://www.deltabirding.nl/
links-vogelwerkgroepen.html
Kerkuilenwerkgroep
Marc Buise
Tel. 0114-370244
mbuise@zeelandnet.nl
www.kerkuil.com
Werkgroep Oranjebosch
Peter v.d. Vliet
Tel. 0113-230936
Peter.van.der.vliet@slz.
landschapsbeheer.nl
Zeeuws-Vlaanderen
Natuurbeschermingsvereniging
de Steltkluut
Lucien Calle
Tel. 06-22792100
lucalle@zeelandnet.nl
www.steltkluut.nl
Natuurbeschermingsvereniging
’t Duumpje
Gerard v. Daele
Tel. 0117-301835
gvdaele@kpnplanet.nl
www.duumpje.nl
Heel Zeeland
Onderhoud wandelroutes
Peter v.d. Vliet
Tel. 0113-230936
Peter.van.der.vliet@slz.
landschapsbeheer.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
Zeeuws-Vlaanderen
Landschapsbeheer
Wim Wisse
Tel. 06-50914013
wimwisse@zeelandnet.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
Herstellen Cultuurhistorische elementen
Sandra Dobbelaar
Tel. 0113-230936
Sandra.dobbelaar@slz.
landschapsbeheer.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl
Weidevogelbescherming
Nanning-Jan Honingh
Tel. 0113-230936
Nanning-jan.honingh@slz.
landschapsbeheer.nl
www.landschapsbeheerzeeland.nl

Agenda
8 februari Basiscursus Hoogstamfruitbomen snoeien
(2 avonden theorie, 1 zaterdag praktijk)
Walcheren
12 februari SLZ Vrijwilligersdag Tholen
23 maart Boomfeestdag Heel Zeeland
(Thema: Bomen smaken naar meer)
31 maart Cursus Streekeigen boerderij & erf
in Zeeland
(3 avonden theorie, 1 zaterdag praktijk)
Hoek, Zeeuws-Vlaanderen
Voor meer informatie kun je terecht op de website van SLZ:
www.landschapsbeheerzeeland.nl/agenda
Voor alle activiteiten geldt: aanmelden verplicht.