'CAW's en vrijwillige terugkeer' - Kruispunt Migratie-Integratie

1. CAW’s en de doelgroepen voor vrijwillige terugkeer
De doelgroepen voor vrijwillige terugkeer zijn asielzoekers in procedure, uitgeprocedeerde asielzoekers
en mensen zonder wettig verblijf (hierna kortweg „doelgroepen‟ genoemd). We peilden in de bevraging naar
de contacten die CAW‟s al dan niet hebben met deze doelgroepen, de kwaliteit van die contacten en het
eventuele aanbod voor deze doelgroepen. We gingen ook na via welke kanalen de doelgroepen bij het CAW
terechtkomen, en wat de plaats van het CAW is binnen het netwerk van organisaties en instellingen die ook
met deze doelgroepen te maken hebben.
1. CAW’s zonder apart onthaal of specifieke deelwerking voor de doelgroepen
Van de tien bevraagde CAW‟s heeft de helft geen apart onthaal of specifieke deelwerking voor allochtonen of
vluchtelingen. Eén van hen stelt dat dat zelfs een bewuste keuze was. Op die manier wil het CAW vermijden
dat ze het uithangbord „vluchtelingenorganisatie‟ krijgen. Vanuit de invalshoek „kansarmoede‟, kan iedereen,
ongeacht statuut of nationaliteit, bij hen terecht.
Hoewel deze vijf CAW‟s zich niet specifiek naar de doelgroepen voor vrijwillige terugkeer profileren, krijgen
ze wel asielzoekers en mensen zonder papieren over de vloer. Dat gebeurt vooral in de deelwerkingen
„algemeen onthaal‟, „inloophuis‟, „nachtasiel‟, „vluchthuis‟, „crisis- of noodopvang‟, of in de gevangenissen via
het „justitieel welzijnswerk‟.
Aanbod
Algemeen onthaal: onthaal, informatie en doorverwijzing
In een „algemeen onthaal‟ kan een intake-gesprek gehouden worden, waarna de cliënt doorverwezen wordt
naar de meest aangewezen deelwerking. Soms heeft een „algemeen‟ onthaal al een zekere specialisatie,
bvb.: CAW Metropool, gespecialiseerd in intrafamiliaal geweld. Mensen uit de doelgroepen komen er langs
met aan deze problematiek gelieerde hulpvragen.
Inloopcentrum: materiële hulp
In het „inloophuis‟ komen asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf voor het uitschrijven of verlengen
van een voedselkaart (waarmee bij andere organisaties pakketten kunnen opgehaald worden), is er
mogelijkheid tot douchen of de was doen, toegang tot internet, een laagdrempelig activiteitenaanbod (feest,
uitstap, sport)…
Hulpvragen over verblijfsstatuut
Er worden in het „algemeen onthaal‟ en het „inloophuis‟ ook basisvragen betreffende het verblijfsstatuut
behandeld: er worden attesten „bewijs van integratie‟ afgeleverd, cliënten krijgen de mogelijkheid te
telefoneren naar een advocaat, of kunnen geholpen worden bij de vertaling van documenten. Ook binnen
het „justitieel welzijnswerk‟ wordt vaak geïnformeerd over de procedure 4 .
Hoewel het grootst aantal hulpvragen vanuit de doelgroepen nog steeds te maken heeft met verblijfsstatuut,
stelt men vast dat het aantal vragen in het algemeen afneemt, omdat het aantal asielzoekers afneemt, de
procedure verandert en meer mensen hierin begeleid worden in een LOI.
CAW‟s zonder aparte deelwerking naar de doelgroepen geven aan dat ze specifieke vragen over
verblijfsstatuut een beetje afhouden, omdat ze onvoldoende expertise in huis hebben. Ze investeren wel in
het vervullen van een bemiddelende of toeleidende rol. „Toeleiden‟ is een actieve vorm van doorverwijzen,
waarbij de cliënt soms persoonlijk begeleid wordt naar de andere instantie.
In verschillende steden ontstaat op die manier op het terrein een complementariteit. Hetzij tussen CAW‟s
onderling (vb: Brugge, waar De Poort allochtonen doorverwijst naar De Viersprong). Hetzij tussen een CAW
en andere diensten: in Sint-Truiden neemt de vzw Masala (Gastvrij Sint-Truiden) de eerstelijnsfunctie naar
vluchtelingen en asielzoekers op zich, in Mechelen de stedelijke Vluchtelingendienst. Andere vragen worden
doorgestuurd naar het OCMW, of advocaten.
4 Vanuit het ‘justitieel welzijnswerk’ van CAW De Poort wordt aangegeven dat 40% van de Brugse gevangenispopulatie van allochtone afkomst is.
Velen van hen zijn illegalen of uitgeprocedeerde asielzoekers. Het hulpaanbod voor hen is zeer beperkt, en vrijwillige terugkeer zou een eventuele
uitbreiding kunnen betekenen. Er worden echter tal van knelpunten gesignaleerd. De specifieke situatie van ‘vrijwillige terugkeer’ vanuit detentie
verdient meer onderzoek, dat binnen het bestek van dit rapport niet gevoerd kon worden.
5