'CAW's en vrijwillige terugkeer' - Kruispunt Migratie-Integratie

4. Inhoudelijke behandeling van een terugkeervraag
De CAW‟s werden ook bevraagd over de manier waarop ze de terugkeerprocedure afhandelen. Het gaat hier
dus vooral over de technische kant van de terugkeerbegeleiding (begeleiden van een REAB-dossier), hoewel
we vaststellen dat voor hulpverleners deze „administratieve afhandeling‟ onlosmakelijk verbonden is met de
psychosociale aspecten die aan „terugkeren‟ verbonden zijn.
1. Sensibilisering
Naar de doelgroepen
Er wordt vanuit de REAB-partners voorzichtig omgesprongen met sensibilisering rond „vrijwillige terugkeer‟.
Eén CAW legt folders en brochures van IOM in cafés waar veel vluchtelingen komen. Bij anderen ligt
infomateriaal in de wachtruimte.
De meeste REAB-partners willen expliciet geen sensibiliseringsactiviteiten opzetten. Mensen uit de
doelgroepen die bij hen langskomen worden telkens volledig geïnformeerd over hun mogelijkheden, dus ook
over vrijwillige terugkeer. Daarbij wordt steeds een zekere voorzichtigheid in acht genomen: „sensibilisering‟
moet puur informatief zijn. Men wil er zich duidelijk voor hoeden om niet „motiverend‟ over te komen, omdat
dit de vertrouwensband met de cliënt in gevaar zou kunnen brengen.
Voorbeelden van sensibiliserende activiteiten:
o infosessie voor een zelforganisatie of een specifieke nationaliteit, vb: Afghanen (CAW Middenkust).
o „empowermentsessies‟, die de doelgroepen moeten ondersteunen om over hun toekomst na te denken
(Vluchtelingendienst Mechelen, ism IOM, 2005).
o stedelijke info-campagne (persconferentie en info-avond) rond vrijwillige terugkeer (IOM, ism stadsbestuur en
integratiedienst Sint-Truiden). De lokale REAB-partner (CAW Sonar) werd niet betrokken bij de voorbereiding.
Wegens tijdsgebrek kon men de avond zelf ook niet aanwezig zijn, en de opzet en de bedoeling van de
campagne was hen eveneens niet duidelijk.
Over het algemeen zijn REAB-partners niet erg overtuigd van het nut van sensibiliserende activiteiten.
Mensen komen via mond-aan-mond-reclame bij hen terecht, en zijn vaak zeer goed (hetzij niet altijd even
correct) op de hoogte van de mogelijkheden van vrijwillige terugkeer.
Naar het regionale netwerk
Sommige REAB-partners maken hun aanbod wel bekend op overlegmomenten met andere diensten en
voorzieningen (OCMW, politie, LOI, andere sociale diensten…), of in hun tijdschrift.
2. Bespreekbaar maken van terugkeer
Hulpverleners ervaren vrijwillige terugkeer als een delicaat onderwerp, maar beschouwen het correct
informeren als onderdeel van hun job. Ze doen pogingen om „terugkeer‟ bij cliënten bespreekbaar te maken.
Er worden bij cliënten verschillende reacties waargenomen wanneer het onderwerp ter sprake gebracht
wordt:
- de cliënt is er emotioneel niet klaar voor, en men moet er niet dieper op ingaan
- cliënten reageren zeer weigerachtig, zelfs kwaad op het onderwerp
- cliënten beschouwen terugkeer als een schande
- overdracht-reacties: de cliënt gaat de hulpverlener beschouwen als een vertegenwoordiger van de
overheid („een verlengde van de dienst vreemdelingenzaken‟, „ook jij wil mij weg‟)
- vrijwillige terugkeer ligt gevoeliger bij mensen die al lang in België verblijven
Ook bij de hulpverlener roept het thema tegenstrijdige reacties op:
- het slecht-nieuws-gesprek is lastig: soms heeft men een goeie band met de cliënt, het doet pijn hen
te moeten zeggen „dat men voor hen niets meer kan doen‟.
- een terugkeergesprek is makkelijker met alleenstaanden en koppels zonder kinderen dan wanneer
er (grotere) kinderen zijn
- de taal is een struikelblok:
er wordt bij het ter sprake brengen van vrijwillige terugkeer zelden gebruik gemaakt van
folders of brochures, omdat men niet altijd beschikt over folders in de taal van de cliënt.
17