Noodweer op 14 juli 2010 - Knmi

van het windstotenfront. Deze draaikolken duren enkele seconden tot hooguit enkele minuten en hebben een
hoogte van een meter tot enkele tientallen meters. De gustnado versterkt de windsnelheid en veroorzaakt
daardoor soms grotere schade.
5.3 Boog-echo, komma-echo en vortex
Op het beeld van de weeradar is in opvolgende beelden bij zware buien soms een vormverandering zichtbaar,
die kenmerkend is voor de buien zoals bij Vethuizen en Neerkant van 14 juli 2010. Daarbij verandert de vorm
van een rechte lijn (“tall echo”) en een boogvormige lijn (“bow echo”) die eindigt in een komma-vorm (“comma
echo”), zoals wordt weergegeven in figuur 28.
In de bui ontstaan lokaal met sterke horizontale en vertikale windsnelheidsverschillen, leidend tot rotaties
(mesovortex). In literatuur (Weisman, M. L. and R. J. Trapp, 2003) worden daarbij twee typen mesovortices
onderscheiden. De eerste ontstaat op de inhammen op de voorkant van de boogecho, vlak achter het windstotenfront,
door de kanteling van de as van de rotatie van horizontaal naar vertikaal. Deze kanteling ontstaat
als gevolg van sterk opstijgende en dalende luchtstromen (updraft en downdraft). Een enkele keer vormt zich
vanuit een dergelijke mesovortex een tornado. De tweede soort ontstaat uit de horizontale windschering aan
beiden zijden van de rear inflow jet (zie 5.4) bij de vorming van de komma echo. De mesovortices langs de
kop van deze jet zijn aan de linkerkant van de as linksdraaiend (cyclonale vortex) en aan de andere kant
rechtsdraaiend (anticyclonale vortex), uiteindelijk blijft de cyclonale vortex (als gevolg van de corioliskracht)
over.
In figuur 28 zijn de mesovotexen van de eerste soort aangegeven als kleine groene cirkels in de linker plaatjes,
in de middelste plaatjes ook een voorkeurslocatie voor een tornado. Ook is als “primary damage swath” de
schadeveroorzakende voorkeursbaan van de buienecho aangegeven. De mesovortex van de tweede soort
komt voor in het rechterdeel van figuur 28, net onder de kop van de komma.
5.4 Miso vortex
Figuur 28. Evolutie van een buienlijn van rechte lijn naar komma vorm
(Bron: Weisman 1992)
Een vortex met een kleinere diameter worden misovortex genoemd. Het opspinnen van een misovortex heeft
sterke gelijkenissen met het ontstaansmechanisme van een waterhoos. Bij een waterhoos wordt een gebied
met achtergrondrotatie (zoals bij een mesovortex met een typische diameter van 2-3 km) versterkt als het
samenvalt met een opstijgende luchtstroming (updraft) van een zich vormende convectieve wolk (Cumulus
congestus of Cumulonimbus). De hoos vormt zich dan in de intensiverende vortex met toememende draaisnelheid
en kleiner wordende diameter.
De misovortex op het gustfront van een boogsegment kan in diameter sterk afnemen doordat de aan de
grond komende harde bovenluchtstroming (“rear inflow jet”) in een korte tijd (enkele minuten) tot sterk samenvloeiende
lucht leidt (“convergentie”). Hierdoor kan kortstondig een intensiverende misovortex (kleinschalige)
schade aan het aardoppervlak genereren, die vergelijkbaar is met (grootschalige) schade veroorzaakt door
een tornado. Daarbij hoeft niet altijd een slurf zichtbaar te zijn.
24