Zonnestraling in Nederland - Knmi

gemiddelde afstand Zon-Aarde die 149,6 . 10 6 km bedraagt, is dus 1,7%. Voor zeer nauwkeurige
berekeningen van de zonneënergie wordt met dit verschil rekening gehouden (zie 5.1.2).
Bij vereenvoudigingen mag men van een vaste afstand 150 . 10 6 km uitgaan.
Het vlak waarin de Aarde haar baan rond de Zon beschrijft, wordt het eclipticavlak genoemd.
De aardas, dat is de verbindingslijn tussen de noordpool en zuidpool dwars door de
Aarde, staat niet loodrecht op het eclipticavlak maar maakt er een hoek van 66°33'30" mee,
afgerond 6672°. Het equatorvlak van de Aarde is het vlak door de equator of evenaar, dwars
door de Aarde. Dat staat loodrecht op de aardas. Het gevolg is dat het equatorvlak van de
Aarde en het eclipticavlak een hoek maken van 90° - 66 o 33'30" = 23°26'30" (figuur 6.2). Dit
wordt de helling van de ecliptica e genoemd.
e^23°26 , 30 M (6.1.2)
Deze helling is er de oorzaak van, dat de zonshoogte om 12 uur 's middags door het jaar
heen varieert en waardoor de berekening van de plaats van de Zon gecompliceerd wordt.
Het eclipticavlak is het grondvlak van het eclipticale bolcoördinatensysteem. De nulrichting
is het lentepunt. Dat is in figuur 6.2 de plaats waar de Aarde zich bevindt bij het begin van de
lente, omstreeks 21 maart. Figuur 6.2 is voor de mens op Aarde niet erg bruikbaar, omdat wij
de Aarde niet zien bewegen. Wij denken ons de Aarde vast en zien de Zon banen langs de
hemelkoepel beschrijven. Daarbij doet zich de moeilijkheid voor dat we de positie van de Zon
ten opzichte van de vaste sterren niet kunnen zien. Het felle zonlicht overstraalt overdag het
licht van de sterren. Alleen bij een totale zonsverduistering, ook wel zoneclips genoemd,
kunnen we de Zon tussen de sterren zien staan. Hiervan is het woord ecliptica afgeleid.
Langs de ecliptica wordt de ene coördinaat gemeten, nl. de astronomische lengte 1. Deze
wordt uitgedrukt in graden en wel van 0° tot 360°. De nulrichting is de richting waarin we de
Zon bij het begin van de lente zien staan, het lentepunt. De astronomische lengte 1 wordt
gemeten in oostelijke richting, voor het noordelijk halfrond tegen de wijzers van de klok in
(figuur 6.2). De andere coördinaat in het eclipticale systeem is de breedte b. Deze wordt
gemeten van - 90° tot + 90°, waarbij een hemellichaam ten noorden van het eclipticavlak een
positieve b heeft. Omdat de Zon langs de ecliptica beweegt, geldt voor de Zon altijd b = 0.
Uurhoek en declinatie
Tenslotte bespreken we het coördinatensysteem dat het equatorvlak als grondvlak heeft. De
grondcirkel is de hemelequator. De hemelequator moeten we zien als de projectie van de
equator van de Aarde op de hemelkoepel; anders gezegd, als we de aardbol zover zouden
laten uitdijen tot hij samenvalt met de hemelbol, dan valt de aardequator met de hemelequator
samen.
Net als de Aarde heeft de hemelbol ook twee polen. De noordelijke hemelpool bevindt zich
nabij de Poolster. De Poolster wordt daarom vaak gebruikt om 's nachts het noorden te
vinden.
Op Aarde hebben we lijnen van de noordpool naar de zuidpool, halve cirkels, meridianen 1 ' 1
genoemd. Deze snijden de evenaar loodrecht. Op de meridianen wordt de breedtegraad §
uitgezet (figuur 6.1), op het noordelijk halfrond van 0° (evenaar) tot 90° NB (noordpool), op
het zuidelijk halfrond van 0° (evenaar) tot 90° ZB (zuidpool). Verder kunnen we op de Aarde
cirkels tekenen die evenwijdig lopen aan de evenaar, de z.g. parallelcirkels. Deze worden
naar de polen toe steeds kleiner. Op de parallelcirkels wordt de lengtegraad X uitgezet. De
nulpunten zijn de snijpunten van de parallelcirkels met de nulmeridiaan, dat is de meridiaan
6) van het Griekse "ekleipein" = weglaten, overslaan
7) van het Latijnse "meridies" = midden op de dag
127