138.00.02.30.11 - Ffw woningbouwlocatie Buurse-zuid 20-11-2007

138.00.02.30.11 - Ffw woningbouwlocatie Buurse-zuid 20-11-2007 138.00.02.30.11 - Ffw woningbouwlocatie Buurse-zuid 20-11-2007

haaksbergen.nl
from haaksbergen.nl More from this publisher

Advies Flora- en faunawet<br />

<strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong>


Advies Flora- en faunawet<br />

<strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong><br />

Inh oud:<br />

R apport e n bijl age n<br />

<strong>20</strong> no vembe r <strong>20</strong>0 7<br />

Projectnu mme r 138 .00 .02. 3 0.<strong>11</strong>


I n h o u d s o p g a v e<br />

1 S a m e n v a t t i n g 9<br />

1.1 Aanleiding onderzoek 9<br />

1.2 Soortenbescherming 9<br />

1.3 Gebiedsbescherming 9<br />

2 I n l e i d i n g <strong>11</strong><br />

2.1 Planbeschrijving <strong>11</strong><br />

2.2 Flora- en faunawet 12<br />

3 B e s c h r i j v i n g v a n h e t g e b i e d 15<br />

4 N a t u u r w a a r d e n 17<br />

4.1 Beschermde gebieden 17<br />

4.2 Soortenonderzoek 17<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong><br />

4.2.1 Vaatplanten 18<br />

4.2.2 Zoogdieren - vleermuizen 19<br />

4.2.3 Zoogdieren - overige <strong>20</strong><br />

4.2.4 Vogels 21<br />

4.2.5 Amfibieën 22<br />

4.2.6 Reptielen 23<br />

4.2.7 Vissen 23<br />

4.2.8 Dagvlinders 23<br />

4.2.9 Libellen 24<br />

4.2.10 Overige ongewervelde soorten 25<br />

5 C o n c l u s i e 27<br />

5.1 Gebiedsbescherming 27<br />

5.2 Soortenbescherming 27<br />

6 B r o n n e n 29<br />

6.1 Veldbezoek 29<br />

6.2 Media 29<br />

6.3 Gegevens 29<br />

6.4 Literatuur 29<br />

B i j l a g e n


1<br />

S a m e n v a t t i n g<br />

A a n l e i d i n g o n d e r z o e k 1.1<br />

De gemeente Haaksbergen is voornemens het gebied ten <strong>zuid</strong>en van<br />

<strong>Buurse</strong> te ontwikkelen als <strong>woningbouwlocatie</strong>. In het kader van de Flora-<br />

en faunawet is een onderzoek uitgevoerd naar de aanwezige natuurwaar-<br />

den in het gebied. Tevens is gekeken naar de effecten op beschermde<br />

gebieden in de omgeving.<br />

S o o r t e n b e s c h e r m i n g 1.2<br />

Soortengroep Verbodsovertreding van be-<br />

schermde soorten in het plange-<br />

bied<br />

Flora - -<br />

Vleermuizen - -<br />

Vervolgstap<br />

Overige zoogdieren Huisspitsmuis, egel en haas Geen, vrijstelling<br />

Vogels* Enkele algemene broedvogels Geen, bij werken buiten<br />

Amfibieën Gewone pad, bruine kikker en kleine<br />

watersalamander<br />

Reptielen - -<br />

Vissen - -<br />

Dagvlinders - -<br />

Libellen - -<br />

Overige soorten - -<br />

*Vogels<br />

broedseizoen<br />

Alle vogelsoorten (uitgezonderd exoten) zijn beschermd. Bij uitvoering van werkzaamheden in<br />

het kader van ruimtelijke inrichting geldt vrijstelling van de verboden als wordt gehandeld<br />

volgens een goedgekeurde gedragscode.<br />

Als er geen gedragscode is, moet worden nagegaan of verbodsbepalingen uit de Flora- en<br />

faunawet worden overtreden. In dergelijk geval is het mogelijk ontheffing aan te vragen. Men<br />

kan ook buiten het broedseizoen werken of starten voor het broedseizoen en de werkzaam-<br />

heden continu laten voortduren waardoor geen verbodsbepalingen worden overtreden. Van<br />

belang is of een broedgeval aanwezig is, ongeacht de periode. Voor de meeste vogels geldt<br />

dat het broedseizoen van ongeveer 15 maart tot 15 juli loopt.<br />

G e b i e d s b e s c h e r m i n g 1.3<br />

Beschermde gebieden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998<br />

en de Ecologische Hoofdstructuur liggen op een voldoende afstand van<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

-<br />

9


10<br />

het plangebied, zodat gezien de aard van de ingrepen geen negatieve<br />

effecten zijn te verwachten. Voor deze activiteit is daarom geen vergun-<br />

ning op grond van de Natuurbeschermingswet nodig.<br />

Deze conclusie moet bij de besluitvorming in het kader van de planologi-<br />

sche procedure, wat betreft de Natura <strong>20</strong>00-gebieden, worden betrokken.<br />

De activiteit is op dit punt niet in strijd met het Streekplan Overijssel<br />

<strong>20</strong>00+.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


2<br />

I n l e i d i n g<br />

P l a n b e s c h r i j v i n g 2.1<br />

Ten behoeve van de bestemmingsplanprocedure <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> te <strong>Buurse</strong> in<br />

de gemeente Haaksbergen is het noodzakelijk een onderzoek in het kader<br />

van de Flora- en faunawet uit te voeren naar de aanwezige natuurwaarden<br />

in het gebied.<br />

253 254<br />

F i g u u r 1 . P l a n g e b i e d ( r o z e ) , o m l i g g e n d g e b i e d e n k i l o m e t e r h o k k e n ( g r i j z e l i j -<br />

n e n )<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

463<br />

462<br />

<strong>11</strong>


12<br />

ZORGPLICHT<br />

SOORTENBESCHERMING<br />

BESCHERMINGSREGIMES<br />

F l o r a - e n f a u n a w e t 2.2<br />

Sinds 1 april <strong>20</strong>02 is de Flora- en faunawet in werking getreden. Het soor-<br />

tenbeleid uit de Vogelrichtlijn van 1979 en de Habitatrichtlijn van 1992<br />

van de Europese Unie is hiermee in de nationale wetgeving verwerkt.<br />

Achter de Flora- en faunawet staat het idee van de zorgplicht voor in het<br />

wild levende dieren en planten (zowel beschermde als onbeschermde) en<br />

hun leefomgeving. Die zorgplicht houdt in ieder geval in dat iedereen die<br />

weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat zijn handelen of nalaten nadeli-<br />

ge gevolgen heeft voor flora of fauna, verplicht is dergelijk handelen ach-<br />

terwege te laten. Diegene moet alle maatregelen nemen die redelijkerwijs<br />

van hem kunnen worden verwacht om die nadelige gevolgen te voorko-<br />

men, zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken (artikel 2).<br />

Volgens de Flora- en faunawet is het verboden om beschermde planten te<br />

verwijderen of te beschadigen (artikel 8), beschermde dieren te doden, te<br />

verwonden, te vangen (artikel 9) of opzettelijk te verontrusten (artikel 10)<br />

en voortplantings- of vaste rust- en verblijfplaatsen te beschadigen (artikel<br />

<strong>11</strong>). Ook het rapen of beschadigen van eieren van beschermde dieren is<br />

verboden (artikel 12).<br />

Beschermd zijn de inheemse zoogdieren (met uitzondering van huismuis,<br />

bruine rat en zwarte rat), alle inheemse vogels, amfibieën en reptielen,<br />

sommige planten, vissen, vlinders, libellen, kevers en mieren en rivierkreeft,<br />

wijngaardslak en Bataafse stroommossel. Deze soorten zijn vermeld op<br />

lijsten die zijn gebaseerd op het Besluit aanwijzing dier- en plantensoorten<br />

Flora- en faunawet. De verboden in de artikelen 9, 10 en <strong>11</strong> gelden niet<br />

voor mol, bosmuis en veldmuis. Ook gelden ze niet voor huisspitsmuis als<br />

deze zich in of op gebouwen of daarbij behorende erven of roerende<br />

zaken bevindt.<br />

Op 23 februari <strong>20</strong>05 is de AMvB <strong>20</strong>04 betreffende artikel 75 van de<br />

Flora- en faunawet in werking getreden. Deze AMvB deelt de in Nederland<br />

beschermde soorten in drie beschermingsregimes in. In de 'Lijst van alle<br />

soorten beschermd onder de Flora- en faunawet' worden de soorten in-<br />

gedeeld in tabellen (zie ook bijlage 8).<br />

1. Algemene soorten (in dit rapport aangegeven als 'soorten in tabel<br />

1'). Voor deze soorten geldt bij ruimtelijke ontwikkelingen vrijstel-<br />

ling voor de verbodsbepalingen genoemd in de artikelen 8 tot en<br />

met 12 van de Flora- en faunawet.<br />

2. Overige soorten (in dit rapport aangegeven als 'soorten in tabel 2').<br />

Voor overige soorten en vogelsoorten geldt eveneens een vrijstel-<br />

ling bij ruimtelijke activiteiten, mits de activiteiten worden uitge-<br />

voerd op basis van een door de minister van Landbouw, Natuur en<br />

Voedselkwaliteit goedgekeurde gedragscode. Zolang geen gedrags-<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


code is opgesteld, moet voor verstoring van de soorten uit tabel 2<br />

ontheffing worden aangevraagd.<br />

3. Strikt beschermde soorten. Bijlage 1-soorten van de AMvB <strong>20</strong>04 en<br />

bijlage IV-soorten van de Habitatrichtlijn (in dit rapport aangegeven<br />

als 'soorten in tabel 3').<br />

Voor deze soorten geldt in principe geen vrijstelling. Voor verstoring<br />

van deze soorten en van vogels kan slechts onder bepaalde voor-<br />

waarden ontheffing worden verleend.<br />

De Flora- en faunawet beschermt individuele exemplaren van een soort<br />

en vaste rust- en verblijfplaatsen van diersoorten. Voor een goede instand-<br />

houding van een diersoort is echter ook behoud van foerageergebied en<br />

migratieroutes nodig. Dat wordt in dit rapport ook mee gewogen.<br />

Deze aspecten worden in de nieuwe interne handleiding van het Ministe-<br />

rie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ook overwogen bij de be-<br />

sluitvorming over ontheffingverlening.<br />

In dit rapport wordt tevens aandacht geschonken aan soorten van de Ro-<br />

de lijst. Hierop staan Nederlandse soorten die bijzondere aandacht nodig<br />

hebben. Deze soorten worden bedreigd, zijn zeldzaam of erg kwetsbaar of<br />

nemen sterk in aantal af (zie bijlage 7). De Rode lijsten zijn officieel door<br />

de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vastgesteld (Besluit<br />

Rode lijsten flora en fauna, november <strong>20</strong>04). Veel rode lijstsoorten (vooral<br />

planten) worden echter niet door de Flora- en faunawet beschermd en<br />

hebben daardoor geen duidelijke juridische status.<br />

Naast het soortenbeleid uit de Europese Vogelrichtlijn (1979) en Habi-<br />

tatrichtlijn (1992) moet op grond van artikel 9 van het Besluit op de ruim-<br />

telijke ordening ook aandacht worden besteed aan beschermde natuurge-<br />

bieden uit deze regelgeving. Dit is uitgewerkt in het Natura <strong>20</strong>00-beleid.<br />

Natura <strong>20</strong>00 is het netwerk van natuurgebieden in de Europese Unie die<br />

worden beschermd op grond van de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn.<br />

De richtlijnen geven aan welke typen natuur en welke soorten precies<br />

moeten worden beschermd. De lidstaten wijzen daarvoor speciale be-<br />

schermingszones aan. In het kader van de Vogelrichtlijn zijn speciale be-<br />

schermingszones aangewezen ter bescherming van vogelsoorten vermeld<br />

in bijlage I van deze richtlijn, van trekvogels op de Nederlandse Rode lijst<br />

en van hun habitatten. Deze aanwijzing is in Nederland nagenoeg voltooid.<br />

In het kader van de Habitatrichtlijn zijn speciale beschermingszones aan-<br />

gemeld bij de Europese Commissie ter bescherming van leefgebieden<br />

vermeld in bijlage I en van planten- en diersoorten vermeld in bijlage II<br />

van deze richtlijn. Alle gebieden die zich kwalificeren voor aanmelding zijn<br />

op grond van de genoemde richtlijnen beschermd alsof ze al zijn aange-<br />

wezen.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

HABITAT<br />

RODE LIJST<br />

GEBIEDSBESCHERMING<br />

13


NATUURBESC HERMINGSWET<br />

14<br />

Onder de oude Natuurbeschermingswet 1967 vielen twee typen gebie-<br />

den: nationale en beschermde Natuurmonumenten en gebieden die de<br />

minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft aangewezen ter<br />

uitvoering van verdragen of andere internationale verplichtingen. Per<br />

1 oktober <strong>20</strong>05 vallen de Natura <strong>20</strong>00-gebieden samen met de twee<br />

hiervoor staande typen gebieden onder de Natuurbeschermingswet 1998.<br />

Daar waar de beschermde Natuurmonumenten samenvallen met een<br />

Natura <strong>20</strong>00-gebied, verliest het gebied zijn status als Natuurmonument.<br />

Voor ingrepen in of in de omgeving van een dergelijk gebied moet door<br />

middel van een vooroverleg tussen bevoegd gezag en initiatiefnemer wor-<br />

den ingeschat of de ingreep negatieve effecten kan hebben. Als dit het<br />

geval is, wordt via een voortoets onderzocht of de ingreep significant nega-<br />

tieve effecten kan hebben. Wanneer er geen wetenschappelijke zekerheid<br />

is dat er geen significant negatieve effecten zijn, moet een passende be-<br />

oordeling worden uitgevoerd. Daarvoor moet de initiatiefnemer de gege-<br />

vens aanleveren in de vorm van een Natuurbeschermingswetrapport. Het<br />

bevoegd gezag toetst deze rapportage op verzoek van de initiatiefnemer.<br />

Het bevoegd gezag is bijna altijd het College van Gedeputeerde Staten<br />

van de provincie. In beginsel verleent het bevoegd gezag alleen een ver-<br />

gunning als zekerheid is verkregen dat de activiteit de natuurlijke kenmer-<br />

ken van het gebied niet aantast.<br />

De omvang van de effecten wordt getoetst aan de instandhoudingsdoel-<br />

stellingen van het betreffende beschermde gebied. Deze doelstellingen<br />

zijn of worden opgenomen in de aanwijzingsbesluiten en de beheers-<br />

plannen. In het aanwijzingsbesluit van het Natura <strong>20</strong>00-gebied staat van-<br />

wege welke soorten en habitatten en om welke reden het gebied is<br />

aangewezen. De instandhoudingsdoelstellingen van een gebied mogen<br />

niet worden geschaad. Deze zijn echter ten tijde van het schrijven van dit<br />

rapport niet of alleen in concept klaar en nog niet van kracht (concept<br />

Natura <strong>20</strong>00-doelendocument en eerste trance aanwijzing <strong>11</strong>1 van de<br />

161 gebieden). Naar verwachting zullen de aanwijzingsbesluiten voor<br />

oktober <strong>20</strong>08 definitief worden. Voorlopig wordt daarom getoetst aan de<br />

bestaande gebiedsdocumenten.<br />

De Ecologische Hoofdstructuur uit de Nota Ruimte (Regeringsbeslissing<br />

<strong>20</strong>06) en het Streekplan Overijssel <strong>20</strong>00+ geniet een vergelijkbare be-<br />

scherming. Ingrepen bij deze gebieden worden door het bevoegd gezag,<br />

het College van Gedeputeerde Staten van de provincie, getoetst bij een<br />

ruimtelijke procedure. De Ecologische Hoofdstructuur mag niet worden<br />

aangetast. Aantasting wordt alleen verdedigbaar geacht als aantoonbaar is<br />

dat het project van groot openbaar belang is en er geen redelijk alternatief<br />

bestaat. Hier geldt het zogenaamde 'nee, tenzij'-principe. De aantasting<br />

moet zoveel mogelijk worden gemitigeerd. Restschade moet worden<br />

gecompenseerd.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


3<br />

B e s c h r i j v i n g v a n<br />

h e t g e b i e d<br />

Het plangebied ligt op de <strong>Buurse</strong>r Esch en was volgens de Historische atlas<br />

in 1898 reeds in gebruik als bouwland.<br />

Het plangebied is in gebruik als akkerland, waar recentelijk maïs op heeft<br />

gestaan. Aan de <strong>zuid</strong>zijde ligt de Haaksbergerweg en aan de westzijde de<br />

Broekheumerweg. Beide wegen zijn van het plangebied gescheiden door<br />

een fietspad en een houtsingel. Aan de noord- en oostzijde ligt bebouwing<br />

met tuinen.<br />

P l a n g e b i e d v a n u i t h e t z u i d e n<br />

In het plangebied wordt een woonwijk met bijbehorende infrastructuur en<br />

voorzieningen gerealiseerd.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

HISTORIE<br />

HUIDIGE SITUATIE<br />

PLANNEN<br />

15


4<br />

N a t u u r w a a r d e n<br />

B e s c h e r m d e g e b i e d e n 4.1<br />

Het plangebied ligt niet in en grenst niet aan een natuurgebied uit de<br />

Natuurbeschermingswet 1998. De dichtstbijzijnde gebieden hieruit zijn<br />

het Natura <strong>20</strong>00-gebied '<strong>Buurse</strong>rzand en Haaksbergerveen’ en 'Witte veen’<br />

op respectievelijk ruim 1 km ten noordwesten en 1,5 km ten oosten van<br />

het plangebied. De Ecologische Hoofdstructuur ligt dichterbij. Op ruim<br />

500 m ten noorden van het plangebied ligt het stroomgebied van de<br />

<strong>Buurse</strong>rbeek, dat hiervan onderdeel uitmaakt. Tussen deze beschermde<br />

gebieden en het plangebied ligt bebouwing en infrastructuur.<br />

Beschermde gebieden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998<br />

en de Ecologische Hoofdstructuur liggen op voldoende afstand van het<br />

plangebied en zijn hiervan gescheiden door bebouwing en infrastructuur.<br />

Gezien de aard van de ingrepen zijn geen negatieve effecten te verwach-<br />

ten. Voor deze activiteit is daarom geen vergunning op grond van de Na-<br />

tuurbeschermingswet nodig. De activiteit is op dit punt niet in strijd met<br />

het Streekplan Overijssel <strong>20</strong>00+.<br />

S o o r t e n o n d e r z o e k 4.2<br />

Het plangebied ligt in het kilometerhok 1 253-462 en in uurhok 1 34-37.<br />

Figuur 1 geeft een overzicht van het plangebied en de omliggende kilome-<br />

terhokken.<br />

Voor dit onderzoek zijn gegevens gebruikt van Het Natuurloket 2<br />

(d.d. 08-10-<strong>20</strong>07, tabel A) en de provincie Overijssel. De provinciale gege-<br />

vens bevatten alle waarnemingen van beschermde soorten op kilometer-<br />

hokniveau. Daarnaast zijn per uurhok waarnemingen verzameld uit de<br />

soortenatlassen voor zoogdieren, vleermuizen en broedvogels.<br />

De verspreidingsgegevens van reptielen, amfibieën zijn tevens afkomstig uit<br />

het Jaarverslag <strong>20</strong>05 van Stichting RAVON (Internet). De verspreidingsge-<br />

1 Een kilometerhok is een vastgelegd gebied van 1 km bij 1 km. De Topografische Dienst<br />

heeft deze hokken ingevoerd als rasterverdeling voor het tekenen van de topografische<br />

kaarten van Nederland. Een uurhok is een gebied van 5 km bij 5 km gebaseerd op diezelf-<br />

de verdeling.<br />

2 Het Natuurloket is een onafhankelijke informatiemakelaar die gegevens over beschermde<br />

soorten toegankelijk maakt. Deze gegevens zijn afkomstig uit de databanken van talloze<br />

organisaties, verenigd in de Vereniging Onderzoek Flora en Fauna (VOFF). Het Natuurloket<br />

bezit zelf geen gegevens. Het Natuurloket is een initiatief van het Ministerie van Landbouw,<br />

Natuur en Voedselkwaliteit en de organisaties binnen de VOFF.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

INVENTARISATIE<br />

EFFECTEN<br />

17


18<br />

gevens van dagvlinders en libellen zijn afkomstig uit het Waarnemingen-<br />

verslag <strong>20</strong>07 'Dagvlinders, nachtvlinders en libellen' van EIS-Nederland, De<br />

Vlinderstichting en de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (inter-<br />

net). Tot slot is de internetsite www.waarneming.nl geraadpleegd. Op deze<br />

site worden waarnemingen getoond die voornamelijk door vrijwilligers zijn<br />

verzameld. Genoemde site wordt bij de soortenbespreking alleen ge-<br />

noemd indien de waarnemingen een toegevoegde waarde hebben.<br />

T a b e l A : O p g a v e v a n H e t N a t u u r l o k e t 8 o k t o b e r 2 0 0 7<br />

VELDWERK<br />

GEGEVENS<br />

Enkele verspreidingsgegevens van de hiervoor genoemde bronnen berus-<br />

ten voor een deel op dezelfde waarnemingen. Het verschil tussen deze<br />

bronnen ligt in de schaal van weergave en de waarnemingsperiode. De<br />

gebruikte gegevens zijn opgenomen in de bijlagen.<br />

De gegevens die staan geregistreerd per kilometerhok of per uurhok zijn<br />

niet rechtstreeks tot het te onderzoeken plangebied te herleiden. Enige<br />

interpretatie op grond van ecologische veldkennis is noodzakelijk.<br />

Het plangebied is begin oktober <strong>20</strong>07 bezocht om een indruk te krijgen<br />

van het plangebied, de omgeving en de voorkomende flora en fauna (zie<br />

paragraaf 6.1).<br />

Met behulp van de kennis over leefgebieden van soorten, de indruk die<br />

van het plangebied is verkregen en de beschikbare gegevens is van alle<br />

groepen een compleet beeld ontstaan over het voorkomen van de soor-<br />

ten in het gebied.<br />

V a a t p l a n t e n 4.2.1<br />

Volgens de opgave van Het Natuurloket is het kilometerhok matig onder-<br />

zocht. Aangezien er geen melding wordt gemaakt van ontheffingsplichtige<br />

soorten, zijn gedetailleerde gegevens niet opgevraagd. De gegevens van<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


eschermde soorten op kilometerhokniveau zijn verkregen van de provin-<br />

cie Overijssel en zijn afkomstig van floristische karteringen uit 1997. Er zijn<br />

geen waarnemingen van beschermde soorten bekend. Deze gegevens<br />

geven in combinatie met het veldbezoek een voldoende beeld voor dit<br />

onderzoek.<br />

Het plangebied bestaat voor het grootste deel uit een maïsakker, die re-<br />

centelijk is geoogst. Aan de randen van de akker werden onder andere<br />

smalle weegbree, zacht ooievaarsbekje, duizendblad, grote brandnetel en<br />

kleine veldkers aangetroffen. Aan de <strong>zuid</strong>- en westzijde werden in de<br />

houtsingel rode kornoelje, hazelaar, wilde kardinaalsmuts, gewone els, flui-<br />

tenkruid, grote brandnetel, en witte dovennetel aangetroffen. Tijdens het<br />

veldbezoek zijn geen beschermde soorten en rode lijstsoorten aangetrof-<br />

fen.<br />

F l u i t e n k r u i d W i l d e k a r d i n a a l s m u t s<br />

Door de ontwikkelingen zullen geen effecten op beschermde soorten en<br />

rode lijstsoorten optreden.<br />

Z o o g d i e r e n - v l e e r m u i z e n 4.2.2<br />

De gegevens zijn afkomstig van de provincie Overijssel. Hier zijn geen<br />

waarnemingen bekend. Daarom is tevens de landelijke vleermuizenatlas<br />

geraadpleegd. Deze atlas heeft de verspreiding van vleermuissoorten in<br />

kaart gebracht op basis van uurhokken uit de periode van 1985 tot 1994.<br />

Deze gegevens zijn enigszins verouderd, maar lijken volledig. De bekende<br />

gegevens geven in combinatie met het veldbezoek een voldoende beeld<br />

van de voorkomende vleermuizen en het terreingebruik.<br />

Volgens de vleermuizenatlas zijn in het uurhok negen soorten waargeno-<br />

men (bijlage 1). Alle vleermuizen staan in tabel 3 van de Flora- en fauna-<br />

wet. In het plangebied staan geen gebouwen of bomen die geschikt zijn<br />

als verblijfplaats van vleermuizen. Het plangebied vormt geschikt foera-<br />

geergebied voor laatvlieger en rosse vleermuis; deze soorten foerageren<br />

veel in open gebied. De houtsingel en tuinen aan de randen van het plan-<br />

gebied vormen geschikt foerageergebied voor gewone dwergvleermuis,<br />

laatvlieger en ruige dwergvleermuis. De overige in het uurhok waargeno-<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

INVENTARISATIE<br />

EFFECTEN<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

19


<strong>20</strong><br />

EFFECTEN<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

EFFECTEN<br />

men soorten foerageren boven water (watervleermuis) of in bebost gebied<br />

en tussen bebouwing (gewone grootoorvleermuis, baardvleermuis).<br />

Door de ontwikkelingen zullen geen effecten op verblijfplaatsen van vleer-<br />

muizen optreden. Het plangebied zal na de ontwikkelingen geschikt foera-<br />

geergebied voor voorkomende soorten blijven.<br />

Z o o g d i e r e n - o v e r i g e 4.2.3<br />

De gegevens zijn afkomstig van de provincie Overijssel, die alle waarne-<br />

mingen van beschermde soorten op kilometerhokniveau heeft verzameld.<br />

Daarnaast zijn de gegevens afkomstig uit de landelijke zoogdierenatlas.<br />

Deze atlas heeft de verspreiding van zoogdieren in kaart gebracht op basis<br />

van uurhokken uit de periode van 1970 tot 1988. Deze gegevens zijn<br />

redelijk verouderd, maar lijken volledig. De bekende gegevens geven in<br />

combinatie met het veldbezoek toch een voldoende beeld voor deze<br />

soortengroep.<br />

Volgens de provinciale gegevens zijn in het kilometerhok twee soorten<br />

waargenomen, namelijk haas en ree. In het uurhok zijn 14 soorten waar-<br />

genomen, waaronder twee tabel 2-soorten (eekhoorn en steenmarter) en<br />

12 tabel 1-soorten en niet beschermde soorten (bijlage 2). Tijdens het<br />

veldbezoek zijn molshopen en muizenholletjes waargenomen.<br />

Het plangebied bestaat voor een groot deel uit akkerland, dat door het jaar<br />

heen verschillend in gebruik is. De houtsingel is alleen geschikt leefgebied<br />

voor enkele kleinere zoogdieren. Het plangebied is geschikt leefgebied<br />

voor de tabel 1-soorten mol, huisspitsmuis, veldmuis, bosmuis, egel en<br />

haas. Daarnaast zal het een klein onderdeel van het jachtgebied van de<br />

tabel 1-soorten vos, hermelijn, wezel en bunzing vormen. Deze soorten<br />

zullen echter geen verblijfplaats in het plangebied hebben. Voor overige<br />

soorten biedt het plangebied te weinig ruigte, openheid, rust of water.<br />

B o s m u i s E g e l<br />

Tijdens de werkzaamheden zullen terreindelen worden vergraven. Daar-<br />

door kunnen mogelijk enkele verblijfplaatsen van één of meerdere exem-<br />

plaren van de volgende soorten worden vernietigd of verstoord: mol,<br />

huisspitsmuis, veldmuis, bosmuis, egel en haas. Daarnaast kunnen bij de<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


werkzaamheden enkele exemplaren worden gedood. Genoemde soorten<br />

zijn alle algemeen voorkomende soorten uit tabel 1, waarbij de ontwikke-<br />

lingen geen afbreuk doen aan de gunstige staat van instandhouding van<br />

deze soorten. Het plangebied zal grotendeels geschikt leefgebied voor<br />

deze soorten blijven. De verboden in de artikelen 9, 10 en <strong>11</strong> gelden niet<br />

voor veldmuis, mol en bosmuis.<br />

V o g e l s 4.2.4<br />

Volgens de opgave van Het Natuurloket is het kilometerhok goed onder-<br />

zocht op broedvogels. Gezien de aard en ligging van het plangebied (ak-<br />

kerland) zijn gedetailleerde gegevens niet opgevraagd, deze hebben voor<br />

dit onderzoek geen toegevoegde waarde. De gegevens zijn afkomstig uit<br />

de landsdekkende broedvogelatlas (1998-<strong>20</strong>00). Deze gegevens zijn ver-<br />

zameld per uurhok. De gegevens geven in combinatie met het veldbezoek<br />

een voldoende beeld voor dit onderzoek.<br />

Tijdens het veldbezoek zijn koolmees, roodborst, houtduif en huismus in<br />

het plangebied waargenomen. Uit het uurhok zijn <strong>11</strong>3 soorten bekend,<br />

waaronder 31 rode lijstsoorten (bijlage 3). In het plangebied is geen ge-<br />

schikte broedgelegenheid aanwezig voor de in het uurhok waargenomen<br />

soorten of andere rode lijstsoorten. De houtsingel is mogelijk wel geschikt<br />

als broedgelegenheid voor algemene soorten zoals roodborst en merel.<br />

K o o l m e e s M e r e l<br />

Het plangebied heeft door de besloten ligging nabij bebouwd gebied<br />

geen bijzondere waarde voor wintervogels. In de huidige situatie is het<br />

plangebied 's winters interessant voor enkele foeragerende zangvogels die<br />

in de houtsingels vruchten, zaden of insecten eten. Er komen soorten voor<br />

als sijs, vink en mezensoorten.<br />

Door de beoogde plannen gaan mogelijk enkele broedplaatsen verloren,<br />

wanneer er in de houtsingel struiken worden verwijderd. Het gaat hierbij<br />

om broedgelegenheid van enkele algemene soorten. Het plangebied<br />

vormt geen essentieel broedgebied voor de voorkomende soorten. Door<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

OVERWINTERENDE VOGELS<br />

EFFECTEN<br />

21


22<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

de werkzaamheden kunnen broedvogels in en direct rond het plangebied<br />

worden verstoord. Alle vogels zijn in het broedseizoen beschermd. De<br />

werkzaamheden dienen daarom buiten het broedseizoen plaats te vinden<br />

of voor het broedseizoen te worden begonnen en continu voort te duren.<br />

Doordat de werkzaamheden reeds voor het broedseizoen zijn begonnen,<br />

zullen broedvogels een rustiger broedplaats (op enige afstand) zoeken en<br />

niet door de werkzaamheden worden gestoord.<br />

Voor het broedseizoen wordt geen standaardperiode gehanteerd in het<br />

kader van de Flora- en faunawet. Van belang is of een broedgeval aanwe-<br />

zig is, ongeacht de periode. Voor de meeste vogels geldt dat het broedsei-<br />

zoen van ongeveer 15 maart tot 15 juli loopt.<br />

A m f i b i e ë n 4.2.5<br />

De gegevens zijn afkomstig van de provincie Overijssel. Daarnaast zijn<br />

landsdekkende verspreidingskaarten (internet) geraadpleegd. Op deze<br />

kaarten is de verspreiding van amfibieën weergegeven op basis van uur-<br />

hokken uit de periode van <strong>20</strong>01 tot en met <strong>20</strong>05. Deze gegevens geven<br />

in combinatie met het veldbezoek een voldoende beeld voor dit vooron-<br />

derzoek.<br />

Volgens de gegevens van de provincie zijn in het kilometerhok twee soor-<br />

ten waargenomen: gewone pad en bruine kikker (beide tabel 1). In het<br />

uurhok zijn zeven soorten waargenomen (bijlage 4). Hieronder bevinden<br />

zich vier tabel 3-soorten (poelkikker, kamsalamander, heikikker, knoflook-<br />

pad) en drie tabel 1-soorten (gewone pad, bruine kikker, kleine watersala-<br />

mander). Daarnaast wordt er melding gemaakt van het groene<br />

kikkercomplex. Het groene kikkercomplex bestaat uit twee soorten, poel-<br />

kikker (tabel 3) en meerkikker (tabel 1) en de kruising tussen beide soorten:<br />

bastaardkikker (tabel1). Gezien de verspreiding van de soorten in de regio,<br />

is het waarschijnlijk, dat zowel poelkikker als bastaardkikker in het uurhok<br />

voorkomen.<br />

In het plangebied en in de nabije omgeving is geen geschikt voortplan-<br />

tingsbiotoop voor amfibieën aanwezig. De in het uurhok waargenomen<br />

tabel 3-soorten stellen hoge eisen aan hun voortplantingsbiotoop. In de<br />

nabije omgeving komen voor deze soorten geen geschikte biotopen voor<br />

en deze soorten zullen dan ook niet in het plangebied voorkomen. Waar-<br />

schijnlijk zijn deze soorten waargenomen in het Habitatrichtlijngebied<br />

'<strong>Buurse</strong>rzand en Haaksbergerveen' dat ook in het uurhok ligt. Dit geldt ook<br />

voor bastaardkikker, die enigszins gebonden is aan open water in de nabije<br />

omgeving.<br />

Buiten het voortplantingsseizoen leeft bruine kikker op het land en over-<br />

wintert in greppels of holten of onder hout, boomwortels of stenen. Ook<br />

gewone pad en kleine watersalamander vertonen dit gedrag en leven<br />

mogelijk in de houtsingels in het plangebied.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


Wanneer in de houtsingels wordt gewerkt, gaan mogelijk rust- en overwin-<br />

teringsplaatsen van gewone pad, bruine kikker en kleine watersalamander<br />

verloren. Enkele exemplaren kunnen hierbij worden gedood. Genoemde<br />

soorten zijn algemeen voorkomende soorten uit tabel 1 waarvoor een<br />

vrijstelling geldt. De ontwikkelingen doen geen afbreuk aan de gunstige<br />

staat van instandhouding van de soorten. Het plangebied zal na de ont-<br />

wikkelingen, door aanleg van groenvoorzieningen en waterpartijen, moge-<br />

lijk geschikter leefgebied voor deze soorten vormen.<br />

R e p t i e l e n 4.2.6<br />

De gegevens zijn afkomstig van de provincie Overijssel. Er zijn geen waar-<br />

nemingen bekend. Daarom zijn tevens landsdekkende verspreidingskaar-<br />

ten (internet) geraadpleegd. Op deze kaarten is de verspreiding van<br />

reptielen weergegeven op basis van uurhokken uit de periode van <strong>20</strong>01<br />

tot en met <strong>20</strong>05. Deze gegevens geven in combinatie met het veldbezoek<br />

een voldoende beeld voor het plangebied.<br />

In het uurhok zijn twee soorten waargenomen, namelijk adder (tabel 3) en<br />

levendbarende hagedis (tabel 2). Over het algemeen bestaat het leefge-<br />

bied van hagedissen en slangen uit ruige vegetatie die voldoende schuil-<br />

mogelijkheden biedt en tevens voldoende open is om te kunnen zonnen,<br />

zoals overgangen tussen bos en heide en oude heidevelden. Ringslangen<br />

zijn gebonden aan waterrijke gebieden. In het plangebied en in de directe<br />

omgeving komen geen van deze biotopen voor. Het is onwaarschijnlijk,<br />

dat reptielen in het plangebied voorkomen.<br />

Door de ontwikkelingen zullen er geen effecten op reptielen optreden.<br />

V i s s e n 4.2.7<br />

In het plangebied komt geen oppervlaktewater voor. Door de plannen<br />

zullen er geen effecten op vissen optreden.<br />

D a g v l i n d e r s 4.2.8<br />

Volgens de opgave van Het Natuurloket is het kilometerhok redelijk en<br />

recent onderzocht. De provinciale gegevens melden geen waarnemingen<br />

van beschermde soorten. Daarom is tevens het Waarnemingenverslag<br />

<strong>20</strong>07 geraadpleegd. Dit waarnemingenverslag heeft de verspreiding van<br />

dagvlinders weergegeven op basis van uurhokken uit de periode van<br />

1990 tot <strong>20</strong>06. Deze gegevens zijn recent, maar niet gedetailleerd. De<br />

bekende gegevens geven in combinatie met het veldbezoek echter een<br />

voldoende beeld voor deze soortengroep.<br />

In het uurhok zijn 38 soorten waargenomen, waaronder twee tabel 3-<br />

soorten (veenhooibeestje, heideblauwtje) en 12 rode lijstsoorten (bijlage<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

EFFECTEN<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

EFFECTEN<br />

INVENTARISATIE EN EFFECTEN<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

23


24<br />

EFFECTEN<br />

GEGEVENS<br />

INVENTARISATIE<br />

EFFECTEN<br />

5). In het plangebied komen geen bijzondere biotopen voor, die voor<br />

beschermde soorten en rode lijstsoorten van belang zijn. In het Habi-<br />

tatrichtlijngebied '<strong>Buurse</strong>rzand en Haaksbergerveen', dat ook in het uurhok<br />

ligt, zijn deze biotopen wel aanwezig. Deze soorten zullen daar zijn waar-<br />

genomen. Het plangebied is alleen geschikt voor enkele algemene soorten<br />

zoals het in het uurhok waargenomen klein koolwitje en kleine vos.<br />

K l e i n k o o l w i t j e K l e i n e v o s<br />

Door de ontwikkelingen zullen er geen effecten op beschermde soorten<br />

en rode lijstsoorten optreden.<br />

L i b e l l e n 4.2.9<br />

De gegevens zijn afkomstig van de provincie Overijssel. Er zijn geen waar-<br />

nemingen van beschermde soorten bekend. Daarom is tevens het Waar-<br />

nemingenverslag <strong>20</strong>07 geraadpleegd. Dit waarnemingenverslag heeft de<br />

verspreiding van libellen weergegeven op basis van uurhokken uit de peri-<br />

ode van 1990 tot <strong>20</strong>06. Deze gegevens zijn recent, maar niet gedetail-<br />

leerd. De bekende gegevens geven in combinatie met het veldbezoek<br />

echter een voldoende beeld voor deze soortengroep.<br />

In het uurhok zijn 42 soorten waargenomen, waaronder één tabel 3-soort<br />

(gevlekte witsnuitlibel) en zes rode lijstsoorten (bijlage 6). De tabel 3-soort<br />

gevlekte witsnuitlibel en de rode lijstsoorten venwitsnuitlibel, tengere pant-<br />

serjuffer en glassnijder zijn soorten, die voornamelijk in vennen en laag-<br />

veengebieden met een goed ontwikkelde vegetatie voorkomen. Voor<br />

deze beschermde soorten en andere rode lijstsoorten is geen geschikte<br />

voortplantingsbiotoop in en nabij het plangebied aanwezig.<br />

Indien libellen in het plangebied voorkomen, zal het om enkele zwerven-<br />

de exemplaren gaan, zoals de in het uurhok waargenomen steenrode<br />

heidelibel en lantaarntje. Het plangebied heeft voor deze zwervende<br />

exemplaren echter geen bijzondere waarden.<br />

Door de ontwikkelingen zullen er geen effecten op beschermde soorten<br />

en rode lijstsoorten optreden.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


O v e r i g e o n g e w e r v e l d e s o o r t e n 4.2.10<br />

De beschermde kevers en mieren zijn niet in het plangebied te verwach-<br />

ten. De beschermde mierensoorten komen voor in zandige bosgebieden.<br />

De oude eikenbomen voor vliegend hert zijn afwezig. Gestreepte water-<br />

roofkever is een soort van met name groot water in laagveen en poelen.<br />

Voorkomen van deze soort in het plangebied is niet waarschijnlijk. Brede<br />

geelrandwaterroofkever is een soort van grote, permanent stilstaande wate-<br />

ren. Juchtleerkever en heldenbok worden binnen Nederland als uitgestor-<br />

ven beschouwd. Ditzelfde geldt waarschijnlijk voor rivierkreeft en Bataafse<br />

stroommossel. De wijngaardslak is gebonden aan het voorkomen van<br />

mergel. Door de ontwikkelingen binnen het plangebied zullen er geen<br />

effecten op beschermde overige ongewervelde soorten optreden.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

25


5<br />

C o n c l u s i e<br />

G e b i e d s b e s c h e r m i n g 5.1<br />

Beschermde gebieden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998<br />

en de Ecologische Hoofdstructuur liggen op voldoende afstand van het<br />

plangebied en zijn hiervan gescheiden door bebouwing en infrastructuur.<br />

Gezien de aard van de ingrepen zijn geen negatieve effecten te verwach-<br />

ten. Voor deze activiteit is daarom geen vergunning op grond van de Na-<br />

tuurbeschermingswet nodig. De activiteit is op dit punt niet in strijd met<br />

het Streekplan Overijssel <strong>20</strong>00+.<br />

Deze conclusie moet bij de besluitvorming in het kader van de planologi-<br />

sche procedure, wat betreft de Natura <strong>20</strong>00-gebieden, worden betrokken.<br />

S o o r t e n b e s c h e r m i n g 5.2<br />

Ten aanzien van de soortenbescherming zijn vijf aspecten (van belang in<br />

de verdere procedure) in acht genomen:<br />

- nadere inventarisatie;<br />

- niet bedreigde waarden;<br />

- bescherming vogels;<br />

- vrijgestelde soorten;<br />

- ontheffingen.<br />

Van alle soortengroepen is een voldoende beeld ontstaan. Er is geen nade-<br />

re inventarisatie noodzakelijk.<br />

Van de volgende soortengroepen worden geen verbodsbepalingen over-<br />

treden in het plangebied:<br />

- vaatplanten;<br />

- vleermuizen;<br />

- reptielen;<br />

- vissen;<br />

- dagvlinders;<br />

- libellen;<br />

- overige ongewervelde soorten.<br />

Alle vogelsoorten (uitgezonderd exoten) zijn beschermd. Bij uitvoering van<br />

werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichting geldt vrijstelling van<br />

de verboden als wordt gehandeld volgens een goedgekeurde gedragsco-<br />

de.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

NADERE INVENTARISATIE<br />

NIET BEDREIGDE WAARDEN<br />

BESCHERMING VOGELS<br />

27


28<br />

VRIJGESTELDE SOORTEN<br />

ONTHEFFINGEN<br />

Als er geen gedragscode is, moet worden nagegaan of verbodsbepalingen<br />

uit de Flora- en faunawet worden overtreden. Er zijn in of in de omgeving<br />

van het plangebied geen permanent bewoonde nesten of belangrijke rust-<br />

of foerageergebieden van vogels aanwezig. Er broeden wel een aantal<br />

vogels in en rond het plangebied. Daarom kan men er in dit plangebied<br />

van uitgaan dat geen verbodsbepalingen worden overtreden als buiten het<br />

broedseizoen wordt gewerkt of als de werkzaamheden voor het broedsei-<br />

zoen worden begonnen en continu voortduren. Doordat de werkzaamhe-<br />

den reeds voor het broedseizoen zijn begonnen, zullen broedvogels een<br />

rustiger broedplaats (op enige afstand) zoeken en niet door de werkzaam-<br />

heden worden gestoord.<br />

Voor het broedseizoen wordt geen standaardperiode gehanteerd in het<br />

kader van de Flora- en faunawet. Van belang is of een broedgeval aanwe-<br />

zig is, ongeacht de periode. Voor de meeste vogels geldt dat het broedsei-<br />

zoen van ongeveer 15 maart tot 15 juli loopt.<br />

In het plangebied is voor geen enkele soort de goede staat van instand-<br />

houding in het geding.<br />

In het plangebied komen enkele beschermde soorten voor in de groepen<br />

amfibieën en zoogdieren die worden verstoord door de werkzaamheden.<br />

Deze staan in tabel B. Voor deze soorten geldt bij ruimtelijke ontwikkeling<br />

een vrijstelling voor de artikelen 9 tot en met 12 van de Flora- en fauna-<br />

wet. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullende eisen gesteld. Voor versto-<br />

ring van deze soorten hoeft geen ontheffing te worden aangevraagd. De<br />

verboden in de artikelen 9, 10 en <strong>11</strong> gelden niet voor mol, bosmuis en<br />

veldmuis.<br />

Tabel B. Soorten in het plangebied waarvoor een vrijstelling geldt<br />

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam<br />

Egel Erinaceus europaeus<br />

Huisspitsmuis Crocidura russula<br />

Haas Lepus europaeus<br />

Gewone pad Bufo bufo<br />

Bruine kikker Rana temporaria<br />

Kleine watersalamander Triturus vulgaris<br />

In het plangebied komen geen soorten voor waarvoor ontheffing moet<br />

worden aangevraagd.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


V e l d b e z o e k 6.1<br />

6<br />

B r o n n e n<br />

Het gebied is op 3 oktober <strong>20</strong>07 door de heer drs. M. van Dinther en<br />

mevrouw ing. J. Kamps (MSc) bezocht om een indruk te krijgen van het<br />

terrein en het voorkomen van planten- en diersoorten. Er zijn hierbij plan-<br />

tensoorten genoteerd, maar verder geen volledige vegetatieopnamen ge-<br />

maakt. Het was een half bewolkte dag met een maximumtemperatuur van<br />

18 °C en een matige <strong>zuid</strong>westenwind.<br />

M e d i a 6.2<br />

- www.natuurloket.nl overzicht recente en beschikbare gegevens<br />

planten en dieren;<br />

- www.ravon.nl informatie over (verspreiding) van herpetofauna;<br />

- www.waarneming.nl verspreidingskaarten van planten en dieren die<br />

door vrijwilligers zijn verzameld.<br />

G e g e v e n s 6.3<br />

- Provincie Overijssel (<strong>20</strong>05), Ecologisch Kenniscentrum voor gege-<br />

vens van vaatplanten, kreeftachtigen, kevers, libellen, vlinders, mie-<br />

ren, weekdieren, vissen, amfibieën, reptielen en zoogdieren.<br />

L i t e r a t u u r 6.4<br />

- Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland, schaal<br />

1:50.000. Toelichting bij kaartblad 34 Oost Enschede, Wageningen<br />

1979.<br />

- Meijden, R. van der, Heukels' Flora van Nederland, Wolters-<br />

Noordhoff bv Groningen/Houten <strong>20</strong>05.<br />

- Westhoff, dr. V., drs. A.J. den Held, Plantengemeenschappen in Ne-<br />

derland, boek Thieme & cie, Zutphen 1975.<br />

- Lange, R., P. Twisk, A. van Winden en A. van Diepenbeek, Zoogdie-<br />

ren van West-Europa, Stichting Uitgeverij KNNV en Vereniging Na-<br />

tuurmonumenten, Utrecht 1994.<br />

- Broekhuizen. S., B. Hoekstra, V. van Laar, C. Smeenk, J.B.M. Thissen,<br />

Atlas van de Nederlandse zoogdieren, Stichting Uitgeverij KNNV,<br />

Utrecht 1992.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07<br />

29


30<br />

- Dijkstra, V., 1997. Belangrijkste zoogdiergebieden in Nederland;<br />

mededeling 37 van de Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoog-<br />

dierbescherming (VZZ), Utrecht.<br />

- Bode, A.D., A.J. Dijkstra, B. Hoekstra, R. Hoeve en R. Zollinger, De<br />

Zoogdieren van Overijssel: Voorkomen, verspreiding en ecologie<br />

van de in het wild levende zoogdieren, Waanders Uitgevers in sa-<br />

menwerking met de Zoogdierenwerkgroep Overijssel en Natuur en<br />

Milieu Overijssel, Zwolle, 1999.<br />

- Kapteyn, K., Vleermuizen in het landschap: Over hun ecologie, ge-<br />

drag en verspreiding, Schuyt & Co Uitgevers en Importeurs en Pro-<br />

vincie Noord-Holland, Haarlem 1995.<br />

- SOVON Vogelonderzoek Nederland <strong>20</strong>02, Atlas van de Neder-<br />

landse Broedvogels 1998-<strong>20</strong>00 - Nederlandse fauna 5, Nationaal<br />

Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European<br />

Invertebrate Survey - Nederland, Leiden.<br />

- SOVON, Atlas van de Nederlandse vogels, SOVON, Arnhem 1987.<br />

- Bos, F., M. Bosveld, D. Groenendijk, C. van Swaay, I. Wynhoff, De<br />

Vlinderstichting, <strong>20</strong>06. De Dagvlinders van Nederland, verspreiding<br />

en bescherming (Lepidoptera, Hesperioidea, Papilionoidea. - Neder-<br />

landse fauna 7. Leiden. Nationaal Natuurhistorisch Museum Natura-<br />

lis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey - Nederland.<br />

- Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie <strong>20</strong>02, De Nederlandse<br />

libellen (Odonata) - Nederlandse fauna 4, Nationaal Natuurhisto-<br />

risch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate<br />

Survey - Nederland, Leiden.<br />

- Waarnemingenverslag <strong>20</strong>07 Dagvlinders, nachtvlinders en libellen<br />

EIS-Nederland, De Vlinderstichting en de Nederlandse Vereniging<br />

voor Libellenstudie.<br />

- Peeters, T.M.J., C. van Achterberg, W.R.B. Heitmans, W.F. Klein,<br />

V. Lefeber. A.J. van Loon, A.A. Maelis, H. Nieuwenhuijsen, M. Reemer,<br />

J. de Rond, J. Smit, H.H.W. Velthuis, <strong>20</strong>04. De wespen en mieren<br />

van Nederland (Hymenoptera: Aculeata) - Nederlandse fauna 6. Na-<br />

tionaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, Leiden, KNNV Uitgeverij,<br />

Utrecht & European Invertebrate Survey - Nederland, Leiden.<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong> - Advies Flora- en faunawet <strong>woningbouwlocatie</strong> <strong>Buurse</strong>-<strong>zuid</strong> -<br />

<strong>20</strong> november <strong>20</strong>07


B i j l a g e n<br />

1. Vaatplanten<br />

2. Vleermuizen<br />

3. Overige zoogdieren<br />

4. Broedvogels<br />

5. Amfibieën en reptielen<br />

6. Vissen<br />

7. Vlinders<br />

8. Libellen<br />

9. Codes Rode lijst<br />

10. Uitleg beschermingsregime


Bijlage 1. Vleermuizen in het uurhok 34-37 in en rond het plangebied (atlas)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

Baardvleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Franjestaart x KW Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Gewone dwergvleermuis k Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Gewone grootoorvleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Laatvlieger x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Meervleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Rosse vleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Ruige dwergvleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Watervleermuis x Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Bijlage 2. Overige zoogdieren in het uurhok 34-37 in en rond het plangebied<br />

(atlas)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

Bruine rat x<br />

Bunzing x Tabel 1<br />

Eekhoorn x Tabel 2<br />

Egel x Tabel 1<br />

Haas x Tabel 1<br />

Hermelijn x Tabel 1<br />

Huismuis x<br />

Huisspitsmuis # Tabel 1<br />

Konijn x Tabel 1<br />

Mol x Tabel 1<br />

Muskusrat x<br />

Ree x Tabel 1<br />

Steenmarter x Tabel 2<br />

Vos x Tabel 1<br />

x = vangst of vondst<br />

# = braakbalvondst<br />

Bijlage 3. Broedvogels in het uurhok 34-37 in en rond het plangebied (atlas)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

Appelvink w Vogels<br />

Blauwborst z Vogels<br />

Boerenzwaluw z GE Vogels<br />

Bonte Vliegenvanger z Vogels<br />

Boomklever z Vogels<br />

Boomkruiper w/z Vogels<br />

Boomleeuwerik w Vogels<br />

Boompieper w/z Vogels<br />

Boomvalk w KW Vogels<br />

Bosrietzanger w/z Vogels<br />

Bosuil z Vogels<br />

Braamsluiper w/z Vogels<br />

Bruine Kiekendief m Vogels<br />

Buizerd z Vogels<br />

Dodaars z Vogels<br />

Ekster w/z Vogels


Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

Fazant w/z Vogels<br />

Fitis w/z Vogels<br />

Fluiter w Vogels<br />

Gaai w/z Vogels<br />

Geelgors z Vogels<br />

Gekraagde Roodstaart z Vogels<br />

Gele Kwikstaart w/z GE Vogels<br />

Geoorde Fuut m Vogels<br />

Gierzwaluw w Vogels<br />

Glanskop w Vogels<br />

Goudhaantje w/z Vogels<br />

Goudvink w Vogels<br />

Grasmus w/z Vogels<br />

Graspieper w/z GE Vogels<br />

Grauwe Gans z Vogels<br />

Grauwe Klauwier w BE Vogels<br />

Grauwe Vliegenvanger w/z GE Vogels<br />

Groene Specht z KW Vogels<br />

Groenling w/z Vogels<br />

Grote Bonte Specht z Vogels<br />

Grote Gele Kwikstaart m Vogels<br />

Grote Lijster w/z Vogels<br />

Grutto z GE Vogels<br />

Havik z Vogels<br />

Heggenmus w/z Vogels<br />

Holenduif z Vogels<br />

Houtduif z Vogels<br />

Houtsnip w Vogels<br />

Huismus w/z GE Vogels<br />

Huiszwaluw z GE Vogels<br />

Kauw w/z Vogels<br />

Keep m Vogels<br />

Kerkuil w KW Vogels<br />

Kievit w Vogels<br />

Kleine Bonte Specht z Vogels<br />

Kleine Karekiet w/z Vogels<br />

Kneu w/z GE Vogels<br />

Koekoek z KW Vogels<br />

Kokmeeuw z Vogels<br />

Koolmees w/z Vogels<br />

Kruisbek w Vogels<br />

Kuifeend z Vogels<br />

Kuifmees w/z Vogels<br />

Kwartel m Vogels<br />

Matkop w/z GE Vogels<br />

Meerkoet w/z Vogels<br />

Merel w/z Vogels<br />

Nachtzwaluw w KW Vogels<br />

Nijlgans w<br />

Paapje z BE Vogels<br />

Patrijs w KW Vogels


Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

Pimpelmees w/z Vogels<br />

Porseleinhoen w KW Vogels<br />

Raaf m GE Vogels<br />

Ransuil z KW Vogels<br />

Rietgors w/z Vogels<br />

Rietzanger m Vogels<br />

Ringmus w/z GE Vogels<br />

Roodborst w/z Vogels<br />

Roodborsttapuit z Vogels<br />

Scholekster w/z Vogels<br />

Sijs w Vogels<br />

Slobeend z KW Vogels<br />

Soepeend w/z<br />

Sperwer z Vogels<br />

Spotvogel w/z GE Vogels<br />

Spreeuw w/z Vogels<br />

Sprinkhaanzanger w Vogels<br />

Staartmees w/z Vogels<br />

Steenuil w KW Vogels<br />

Tjiftjaf w/z Vogels<br />

Torenvalk w Vogels<br />

Tuinfluiter w/z Vogels<br />

Tureluur w GE Vogels<br />

Turkse Tortel z Vogels<br />

Veldleeuwerik z GE Vogels<br />

Vink w/z Vogels<br />

Vuurgoudhaantje w Vogels<br />

Waterhoen w/z Vogels<br />

Waterral z Vogels<br />

Watersnip z BE Vogels<br />

Wespendief w Vogels<br />

Wielewaal z KW Vogels<br />

Wilde Eend w/z Vogels<br />

Winterkoning w/z Vogels<br />

Wintertaling z KW Vogels<br />

Witte Kwikstaart w/z Vogels<br />

Wulp z Vogels<br />

Zanglijster w/z Vogels<br />

Zomertaling w KW Vogels<br />

Zomertortel w KW Vogels<br />

Zwarte Kraai w/z Vogels<br />

Zwarte Mees w/z Vogels<br />

Zwarte Roodstaart w/z Vogels<br />

Zwarte Specht z Vogels<br />

Zwartkop w/z Vogels<br />

Zwartkopmeeuw w Vogels<br />

m = mogelijk<br />

w = waarschijnlijk<br />

z = zeker


Bijlage 4. Amfibieën en reptielen in het uurhok 34-37 in en rond het plange-<br />

bied (website RAVON)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

<strong>20</strong>01-<strong>20</strong>04 <strong>20</strong>05<br />

Bastaardkikker x x Tabel 1<br />

Bruine kikker x x Tabel 1<br />

Gewone pad x x Tabel 1<br />

Groene kikker complex x x (KW) (Tabel 1 / Tabel 3 (bijlage IV))<br />

Heikikker x x KW Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Kamsalamander x KW Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Kleine watersalamander x x Tabel 1<br />

Knoflookpad x BE Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Poelkikker x x KW Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Adder x x KW Tabel 3 (bijlage 1)<br />

Levendbarende hagedis x x Tabel 2<br />

Bijlage 5. Vlinders in het uurhok 34-37 in en rond het plangebied<br />

(waarnemingenverslag)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

1990-<strong>20</strong>00 <strong>20</strong>02-<strong>20</strong>06<br />

Aardbeivlinder x BE<br />

Argusvlinder x x<br />

Atalanta x x<br />

Bont dikkopje x x BE<br />

Bont zandoogje x x<br />

Boomblauwtje x x<br />

Bruin zandoogje x x<br />

Bruine eikenpage x KW<br />

Bruine vuurvlinder x x KW<br />

Citroenvlinder x x<br />

Dagpauwoog x x<br />

Distelvlinder x x<br />

Eikenpage x x<br />

Geelsprietdikkopje x x<br />

Gehakkelde aurelia x x<br />

Gele luzernevlinder x<br />

Gentiaanblauwtje x x KW<br />

Groentje x x<br />

Groot dikkopje x x<br />

Groot koolwitje x x<br />

Grote weerschijnvlinder x BE<br />

Heideblauwtje x x KW Tabel 3 (bijlage 1)<br />

Heivlinder x x GE<br />

Hooibeestje x x<br />

Icarusblauwtje x x<br />

Klein geaderd witje x x<br />

Klein koolwitje x x<br />

Kleine ijsvogelvlinder x KW<br />

Kleine vos x x<br />

Kleine vuurvlinder x x<br />

Koevinkje x x


Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

1990-<strong>20</strong>00 <strong>20</strong>02-<strong>20</strong>06<br />

Kommavlinder x x KW<br />

Koninginnenpage x GE<br />

Landkaartje x x<br />

Oranje zandoogje x x<br />

Oranjetipje x x<br />

Veenhooibeestje x BE Tabel 3 (bijlage 1)<br />

Zwartsprietdikkopje x x<br />

Bijlage 6. Libellen in het uurhok 34-37 in en rond het plangebied<br />

(waarnemingenverslag)<br />

Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

1999-<strong>20</strong>01 <strong>20</strong>02-<strong>20</strong>06<br />

Azuurwaterjuffer x x<br />

Beekrombout x x BE<br />

Blauwe breedscheenjuffer x x<br />

Blauwe glazenmaker x x<br />

Bloedrode heidelibel x x<br />

Bruine glazenmaker x x<br />

Bruine winterjuffer x BE<br />

Bruinrode heidelibel x x<br />

Geelvlekheidelibel x x<br />

Gevlekte witsnuitlibel x BE Tabel 3 (bijlage IV)<br />

Gewone oeverlibel x x<br />

Gewone pantserjuffer x x<br />

Glassnijder x KW<br />

Grote keizerlibel x x<br />

Grote roodoogjuffer x x<br />

Houtpantserjuffer x x<br />

Kanaaljuffer x<br />

Kleine roodoogjuffer x x<br />

Koraaljuffer x<br />

Lantaarntje x x<br />

Maanwaterjuffer x x<br />

Metaalglanslibel x x<br />

Noordse witsnuitlibel x x<br />

Paardenbijter x x<br />

Plasrombout x x<br />

Platbuik x x<br />

Smaragdlibel x x<br />

Steenrode heidelibel x x<br />

Tangpantserjuffer x x<br />

Tengere pantserjuffer x KW<br />

Variabele waterjuffer x x<br />

Venglazenmaker x x<br />

Venwitsnuitlibel x x KW<br />

Viervlek x x<br />

Vuurjuffer x x<br />

Vuurlibel x<br />

Watersnuffel x x


Nederlandse naam Waarneming Rode lijst Beschermingsregime<br />

1999-<strong>20</strong>01 <strong>20</strong>02-<strong>20</strong>06<br />

Weidebeekjuffer x x<br />

Zwarte heidelibel x x<br />

Zwervende heidelibel x<br />

Zwervende pantserjuffer x<br />

Bijlage 7. Codes Rode lijst<br />

BE Bedreigd<br />

EB Ernstig Bedreigd<br />

GE Gevoelig<br />

KW Kwetsbaar<br />

OG Onvoldoende Gegevens<br />

NB Niet Beschouwd, standaardlijstsoort<br />

TNB Thans Niet Bedreigd<br />

UW Uitgestorven (wereldschaal)<br />

UWW In het Wild uitgestorven (wereldschaal)<br />

VN Verdwenen uit Nederland<br />

VN* Verdwenen uit Nederland voor 1900<br />

VNW In het wild verdwenen (Nederland)<br />

Bijlage 8. Uitleg beschermingsregime<br />

S o o r t e n i n t a b e l 1<br />

Dit betreft de soorten die in de AMvB <strong>20</strong>04 ex artikel 75 van de Flora- en faunawet worden<br />

omschreven als ‘Algemene soorten’. Ze zijn in Nederland zo algemeen voorkomend dat wordt<br />

aangenomen dat ruimtelijke ontwikkelingen de gunstige staat van instandhouding van deze<br />

soorten niet negatief beïnvloeden. Voor deze ‘Algemene soorten’ geldt een vrijstelling voor de<br />

artikelen 8 tot en met 12 van de Flora- en faunawet. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullen-<br />

de eisen gesteld.<br />

S o o r t e n i n t a b e l 2<br />

Dit betreft de soorten die in de AMvB <strong>20</strong>04 ex artikel 75 van de Flora- en faunawet worden<br />

omschreven als ‘Overige soorten’. Voor deze ‘Overige soorten’ geldt, in het kader van de Flora-<br />

en faunawet, een vrijstelling, mits wordt gewerkt volgens een door het Ministerie van Land-<br />

bouw, Natuur en Voedselkwaliteit goedgekeurde gedragscode. Deze gedragscode moet door<br />

de sector of de ondernemer zelf worden opgesteld en ingediend voor goedkeuring (zie<br />

hierna). Zolang geen gedragscode is opgesteld, moet voor verstoring van de soorten ontheffing<br />

worden aangevraagd. Een ontheffing zal worden verleend als:<br />

- er geen benutting of economisch gewin plaatsvindt;<br />

- zorgvuldig wordt gehandeld.<br />

Dit houdt in elk geval in dat de werkzaamheden geen wezenlijke invloed hebben op de<br />

soort. Er mag geen afbreuk worden gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de<br />

soort. Verder moet voorafgaand aan de werkzaamheden in redelijkheid alles worden verricht<br />

of gelaten om te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken dat dieren worden gedood of<br />

verwond en verblijfplaatsen worden beschadigd. Hierdoor ligt het voor de hand dat in ieder<br />

geval buiten het broedseizoen zal moeten worden gewerkt.<br />

S o o r t e n i n t a b e l 3<br />

Dit betreft de soorten die worden genoemd in bijlage 1 van de AMvB <strong>20</strong>04 ex artikel 75 van<br />

de Flora- en faunawet of in bijlage IV van de Habitatrichtlijn. Ontheffing voor deze soorten


wordt alleen verleend onder strikte voorwaarden. Voor verstoring van deze soorten kan<br />

slechts ontheffing worden verleend als aan de volgende drie voorwaarden wordt voldaan:<br />

- als geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de<br />

soort;<br />

- als er geen alternatief is voor de werkzaamheden;<br />

- als sprake is van een specifiek in de wet of de AMvB genoemde omstandigheid,<br />

bijvoorbeeld de bedreiging van de volksgezondheid of de openbare veiligheid, be-<br />

stendig gebruik en uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrich-<br />

ting of ontwikkeling.<br />

G e d r a g s c o d e s v o o r s o o r t e n b e s c h e r m i n g<br />

Een gedragscode wordt noodzakelijk om van bepaalde vrijstellingen te kunnen gebruikma-<br />

ken. De code moet door een sector of ondernemer worden opgesteld en worden goedge-<br />

keurd door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Een gedragscode maakt<br />

op systematische wijze duidelijk hoe aan de voorwaarden van de vrijstelling kan worden<br />

voldaan. Belangrijke elementen hierbij zijn de begrippen ‘zorgvuldig handelen’ en ‘al het<br />

redelijke doen’ om overtreding van verbodsbepalingen te voorkomen. Daarbij moet:<br />

- een inventarisatie worden verricht naar beschermde soorten in het plangebied (door<br />

een deskundige);<br />

- een plan van aanpak worden opgesteld voor het voorkomen van verstoring van de<br />

beschermde soorten;<br />

- tevens een plan van aanpak worden opgesteld om verblijfplaatsen die voor langere<br />

periode worden gebruikt, te beschermen;<br />

- bijzondere aandacht worden besteed aan soorten van de Rode lijst, bijlage IV van de<br />

en tot slot:<br />

Habitatrichtlijn en bijlage 1 van de Vogelrichtlijn;<br />

- mogen geen werkzaamheden worden uitgevoerd die in strijd zijn met de verbods-<br />

bepalingen in de voor soorten meest kwetsbare periode.


C o l o f o n<br />

O p d r a c h t g e v e r<br />

Gemeente Haadsbergen<br />

C o n t a c t p e r s o o n<br />

De heer ir. R.R.S. Jacobs<br />

R a p p o r t<br />

BügelHajema Adviseurs<br />

F o t o g r a f i e<br />

BügelHajema Adviseurs<br />

P r o j e c t l e i d i n g<br />

Mevrouw drs. P.E. de Jong<br />

BügelHajema Adviseurs<br />

S u p e r v i s i e<br />

De heer ir. J.A. Haarsma<br />

BügelHajema Adviseurs<br />

P r o j e c t n u m m e r<br />

<strong>138.00.02.30.<strong>11</strong></strong><br />

BügelHajema Adviseurs bv<br />

Bureau voor Ruimtelijke<br />

Ordening en Milieu BNSP<br />

Vaart nz 48-50<br />

Postbus 274<br />

9400 AG Assen<br />

Telefoon: (0592) 31 62 06<br />

Telefax: (0592) 31 40 35<br />

E-mail: assen@bugelhajema.nl<br />

www.bugelhajema.nl<br />

Vestigingen te Assen,<br />

Leeuwarden en Amersfoort

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!