8 Focusing en de experiëntiële aspecten van psychotherapie

Hoofdstuk 8 Focusing en de experiëntiële aspecten van psychotherapie
aan kinderen. Voor kinderen en adolescenten is dit stilletjes wachten op wat er dan komt een
belangrijke stap in het leren bij zichzelf te zijn.
Focussen met kinderen bouwt voort op het fundament van de basiscondities uit de cliëntgerichte
therapie, maar voegt er een procesdirectief aspect aan toe. Daarbij krijgt de werkrelatie
steeds voorrang op de techniek. Focussen met kinderen gebeurt veelal door als begeleider
het experiëntiële proces bij het kind te volgen en hier en daar een focusingstap in te voegen.
Neemt een kind een bepaalde focusingsuggestie niet op, dan stemt de therapeut zich opnieuw
af op waar het kind zit. Hij helpt het kind vooral om te wennen aan deze manier van omgaan
met zichzelf. Focusing met kinderen en adolescenten is evengoed mogelijk in groepen en kent,
zowel op school als in een hulpverleningscontext, een aantal interessante toepassingen (Cornway,
1997; McGuire, 1986; Heintz, 1997; Vlerick, 2008).
In wat volgt beschrijven we bondig hoe de methodiek bij de verschillende focusingstappen
aangepast kan worden voor kinderen en jongeren.
5.1 Luisteren naar het probleem
Veelal hoeft er geen rondje ‘ruimte maken’ te worden gedaan. De meeste kinderen geven direct
aan waar ze last van hebben (al kunnen het ook positieve gevoelens zijn). Als therapeut nodig
je het kind uit om in een paar zinnen te vertellen wat het probleem is. Je reflecteert dan wat het
kind vertelt.
Kinderen kunnen zich net als volwassenen echter overspoeld voelen door gevoelens. Ze kunnen
meerdere grote of kleine problemen tegelijk meedragen, wat zich uit in gedragsproblemen,
verminderde aandacht voor leertaken, internaliserende en somatische klachten, enzovoort.
Ze reageren dan op een structuurgebonden wijze, zonder dat ervaringen procesmatig worden
verwerkt. ‘Ruimte maken’ kan dan als microproces kinderen helpen wat los te komen van hun
moeilijkheden en zich minder bedrukt en vrijer te voelen. Deze processtap werkt op zich al
krachtig en leidt snel tot veranderingen. Waar volwassenen en adolescenten dit eerder denkbeeldig
doen, doen kinderen dit graag met materialen of via tekeningen. Zo kan de therapeut
kinderen uitnodigen om het gevoel bij een probleem te tekenen of te schilderen en het vervolgens
ergens in de kamer neer te leggen, het op een – voor hen – goede plek op te bergen, er
eens van op afstand naar te kijken, er eens van weg te stappen. Het tekenen op zich is reeds een
vorm van externaliseren die enige afstand creëert en opluchtend werkt. De kinderen krijgen
steeds de boodschap dat het geen mooie tekening hoeft te zijn, maar eerder een die toont hoe ze
zich voelen.
In een toneelspelletje kan de therapeut het kind voorstellen dat het naar een bureau komt waar
het al zijn klachten kan melden. Elke klacht wordt opgenomen op een geluidsbandje en even
beluisterd. Zo krijgt het kind de kans om na te gaan ‘ hoe het aanvoelt’. Later kan een van de
klachten worden geëxploreerd.
Jonge kinderen vinden het leuk om op een groot stuk papier hun lichaam te (laten) tekenen.
Men kan het kind ook vrij laten om een andere vorm te kiezen – een bloem, een boom, een
dier – die weergeeft hoe ze zichzelf ervaren. Vervolgens worden ze uitgenodigd in die afdruk
te tekenen, te kleuren of te schrijven wat in hun leven nu prettig of lastig voelt. Ze staan stil bij
waar ze dit ervaren en met welke kleur ze dit bijvoorbeeld willen tekenen op de plattegrond
van hun lichaam. Oudere kinderen kunnen dit doen via voorgedrukte lichaamskaarten op A4/
A3-formaat. Santen (2008) gebruikt deze werkvorm met levensgrote lichaamskaarten bij jongeren
met dissociatieve stoornissen.
197