Half Day Tour Soweto

HALF DAY TOUR SOWETO
PRESENTATIEDOSSIER
A DOCUMENTARY BY MAITHE FRANCO

INHOUDSTAFEL
Maker p. 3
Cast p. 4
Credits p. 5
Technische specificaties p. 5
Pitch p. 6
Synopsis p. 6
Intentieverklaring p. 7
Interview met de maker p. 8
Foto’s p. 12
2

MAKER
Ik werd in 1989 geboren te Brugge en groeide op in een creatief nest. Aan de Sint-
Jozefhumaniora studeerde ik Latijn-Wetenschappen, zat ik in de schoolraad en nam ik de
organisatie van tal van schoolactiviteiten op mij. In mijn vrije tijd hield ik mij bezig met
toneel en muziek. Ik speelde piano en saxofoon, zowel klassiek als jazz. In 2007 startte ik de
filmopleiding aan het KASK, voornamelijk uit de interesse voor acteursregie. Uiteindelijk
bleken documentaires meer mijn ding te zijn. Ik hou ervan de wereld te ontdekken en te
reizen. Tijdens het laatste jaar van mijn filmstudies startte ik een bijkomende masteropleiding
aan de Universiteit van Gent. Deze studies ‘Conflict and Development’ zal ik in juni 2013
beëindigen.
Personalia
Maithé Franco
Pastoriestraat 34
8200 Sint-­‐Andries
mail franco.maithe@gmail.com
tel 0497/15.52.51
web http://halfdaytoursoweto.wordpress.com
http://www.facebook.com/halfdaytoursoweto
3

CAST
Deze documentaire portretteert drie mensen.
Sizwe Jali
Chikko Mandhlazi
Louis Mahlangu
Daarnaast krijgt de kijker ook een beeld van tourgids Joel die in een klein busje enkele
toeristen meeneemt.
Andere mensen waarmee de kijker kennismaakt zijn de Amerikaanse toeristen op de
bus van Louis en de leden van het MF Mighty Choir.
4

CREDITS
Concept: Maithé Franco
Camera: Maithé Franco
Sound: Lotte Meersman
Benjamin Dalle
Maithé Franco
Sound Mixing: Michel Coquette
Original Music: Floris Bogaert
Hannes Dereere
Editing: Maithé Franco
Editing Supervisor: Nico Leunen
Zulu Translation: Zukisa Nante
Title Design: Mario Debaene
Film Poster: Lisa Decavel
Mentors: Johan Opstaele
An van. Dienderen
TECHNISCHE SPECIFICATIES
Locatie: Zuid-Afrika, België
Draaiperiode: 02.03.11-01.04.11 en 10.02.12-09.03.12
Originele taal: Zulu, Xhosa, Engels
Ondertitels: Nederlands/Français/English
Formaat: Apple Prores 422 HQ
Lengte: 38 minuten
5

PITCH
Soweto was ooit de broeihaard van verzet tegen het voormalige apartheidsregime in Zuid-
Afrika. Nu is deze township een toeristische bezienswaardigheid.
SYNOPSIS
Soweto staat wereldwijd bekend als de broeihaard van verzet tegen het voormalige
apartheidsregime in Zuid-Afrika. De laatste jaren is deze populaire township uitgegroeid tot
toeristische bezienswaardigheid. De sloppenwijk van Kliptown is daarbij één van de
highlights voor wie Soweto met een bus bezoekt. In die wijk woont Sizwe die dagdromend
over zijn jeugd in zijn tuintje tot rust komt. Voor Chikko vormt de wijk een bron van
inspiratie. Via kunst probeert hij zich tegen de aanwezigheid van de tourbussen te verzetten.
Maar wat als tourgidsen, zoals Louis, het helemaal niet slecht bedoelen?
6

INTENTIEVERKLARING
In een geglobaliseerde wereld is samenleven pas mogelijk wanneer mensen inspanningen
doen om elkaar te begrijpen. Zelf probeer ik de dingen om me heen vanuit zoveel mogelijk
perspectieven te bekijken om een genuanceerde mening te vormen. Als filmmaker heb ik dan
ook de intentie documentaires te maken die stereotiepe beelden in vraag stellen en waar
mogelijk doorbreken.
Mijn persoonlijke zoektocht naar een meer respectvolle houding ten opzichte van de
zogenaamde ander manifesteert zich in mijn naaste omgeving, maar wordt ook gevoed door
de reizen die ik de voorbije jaren heb gemaakt. Haast overal merkte ik dat het plaatje dat ik
vooraf in mijn hoofd had niet klopte of toch minstens eenzijdig was. In mijn documentaires
wil ik bij de kijker graag hetzelfde teweeg brengen, zonder een bepaalde waarheid op te
dringen. Ik vind het veel waardevoller mensen iets mee te geven om over na te denken
wanneer ze de zaal verlaten.
Tijdens één van mijn reizen verbleef ik twee dagen in Soweto. Op voorhand was ook ik niet
helemaal gerust over de veiligheid, want Johannesburg en zijn nabije townships worden vaak
als zeer gevaarlijk omschreven. Soweto beantwoordt echter niet aan die omschrijving. Het is
er aangenaam rondlopen en als toerist hoef je dankzij de grote sociale controle van de
gemeenschap niet echt met je veiligheid in te zitten. Zelfs al zijn twee dagen te weinig om een
plaats echt te leren kennen, toch was ik erg verrast en liet de township bij mij een diepe
indruk na. Vooral omdat het totaal niet was wat ik ervan verwachtte. Ik voelde bovendien dat
ik er ooit terug wilde keren om een film te draaien. Inhoudelijk had ik toen iets totaal anders
voor ogen, maar hoe meer ik achteraf aan de plek terugdacht, hoe meer inspiratie er opdook.
Ik herinnerde me de aanwezigheid van grote tourbussen die toeristen naar de highlights in de
township brachten. Dat beeld bleef me bij, zo’n immense bus die de hele straat inpalmde.
Gecombineerd met mijn groeiende kritische houding tegenover de haast eenzijdig negatieve
berichtgeving over Afrika, werd dit de nieuwe focus voor de film.
Een documentaire maken rond toerisme in townships kan op meerdere plaatsen ter wereld
gedraaid worden. Ik koos voor Soweto omdat ik er al eens geweest was en toen al een drive
voelde om er ooit een film te maken, maar ook omdat de township zo interessant is gezien ze
ooit de broeihaard van verzet tegen het apartheidsregime was. Een politieke dimensie dus.
Toeristen die er nu komen, komen uit interesse voor die geschiedenis. Ze willen het verzet
herbeleven, als het ware deelnemen aan de protesten tegen het toenmalige regime. Maar als je
heel kritisch kijkt, lijkt zo’n bus vol blanken die de armste plaats van Soweto komen
fotograferen ook niet op een soort apartheidstafereel?
7

INTERVIEW MET DE MAKER
Door Clara Vermeersch en Benjamin Dalle – april 2012
Wat zette je er toe aan documentaires te gaan maken?
Aan het begin van mijn filmopleiding dacht ik vooral in de richting van fictie verder te
gaan, maar om mijn grote interesse voor échte mensen en hun verhalen, die er altijd al
geweest was, kon ik niet heen. Documentaires maken voelt veel natuurlijker aan, ik kan
er mijn empathie en leergierigheid in kwijt.
Wat wil je als documentairemaakster bereiken bij de kijkers?
De rode draad die doorheen de meeste van mijn documentaires loopt, is een verhaal
brengen rond een thema waar vaak veel misvattingen over bestaan. Ik wil mensen als
mensen laten zien en niet als één of andere curiositeit. De hokjes waarin mensen soms
in gestopt worden, die tracht ik open te breken. Zo maakte ik tijdens mijn opleiding
documentaires over de transseksuele Ulrike, campingbewoners, de ziekte van Parkinson,
… Ook in mijn afstudeerproject vind je die drang terug. Inhoudelijk, maar evengoed door
de manier van werken op zich. Het feit dat ik in mijn eentje met duur materiaal in een
township zonder incidenten kon rondlopen, doorbreekt ook al het clichébeeld dat over
Zuid-­‐Afrika bestaat.
Films maken is soms confronterend, heeft dat jouw blik op de wereld ook al
veranderd?
Absoluut, dat maakt het juist zo interessant. Soms begin ik zelf aan een documentaire
omdat ik een bepaald beeld heb over mensen of een situatie. Langzamerhand kom ik
dan steeds meer te weten en wordt mijn beeld veel breder. Dat hoop ik natuurlijk ook
bij de kijkers te bereiken. Mijn films moeten eye-­‐openers zijn, zonder een bepaalde
waarheid te gaan claimen.
Wat wou je bereiken met deze film?
Zoals reeds gezegd wil ik graag laten zien dat een beeld of situatie niet altijd is wat je
denkt. Neem nu Kliptown: vanop de brug zie je enkel daken gemaakt uit golfplaten en de
gemeenschappelijke waterkranen: een armoedige indruk. Wanneer je de wijk
binnenstapt, is de sfeer er volledig anders dan wat je van de bovenkant ziet: het is er
gezellig en kleurrijk, hoewel je nooit om de armoede heen kunt. Binnen die context wil
ik graag twee kanten van een verhaal laten zien: enerzijds dat van enkele mensen die in
de wijk wonen of gewoond hebben, anderzijds dat van de gidsen die vol liefde voor hun
8

job de toeristen zoveel mogelijk aspecten van een township willen tonen. Toch is er iets
dat botst in die situatie, ondanks het feit dat alle partijen het goed bedoelen. Ik wil die
botsing laten zien, maar ook het verhaal erachter zoeken.
Kon je tijdens je verblijf in Soweto objectief blijven?
Dat was één van de moeilijkste aspecten aan dit project. Het initiële idee was een film te
maken over de vooroordelen die wij in het Westen vaak hebben over Afrika en de
manier van leven daar. Ik wilde graag stereotypen doorbreken en mensen doen
nadenken over hun blik op de wereld. Het probleem was echter dat ik me daar zodanig
op ging focussen, dat ik zelf vanuit een bevooroordeelde blik aan de opnames ben
gestart. Ik wist heel goed dat ik de inwoners niet in een slachtofferrol wilde duwen en de
toeristen niet als schuldigen wilde aanwijzen, maar onbewust is het daar toch naartoe
geëvolueerd. Tijdens de montage voelde ik aan dat dit niet goed zat en heb ik beslist om
het jaar erop terug te keren en op een andere manier te werk te gaan. Ik ben uiteindelijk
zonder crew teruggekeerd met het idee portretten te maken over mensen die in de
sloppenwijk wonen enerzijds en over enkele tourguides anderzijds, in plaats van een
bepaalde boodschap na te streven. Op die manier heb ik veel meer bereikt en heb ik
respect gekregen voor beide partijen. Ik wilde ook wel geen objectieve reportage gaan
maken. Het is de bedoeling dat de kijker echt voelt dat het mijn eigen kijk op de situatie
is. Iedereen mag de film op zijn eigen manier interpreteren.
Ondervond je weerstand van de bevolking? Waren er mensen die expliciet wel of
niet wilden meewerken aan het filmproject?
De grootste weerstand die ik ter plaatse ondervond, was ikzelf. Zeker tijdens de eerste
opnameperiode: hoewel ze mij en mijn crew meteen accepteerden, worstelde ik heel erg
met twijfels of ik daar nu als filmmaker of als toerist was. Achteraf heb ik mijn scriptie
over dit onderwerp geschreven en dat heeft me erg geholpen om alles te leren plaatsen.
Het is ook niet onlogisch dat je als filmmaker in dergelijke situatie met die twijfels
geconfronteerd wordt. Toen ik tijdens de tweede opnameperiode Kliptown voor het
eerst, op mijn eentje, terug bezocht, werd ik meteen geconfronteerd met de realiteit van
het leven in die wijk. Verschillende mensen vroegen me om geld, zelfs mensen die ik
vorig jaar had geïnterviewd en die zeiden dat ze niets verwachtten van toeristen die in
hun wijk kwamen rondlopen. Ook bij Sizwe, die ik volg in de documentaire, heb ik vaak
een dubbel gevoel gehad. De eerste opnamedag werd ik meteen gekatapulteerd tot t-­‐
shirtsponsor van zijn koor dat later naar mij genoemd zou worden. Dat zorgde voor veel
twijfels: geloven ze nu echt in het project, of is het voor sommigen onder hen een
9

(financiële) kans? Iedereen die ik tegenkwam en over de film vertelde, was wel van
mening dat ik met de film dingen zou kunnen veranderen, voornamelijk aan de huizen
waarin ze wonen. Het moeilijke was dat ik besefte dat ik als Belgische niets concreet zou
kunnen veranderen aan hun situatie, maar dat ik wel gezien werd als iemand die hen
kwam helpen.
Je bent jong, een vrouw en komt uit België. Hoe was de houding van de mensen
daar ten opzichte van jou als persoon?
Ik denk dat het geen toeval is dat de hoofdpersonages in de documentaire allemaal
mannen zijn (lacht). De acceptatie van mij als persoon ligt aan verschillende zaken.
Enerzijds is er de complexe geschiedenis van Soweto in Zuid-­‐Afrika als land: je moet
weten dat in deze township leiders als Nelson Mandela en Desmond Tutu de strijd tegen
de apartheid hebben ingezet. Pas in 1994 werd de apartheid in Zuid-­‐Afrika afgeschaft.
Dat blanken een bezoek komen brengen aan Soweto, is voor heel wat inwoners een
grote eer. Heel veel werd mij gezegd dat men blij was mij, en daarmee bedoelden ze
ongetwijfeld blanken in het algemeen, in Soweto te zien: it means freedom has come to
our country. Bovendien werd ik vaak aangesproken door zowel mannen als vrouwen die
verbaasd waren over het feit dat ik daar alleen, als blanke én als vrouw, durfde
rondlopen. De nieuwsgierigheid langs beide kanten was groot. Mensen sloten me
sowieso makkelijk in hun armen omdat ik, in tegenstelling tot het tafereel met de bussen
dat ze dagelijks zien, wel met hen kwam praten. Het enige probleem dat ik écht omwille
van deze aspecten ondervond, was de overbezorgheid van sommige, meestal iets oudere,
mensen. Toen ik op de brug stond de filmen, was er zelfs een man die stopte en mij zijn
kaartje gaf: ‘private security company’ stond erop.
Vond je de resultaten die je behaalde verrassend of eerder een bevestiging van
wat je verwacht had te zien?
Tijdens de eerste opnameperiode zag ik zelf alleen maar wat ik bevestigd wou zien: de
perversiteit waarmee toeristen de armoede fotograferen en hun narrow-­‐minded
thinking. Maar achteraf kwam ik natuurlijk tot de vaststelling dat ik net zo gehandeld
had tegenover hen. Dat was verrassend, maar dan in negatieve zin. Toch ben ik ervan
overtuigd dat ik die eerste opnameperiode heb nodig gehad om heel bewust te kunnen
worden van mijn eigen plaats als buitenlandse filmmaker in Soweto. Het heeft me alleen
maar geholpen om tijdens de tweede opnameperiode met een open blik wél op
verrassingen te botsen.
10

Ben je van plan verder te gaan met projecten rond deze problematiek, of is dit
voor jou nu een afgewerkt project?
Het kriebelt natuurlijk om verder rond dergelijke problematieken documentaires te
gaan maken. Dat kan dicht bij huis zijn, maar ik sluit niet uit dat dat ergens op een paar
duizend kilometer van hier is. Door te reizen en het maken van documentaires poog ik
de wereld beter te begrijpen, in hoeverre dat mogelijk is natuurlijk. Volgend jaar wil ik
ook mijn extra studies Conflict and Development afronden, wat me hopelijk zal helpen in
die richting verder te gaan. Zowel Soweto als de thematiek rond toerisme blijven me nog
steeds eindeloos boeien, maar nu heb ik meer zin in nieuwe projecten die op hun beurt
mijn, en hopelijk ook andermans, ogen kunnen openen.
11

FOTO’S
12