De meeste mensen hebben een beetje van dit en een beetje ... - Fiets

36
Achtergrond
Fietsen met het hoofd erbij
www.fiets.nl / oktober 2009
Tekst: Jabik-Jan Bastiaans en Thorwald Veneberg /
Foto’s: Cor Vos
Wie ben ik?
Om sneller te fietsen, moet je niet alleen je benen sterker maken, maar
ook je hoofd. En jezelf beter leren kennen. Wielercoaches Jabik-Jan
Bastiaans en Thorwald Veneberg leggen uit hoe je dat doet.
Dankzij onze verschillende voorouders heeft
iedereen een mengsel van temperamenten.
Enkele temperamenten hebben meestal de
overhand. Het is nuttig om te weten welke dat zijn en
zo je eigen sterke en zwakke punten te kennen, want
dan kun je ze gericht trainen en verbeteren. Verschillende
methoden om temperamenten en typeringen te
bepalen, kunnen je daarbij helpen.
Daarmee kom je niet alleen meer te weten over je
eigen temperament, maar ook over het temperament
of persoonskenmerk van je collega-fietsers. Wat zijn
hun zwakke en sterke kanten? Op de fiets kun je die
inzichten gebruiken om jouw fietsclubje zo sterk
mogelijk te maken.
Action typing
Een van de methoden die je kunt gebruiken, is het
zogeheten action type-systeem. Dit is ontwikkeld
door coach Peter Murphy en sportpsycholoog Jan
Huijbers. Ze zochten een hulpmiddel om atleten
beter te kunnen coachen. Hun systeem geeft aan
welke voorkeuren mensen hebben voor bepaald
gedrag of bepaalde gedragskenmerken. Action typing
is geen methode om mensen in hokjes in te delen, wel
een om ze beter te begrijpen.
De meeste mensen hebben geen uitgesproken
voorkeur. Ze hebben een beetje van dit en een beetje
van dat. In action type wordt een indeling gemaakt
op basis van een aantal onderwerpen. Hoe richt
iemand zijn aandacht, introvert of extravert? Hoe
neemt iemand informatie op, intuïtief of zintuiglijk?
Hoe neemt een persoon beslissingen, op basis van
denken of op basis van voelen? En als laatste, hoe
staat iemand ten opzichte van de omgeving,
gecontroleerd of afwachtend? Uiteindelijk komen
daar een aantal hoofdtyperingen uit: rationalisten,
idealisten, wachters en vaklui.
Murphy zelf is een idealist. Dat wil zeggen dat hij een
voorkeur heeft voor een omgeving waarin mensen
leren, groeien en beter worden. Hij kan een katalysator
zijn en hij is met name een coach op het menselijke
vlak. Dat betekent dat hij eerst naar de mensen
kijkt en dan pas naar de resultaten. Dat kan ook een
nadeel zijn. Maar omdat hij weet waar zijn voorkeuren
liggen, heeft hij geleerd om zijn aandacht ook op
de resultaten te richten.
Andere type mensen richten zich eerst op de
resultaten en dan op de mensen die verantwoordelijk
zijn voor de resultaten. Voor dit type mensen, de
rationalisten, is het juist zinvol om te leren ook
aandacht voor het menselijke te hebben.
Het zelfinzicht dat deze methode geeft, kan je helpen
om je anders te gaan gedragen dan je normaal zou
doen, op die momenten waarop dat nodig is. Een
voorbeeld: stel iemand heeft de voorkeur om
nauwkeurige bewegingen met rechts uit te voeren. Er
zijn situaties waarin het heel handig kan zijn om ook
je linkerhand te hebben ontwikkeld, bijvoorbeeld als
de rechterpols gebroken is. Zo is het ook met
gedragsvoorkeuren. In een wisselende omgeving en
bij wisselende omstandigheden is het goed om ook je
niet-voorkeursgedrag te kunnen gebruiken. Een
wielrenner kan een voorkeur voor een vlakke weg
hebben. Als hij plots een berg voorgeschoteld krijgt,
presteert hij beter als hij geleerd heeft om ook in de
bergen te fietsen. Hij heeft dan geleerd om iets uit te
voeren wat niet zijn voorkeur heeft.
Ook op andere plekken, zoals in het bedrijfsleven,
komt inzicht in je gedragsvoorkeuren van pas. Als je
niet van een strakke planning houdt, moet je geen
baan aannemen waarin dat juist wordt gevraagd.
Maar als je weet dat een strakke planning niet je
sterkste kant is, dan kun je die kant wel verder gaan
ontwikkelen.
Murphy en Huijbers zijn uitgegaan van een hoofdindeling
in de al genoemde vaklui, wachters, idealisten
en rationalisten. Onder die vier hoofdgroepen
hebben ze zestien verschillende type mensen
Achtergrond
Angstaanjangend, ook voor profs: de afdaling. Met goede mentale coaching kun je angst overwinnen
beschreven. Zulke indelingen van mensen zijn al heel oud. Ze zijn onder
andere beschreven door Jung, de grondlegger van de analytische
psychologie. Murphy en Huijbers hebben dit concept gemoderniseerd en
uitgebreid. Ze hebben de motorische stijl en de aandachtsstijl van
mensen toegevoegd. Want de manier waarop mensen zich bewegen,
verschilt en dit blijkt een correlatie te hebben met welk psychologisch
type ze zijn. Bij elke typering hoort een bepaalde manier van bewegen.
En door al die inzichten bij elkaar te brengen ontstaat een vrij compleet
beeld van hoe een sporter in elkaar zit en hoe je met hem of haar kunt
werken.
De meeste mensen hebben een beetje van dit
en een beetje van dat
Beter coachen
Hoe gebruiken coaches action typing om sporters nog beter te kunnen
begeleiden? Een voorbeeld: stel je een coach voor die zowel een vakman
als een wachter begeleidt. Wanneer de coach weet met welk type sporter
hij te maken heeft, kan hij zijn coachstijl aanpassen aan de sporter die
hij voor zich heeft. Een wachter wil vooral kennis en structuur. Hij wil
graag duidelijke planningen, die het liefst al weken tevoren vaststaan.
En liever niet al te veel afwijken van deze planning, want een wachter
heeft graag dat alles zo loopt als gepland. Een wachter is dus gebaat bij
een volledig uitgewerkt trainingsschema (zoals je ook in de FietsCoach
vindt, de bijlage van Fiets aan het eind van het jaar). Daar kan de coach
dan rekening mee houden. Diezelfde coach zal bij de vakman juist niet
met een al te strakke planning werken. Want een vakman houdt zijn
opties graag open. Zaken die ver van tevoren duidelijk zijn, vindt hij
saai. Een vakman houdt juist van vernieuwing en uitdagingen.
Een vakman wijkt liever af van het gebaande pad en vaart wel bij alles
waar spanning bij komt kijken. Wedstrijdjes, uit de hand gelopen
groepstrainingen, heerlijk vindt de vakman die.
www.fiets.nl / oktober 2009 37

38
Achtergrond
Als sporter kun je de methode gebruiken om jezelf beter te leren kennen
en verder te ontwikkelen. Ben je een vakman, dan is voor jou de
uitdaging om wat meer structuur in je training aan te brengen, met
behoud van de spanning en sensatie. De uitdaging voor de wachter is om
goed om te gaan met zaken die anders uitpakken dan tevoren gepland.
Harmonie en dynamiek
Misschien vraag je je af welk type ideaal is als wielrenner. Maar zo’n
ideale typering voor wielrenners is niet te geven. In het peloton kom je
dan ook alle types tegen. Hooguit komen sommige typeringen vaker
voor dan andere. Welke voorkeur het meest geschikt is, hangt af van de
omgeving en de omstandigheden. De vaklui bijvoorbeeld zijn meer
bereid om risico te nemen. Vaklui zullen dus eerder een voorkeur hebben
voor afdalingen en een ruig landschap. De wachters zijn berekenend en
houden van een overzichtelijk parcours.
Fietsers onderling hebben ook baat bij action typing. Een mengeling van
temperamenten binnen een fietsgroep geeft bijna altijd het beste
resultaat. Verschillende typeringen in een groep geeft naast harmonie
ook dynamiek. Voor iedere situatie is wel iemand geschikt. Kijk maar
naar een willekeurig trainingsweekend. Je hebt de mensen die direct
alles regelen, de mensen die alleen maar meefietsen en de mensen die
overal over nadenken. Als je alleen maar meefietsers in jouw groepje
hebt, komt er misschien zelfs helemaal geen trainingsweekend. Het is de
kunst om jouw fietsgroep complementair en aanvullend te maken door
diversiteit. Kortom, kies zelf je trainingsmakkers en je kunt niet
verliezen.
Een andere manier om meer uit je eigen mogelijkheden te halen, is het
zogenoemde neurolinguïstisch programmeren (NLP). Deze populaire
methode van mentale training is heel praktisch en goed toe te passen in
het wielrennen. NLP gaat uit van het principe dat elke ervaring
subjectief is. De ervaring kan worden beïnvloed door taal. Een goed
voorbeeld daarvan is het ervaren van vermoeidheid. Wielrenners hebben
bijna net zoveel synoniemen voor vermoeidheid als Eskimo’s hebben
Vierkantje of kringeltje?
December 2008. Alle coaches en medewerkers waren bijeen voor een kerstborrel. Spreker
Berend Rubingh, een expert op het gebied van managementontwikkeling, hield een
spreekbeurt bij de Wielrenunie en legde alle toehoorders een vraag voor: Ben jij een
vierkantje, een rondje, een driehoekje of een kringeltje?
Iedereen gaf zijn voorkeur aan en werd pardoes in een hokje geduwd: een kringeltje staat
voor creativiteit, een cirkeltje voor een persoon die gaat voor de gezelligheid, een vierkantje
is resultaatgericht en het driehoekje tenslotte staat vooral voor sex, drugs en rock-’n-roll.
Gemompel in de zaal, er werd blijk gegeven van afkeuren of juist van herkenning. En in die
reactie schuilt veel waarheid. Een indeling in persoonskenmerken hoeft niet per se te
kloppen, maar het is een goed vertrekpunt voor een inkijkje in de menselijke psyche. Wellicht
dat je na het lezen jezelf wat beter hebt leren kennen.
www.fiets.nl / oktober 2009
Paspoort Geert Kamps
Beroep: adviseur/trainer, coach
en interim manager met
specialisatie NLP
voor sneeuw. Gevaarlijk, want een wielrenner die zegt
dat hij ‘helemaal kapot’ is, zal zich vermoeider voelen
dan een wielrenner die zegt dat hij ‘een beetje moe’
is. Dit terwijl beide wielrenners in fysiek opzicht net
zo vermoeid zijn. Met andere woorden, met de taal
die je gebruikt, kun je de vermoeidheid die je ervaart
beïnvloeden.
Met de taal die je gebruikt, kun je
de vermoeidheid die je ervaart
beïnvloeden
Een zeer oorspronkelijke manier van NLP is bijvoorbeeld
het gelletje dat wielrenners vlak voor de finish
nemen voor ‘die extra boost’. Bij navraag blijkt die
gewoonte bijna altijd ontstaan omdat ze ooit eens
een sterke wedstrijd reden en daarbij ook vlak voor
de finish zo’n gelletje namen. De renner heeft zijn
succeservaring gekoppeld aan het gelletje. Binnen
NLP wordt dat ankeren genoemd. Het gaat niet
zozeer om het gelletje (of de energie die erin zit),
maar om het overwinningsgevoel dat eraan gekoppeld
is.
De sporter kan dat gevoel ook oproepen met behulp
van een armbandje of door het opzetten van muziek.
Zo kan een wielrenner die moeite heeft met bochten
zijn bochtentechniek oefenen, net zo lang totdat het
lukt. Die succeservaring kan hij vervolgens ankeren
door een bepaald attribuut te gaan dragen, bijvoorbeeld
een polsbandje. Dit principe is ook te vergelijken
met de hond van Pavlov. Het beestje kreeg op
gezette tijden te eten, terwijl tegelijkertijd een
belletje klonk. Na enige tijd begon de hond al te
kwijlen wanneer alleen het belletje klonk, terwijl het
eten achterwege bleef. Wenselijk gedrag (het kwijlen
Paspoort Jan Huijbers
Geboren: 1948
Beroep: sportpsycholoog
van de hond en het overwinningsgevoel bij de
sporter) is na verloop van tijd te creëren, terwijl de
prikkel voor dat gevoel (het eten bij de hond en de
overwinning bij de sporter) achterwege blijft.
Het onbewuste
Coach en interim-manager Geert Kamps gebruikt
NLP bij het coachen van topsporters. “Ik ga zo naar
Limburg voor het coachen van een toprenner. Hij wil
optimaal rijden op het NK.” Geert vertelt dat de
renner in kwestie al een paar keer geweldig heeft
gepresteerd in heuvelachtige koersen. Hij vroeg de
renner welke handeling hij steeds deed in die
koersen. “Ik nam een gelletje op 25 kilometer voor de
finish”, antwoordde de renner. Dat werd de handeling
waarin de overwinningsroes werd verankerd. Het kan
ook anders. De uitspraak “Ik zag mijn ploegmaat en
toen wist ik dat het finaleplaatje klopte en ik zou
winnen”, is ook een erg mooie. De aanwezigheid van
de ploegmaat in de buurt gaf voor de renner in
kwestie aan dat hij op de juiste plek in de kopgroep
zat.
Paspoort Peter Murphy
Geboren: 1947, Hamilton
(Canada)
Beroep: expert, docent en
spreker individueel coachen en
begeleiden.
Kenny van
Hummels mentale
kracht: dag na dag
alleen, net voor de
bezemwagen
Achtergrond
Geert Kamps maakt gebruik van een andere ‘lens’ dan action typing om
de persoonlijkheid van zijn sporters te markeren. Zo verdeelt hij zijn
sporters in extern gemotiveerde en intern gemotiveerde sporters. Ook
kunnen ze procedureel zijn of juist optioneel. Procedurele atleten
houden (net als de wachters binnen action typing) van duidelijke
planningen en structuur. Optionele atleten houden de keuzes graag
open.
Geert vertelt dat hij altijd op zoek gaat naar het onbewuste in een atleet.
“Als ik een gesprek heb, let ik bijvoorbeeld goed op wat de sporter
helemaal aan het einde, bij het afscheid, vertelt. Dan let ik op het proces,
niet op de inhoud. In het proces schuilt vaak veel onbewusts.”
De action types van de twee auteurs van dit artikel zijn overigens exact
tegengesteld aan elkaar. De een is idealist (INFP) en in dat type een ‘heler’, en
de ander wachter (ESTJ) en in dat type een ‘supervisor’. Dat maakt de
samenwerking dynamisch, hoewel een flinke woordenwisseling soms niet is
uitgesloten.
Meer informatie op www.actiontype.nl en www.i-kensport.com.
Michael Boogerd
kust in La Plagne
de ketting met de
melktandjes van
zijn zoon
De spierballenfiets
van Mark
Cavendish
www.fiets.nl / oktober 2009 39