Syllabus 'geschiedenis havo/vwo 2009 (definitieve ... - Examenblad.nl

snelle afloop van de strijd. Verliezen aan soldaten werden aan dit doel ondergeschikt gemaakt.
Tijdens het beleg van Parijs stierven er ook veel Duitse militairen door de pokkenepidemie. Veel
Franse militairen lieten het leven door de beroerde situatie in de Duitse krijgsgevangenkampen.
Tijdens de oorlog zette het Rode Kruis de eerste grootschalige hulpactie op. Mobiele hulpcolonnes
trokken naar de beide kanten van het front om Franse en Duitse gewonden te verzorgen Deze
internationale organisatie was in 1864 in Genève opgericht door Henri Dunant. De aanleiding was de
bloedige slag bij Solferino in de Italiaanse vrijheidsstrijd. Vanuit het burgerlijke beschavingsideaal
wilde Dunant met vrijwilligers in een onafhankelijke internationale organisatie hulp verlenen aan alle
gewonden op het slagveld. Dit was bedoeld ter ondersteuning van de militaire geneeskundige
diensten. Het Rode Kruis wilde nadrukkelijk opereren binnen de regels van het oorlogsrecht (zie 4.6)
en stond dus haaks op het pacifisme van Florence Nightingale. Zij vond dat het leger zelf voor zijn
gewonden moest zorgen, een organisatie als het Rode Kruis zou oorlog alleen verhevigen.
3.6 Burgers en oorlog.
Veel Fransen sloegen in het najaar van 1870 voor het oorlogsgeweld op de vlucht naar Parijs en naar
andere gebieden in Frankrijk. De Franse bevolking in de bezette gebieden ging gebukt onder de hoge
kosten van de bezetting. Parijs werd zwaar getroffen door de oorlog. In de stad, waar twee miljoen
mensen opgesloten zaten, heersten wanorde, hongersnood en de pokkenepidemie. Velen sloten zich
aan bij de Nationale Garde en verkregen zodoende wapens om de stad te verdedigen. De voorlopige
regering maakte zich zeer ongerust over de bedreiging van dit volksleger. Na afloop van de oorlog
vormde de ellende van het langdurige beleg en het wantrouwen tegen de regering een vruchtbare
bodem voor een opstand van de nog gewapende Parijse arbeiders. De opstandelingen kozen een
radicaal bestuur: de Commune van Parijs. Deze riep de stad uit tot een onafhankelijk gebied, waarin
vergaande maatschappelijke gelijkheid zou worden doorgevoerd. Een tweede beleg van de stad
volgde. Meer dan 20.000 Parijzenaars lieten het leven bij de straatgevechten. Karl Marx was onder de
indruk van de volksopstand. Hij beschouwde deze strijd als een voorloper van de internationale
revolutie.
3.7 Pers en propaganda
In beide landen werd de oorlog aanvankelijk volledig gesteund door de pers. Het betrof een strijd om
de nationale eer. Oorlogscorrespondenten volgden de legers op de voet. Hun artikelen versterkten het
vijandbeeld. De oorlog werd aan beide kanten beschreven als een strijd voor christelijke waarden
tegenover de onbeschaafde vijand. De val van het keizerrijk zorgde in Frankrijk voor persvrijheid en
minder eensgezindheid over de oorlog. In Parijs verschenen allerlei linkse vlugschriften. Na de eerste
successen werd de oorlog in de Duitse pers vooral beschreven als een bijdrage aan de Duitse
eenwording. Tegenvallende prestaties van de Zuid-Duitse bondgenoten werden verzwegen. In
populaire tijdschriften zoals ‘Kladderadatsch’ en ‘Le Charivari’ verschenen spotprenten over de oorlog.
3.8 Gevolgen van de oorlog
In Frankrijk kende de oorlog een heftige nasleep in de Commune van Parijs. Daarnaast was er
algemene onvrede over het gekrenkte nationale prestige en het gebiedsverlies. Dit leidde in Frankrijk
tot de revanchegedachte. Na de vrede kreeg het nieuwe keizerrijk Duitsland de suprematie op het
vasteland van Europa. De met zoveel succes gevoerde oorlogen, het demografische gewicht en de
economische groei na de eenwording versterkten de Duitse trots. De status van het leger nam toe.
Militaire deugden werden civiele deugden.
De meeste geïndustrialiseerde landen probeerden de legerorganisatie aan te passen aan het Duitse
model. In navolging van Duitsland werd de algemene dienstplicht ingevoerd. Aan het hoofd van de
legers werden generale staven geplaatst, die het strategische en tactische denken van Duitsland als
voorbeeld stelden. Een groot gevaar daarbij was het volstrekte vertrouwen in de kracht van offensieve
tactiek. Dit zou blijken in latere oorlogen, vooral in de Eerste Wereldoorlog.
4. De Eerste Wereldoorlog
4.1 Aanleiding en oorzaken van de Eerste Wereldoorlog
Op 28 juni 1914 werd in Serajevo in Bosnië-Herzegovina de Oostenrijkse troonopvolger Frans
Ferdinand vermoord. De daaropvolgende Balkanoorlog, was de derde in een reeks. Oostenrijk-
Hongarije trok ten strijde tegen Servië. Dit conflict escaleerde tot een wereldoorlog. Diplomatie kon
een Europese oorlog niet meer voorkomen, zoals in eerdere Balkancrises of koloniale conflicten wel
het geval was.
Deze syllabus bevat twee stofomschrijvingen geschiedenis voor het CE in 2009 voor havo en vwo.
Beiden zijn definitief door de CEVO vastgesteld.
17