Inkijk exemplaar - E-bookweb.nl

3. Sitestructuur en navigatie
103

Internetadressen
IP-adressen en het DNS
Elke computer die is verbonden met het internet,
heeft een tijdelijk of vast IP-adres.
Het Internet Protocol of IP is het protocol
dat wordt gebruikt voor het adresseren
van clients en servers. Dit protocol zorgt er
onder andere voor dat de webpagina die u
opvraagt, op uw computer verschijnt en niet
op die van een collega of een buurman.
IP-adressen zijn lastig te onthouden nummers
zoals 66.249.93.104; IP-adressen worden
dan ook wel IP-nummers genoemd. Een van
de oudste systemen om het web gebruikersvriendelijker
te maken, is het Domain Name
System of DNS. Het DNS is een databasesysteem
waarin domeinnamen en hostnamen
zijn gekoppeld aan IP-adressen. Dankzij het
DNS kunnen internetgebruikers gemakkelijke
adressen zoals http://www.google.com/ in
plaats van http://66.249.93.104/ gebruiken.
Hoofddomein
Domein
Subdomein
Protocol
Directory
Subdirectory
Bestandsnaam
y Hoofdonderdelen van een internetadres of URL (uniform resource locator)
Domeinnamen
Een domain name of domeinnaam is het
gedeelte example in een internetadres zoals
http://www.example.com/ (zie onderstaande
afbeelding). Een adres zoals www.example.
com is geen domeinnaam, maar een hostnaam
(zie ‘Hostnamen’ verderop).
Domeinnamen zijn altijd onderdeel van een
bepaald top-level domain (TLD) of hoofddomein.
Bijvoorbeeld in de domeinnaam
example.com is een .com een hoofddomein.
Een hoofddomein kan een generic top-level
domain (gTLD) of algemeen hoofddomein zijn
zoals .com of .org. Een hoofddomein kan ook
een country-code top-level domain (ccTLD)
of geografisch hoofddomein zijn zoals .nl voor
Nederland en .be voor België. In tabel 3.1
vindt u een selectie van de belangrijkste
TLD’s.
104 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

Tabel 3.1: Veelgebruikte gTLD’s en ccTLD’s
TLD Betekenis
.aero Lucht- en ruimtevaartindustrie
.be België
.biz Bedrijven
.com Commerciële bedrijven
.coop Coöperaties
.de Duitsland
.edu Hoger onderwijs dat is erkend in de Verenigde Staten
.eu Europa
.fr Frankrijk
.gov Overheidsinstantie van de Verenigde Staten
.int Internationale organisaties
.mil Ministerie van Defensie van de Verenigde Staten
.museum Musea
.net Internetorganisaties en internetbedrijven
.nl Nederland
.nu Niue, vaak misbruikt als het woordje ‘nu’, zoals in ‘hier en nu’
.org Niet op winst gerichte organisaties
.pro Artsen, juristen (advocaten en notarissen) en accountants
.tv Tuvalu, vaak misbruikt in de betekenis ‘televisie’
Voor internationale bedrijven kunt u het
beste .com gebruiken. Voor internationale
non-profitorganisaties is .org de beste keuze.
De gTLD’s .com en .org zijn verreweg het duidelijkst
voor internetgebruikers. Voor nationaal
opererende organisaties zijn de ccTLD’s
met landcodes het beste alternatief: .nl voor
Nederland en .be voor België.
Toevallig lijken enkele ccTLD’s op Nederlandse
woorden. De voltallige bevolking
van het Polynesische eilandje Tuvalu (.tv) in
de Stille Oceaan, ongeveer 12 000 mensen,
schijnt zich te hebben gespecialiseerd in alles
dat wereldwijd met televisie te maken heeft.
Sitestructuur en navigatie
Steeds meer bedrijven schijnen zich officieel
te vestigen op Niue (.nu), een Polynesisch
eiland ergens ten noordoosten van Nieuw-
Zeeland. Gebruik deze hoofddomeinen liever
niet. Gewoon .com, .nl of .be is duidelijker
voor Nederlanders en Belgen.
Gebruik ccTLD’s met landcodes zoals .nl voor
Nederland en .fr voor Frankrijk liever niet voor
talen. Taalgrenzen lopen heel anders dan landsgrenzen.
Een betere oplossing voor een meertalige
website is een extra directoryniveau voor
de taal, bijvoorbeeld www.example.be/nl/ voor
het Nederlands en www.example.be/fr/ voor
het Frans.
105

Merknamen en handelsnamen
Er bestaat een hinderlijk verschil tussen het
merkenrecht en het recht om een bepaalde
domeinnaam te registreren. In Nederland en
België kunnen merknamen uitsluitend worden
gedeponeerd voor een selecte categorie
producten of diensten (bij het BBIE op www.
boip.int). Daardoor kan een ander bedrijf
dezelfde merknaam deponeren voor andere
producten of diensten.
Een goed praktijkvoorbeeld is de merknaam
Dove, die zowel wordt gebruikt voor personal
care door Unilever (www.unilever.nl) als
voor ijs en chocolade door Mars (www.mars.
nl). Een domeinnaam kan per hoofddomein
echter slechts één keer worden gebruikt.
Daarom geldt bij domeinnamen ‘wie het
eerst komt, het eerst maalt’: de merkhouder
die de domeinnaam dove.nl als eerste registreert,
geeft andere merkhouders het nakijken.
Beide merkhouders hebben het nakijken
als bijvoorbeeld een duivenfokker of een producent
van gehoorapparaten dove.nl al heeft
geregistreerd, want ook dat is toegestaan.
Het merkenrecht geldt niet voor persoonsnamen,
omdat verschillende personen toevallig
hetzelfde kunnen heten. In Nederland mag
iedereen onder zijn of haar eigen naam een
bedrijf voeren. Bijvoorbeeld ene Piet Pietersen
mag een bedrijf starten onder de handelsnaam
Pietersen B.V., zelfs als er in dezelfde
plaats al ene Jan Pietersen actief is onder
de handelsnaam Pietersen B.V. Hiervoor
geldt helemaal ‘wie het eerst komt, het eerst
maalt’. Als de domeinnaam pietersen.nl al is
geregistreerd, hebben alle andere Pietersen
B.V.’s en Pietersen N.V.’s het nakijken. Een leuk
praktijkvoorbeeld is de tiener Mike Rowe, die
tot grote frustratie van Microsoft de domeinnaam
mikerowesoft.com gebruikte.
Voor algemene omschrijvingen van producten
of diensten geldt eveneens dat ze nauwelijks
zijn te claimen. Als bijvoorbeeld een
reisbureau met de handelsnaam Pietersen
B.V. de domeinnaam pietersen.nl heeft geregistreerd,
kan iemand anders met de achternaam
Pietersen van start gaan met een concurrerend
reisbureau met de bedrijfsnaam
Pietersen Reizen B.V. en de domeinnamen
pietersenreizen.nl en pietersen-reizen.nl met
een streepje. Het zelfstandig naamwoord reizen
is een dermate algemene toevoeging dat
de oudere Pietersen B.V. nauwelijks iets kan
ondernemen tegen een nieuwe concurrent
met de bedrijfsnaam Pietersen Reizen B.V. en
de domeinnaam pietersenreizen.nl.
Om domeinnaamconflicten voor te zijn, kunt
u het beste eerst zo veel mogelijk logische varianten
van een bedrijfsnaam inschrijven als
handelsnamen bij de Kamer van Koophandel
(www.kvk.nl). Hiervoor is slechts een kleine
administratieve handeling nodig. Om bij het
vorige voorbeeld te blijven: een reisbureau
met de officiële, statutaire bedrijfsnaam Pietersen
B.V. kan zich laten inschrijven onder
handelsnamen zoals Pietersen Reizen, Pietersen
Vakanties, Pietersen Travel, Reisbureau
Pietersen en Reisburo Pietersen. Om domeinnaamkapers
voor te zijn, kunt u vervolgens
zo veel mogelijk varianten van deze handelsnamen
laten registreren als domeinnamen.
U kunt verschillende domeinnamen allemaal
laten verwijzen naar één website. Hiervoor is
slechts een kleine ingreep nodig in het DNS
(Domain Name System). Daarvoor rekenen
hostingproviders helemaal niets of hooguit een
paar tientjes administratiekosten. Als een provider
of bureau hiervoor een paar honderd euro
rekent, wordt u een poot uitgedraaid.
106 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

Hostnamen
De host name of hostnaam is de naam van
de server die verzoeken van clients beantwoordt
via onder andere het HTTP (Hypertext
Transfer Protocol). Letterlijk vertaald is
een host een ‘gastheer’. De hostnaam wordt
ook wel de server name of servernaam genoemd.
Bijvoorbeeld www.example.com is
een hostnaam of servernaam — en géén domeinnaam.
Het derde gedeelte van de hostnaam is een
eventueel subdomein, dat vooraan staat
omdat de hostnaam van rechts naar links
wordt gelezen. Voor websites wordt meestal
www van World Wide Web gebruikt, zoals in
www.example.com. Voor internetgebruikers
is www het duidelijkste subdomein.
Misschien vraagt u zich af waarom ik in een
Nederlandstalig boek toch Engelstalige voorbeelden
zoals example.com gebruik. De reden
is dat zelfs hiervoor een internetstandaard bestaat.
Request for Comments 2606 (RFC 2606),
Reserved Top Level DNS Names, reserveert
domeinnamen zoals example.com en example.
org voor documentatie (Eastlake en Panitz,
1999). Deze gereserveerde namen voorkomen
dat iemand die een voorbeeld raadpleegt, onbedoeld
op een bestaande website belandt. Als
u wilt voorkomen dat gebruikers op een ‘foute’
site belanden, kunt u zelf in voorbeelden ook
beter example.com gebruiken.
Praktisch gezien is een subdomein meestal
een directory of map (folder) op de webserver.
Meestal heeft die directory bovendien
precies dezelfde naam als het subdomein,
bijvoorbeeld de directorynaam www bij het
subdomein www.example.com.
Sitestructuur en navigatie
Bij grote websites kan het zinvol zijn subdomeinen
op te zetten voor verschillende
subsites, onderdelen van een website die zijn
te gebruiken als aparte websites. U kunt bijvoorbeeld
shop.example.com gebruiken voor
online verkopen en support.example.com
voor productondersteuning. Voor onervaren
internetgebruikers zijn dergelijke subdomeinen
soms lastig. Een aparte directory is voor
hen iets gemakkelijker, bijvoorbeeld www.
example.com/support in plaats van support.
example.com. Microsoft gebruikt een combinatie
van beide systemen (zie de volgende
pagina).
Met of zonder www?
Over het nut van het subdomein www zijn de
meningen verdeeld. Moet u nu http://www.
example.com/ of http://example.com/ gebruiken?
Het weglaten van www heeft een praktisch
voordeel: http://example.com/ is korter
en gemakkelijker in te voeren in de adresbalk.
Een domeinnaam zonder subdomein
is bovendien gemakkelijker te positioneren
als duidelijke merknaam. Bijvoorbeeld de
Amerikaanse nieuwszender CNN maakt al
jaren reclame voor „CNN dot com” en is dus
te vinden op http://cnn.com/ (zie ook pagina
110).
Daar staat tegenover dat de meeste internetadressen
van websites beginnen met www.
Veel internetgebruikers verwachten daarom
dat een website is te vinden op een subdomein
zoals www.example.com en een internetadres
zoals http://www.example.com/. In
drukwerk en bijvoorbeeld de belettering van
vrachtwagens of televisiereclames is www.
example.com ook beter herkenbaar als internetadres.
Voor ervaren internetgebruikers
107

Microsoft (www.microsoft.com) heeft
een van ’s werelds grootste websites. Een
stelsel van subdomeinen en directory’s
houdt de website toch redelijk overzichtelijk
voor gebruikers.
Bezoekers van andere domeinen worden
met een redirect automatisch omgeleid
naar www.microsoft.com. Wie bijvoorbeeld
het domein microsoft.nl of het
subdomein www.microsoft.nl bezoekt,
wordt omgeleid naar www.microsoft.com/
netherlands/ voor de Nederlandstalige
subsite van Microsoft Nederland.
Dit systeem is niet overal even logisch of
duidelijk. Voor bezoekers uit Vlaanderen
is www.microsoft.be voor België en www.
microsoft.be/nl/ voor Nederlands duidelijker
dan www.microsoft.com/belux/nl/
met de rare afkorting „Belux” voor België
en Luxemburg. Daarnaast is het systeem
niet consistent doorgevoerd: voor Microsoft
Windows wordt www.microsoft.com/
windows/ gebruikt, maar voor Microsoft
Office office.microsoft.com.
y Microsoft Belux in het Nederlands:
www.microsoft.com/belux/nl/
y Microsoft, ook via microsoft.com:
www.microsoft.com
y Microsoft Nederland, ook via www.microsoft.nl:
www.microsoft.com/netherlands/
y Microsoft Belux in het Frans:
www.microsoft.com/belux/fr/
108 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

y Zoeken op Microsoft.com:
search.microsoft.com
y MSDN (Microsoft Developer Network):
msdn.microsoft.com
y Microsoft Windows:
www.microsoft.com/windows/
Sitestructuur en navigatie
y Microsoft Update:
update.microsoft.com
y MSDN Library:
msdn.microsoft.com/library/
y Microsoft Office:
office.microsoft.com
109

geldt tot slot dat http://example.com/ zeker
niet altijd gemakkelijker is in te voeren dan
het langere http://www.example.com/: webbrowsers
kunnen namelijk de nog kortere
invoer example automatisch aanvullen tot
http://www.example.com/ door na het typen
op Ctrl+Enter in plaats van Enter te drukken.
Gebruik geen variant van www, zoals www3 of
www‑3 voor een website van de derde generatie
of de derde versie van een site. Gewoon
www is altijd duidelijker.
Deze discussie is een goed voorbeeld van een
usabilityprobleem dat met wat kennis van
internettechnologie helemaal geen probleem
blijkt te zijn. U kunt een website gewoon toegankelijk
maken via zowel www.example.com
als example.com. Dat is zelfs de beste oplossing,
omdat het niet uitmaakt of gebruikers
nu wel of niet www gebruiken. Hiervoor bestaan
drie oplossingen:
+ U kunt een website permanent beschikbaar
maken via zowel een hoofddomein
zonder www als een subdomein met www.
Bijvoorbeeld de Nederlandse nieuwssite
NU.nl is zowel op http://nu.nl/ als http://
www.nu.nl/ te vinden.
+ U kunt een redirect gebruiken om webbrowsers
automatisch om te leiden of
door te verwijzen naar een ander subdomein.
Gebruikers die bijvoorbeeld zoekmachine
Ilse bezoeken via http://www.ilse.
nl/, worden door de webserver automatisch
doorverwezen naar http://ilse.nl/.
+ Voer een redirect uit van de subdomeinen
ww en wwww naar bijvoorbeeld het
subdomein www. Dit helpt gebruikers die
een w te veel of te weinig typen.
y U moet een website toegankelijk maken via een
hostnaam met én zonder het subdomein www. Er
bestaat niet één optimale oplossing: u moet beide
mogelijkheden ondersteunen.
Nieuwssite CNN.com leidt bezoekers van http://
cnn.com/ zonder www automatisch om naar
http://www.cnn.com/ met www (boven). Zoekmachine
Ilse leidt omgekeerd bezoekers van http://
www.ilse.nl/ met www juist automatisch om naar
http://ilse.nl/ zonder www (onder). Verwacht niet
dat de gemiddelde internetgebruiker dit verschil
begrijpt, dus ondersteun beide varianten.
110 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

y VRT: http://www.vrt.be/vrt_master/vrt_homepage/index.shtml
y Canvas: http://www.canvas.be/canvas_master/home/c_homepage/index.shtml
y Eén: http://www.een.be/televisie1_master/home/e_homepage/index.shtml
y Sporza: http://www.vrtnieuws.net/nieuwsnet_master/versie2/sporza/nnII_sporza_start/index.shtml
De homepage van een website moet zijn te vinden
via een internetadres met alleen een hostnaam in
de vorm http://www.example.com/ met www of
http://example.com/ zonder www. U mag daaraan
een bestandsnaam toevoegen, zoals http://www.
example.com/home.html voor HTML, http://www.
example.com/index.php voor PHP of http://www.
example.com/default.aspx voor ASP.NET.
Sitestructuur en navigatie
De Vlaamse VRT (www.vrt.be) maakt er een potje
van door de homepages van haar merken verschillende
directoryniveaus diep te verbergen. Voor
bijvoorbeeld de homepage van Canvas is kortweg
http://www.canvas.be/ de beste keuze. Er worden
nodeloos directory’s gebruikt voor sjablonen
(canvas_master) en voor de homepage (home/
c_homepage).
111

Waar ben ik?
Navigatie in vier vragen
De internetterm navigatie heeft verschillende
betekenis. De term verwijst in de eerste
plaats naar navigeren: de handelingen die gebruikers
uitvoeren om zich door een website
te verplaatsen en een bepaalde webpagina te
bereiken als plaats van bestemming. De term
navigatie verwijst in de tweede plaats naar
onderdelen van webpagina’s die gebruikers
daarbij bedienen, in het bijzonder verschillende
soorten hyperlinks. Deze tweede betekenis
wordt vaak bedoeld in samenstellingen
zoals hoofdnavigatie en broodkruimelnavigatie.
Voor navigatie zijn vanuit het gebruikersperspectief
van usability vier vragen van belang:
1. Waar ben ik?
2. Waar kan ik heen gaan?
3. Waar ben ik al geweest?
4. Hoe kom ik daar?
Deze vier navigatievragen zijn dingen die gebruikers
zich bewust of onbewust afvragen
bij het surfen op het web en het doorkruisen
van webpagina’s van een website. Voor website-usability
zijn de vragen echter niet eens
zo interessant, maar vooral de vele antwoorden
op de vragen.
U bevindt zich hier
Navigatie begint voor veel internetgebruikers
met de vraag: ‘Waar ben ik?’ Plaatsbepaling
of positiebepaling is belangrijk voor het
kiezen van een geschikte route. We kunnen
dit navigatieprobleem vergelijken met kaartlezen.
Als u niet weet waar u bent, kunt u
onmogelijk een geschikte route uitstippelen,
zelfs niet als u precies weet waar u naartoe
wilt gaan. Elke webpagina moet daarom op
een of andere manier duidelijk ‘U bevindt
zich hier’ zeggen, precies zoals informatiezuilen
en straatnaamborden langs de weg.
Zelfs als een gebruiker al vele minuten in de
weer is met een website en heel doelgericht
zelf een webpagina heeft geopend, moet uit
die webpagina duidelijk blijken waar de gebruiker
zich precies bevindt. Het kortetermijngeheugen
van de mens is bijzonder kort.
Met ons kortetermijngeheugen onthouden
we informatie geen dag, geen uur en zelfs
geen minuut, maar slechts twintig seconden.
Informatie die niet wordt herhaald in
het kortetermijngeheugen of opgeslagen in
het langetermijngeheugen, gaat verloren.
Hierdoor vergeten gebruikers na ongeveer
twintig seconden bijvoorbeeld vaak op welke
hyperlink ze hadden geklikt, welke rubriek ze
hadden geopend of zelfs op welke website ze
zich bevinden. De navigatievraag ‘Waar ben
ik?’ is dan een onvermijdelijk gevolg.
Logo
Een logo is boven op elke webpagina meldt
gebruikers het duidelijkst op welke website
zij zich bevinden. Bedrijven kunnen hiervoor
het beste het bedrijfslogo gebruiken.
Een woordmerk met tekst is beter dan alleen
een beeldmerk met een afbeelding. Is het
logo een beeldmerk, voeg daaraan dan de
naam van de organisatie of de site toe.
112 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

Hoofdnavigatie
Site-id met logo,
naam en slogan
y Uitzendinggemist.nl geeft een duidelijk antwoord
op de navigatievraag: ‘Waar ben ik?’ De
paginatitel, het internetadres, de site-id en een
favicon dat gelijk is aan het logo zeggen allemaal:
‘U bevindt zich hier!’
Toch bevat dit navigatieontwerp twee hinderlijke
usabilityfouten. Het logo linksboven op webpagina’s
was geen hyperlink naar de homepage (een
fout die inmiddels is verholpen). Veel gebruikers
verwachten dat ze op het logo van een site kunnen
klikken om de homepage te openen. Bij een
logo met de internetnaam „Uitzendinggemist.nl” is
het zelfs nóg vanzelfsprekender dat de afbeelding
rechtstreeks leidt naar http://www.uitzendinggemist.nl/
of http://uitzendinggemist.nl/.
Deze eerste usabilityfout wordt verergerd door een
tweede usabilityfout: de hoofdnavigatie bevat geen
hyperlink naar de homepage. Er ontbreekt een
hyperlink zoals Home, Homepage of Uitzending‑
gemist.nl. De eerste hyperlink in de hoofdnaviga-
Sitestructuur en navigatie
Paginatitel Favicon en internetadres
tie is „Omroep.nl”, maar die leidt naar een andere
website: Omroep.nl op http://portal.omroep.nl/.
Dat zijn twee usabilityfouten in één: doorklikken
naar de homepage is onmogelijk en met de eerste
en opvallendst vormgegeven hyperlink in de hoofdnavigatie
verlaten gebruikers de site.
Deze usabilityfouten zijn zo groot en zo algemeen
bekend, dat ik zeker niet uitsluit dat ze opzettelijk
zijn gemaakt: misschien zien de makers liever
dat bezoekers zich concentreren op nieuwe televisieuitzendingen
op Omroep.nl in plaats van
herhalingen op Uitzendinggemist.nl. Die ontwerpbeslissing
zouden we dan een ‘strategische keuze’
kunnen noemen. Voor gebruikers van Uitzendinggemist.nl
pakt die ‘internetstrategie’ echter ongelukkig
uit. Gebruikers moeten altijd de homepage
kunnen openen en gebruikers moeten hiertoe
altijd op het logo kunnen klikken (behalve op de
homepage). Eén site minder gebruikersvriendelijk
maken ten gunste van een andere site is een
zwaktebod.
113

U mag er nooit van uitgaan dat gebruikers
hun bezoek aan een website beginnen op de
homepage. Via zoekmachines en persoonlijke
lijsten met bladwijzers (bookmarks) of
favorieten (favorites) kunnen gebruikers binnenkomen
op elke webpagina. Daarom moet
op elke pagina duidelijk zijn op welke site de
gebruiker zich bevindt.
Misvorm een logo nooit. Een herkenbaar logo
is essentieel voor de identiteit van een website.
Veel sites bedekken hun logo ‘voor de gezelligheid’
in de wintermaanden met sneeuw. Niet
alle gebruikers zijn echter gecharmeerd van
sneeuw en sommige moeten bij het zien van
sneeuw onherroepelijk denken aan onaangename
kou.
Andere sites maken letterlijk en figuurlijk een
kerstboom van hun logo door het tijdens te
kerstdagen te behangen met kerstballen of het
rond de jaarwisseling te bestoken met vuurwerk.
Als een logo echt iets extra’s nodig heeft
of nodig moet worden ‘opgeleukt’, deugt het
logo niet. Met een nieuw logo bent u in dat
geval veel beter af dan met een misvormde versie
van het huidige logo.
y U kunt een logo het beste linksboven zetten,
maar er is geen regel zonder uitzonderingen. Op
de homepage van Google staat het logo midden
boven de webpagina, omdat de gehele webpagina
een gecentreerde lay-out heeft (boven). Op ander
webpagina’s wordt het logo echter in de linkerbovenhoek
weergegeven.
114 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

Slogan
Als blijkt dat het logo of de naam van de
website voor sommige gebruikers niet duidelijk
is, is het zinvol een tagline, slogan of
slagzin toe te voegen. Een goede slogan vat in
één zin samen waar een website om draait of
waar een organisatie voor staat. Een halve zin
met een paar trefwoorden is vaak zelfs beter
dan een hele zin.
Een goede slogan is gebruikersgericht. Het
logo mag intern gericht zijn en verwijzen
naar de eigen identiteit. Het logo hoeft alleen
een antwoord te geven op de vraag ‘Waar
ben ik?’. Een goed gekozen slogan geeft aansluitend
een antwoord op gebruikersvragen
zoals ‘Welke informatie vind ik op deze site?’,
‘Welke diensten biedt deze site?’ en ‘Wat kan
ik hier doen?’. In marketingtermen wordt dit
de propositie genoemd, het ‘aanbod’ of ‘voorstel’
aan gebruikers.
Een slogan moet daarom in de buurt van het
logo staan. U kunt de slogan ook opnemen in
het logo. De combinatie van een logo en een
slogan wordt in webdesign vaak de site-id genoemd,
een samentrekking van site identifier.
U hoeft zeker niet altijd een complete slogan
te verzinnen. Eén zelfstandig naamwoord is
vaak voldoende. Bij bedrijfsnamen zoals Jansen
& Janssen is het zinvol de bedrijfsactiviteiten
of het bedrijfstype te noemen, bijvoorbeeld
Notariskantoor of Schildersbedrijf. Het
noemen van het belangrijkste product is een
goed alternatief, bijvoorbeeld Computers of
Keukens.
Sitestructuur en navigatie
y Al deze site-id’s zijn van notarissen. De bovenste
site-id is te geheimzinnig. De andere site-id’s
maken geen geheim van de kernactiviteiten dankzij
het trefwoord „Notarissen” of „Notariskantoor”.
115

WEEKBLAD OVER RECLAME, MARKETING EN MEDIA 26 februari 2004, JAARGANG 32 NUMMER 09
Creatieve
reviews
Bureaus en
boards: van
charmant
streng tot
stronteigenwijs
24
Drie keer
kindervriend
'Goed dat kids
niet vergeten
worden. De
bladen zijn
een verrijking'
30
Heilige
tabloid
Formaatverandering
geen garantie
voor succes,
waarschuwt
Brussel
42
> Redactie/acquisitie:
020 - 5733644
> Abonnementen:
0570 - 673358
> Online:
www.adformatie.nl
> 56 pagina’s
Nederland ergert zich aan commercials
[MARKETING] Nederlanders storen
zich minder aan zinloos geweld dan
aan hinderlijke reclamefilmpjes.
Dat blijkt uit de top-25 van alledaagse
ergernissen, samengesteld op
basis van onderzoek dat Trendbox
deed voor uitgever Reader’s Digest.
Het enige wat Nederland meer stoort
dan reclame is het gebrek aan normen
en waarden in de samenleving. In het
onderzoek zegt ruim tweederde van de
ondervraagden zich te ergeren aan het
niveau van reclamespotjes, bijvoorbeeld
voor goedkoop lenen.
Ook Vea-directeur Frans Blanchard
stoort zich soms aan reclame. Met
name pop-ups en commercial breaks in
Imagocampagne
Rotterdam naar Ara
[BUREAUS] De imagocampagne van
Rotterdam is gegund aan het Rotterdamse
bureau Ara. De presentatie van
dat bureau werd verzorgd door freelance
strateeg Andy Mosmans (ex-partner
FHV) en Ara’s creatief directeur Jaap
Toorenaar. Catrien Ketting, woordvoerder
namens de gunningscommissie, kan
nog geen bijzonderheden geven over de
creatieve lijn die door het winnende
bureau is uitgezet. De competitie om
het prestigieuze Rotterdamse account,
waaraan ook Amsterdamse bureaus
meededen, is volgens Ketting ‘absoluut
eerlijk’ verlopen. Volgens haar was de
beslissing voor het concept van Ara
‘unaniem, zelfs zonder veel discussie’.
Wel heeft Ketting, werkzaam bij het
OBA/Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam,
kritiek op de ‘onnodige rompslomp’
rond de Europese aanbesteding. ‘Die
aanbesteding was natuurlijk onvermijdelijk,
maar daardoor ging onnodig
veel tijd en energie verloren. Daar moet
toch eens kritisch naar worden gekeken.’
Op de shortlist stonden verder BVH
(Rotterdam), Euro RSCG Nederland
(Amsterdam/Rotterdam), Leo Burnett
(Amsterdam) en een consortium onder
leiding van Imagine’ (Amsterdam), in
samenwerking met SVH (Rotterdam), B-
Producties (Rotterdam), Chapeau Communicatie
(Rijswijk) en MCW Studio’s
(Rotterdam).
films zijn voor hem een bron van ergernis.
‘Wij, als branche, zullen moeten
opletten dat we niet doorschieten,
waardoor we de consument tegen ons
in het harnas jagen. Maar ook voor de
adverteerder ligt er een schone taak.
Die moet niet al te oude commercials
uitzenden. Als een consument een
commercial avond aan avond tegenkomt,
een jaar lang, ja, dan zijn ze die
commercial beu. Logisch.’
Verder zou de exploitant volgens
Blanchard beter moeten kijken naar
welke commercials hij in een blok als
eerste uitzendt. ‘Meteen in het begin
een goede commercial en mensen ergeren
zich niet, maar blijven juist kijken.’
[BRANCHE] Reclamebureaus lijken hun
ambitie te hebben opgegeven om bestuurders
van grote ondernemingen te
adviseren over communicatie. FHV
BBDO stopte onlangs met FHV Corporate.
Publicis gooide al eerder de handdoek
in de ring met Soulmarque. Volgens
Peter Jurgens en Ron van der Jagt,
partner en associate partner van Boer &
Croon Corporate Communication, is
het de reclamewereld niet gelukt om
aan te schuiven aan de bestuurstafel.
Ook commercials waarin de ethische
grenzen worden afgetast, kunnen volgens
het onderzoek op weinig sympathie
van de kijker rekenen. Spotjes
waarin fysiek geweld als komische noot
wordt gebruikt of waarin het ene product
ten koste van het andere wordt gepromoot,
wekken ergernis bij tweederde
van de Nederlanders.
Gerrit Antonides, hoogleraar economie
van Consumenten en Huishoudens aan
de Universiteit Wageningen, vreest
Amerikaanse taferelen. Hij voorziet een
Europese regelgeving met nieuwe reclamenormen
om de irritatie weg te
nemen.
[ZIE VERDER PAGINA 6]
Even geen flauwe
grappen over de
grootte van Anky’s
mond en het
soort dier waarop
ze normaal
gesproken rond
rijdt nu. Want
Anky heeft Bonfire
aan de kant
gezet en rijdt ‘alleen
nog maar’
Gazelle. Zoals
Anky zelf lijzig
meedeelt in een
nieuwe commercial
van de fietsengigant: ‘Een Gazelle is niet alleen hartstikke mooi, het is
ook de enige met een perfecte zithouding’. Vanwege een verstelbaar zadel
en een verstelbaar stuur. Daar hoef je bij Bonfire inderdaad niet bij aan te
komen. Toch probeert Anky ’m nog te lijmen (sorry, Bonfire) en zegt tenslotte
‘Sorry, Bonfire’. Bureau: ReActie. Creatie: Carlo den Otter, Sjoerd van Heumen.
Productie: Van der Film. Regie: Harro van Schoonhoven. Geluid: Studio
Alfred Klaassen. Verantwoordelijk bij Gazelle: Anton van Diemen. [ZIE WWW]
‘Reclamebureau geeft adviesdroom op’
‘De top van het adverterend bedrijfsleven
vindt dat reclamebureaus zich
beter kunnen concentreren op creatie.
Ze mogen wel meedenken over merken
maar dan op niveau van producten en
diensten.’ Overigens verkeren de reclamebureaus
in goed gezelschap, want
ook pr-bureaus, organisatieadviseurs
en boetieks in communicatiestrategie
wisten nauwelijks door te dringen tot
de bestuurskamer, aldus BCCC.
[ZIE OOK PAGINA 39]
116 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

Grafische vormgeving en webdesign gaan steeds meer hand in hand. Voor een uniek karakter en een
persoonlijke stijl moeten print en web op elkaar aansluiten. Dit geldt altijd voor de huisstijl en cor‑
porate identity van organisaties, maar zeker ook voor cross‑media publishing en mixed‑media publi‑
shing. Voor gebruikers is een herkenbare identiteit een belangrijk antwoord op de navigatievraag
‘Waar ben ik?’. De schreeuwerige vormgeving van het weekblad Adformatie en van de bijbehorende
website Adformatie Online (www.adformatie.nl) illustreren dat herkenbaarheid belangrijker is dan
een ontwerp dat tot op de laatste pixel perfect is. Adformatie en Adformatie Online zijn producties
van de Adformatie Groep, een onderdeel van Wolters Kluwer (www.wolterskluwer.nl).
Sitestructuur en navigatie
117

Paginatitels en koppen
Elke webpagina moet een titel hebben. Dit is
een technische vereiste uit de specificaties
van HTML. Voor het instellen van een paginatitel
gebruikt u de HTML-tags … in de container …. Informatie
in de container … is
niet zichtbaar voor de gebruiker, maar de paginatitel
is een uitzondering. U mag de tags
… slechts één keer gebruiken.
Voor gebruikers geeft een goede paginatitel
een duidelijk antwoord op de navigatievraag
‘Waar ben ik?’. In de meeste webbrowsers
wordt de paginatitel weergegeven in de title
bar of titelbalk boven in het browservenster.
Bij browsers die tabbed browsing of ‘tabsgewijs
bladeren’ ondersteunen, is de paginatitel
zichtbaar op een tab, naast de tabs met
de titels van andere geopende pagina’s.
Het verzinnen van goede paginatitels is niet
gemakkelijk. In slechts enkele woorden moet
de titel de volledige inhoud van een webpagina
samenvatten. Een paginatitel mag daarbij
niet langer worden dan 64 tekens inclusief
spaties (zie ook ‘Paginatitels met trefwoorden’
op pagina 146). Nu tabbed browsing
steeds populairder wordt, dankzij de opkomst
van Mozilla Firefox en de introductie
van Windows Internet Explorer 7, moet u de
belangrijkste trefwoorden bovendien voor in
de paginatitel zetten: op een tab worden namelijk
slechts de eerste paar woorden van de
titel weergegeven.
Naast een paginatitel is een prominente
kop boven elke webpagina belangrijk. Sommige
internetgebruikers negeren paginatitels,
omdat ze meer onderdeel zijn van het
browservenster dan van de webpagina. Voor
de paginakop kunt u het beste de HTML-tags
… gebruiken, de tags voor een kop
(heading) op het hoogste niveau.
De paginatitel in de tags … en
de paginakop in de tags … mogen
identiek zijn. Als u dit systeem consistent
doorvoert, kunnen gebruikers altijd op twee
plaatsen hetzelfde antwoord op de vraag
‘Waar ben ik?’ vinden: op de webpagina en in
de browser.
y Bij tabbed browsing worden verschillende webpagina’s weergegeven op tabbladen in hetzelfde browservenster.
De paginatitel wordt hierbij het opschrift van de tab. Alleen de titel van de webpagina die
op de voorgrond staat, wordt weergegeven in de titelbalk boven in het venster. Tabbed browsing wordt
onder andere ondersteund door Mozilla Firefox 1.5 (boven) en Windows Internet Explorer 7 (onder).
118 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

U kunt paginatitels echter goed gebruiken
om ruimer aan te geven waar de gebruiker
zich bevindt in de navigatiestructuur. U kunt
bijvoorbeeld een structuur gebruiken die
aansluit bij de directorystructuur én bij een
kruimelpad. In dat geval is een volgorde van
detail naar algemeen het duidelijkst. Heeft
de gebruiker bijvoorbeeld een webpagina op
http://www.example.com/hardware/printers/
geopend, dan kunt u dat verduidelijken met
het kruimelpad Home > Hardware > Printers
en een paginatitel zoals Printers – Hardware
– Example.com.
y Misvorm paginatitels niet door ze op te leuken
met ASCII art. De Vlaamse omroep Ketnet (www.
ketnet.be) gebruikt bijvoorbeeld spaties in titels:
„K E T N E T O n l i n e”. Dat komt de leesbaarheid
van titels echter niet ten goede. Door de misvormde
tekst worden webpagina’s bovendien slechter
vindbaar via zoekmachines. Gewoon Ketnet is het
beste en is beter dan „KETNET” met hoofdletters.
De achterhaalde toevoeging „Online” voegt niets
toe, want elke website is online.
Sitestructuur en navigatie
Navigatiebalken
Is de huidige webpagina opgenomen als een
hyperlink in een navigatiebalk of een navigatiemenu,
geef die keuze dan gemarkeerd
weer. Gebruikers kunnen dan beter zien waar
ze zich bevinden in de navigatiestructuur.
Voor het markeren van de huidige keuze
kunt u uiteenlopende technieken gebruiken:
een andere achtergrondkleur, een andere
voorgrondkleur, een vettere of grotere letter,
een omlijning met een kader of een pictogram,
bijvoorbeeld een ronde stip of een pijltje.
Het maakt niet zo veel uit, als het maar
duidelijk is.
Afwijkende keuzen zijn visueel meestal het
duidelijkst als u ten minste twee zichtbare verschillen
in de vormgeving gebruikt. Gebruik niet
alleen een andere achtergrondkleur maar ook
een vettere letter, niet alleen een afwijkende
voorgrondkleur maar ook een kader, niet alleen
een pictogram maar ook een afwijkende achtergrondkleur,
enzovoort.
Kruimelpaden
Heeft een website een hiërarchische structuur,
dan kunt u met breadcrumbs of broodkruimels
verduidelijken waar de gebruiker
zich in de navigatiestructuur bevindt. Broodkruimelnavigatie
is een tekstregel waarin alle
niveaus worden genoemd in de vorm Homepage
> Eerste niveau > Tweede niveau >
Webpagina. Nederlandse webdesigners noemen
dit systeem meestal een kruimelpad.
Let bij het ontwerpen van een kruimelpad op
het volgende:
+ Sommige internetgebruikers begrijpen de
betekenis van een kruimelpad niet. U kunt
119

dit verduidelijken door een tekst zoals
U bevindt zich hier of U bent hier toe te
voegen voor het kruimelpad.
+ Maak alle onderdelen van het kruimelpad
hyperlinks, met uitzondering van de huidige
webpagina aan het einde van het pad.
Een goed kruimelpad beantwoordt niet alleen
de navigatievraag ‘Waar ben ik?’, maar
ook de vraag ‘Waar kan ik heen gaan?’.
> Het kruimelpad van Postbus 51 (www.
postbus51.nl) lijkt op het eerste gezicht geslaagd:
het begint met „Home”, het staat
boven de titel en het bevat hyperlinks
(boven).
Op lagere niveaus in de navigatiestructuur
wordt het kruimelpad echter ingekort
met .. voor directory’s (midden). Dat is
een syntaxis die alleen begrijpelijk is voor
webdesigners en voor ervaren computergebruikers
die vertrouwd zijn met de
command prompt van Linux of MS-DOS.
Voor alle andere gebruikers blijft er van
het kruimelpad weinig meer over dan
een hyperlink naar de homepage. Er is
ook geen reden om het kruimelpad in te
korten: de pagina’s bevatten nog veel lege
gaten op onlogische plaatsen (onder).
Zelfs ervaren gebruikers kunnen door
dit kruimelpad op het verkeerde been
worden gezet. Het bootst een directorystructuur
na, maar daarvan is niets terug
te vinden in de URL. Bijvoorbeeld de webpagina
onder „Home \ Thema’s \ Vervoer
en reizen” heeft de onlogische URL http://
www.postbus51.nl/index.cfm/t/Vervoer_
en_reizen/vid/59BFCC77-C295-519D-
15BCA2884D756BA2.
+ Zorg dat het kruimelpad volledig is. Begin
het pad met de tekst Home of Homepage
inclusief een hyperlink naar de homepage.
Sluit het pad af met de huidige webpagina
zonder hyperlink.
+ Plaats een kruimelpad boven op de webpagina,
onder de hoofdnavigatie en boven
de titel. Dit is de meest gebruikte plaats en
120 Website-usability: gebruikersvriendelijke websites in de praktijk

de plaats waar ervaren internetgebruikers
het kruimelpad verwachten aan te treffen.
+ Gebruik het ‘groter dan’-teken > of navigatiepijltjes
zoals f of j voor het scheiden
van de onderdelen van het kruimelpad.
Het aardige van het teken > is dat het niet
alleen groter dan betekent (en terugverwijst
naar een hoger niveau), maar er ook
uitziet als een pijltje (en daarmee tevens
verwijst naar een lager niveau). Een nadeel
van symbolen zoals | (een sluisteken) en
: (een dubbele punt) is dat de hyperlinks
naast elkaar lijken te staan; daardoor gaat
de hiërarchische samenhang verloren.
+ Een kruimelpad mag nooit het enige navigatiesysteem
zijn. Zelfs als u een kruimelpad
gebruikt, moet u interne hyperlinks
opnemen in de hoofdtekst en navigatiebalken.
Gebruikers die wel begrijpen dat het
kruimelpad is bedoeld voor navigatie, interpreteren
het soms toch verkeerd (Colter,
Summers en Smith, 2005). Sommige
gebruikers denken dat het pad bestaat uit
alle webpagina’s die ze hebben bekeken
voorafgaand aan de huidige webpagina.
Die vergissing is niet onlogisch, want zó
werkt de keuzelijst van de knop Vorige of
Back in webbrowsers namelijk ook. Op
een vergelijkbare wijze denken andere
gebruikers dat het kruimelpad de route
toont die ze door de site hebben gevolgd
naar de huidige webpagina.
Sitestructuur en navigatie
Directorystructuur
Een leesbaar internetadres is belangrijk voor
vooral ervaren internetgebruikers. Een goed
internetadres ondersteunt URL guessing en
URL hacking: het raden en het kraken van
URL’s. In de praktijk gaat de meeste aandacht
uit naar de hostnaam, maar de namen van directory’s
en bestanden die daarachter volgen,
zijn ook belangrijk. Een duidelijke structuur
van directory’s met subdirectory’s kan dezelfde
functie vervullen als een kruimelpad.
De productpagina over de Nederlandse versie
van Microsoft Windows XP Professional
is bijvoorbeeld te vinden op http://www.
microsoft.com/netherlands/windowsxp/
pro/default.aspx. Ervaren gebruikers begrijpen
dan dat ze deze URL kunnen inkorten
tot http://www.microsoft.com/netherlands/
windowsxp/ voor informatie over alle versies
van Windows XP en vervolgens tot http://
www.microsoft.com/netherlands/ voor Nederlandstalige
informatie van Microsoft. Ze
kunnen er dan bovendien naar raden dat
informatie over Windows Vista is te vinden
op http://www.microsoft.com/netherlands/
windowsvista/.
Een goede directorystructuur is een waardevolle
aanvulling op een kruimelpad. Om
de samenhang tussen een directorystructuur
en een kruimelpad te verduidelijken,
kunt u in een kruimelpad slashes gebruiken.
Bijvoorbeeld een webpagina op http://www.
example.com/hardware/printers/laserprinters/
kunt u voorzien van het kruimelpad
Home / Hardware / Printers / Laserprinters.
121

y Voor een goede service is 24/7 een belangrijk
uitgangspunt. Een website moet 24 uur per dag en
7 dagen per week bereikbaar zijn. Gebruikers moeten
kunnen internetten wanneer ze maar willen en
liefst ook waar ze maar willen, bijvoorbeeld met
een mobiele telefoon.
Organisaties van gereformeerde huize hebben
echter nogal eens de neiging een site af te sluiten
op zondag. Voor hen is de zondag een verplichte
rustdag. Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van
geloof zijn een groot goed. Het is echter de vraag
of u een mening of geloof op het internet moet
opleggen aan anderen. Dat geldt zelfs voor de SGP
(Staatkundig Gereformeerde Partij op www.sgp.
nl) en het Reformatorisch Dagblad (www.refdag.
nl), die te gemakkelijk voorbij gaan aan het feit dat
sommige belangstellenden niet gereformeerd zijn
en toch op zondag internetten. De navigatievraag
‘Waar ben ik?’ wordt wel beantwoord, maar daaraan
wordt in bedekte termen toegevoegd: ‘U bent
hier niet welkom, want u internet op zondag.’
De gekozen oplossing is daarnaast halfslachtig. Nu
tonen deze sites een webpagina, maar vergeten
ze dat voor het in stand houden van de infrastructuur
van het web ook op zondag mensen moeten
werken bij providers, telecombedrijven en energieleveranciers.
De stekker uit servers trekken is pas
echt oprecht.