Fietsroutes langs kunst en cultuur - Gemeente Duiven

Langs kunst
en cultuur
Twee bewegwijzerde fietsroutes door
Duiven en Westervoort
€ 2,00

Fietsen langs
de rijke kunst en cultuur
van Duiven en Westervoort
In deze brochure vindt u twee
2 Kunst- en cultuurroutes
verschillende routes welke beide
starten bij het Toeristisch Overstap
Punt (TOP) bij de ingang van het
Horsterpark te Duiven.
De routes kunnen
zowel apart als aansluitend
aan elkaar
gefietst worden. Beide
routes zijn bewegwijzerd
en komen langs
diverse bezienswaardigheden. De nummers
behorende bij de bezienswaardigheden
kunt u terug vinden in
de teksten en corresponderen met de
nummers op de kaart.
Op deze manier kunt u precies zien
waar u de monumenten, kunstwerken
en historische plekken kunt vinden
en hoeft u niets te missen van Duiven
en Westervoort; een mooi stukje van
de Liemers.
De Liemers; Liever Landelijk!

De Liemers, liever landelijk!
Tussen Arnhem en de Duitse grens ligt
de Liemers. Omgeven door de rivieren
Rijn, IJssel en Oude IJssel, de heuvels
van de Veluwe en die van het
Montferland, ligt dit stukje onbekend
Nederland. Een oud land dat in de laatste
ijstijd als het ware gestoffeerd is met
zand en kleistroken, uiterwaarden en
moerassen. Langs de dijken en slingerende
landweggetjes bloeien zeldzame
berm- en weidebloemen en het waterrijke
gebied herbergt tal van bijzondere
vogelsoorten.
Introductie
Toeristisch Overstap Punt
‘Horsterpark’
Het Horsterpark is een uniek recreatiegebied
tussen Duiven en Westervoort. Bij de
ingang van het Horsterpark is een
Toeristisch Overstap Punt (TOP) waar u
de auto kunt parkeren en van waaruit u
aantrekkelijke routes kunt volgen door
de regio. De naam ‘Horsterpark’ verwijst
naar een gebiedje in de omgeving dat van
oudsher de Horst heet. U vindt hier
mooie sportvelden met daaromheen een
prachtig bos waar goed aangelegde wandel-
en fietspaden doorheen slingeren.
Kenmerkend is de vijverpartij met daar
vlakbij een evenemententerrein. U vindt
er diverse inheemse boomsoorten maar
ook een leuk speelbos voor de kinderen.
In het speelbos ligt, in de kleine waterplas,
een trekvlot en een hangbrug. Via
het trekvlot komt u in een speelfort gelegen
aan de rand van de waterplas.
Ondanks het feit dat deze plas een vast
waterpeil heeft, is het niet de bedoeling
om er in te zwemmen. Vanaf het najaar
2006 zal er tevens een kinderboerderij en
een theepaviljoen op het park te vinden
zijn. Kortom; een park dat een bezoek
waard is en dat in de toekomst nog meer
zal uitgroeien tot een echte blikvanger.
3

Kunst- en cultuurroute
Duiven
Een fietstocht langs
monumenten, kunstwerken
en historische plekken
in Duiven, Groessen en Loo.
Duiven bestaat uit de drie dorpen
Duiven, Groessen, Loo en het buurtschap
Nieuwgraaf. Het behoorde oorspronkelijk
tot het hertogdom Kleef,
wat onmiskenbaar zijn cultuurhistorische
sporen heeft achtergelaten. Vele
kunstvoorwerpen in de kerken getuigen
nog van de bloei van dit vorstendom
in de 15 e en 16 e eeuw. De eeuwen
die volgden lieten betrekkelijk weinig
na op het vlak van kunst en cultuur.
In de tweede helft van de 19 e en het
begin van de 20 e eeuw werden enkele
herenhuizen en villa’s gebouwd onder
vaak bijzondere architectuur. Pas in de
jaren zeventig van de 20 e eeuw nam de
belangstelling voor beeldende kunst
toe en verschenen de eerste kunstwerken
in de openbare ruimte. In de
voorbije jaren groeide het aantal
kunstobjecten en werd vooral ingespeeld
op de bijdrage die de kunstobjecten
leveren aan de woon- en
leefkwaliteit.
Deze Kunst- en cultuurroute brengt u
langs de verschillende uitingen van
kunst en cultuur in Duiven, Groessen
en Loo. Daarbij wordt de aandacht
gevestigd op de historische plaatsen,
de vele monumenten en het groeiend
aantal moderne kunstwerken.
Onderweg zal uw oog vallen op de bijzonder
fraaie landschappen die dit
gebied kenmerken. Duiven: een nog
onbekend stukje van de Liemers waar
u nog veel kunt ontdekken.
4
Kunst- en cultuurroutes
Route-informatie
Lengte: ongeveer 19 km bewegwijzerd.
Volg kunstroute Duiven en vervolgens
bovenstaand bordje. De route is te
combineren met de route van
Westervoort. Start: TOP Horsterpark,
Heilweg te Duiven.

Legenda
Historische plek
Monument
Kunstwerk
Startpunt
Vlakbij de start kruist de Heilweg de
voormalig Kleefs-Gelderse grens. De
naam Heilweg duidt op een hoge, zelfs
voorhistorische ouderdom. De Leigraaf,
die hier in een duiker onder de weg
doorgaat, vormde vanaf de 14e 1
eeuw de
grens tussen de vorstendommen Kleef
en Gelre en na ca. 1700 die tussen de
Republiek en Pruisen. Nadat de Liemers
in 1816 bij Nederland kwam werd de
Leigraaf de grens tussen de gemeenten
Westervoort en Duiven.
De Hemelfietsers
Huize Welleveld 3
De Hemelfietsers 2
In de jaren rond 1900 werden in de
gemeente Duiven verschillende grote
Drie fietsers stuiven de hemel tege- villa’s gebouwd. Zij vormen nu een
moet. Dit is een kunstwerk van de belangrijk onderdeel van het bouwkun-
Duivense kunstenaar Will Schropp dig erfgoed. In 1896 liet burgemeester
rond droom en fantasie: zonder dro- Zeno Th.J.F. Baron van Dorth tot Medler,
men geen toekomst. Het initiatief werd aan het eind van de toen geheten
genomen op de jaarlijkse manifestatie Spoorstraat, een villa bouwen: ‘Huize
‘Duuve Te Gek!’ als een uitdaging voor Welleveld’. Het huis is opgetrokken in
de kunstenaar. Het kunstwerk is
de voor de bouwtijd karakteristieke
geplaatst in 2003.
overgangsarchitectuur met Art Nouveau
invloeden. (Niet te bezichtigen, privé)
Huize Welleveld
Duiven
Oorlogsmonument 4
Een eenvoudig houten kruis herinnert
aan de plek waar eens anonieme doden
en drenkelingen, die aanspoelden aan
de oevers van Rijn en IJssel, werden
begraven. Na de Tweede Wereldoorlog
werd het een oorlogsmonument waar
jaarlijks op 4 mei de dodenherdenking
wordt gehouden.
5

Ploenstraat
Hof Poeldijk
Beeldentuin
Verzorgingstehuis Thuvine 5
De beeldentuin is een initiatief uit 1999
van enkele medewerksters van het verzorgingstehuis.
In de beeldentuin kunnen
lokale en regionale kunstenaars
hun werk exposeren. Tot de vaste kunstwerken
behoren de houten ‘Levenslijnen’
van de Duivense kunstenaar Will
Schropp en ‘Moeder met kind’ van de
Joegoslavische kunstenaar Bogomil
Brecevic.
De Ploen
De hoger gelegen boerderij De Ploen
werd in 1893 gebouwd op de plaats
waar tot dan de gelijknamige havezate*
stond. Aan de havezate waren verschillende
heerlijke rechten verbonden.
Bovendien beschikte de havezate over
een eigen grafkelder in de Duivense
kerk. (Niet te bezichtigen, privé)
* Oorspronkelijk was een havezate
een grote boerenhoeve met landerijen
waarvan de bewoners speciale rechten,
waaronder het jachtrecht, genoten.
Dit laatste meestal in verband met
ridderschap.
Hof Poeldijk
Een fraai gerestaureerde T-boerderij
met tuin. Het oudste gedeelte stamt volgens
een in een balk gesneden jaartal
uit 1625. Evenwijdig aan de boerderij
staat een schuur met opvallend steile
dekschilden, waarschijnlijk een voormalige
tabaksschuur. Deze houdt de
herinnering levend aan eeuwenlange
tabaksteelt in de Liemers. (Niet te
bezichtigen, privé)
6 Kunst- en cultuurroutes
6
7

Die Magerhorst
Villa
Deze fraaie villa werd in 1908 gebouwd
door de directeur van de Duivense
bierbrouwerij ‘De Star’ in zogenaamde
overgangsarchitectuur. In de hal en
vestibule zijn wand- en plafondschilderingen
en glas-in-loodramen
in Art Nouveau stijl.
(Niet te bezichtigen, privé)
De brouwerij stond aan de overzijde
van de Rijksweg. Ze bestond al rond
1700 en bleef tot in het begin van de
20e Die Magerhorst
9
Een karakteristieke Liemerse havezate
waarvan de oorsprong ver in de geschiedenis
teruggaat. Het goed ‘Die
Magerhorst’ wordt voor het eerst omstreeks
het jaar 1400 vermeld. Het is
dan een leen van de abdij te Elten. In de
16
eeuw in bedrijf. De karakteristieke
gebouwen verdwenen rond 1970 uit
het straatbeeld.
Voormalig raadhuis 10
Dit gebouw is gebouwd in 1864 als
gemeentehuis en tevens ambtswoning
van de burgemeester. Tot 1990 was het
in gebruik als gemeentesecretarie;
tegenwoordig als restaurant. Schuin
erachter en verscholen onder hoge
bomen, een pand waarvan de oudste
delen dateren van rond 1800.
e 8
eeuw blijkt de familie Van Egeren
eigenaar. Het meest markante aan ‘Die
Magerhorst’ is de achtkantige traptoren
met de voor Nederland zeldzame
mezekouw boven de toegangsdeur.
Het diende als werpgat om bij een
belegering de aanvallers te weerhouden
de deur in te beuken en zo het huis
binnen te dringen. Op deze zandstenen
mezekouw is de volgende tekst aangebracht:
Ao 1549 Die Magerhorst, met de
initialen R.K. van de toenmalige eigenaar
Riquin Kloeck.
Duiven
Villa aan de Rijksweg
7

Voormalige pastorie Duiven
Voormalige Roomskatholieke
pastorie
De voormalige Rooms-katholieke pastorie,
gebouwd in 1870, is op dit
moment in gebruik als bedrijfsruimte.
Vermoedelijk lag hier al in de
Frankische tijd een hoeve (curtis) waar
in het jaar 838 een schenkingsakte werd
getekend waarin Duiven, Groessen en
Eltingen voor het eerst genoemd werden.
In de 18e eeuw werden resten van
grachten rond de toenmalige pastorie
gedempt.
Rooms-katholieke
St. Remigiuskerk
Duiven (Thuvina) werd al vermeld in
een akte uit het jaar 838, waarin ook
Groessen en het verdwenen buurtschap
Eltingen genoemd werden. Er was
toen al sprake van een kerkje. Tot in de
jaren vijftig van de 20e In de tweede helft van de 12
11
12
eeuw (voor de
nieuwbouw) lag de kerk aan de rand
van de dorpsbebouwing en grensde
aan weiden en akkers.
e eeuw
werd op de huidige plaats een
Romaans kerkgebouw opgetrokken
in tufsteen, waarvan de drie onderste
geledingen van de toren overgebleven
zijn. Tijdens een latere bouwfase (15e eeuw) werd het Romaanse priesterkoor
afgebroken en vervangen door een
gotisch koor. Het schip met ribgewelven
en bijzonder fraaie kraagstenen
stamt, evenals de bovenste bakstenen
geleding van de toren, vermoedelijk
uit het einde van de 15e eeuw. In 1910
werd de kerk in oostelijke richting vergroot
met een neogotisch transept en
sacristie. In 1919 werden de toren en
schip ingrijpend gerestaureerd. Tussen
2000 en 2005 werd de kerk nogmaals
gerestaureerd waarbij met name het
interieur werd aangepast aan de huidige
inzichten.
Nieuw Gemeentehuis 13
Gebouwd rond 1990 onder architectuur
van Wim Visser. Op het grasveld ervoor
staat een kunstwerk van Ankie Borgers,
1991. Het symboliseert Duiven als
groeikern en de daarmee verbonden
bestuurlijke taken.
RK St. Remigiuskerk en Remigiusplein
8 Kunst- en cultuurroutes

Zicht op Groessen
Rooms-katholieke
St. Andreaskerk
In het jaar 38 was er al een kerkje in
Groessen. Waar dat stond is onbekend.
De toren van de huidige kerk is opgetrokken
in tufsteen en bevat drie geledingen
met in de muurvlakken een
indeling in lisenen en boogfriezen.
Tegen deze toren stond oorspronkelijk
een eenvoudig zaalkerkje dat in de 15e 14
eeuw werd afgebroken en vervangen
door een driebeukig schip met ribgewelven.
De ribben steunen op prachtig
gebeeldhouwde kraagstenen die o.a.
koning David met harp, Mozes met de
stenen tafelen, de wijze en de dwaze
maagden voorstellen.
Omdat de kerk te klein was, werd in
1891 onder architect J. Boerbooms het
middeleeuwse priesterkoor vervangen
door een dwarsbeuk met priesterkoor.
In 1932-1933 moest deze nieuwbouw
alweer wijken voor de huidige, grotere
dwarsbeuk met priesterkoor van architect
H. Valk. Naast de toren liggen enkele
fraaie priestergraven. Vlakbij de kerk ligt
de Rooms-katholieke pastorie waarvan
de oudste delen dateren uit het einde
van de 18 e eeuw.
Duiven
Rijswijk
Uit te spreken als Rieswiek. De naam
Rijswijk betekent ‘hoeve of boerderij
temidden van het rijshout’. Er zijn aanwijzingen
dat hier oorspronkelijk een
groter kasteel moet hebben gestaan
waarvan de nog bestaande havezate
het poortgebouw zou zijn. Deze moet
omstreeks 1400 gebouwd zijn. De grote
schuur bij de ingang werd in het begin
van de 20ste eeuw gebouwd.
Anders dan de andere havezaten in de
gemeente Duiven ligt Rijswijk niet op
een hoogte of pol, maar gewoon op het
maaiveld. Dat kan erop duiden dat
Rijswijk gebouwd werd na de aanleg
van de Liemerse bandijk in de eerste
helft van de 14e eeuw. Een zekere Johan
ten Haeve wordt in 1478 in de Kleefse
Ridderceduul als bewoner van Rijswijk
genoemd. De naam van de familie ten
Haeve blijft aan Rijswijk verbonden
tot in het midden van de 16e 15
eeuw.
Aan de havezate waren verschillende
oude rechten verbonden waaronder
het benoemingsrecht van de pastoor
van de Groessense kerk.
(Niet te bezichtigen, privé)
Voormalige pastorie Groessen
9

Kaart van Kersten Sgroten anno 1575
U rijdt nu op de bandijk die de
Liemers beschermde tegen de
overstromingen van de Rijn. Deze
lange dijk werd in de 14e eeuw aangelegd
tussen Babberich en Kandia
(Candia). Tot het begin van de 18e eeuw splitste de Rijn ten zuiden van
Lobith zich in Waal en Rijn.
De Rijn stroomde oorspronkelijk vanaf
dat punt langs Elten, tussen Aerdt en
Oud-Zevenaar door, naar Kandia en
vandaar in noordwestelijke richting
naar Arnhem. In het begin van de 18e A
eeuw werd de splitsing verlegd naar
Pannerden en vanaf 1707 stroomt
het Rijnwater door het Pannerdens
Kanaal en ontstond de huidige dode
Rijnarm. Dat betekende niet dat er
geen gevaar voor overstromingen
meer was. De vele waaien en kolken
ten zuiden van de dijk herinneren aan
de talrijke overstromingen en dijkdoorbraken,
de laatste in 1926.
Jezuïetenwaai 16
Op de plaats van de waai lag eens het
buurtschap Leuven, voor het eerst
genoemd in het jaar 788-789 als ‘Loffna’.
Tijdens het hoogwater van februari
1799 brak de dijk door en raakte de
wijde omgeving overstroomd. Daarbij
bleven van de negentien huizen die
Leuven toen telde er slechts vier
gespaard. Besloten werd het buurtschap
niet meer te herbouwen. Men
legde meer landinwaarts een nieuwe
dijk aan en er ontstond een grote waai
die vernoemd werd naar de toenmalige
eigenaren van enkele verdronken
landerijen, de paters Jezuïeten uit
Emmerik.
Mammoet 17
Bij de aanleg van de spoorwegtunnel van
de Betuwelijn, die vanuit de Betuwe aan
de Liemerse kant van het Pannerdens
Kanaal bovengronds komt, werden versteende
mammoetbotten gevonden, die
uit het Pleistoceen stammen. Hieruit is
het idee ontstaan om hier de meer dan
manshoge mammoet, een kunstwerk
van Joris Baudoin, te plaatsen.
Bovendien symboliseert het kunstwerk
het grootschalige karakter van de
Betuwelijn, dat met recht een mammoetproject
genoemd kan worden. Het kunstwerk
werd geplaatst in 2004.
Mammoet
10 Kunst- en cultuurroutes

Havezate Loowaard 18
Archeologische vondsten hebben aangetoond
dat er in de eerste eeuwen na
Christus hier een Romeinse vesting
moet hebben gelegen. De meer dan vier
eeuwen oude havezate Loowaard
De Dorpsomroeper
bestaat uit twee evenwijdige huizen Tot ver in de 20
met zadeldaken en puntgevels. Tegen
de oostgevel staat een achthoekige
traptoren die volgens een opschrift in
1565 door Herman van den Loe
gebouwd is. Deze erfde de Loowaard in
1558 van zijn vader Wessel van den Loe,
die drost voor Kleef in de Liemers was.
Hoogstwaarschijnlijk is Johan van den
Loe (plm. 1405–1476) de stichter van
het huis.
e De Loowaard in 1742
19
eeuw deed de dorpsomroeper
de mededelingen die voor
de dorpsbewoners van belang waren.
Na het uitgaan van de zondagsmis ging
hij op een steen staan en verkondigde
met luide stem wat mee te delen was.
Het beeld is een initiatief van het lokale
gezelschap de LOOmaten en in samenwerking
met de gemeente Duiven tot
stand gekomen. Het werd in 2004 door
Hans Kuyper gemaakt.
Vanaf het einde van de 16 e eeuw tot aan
het einde van de 18 e eeuw is de bewoningsgeschiedenis
duister. In de eerste
helft van de 19 e eeuw was de familie
Van Sadelhoff pachter. Tussen 1847 en
1887 pachtte Jan-Willem-Conrad Koch
de havezate. Hij heeft het leven en werken
op de Loowaard beschreven in het
boek ‘Herinneringen uit mijn leven’.
Duiven
Rooms-katholieke
St. Antonius-Abtkerk
In de 15e 20
eeuw moet op de plaats van de
huidige kerk een kapel gestaan hebben
die gewijd was aan H. Antonius Abt.
Onder pastoor Van Eegeren werd tussen
1873 en 1875 de huidige kerk
gebouwd. Deze werd ontworpen door
de bekende architect Alfred Tepe. De
geheel in baksteen gebouwde kerk is
een goed voorbeeld van neogotische
architectuur, geïnspireerd op de vooral
in het Kleefsland veel toegepaste
Nederrijnse gotiek. In de kerk zelf
bevindt zich sinds de restauratie van
1976 een Maarschalkerweerd-orgel.
De Dorpsomroeper
11

7
11 10 12
9 8
6
4
2
1
3
13
TOP Horsterpark
12 Kunst- en cultuurroutes
1 2
19 20
18
17

3
5
4
6 7 8
10
11 9
12 13
16
14
A
15
Duiven / Westervoort
13

Kunst- en cultuurroute
Westervoort
Een fietstocht langs panden,
monumenten, kunstwerken en
plekken die al jaren het beeld
van Westervoort bepalen.
14 Kunst- en cultuurroutes
Westervoort wordt voor het eerst in
schriftelijke bronnen genoemd in het
jaar 726. Evenals overal op het platteland
leefde de bevolking in hoofdzaak van
landbouw en veeteelt. De behuizingen
varieerden van schamele huisjes tot
een meerderheid aan pachthoeven en
grote bezittingen, zoals de havezaten
Hamerden, Vredenburg, Lensenburg en
Emmerik. Naast de agrarische bedrijvigheid
ontwikkelde zich langzamerhand
een groep van ambachtslieden en
neringdoenden. Naast de traditionele
beroepen waren er in Westervoort
enkele bijzondere bedrijven gevestigd.
Aan Lensenburg waren de dorpsbrouwerij
en een destilleerderij verbonden.
Aan de Klapstraat ontstond in 1803 de
imposante stoommeelfabriek, die evenals
de windmolen nabij de Dorpstraat
later verdween. Tenslotte zijn er sinds
1853 nog de steenfabrieken.
Westervoort is gelegen aan de splitsing
van Rijn en IJssel en ligt in het natuurgebied
de Liemers en vlakbij natuurontwikkelingsgebied
De Gelderse Poort.
Ideaal voor de natuur- en cultuurliefhebber,
maar tevens voor fietsers en
wandelaars. Westervoort wordt ook wel
‘de poort naar de Liemers’ genoemd,
omdat het aan het begin ligt van de
route naar het uitnodigende landschap
van de Liemers. Voor veel mensen is
Westervoort nog een onbekend gebied
maar u zult merken dat Westervoort u
van alles te bieden heeft op gebied van
kunst, cultuur en historie.
Route-informatie
Lengte: ongeveer 17 km bewegwijzerd.
Volg kunstroute Westervoort en vervolgens
bovenstaand bordje. De route is te
combineren met de route van Duiven.
Start: TOP Horsterpark, Heilweg te
Duiven.

Legenda
Historische plek
Monument
Kunstwerk
Inlaatkunstwerk
Als u hier linksaf een stukje van de route
afgaat komt u bij het inlaatwerk.
Het inlaatkunstwerk, uit de vijftiger
jaren van de 20 e eeuw, is aangelegd in
verband met de zogenaamde ‘koude
oorlog’. Een inlaat is een waterstaatkundig
kunstwerk, dat in de waterkering is
gelegen en dat bedoeld is om water in
de polder te laten. Een inlaat bestaat
bijna altijd uit een duiker met aan de
kant van het buitenwater een schuif of
klep die kan worden opengezet om
water binnen te laten. Bij het kunstwerk
is een oude peilschaal (liggend) te zien
die vroeger een plaats had in een inlaatsluisje
verderop in de dijk.
Als u links kijkt kunt u in het landschap
mogelijk de oude zigzagvormige watergangen
zien. Deze maken onderdeel uit
van het oude vestingwerk dat hier vroeger
is geweest en bekend is als Schans
Geldersoorth.
1
Westervoort
Weidse blik
Weidse blik Kunstwerk 2
(van Adri Verhoeven)
Het kunstwerk bestaat uit een indrukwekkende
roodgranieten monoliet, één
massieve steen, die is neergelegd op
dikke witgranieten platen. Het beeld is
gemaakt en geplaatst in 1992 als provinciale
kunstopdracht. Het kunstwerk is
gemaakt in de vorm van een enorme
edelsteen op een bed waarvan de
vormen afgeleid zijn van afgeronde
grindsteentjes. Het symboliseert de
edelstenen die vaak achterbleven in
de grindige rivierbedding, nadat het
omhullende gesteente was geërodeerd.
Het uitzicht vanaf de locatie is inderdaad
weids. Het beeld steekt fraai af
tegen de lucht, gezien van onder aan
de dijk.
Inlaat
15

Uiterwaarden
Buurtschap De Pals
De zonnewijzer 3 Buurtschap De Pals 5
De zonnewijzer staat op een rotonde. Dit is een typisch schilderachtig oud
Wanneer de zon schijnt geeft de scha- stukje Westervoort dat met moeite bleef
duw van de mast op de urencirkel de staan onder al het omringende nieuw-
tijd aan. De uren zijn terug te vinden in bouwgeweld. Toch staan er nog ver-
de blauwe stenen van de gele rand en schillende authentieke huisjes en
op de plaatsen waar zwerfkeien liggen. boerderijtjes. Ze zijn hier en daar ver-
Het rondrijdende verkeer op de rotonbouwd en vertimmerd maar stralen nog
de symboliseert de roterende dynamiek
van de kosmos. Dit kunstwerk is
gemaakt door de Werkgroep Beeldende
steeds de oude sfeer van vroeger uit.
Kunst Westervoort.
Uitzicht 6
Het rode dorp 4
Links kijkt u over de uiterwaarden uit
naar de kerktoren van Huissen aan de
overkant van de Rijn (de industrie aan
Dit zijn arbeiderswoningen uit de twin- de overzijde van de Rijn is geen vertiger
jaren van de vorige eeuw. Het is fraaiing van het landschap). De water-
vernoemd naar de rode dakpannen partij direct onder aan de dijk is
welke in die tijd niet erg gebruikelijk ontstaan door het afgraven van klei,
waren. Het heeft dus geen politieke bestemd voor het verzwaren van de
betekenis.
dijken, dus niet zoals elders in
Westervoort gebruikt voor de fabricage
van stenen. Naar rechts kijkend hebt
u een mooi uitzicht over De Pals.
16 Kunst- en cultuurroutes

Fibonacci
Fibonacci 7 Monument
(van Pjotr van Oorschot)
Westervoort 1250 jaar 8
Het is een imposant, wit betonnen Het monument dat in 1976 door de
bouwwerk, bekroond met een groot Westervoortse bevolking werd
aantal zuiltjes van grijs graniet. Het geschonken aan de gemeente, heeft na
werk werd geplaatst in 1994 als provin- bijna 25 jaar eindelijk zijn definitieve
ciale kunstopdracht. De hoogte van de plaats gevonden. Het monument, ken-
zuiltjes corresponderen met getallen uit baar aan de vier W's die er in verwerkt
de zogenoemde Fibonacci-reeks, een zijn, werd destijds ontworpen door
wiskundige getallenreeks waarbij elk Dick van Duivenvoorde. Gerrit
volgend getal de som is van de beide Wijnands heeft het toen in elkaar
vorige getallen. Uit deze getallen kan gesmeed en met behulp van enkele
men de 'gulden snede' (0,618) afleiden. andere Westervoorters kreeg het zijn
gestalte. Het verhuisde door allerlei
oorzaken naar verschillende locaties,
o.a. naar de gemeentewerf. Wim van
Diek, die er zich destijds al sterk voor
maakte, was ook nu de motivator voor
een nieuwe plaats voor het monument.
Westervoort
Monument Westervoort 1250 jaar
17

Het Schip
Het schip 9
(van Harald Schole)
Het kunstwerk stelt een schip voor
als teken van een reis, een levensreis.
Het prieeltje biedt beschutting en
geborgenheid. Verbeeldingskracht
en mythologie wordt uitgebeeld in
de kamelenkop als boegbeeld van
het schip. Dit monument symboliseert
Westervoort als plaats op de wereld
langs rivieren temidden van een
groeiend dorp.
“Een veer verbond de IJsseloevers
van een verre reis weergekeerd
de kamelenkop als mythe
de geografische positie is bepaald
verbonden met een unieke
plaats om weg te dromen”
Werenfried-kerk vroeger
Werenfried-kerk
Het is een charmant laatgotisch bouwwerk.
De pseudo-basiliek met de ingebouwde
oudere toren en een
enkelvoudig koor dateert uit het einde
van de 15e of begin 16e eeuw. De toren
zelf is gebouwd in de loop van de 14e 10
eeuw. Bij de bouw van de toren en kerk
is nog tufsteen gebruikt wat nu nog
aanwezig is. Vroeger had de toren een
lange spits. Dit is nog te zien op oude
prenten.
Rechts net naast de kerk (nr. 63) staat
de voormalige kosterswoning. Ook
een goed bewaard en gerestaureerd
gebouw, uiteraard van veel latere
datum. Het is genoemd naar de laatste
koster die in het huisje woonde, de
heer Paalman. Men zegt nu ‘het Paalmanhuis’.
Werenfried-kerk nu
18 Kunst- en cultuurroutes

Recht tegenover de kerk op de hoek
van de Kerkstraat ziet u een gebouw
dat vele functies kende. Eens was het
een school, de burgemeester woonde
er en later de hoofdonderwijzer.
Ook was het jarenlang een kruidenierswinkel.
Het dateert uit 1838.
Rechts hiervan (nr.76) een merkwaardige
woning met brede kozijnen en
een laag dak. Vroeger sierde het
gemeentewapen de voordeur.
Inderdaad, eens deed het dienst als
gemeentehuis (tot 1924). Alles bij
elkaar een oud hoekje Westervoort
dat het begin van de Dorpstraat-West
al jaren kenmerkt en bepaalt.
Voormalig klooster 11
Op de hoek van de Kloosterdreef ligt
het tegenwoordige appartementen-
Havezate Hamerden
gebouw ‘het Klooster’. Een voormalig Ongeveer 2
klooster waar zich in 1912 de zusters
Dominicanessen vestigden.
Daarvoor werd het bewoond door
baron en barones van Lamsweerde-
Staudt die het vermaakten ten behoeve
van het bijzonder onderwijs in Westervoort.
Na vertrek van de nonnen deed
het geruime tijd dienst als sociaal
cultureel centrum.
Rooms-katholieke
Werenfriduskerk 12
Gebouwd in 1913. De toren van deze
kerk, gebouwd in 1884, werd in 1944
door de Duitsers opgeblazen.
1 13
/2 eeuw (1445-1682) was
Hamerden een bezit van de familie van
Wittenhorst. In 1583 verkreeg Rudolf
van Wittenhorst van Graaf Willem van
Bergh voor Hamerden de titel van
havezate. Hamerden strekte zich uit
langs ongeveer de gehele noordelijke
zijde van de tegenwoordige
Hamersestraat. In 1636 en de jaren
daarna gingen meerdere van deze goederen,
als gevolg van de schulden van
Albert van Wittenhorst, over in andere
handen en werd Hamerden een pachthoeve.
In 1737 kocht de stad Arnhem
Hamerden met bijbehorende gronden
van de toenmalige eigenaar. De
gemeente Arnhem had het aanwezige
zand nodig voor onderhoud van de
Keulsebaan en verbetering van de
Veerdammen. Hamerden bleef vanaf
die tijd voor een zeer lange periode
een pachthoeve.
Voormalig klooster
Westervoort
RK Werenfriduskerk voor 1944
Havezate Hamerden vroeger
Havezate Hamerden nu
19

Colofon
Uitgave
Regionaal Bureau voor Toerisme Knooppunt Arnhem-Nijmegen
Postbus 175, 6500 AD Nijmegen
info@rbtkan.nl
www.vvvduiven.nl
www.vvvwestervoort.nl
www.deliemerslieverlandelijk.nl
Teksten
Historische Kring Duiven-Groessen-Loo (Wim van Heugten)
Historische Kring Westervoort (Frans Warmerdam)
Fotografie
Historische Kring Duiven-Groessen-Loo, Maarten van der Geest,
Historische Kring Westervoort, Henk Nijland, Streekarchief Doesburg-Liemers,
Ellen Martens Fotografie-Dynamicom, Schoppert Vakfotografie.
Vormgeving en druk
Thoben Offset Nijmegen, Malden
Deze route is mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van
Recreatieschap Achterhoek-Liemers (RAL), gemeente Duiven, gemeente
Westervoort, Provincie Gelderland en de Europese Unie (Europees Fonds
Regionale Ontwikkeling).
Europees Fonds
Regionale Ontwikkeling
Copyright: Regionaal Bureau voor Toerisme Knooppunt Arnhem-Nijmegen, 2006
Deze route is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Alle informatie is aan wijzigingen onderhevig.
Aansprakelijkheid t.a.v. onvolledigheden of wijzigingen kan niet worden aanvaard. Niets uit deze folder mag worden
overgenomen, op welke wijze dan ook, zonder toestemming van de uitgever.
Bij het constateren van fouten in de bewegwijzering contact opnenem met:
Gemeente Duiven afdeling Openbare werken, tel. 0316-250290
Gemeente Westervoort afdeling Openbare werken, tel. 026-3179671