RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

93 Spek, 2004, 529-535 en 546-547.
94 S 32-183.
Na alle bovenstaande gewassen te hebben uitgesloten, kwam eigenlijk alleen de
teelt van bonen en hop in aanmerking. 93 Bonenstaken zijn sinds de 14 de eeuw maar
weinig veranderd. Ze zijn verhoudingsgewijs licht van constructie en relatief laag. Ze
laten dan ook geen 0,4 m diepe paalkuilen in de bodem achter. Hierdoor bleef
alleen een hopplantage als mogelijke verklaring over. De afstanden tussen de rijen
waren groot genoeg om tussendoor te lopen en te werken. De paalkuilen lijken diep
genoeg om de vaak 5-6 m hoge hopstaken voldoende stabiliteit te bieden. De oriëntering
in west-oostelijke richting van de rijen maakte dat de zon vanuit het zuiden
op de hopplanten kon schijnen, waardoor de planten een maximale hoeveelheid
zonlicht kregen. Ook de bodemkundige situatie van de vindplaats, met iets lemig
zand op een relatief vochtige bodem, was geschikt voor de hopteelt. De grondwaterspiegel
lag gemiddeld 40-60 cm onder de onderzijde van het esdek.
Ook de meeste andere sporen vallen door deze interpretatie te verklaren. Vermoedelijk
vormde de brede sloot de grens van de hopplantage, want aan de zuidzijde
van de sloot zijn geen palenrijen meer teruggevonden. Aangezien hopplanten
veel water nodig hebben, is de sloot mogelijk ook gebruikt om de planten in droge
tijden van water te voorzien. De sloot stond in verbinding met een vennetje, dat in
noordwesten tegen de plantage lag en de sloot kon voeden. Ook de functie van de
rij paalkuilen haaks op de palenrijen is met een hopplantage in verband te brengen.
Geen van de rijen hopstaken liep aan weerszijden van deze constructie op dezelfde
lijn door. De palenrij moet dus in ieder geval een obstakel hebben gevormd. De
palen hebben mogelijk als windkering gediend om de kwetsbare planten in het begin
van het groeiseizoen te beschermen. Hiertegen zijn twee argumenten aan te
voeren. Allereerst moet worden opgemerkt, dat in dat geval een deel van de plantage
voor de windkering zou liggen. Ook is de overwegende windrichting in Nederland
westelijk en zou de windkering dus aan de andere zijde van de plantage moeten
liggen.
Mogelijk droeg de rij paalkuilen haaks op de hopstaken een soort waterleiding die
het water over de rijen hopstaken moest verdelen. In de reconstructie van Peter
Paul Hattinga Verschure (afb. 6.5, pag. 78) is deze goot weergegeven. Deze interpretatie
zou ook een verklaring bieden voor de grondverkleuring op de plaats waar
deze palenrij in verbinding stond met de sloot. 94 Indien de goot op deze plek
doormiddel van emmers of een eenvoudige windmolen met water gevuld werd,
zouden gemorst water en vertrapping van de bodem door de werknemers een
dergelijke grondverkleuring hebben kunnen veroorzaakt.
Begrenzing van de vindplaats
Het opgegraven deel van de vindplaats lag aan de rand van naar het noorden iets
hoger wordend terrein. De rijen hopstaken liepen tegen de noordelijke putwand
aan en de kans is groot dat de vindplaats verder doorloopt buiten het onderzoeksgebied.
Dat zou betekenen, dat de hopplantage nog groter was. Indien in de toekomst
ook het terrein ten noorden van de vindplaats zou worden bebouwd, moet
rekening gehouden worden met de rest van de hopplantage en het iets verderop
gelegen middeleeuwse erf Kreiken. Direct ten westen van de vindplaats, tussen de
vindplaats en de Oude Rielerweg lag een vennetje. Dat deze plek nog steeds erg nat
was, bleek bij de aanleg van een proefsleuf door het vennetje. Na de aanleg liep
deze direct vol water. Het vennetje vormde de natuurlijke westelijke begrenzing van
de hopplantage. De oostelijke begrenzing is minder eenduidig. Het aantal grondsporen
werd naar het oosten minder, maar toch zijn er ook ten oosten van de
93