RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

43
Scholte-Lubberink, 2003, 37-38.
44
Keller et al., 1996.
De sloten met de oudste oriëntatie concenteerden zich op de percelen, die in 1832
deel uitmaakten van het erf Mensink. De sloten aan de andere zijde van deze perceelgrens
hadden een volledig andere oriëntatie. Dit wijst er vermoedelijk op, dat
de verschillende delen van de Rielerenk met andere pachters en/of eigenaars niet
in één keer zijn ontgonnen. Er was vermoedelijk sprake van een aantal verschillende
chronologische of geografische fasen. Pas later zijn sloten aangelegd, die percelen
van verschillende eigenaren oversneden. Een deel van deze sloten is nog terug te
zien in de perceelsgrenzen op de kadastrale kaart van 1832.
De functie van de structuur
Het gebrek aan gebouwen en sporen binnen het complex van sloten maakt het niet
mogelijk om met zekerheid een functie vast te stellen. Op basis van de archeologische
resten en de beschikbare historische bronnen zijn er een aantal mogelijkheden:
Een oudere fase van Erve Mensink
Vast staat dat de vindplaats in 1832 deel uitmaakte van de gronden van het erf
Mensink. Het zou kunnen gaan om een oudere fase van deze boerderij. De aanwezigheid
van een heel stelsel van sloten sluit echter niet helemaal aan op de interpretatie
als eenvoudig boerenerf. De omvang van het greppelsysteem zou kunnen
worden verklaard door het een aantal keer opnieuw aanleggen van de erfgreppels
op steeds iets andere plaatsen. Een omvangrijk greppelsysteem rondom een boerderij
is onder andere bekend uit De Lutte (Overijssel), waar de Duivelshof is opgegraven.
Het gebied rond de Duivelshof kende echter een minder sterk centraal
gezag waardoor het belang van een eigen verdediging veel groter was. Ook had de
Duivelshof een hogere status dan Erve Mensink. Het was de belangrijkste hof van
de Marke De Lutte en de woonplaats van leden van een adellijk geslacht, dat als
ministerialen verbonden was aan de Bisschop van Utrecht. 43 Tot slot waren de
grachten in De Lutte 3 à 4 m breed, aanzienlijk breder dan de hier aangetroffen
exemplaren. Een tweede voorbeeld is aangetroffen in Duitsland. 44 Hier was sprake
van een omgracht terrein van 52,5 bij 9,5 m, omgeven door een iets meer dan 1 m
brede gracht. Binnen het terrein werden echter ook sporen van een grote boerderij,
een hutkom en diverse kuilen aangetroffen. Op basis van de keramiek viel de
aanleg van het complex te dateren in de 11 de of 12 de eeuw. Dergelijke diepe sporen
ontbraken op de Rielerenk volledig. Hoewel mag worden aangenomen, dat de grachten
op maaiveld breder waren dan in het opgravingsvlak, kunnen ze eigenlijk nauwelijks
een defensieve functie hebben gehad. Een functie als symbolische erfgreppel
ligt dan ook meer voor de hand.
De oppervlakte van het terrein binnen de grachten was ongeveer 1600 m 2 , voldoende
voor een bescheiden boerenerf. De hooiberg in twee fasen past goed in het
beeld van een boerenerf. Tegen deze optie spreken een aantal andere factoren. Op
het terrein zijn in het geheel geen sporen van een boerderij of andere bijgebouwen
aangetroffen. Veel van deze gebouwen werden in de late middeleeuwen op poeren
of stiepen geplaatst en hadden een vakwerkconstructie. Deze constructiewijze laat
alleen ondiepe sporen na die bij het ploegen van de zandopduiking verloren zouden
kunnen zijn gegaan. Tegen een gebruik als boerenerf speekt echter ook het ontbreken
van diepere sporen zoals waterputten en afvalkuilen. Verder bevatten de
sloten veel minder vondsten dan te verwachten in de omgeving van een boerenerf.
Dit wijst er op, dat het terrein maar beperkt of kortdurend in gebruik was en niet
als boerenerf.
59