RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

13 Huibers, 2004.
14 Bieleman, 1992, 89.
Riele op de overgang van de hoge gronden aan de zuidzijde van het onderzoeksgebied
naar de lage gronden in het midden van het onderzoeksgebied. Dit nederzettingsbeeld
past goed in het bekende beeld van de late middeleeuwen. 13 De
boerderijen verschoven van de hoge delen van het landschap naar de flanken. Vermoedelijk
had dit ondere andere te maken met een steeds grotere nadruk op de
veeteelt. Voor een gemengd bedrijf was een ligging op de overgang van lage naar
hoge grond ideaal. De akkers lagen op de hoge gronden en de weiden op de lage.
De Hottingerkaart kan worden gebruikt om dit beeld te illustreren. Hierbij moet
wel worden opgemerkt dat het akkerareaal in de loop van de eeuwen door het opbrengen
van stadsdrek en mogelijk ook plaggen vermoedelijk steeds groter is
geworden en weiden verloren zijn gegaan.
Op de kaart zijn direct ten noorden en ten zuiden van de erven vrij kleine percelen
ingetekend. Dit correspondeert met de situatie op de kadastrale kaart van 1832
(afb. 5.9, pag. 70). Rond de boerderijen lagen kleine weiden, moestuinen en ook
enkele akkers. Ten noorden van dit verkavelde gebied lagen de woeste gronden. Ten
zuiden van de boerderijen is een aaneengesloten akkerareaal te zien. Ook dit correspondeert
met de beschrijving van het grondgebruik in 1832. De bedrijven op de
es waren doorgaans gemengde bedrijven, die veeteelt en akkerbouw combineerden.
Een veelteeltbedrijf had twee tot vier paarden, terwijl schapen in grote kuddes
voorkwamen. 14 Op de kleine boerderijen lag het aantal runderen vrij laag. Bij de
kleinste boerderijen waren runderen waarschijnlijk zelfs helemaal afwezig. De gewassen,
die werden verbouwd, zullen hoofdzakelijk graansoorten zijn geweest, zoals
rogge en gerst. In de 15 de eeuw kwam boekweit op waarmee zowel mens als dier
kon worden gevoed.
Toen in 1832 de kadastrale kaart werd gemaakt, werden niet alleen de perceelsgrenzen
maar ook de eigenaren en het grondgebruik geregistreerd. De kadastrale
kaart kan dus worden gebruikt om vast te stellen welke percelen in 1832 bij de verschillende
boerderijen hoorden. Vaak waren percelen eeuwenlang in het bezit van
dezelfde boerenerven, zodat een kijkje wordt gegeven in de laatmiddeleeuwse bezitsverhoudingen
op de Rielerenk. Deze gegevens kunnen alleen voor het verkrijgen
van een globaal beeld worden gebruikt. Voor een detailbeeld hebben in het verleden
vaak te veel veranderingen plaatsgevonden. In afb. 5.10, pag. 71 zijn de
eigenaren van de percelen op de Rielerenk weergegeven. Hier zijn alleen die eigenaren
weergegeven, die meerdere percelen bezaten. De eigenaren die slechts één of
twee kleine percelen bezaten, zijn weergegeven onder “overigen”. Vrijwel het hele
westen van de Rielerenk was in handen van de familie Heylighers (zie pag. 45) die
in de 18 de eeuw verschillende percelen had opgekocht. Naast de gronden van de
boerderij Tolnerinck/Brinkgreve maakten ook de voormalige gronden van het erf
Alferdinck/Het Reele deel uit van zijn bezittingen. Tussen de gronden van deze
beide boerderijen is op basis van de kadastrale kaart geen onderscheid meer te
maken. De boerderij Mensink was in 1832 van de stad Deventer en bezat een aaneengesloten
areaal, dat voornamelijk ten zuiden van de boerderij lag. Direct naast
de boerderij lag een weiland, maar de rest van bezittingen was als akker in gebruik.
Opvallend is dat ook de noord zuid lopende weg eigendom van de stad Deventer
was.
Aan de oostzijde van het onderzoeksgebied is sprake van drie eigenaren en drie
boerderijen. De meest noordelijke boerderij staat op de kadastrale kaart als
Wannink, de opvolger van het middeleeuwse Werninck. Dit erf met landerijen was
49