RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

4 DE PREHISTORIE VAN DE RIELERENK
28
4 DE PREHISTORIE VAN DE RIELERENK1 · IVO HERMSEN &
NORBERT EELTINK
Al in de midden steentijd, omstreeks 5600 v. Chr., betraden mensen het gebied dat
nu de Rielerenk heet. Op dat moment was op en in de omgeving van de Rielerenk,
vooral op de hogere delen, veel bos aanwezig. Het noorddeel van de Rielerenk,
waarvan een groot stuk is onderzocht, lag vrij laag en was deels erg drassig. Vooral
in natte perioden zullen hier vennetjes zijn ontstaan. In de steentijd vormde het
overgangsgebied tussen de hogere dekzandrug gelegen in het zuiden van het onderzoeksgebied
en de lagere delen van het landschap ten noorden hiervan een aantrekkelijke
vestigingslocatie. Juist in deze overgangszone van hoog naar laag land
kwam een grote variatie aan planten, struiken en bomen voor en hielden zich veel
verschillende soorten dieren op. Hiervan wisten de jagers, vissers en verzamelaars
uit de midden steentijd te profiteren. In dit soort omgevingen waren veel voedingsmiddelen
en grondstoffen voor het vervaardigen van kleding, gereedschappen
en het bouwen van hutten en dergelijke te vinden. In de latere prehistorie, toen de
mens niet langer op zoek naar voedsel en andere zaken door het landschap trok,
maar een boerenbestaan leidde, was het gunstiger om een hoger en droger gelegen
vestigingsplaats uit te kiezen om een huis te bouwen en akkers aan te leggen. Deze
hogere gronden lagen onder meer vlak ten zuiden en ten westen van het onderzoeksgebied.
In de bronstijd (2000-800 v. Chr.) en de ijzertijd (800-12 v. Chr.) was
het onderzochte gedeelte van de Rielerenk een marginaal gebied. 2
4.1 Een kuil van een kampplaats uit de late fase van de midden steentijd
(vindplaats 9)
Tijdens het proefsleuven onderzoek werd in werkput 50 langs de zuidrand van het
onderzoeksgebied een ronde kuil met een doorsnede van circa 1 m en een diepte
van circa 0,5 m aangetroffen. 3 Deze kuil met een tamelijk vlakke bodem en verticale
wand bevatte geen vondsten (afb. 4.1, pag. 68). De duidelijk uitgespoelde en
behoorlijk gehomogeniseerde lichtgrijs getinte vulling –het zand was bleek door het
doorsijpelende water en egaal van kleur door vermenging– paste het beste bij een
prehistorische datering. Op grond van vormgelijkenis met prehistorische voorraadkuilen
die onder meer uit Colmschate bekend waren en gezien de ligging van dit
spoor op geringe afstand van de eerder opgegraven kuilen uit de midden bronstijd,
werd in eerste instantie vermoed dat deze kuil uit de bronstijd dateerde. 4 Verspreid
in de onderste helft van de kuil werden vrij veel brokjes houtskool gevonden.
Dit werd bemonsterd voor 14 C-onderzoek. Dit onderzoek werd uitgevoerd
door het Centrum voor Isotopenonderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en
toonde aan dat deze kuil werd gegraven tussen 5721 en 5567 v. Chr., veel vroeger
dus dan in eerste instantie werd gedacht. 5 Dit tijdvak valt in de late fase van de midden
steentijd, het laat mesolithicum (6450-4900 v. Chr.).
Kuilen uit de midden steentijd van dit type, met rechte wanden en houtskool in de
vulling, worden meestal geïnterpreteerd als haardkuilen. In deze kuilen kon op zeer
effectieve en efficiënte wijze voedsel worden bereid voor directe consumptie en
om het langer te bewaren. Op de bodem van dit soort kuilen werd een flink vuur
gestookt. Na verloop van tijd werden de te verwerken voedingsmiddelen, zoals
vlees, vis, noten of andere dierlijke of plantaardige producten, –al dan niet verpakt
in bladeren– op of boven de gloeiende houtskool gelegd dan wel gehangen. In
dergelijke relatief diepe kuilen kon de warmte lange tijd worden vastgehouden. 6 In
1
Norbert Eeltink heeft de vondsten uit de steentijd gedetermineerd, Ivo Hermsen het vondstmateriaal uit de bronstijd en
ijzertijd.
2
Bartels & Eeltink, 2003.
3
S 50-34.
4
Hermsen, 2003, 10-12.
514
C-analysecode: GrN-28786, resultaat: 6760 ± 40 BP.
6
Groenendijk, 1987.