RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

landschap. Indien dat wel het geval zou zijn geweest, was rivierduinzand of komklei
afgezet. Gedurende het onderzoek werden deze laatstgenoemde sedimenten echter
niet vastgesteld in het onderzoeksgebied. Op de waterhuishouding in het gebied zal
de IJssel echter zeker invloed hebben gehad.
Ook tegenwoordig is water een belangrijke factor in het gebied. In de natte seizoenen
staan de lagere delen van de Rielerenk vrij snel blank. Het lemige zand in de
ondergrond maakt de afvoer van het water moeilijk. Het drassige karakter heeft
ook het archeologisch onderzoek bemoeilijkt. In het hele onderzoeksgebied zijn
zeer veel sporen van sloten aangetroffen, meer dan te verwachten indien de sloten
enkel voor de verkaveling waren gegraven (afb. 5.18, pag. 73). Blijkbaar bestond een
grote behoefte aan afwatering. Een andere bevestiging van het natte karakter van
het landschap kwam naar voren bij het couperen en afwerken van de grondsporen.
In veel gevallen liepen de diepere coupes snel vol met grondwater. Dat was vooral
bij vindplaats 8 een probleem. Op de diepte waar het grondwater zich manifesteerde,
verschenen tevens de eerste tekenen van reductie. Het zand is in een reductiezone
niet geel of een aanverwante kleur, maar grijs tot grijs-blauw (afb. 3.1,
pag. 66). Door de permanente verzadiging met water heeft het zand bij gebrek aan
zuurstof niet tot de gebruikelijke geeltinten kunnen oxideren.
3.2 De bodemtypes in het onderzoeksgebied
De landschappelijke elementen op de Rielerenk zijn dekzandruggen en dekzandlaagten.
De ruggen kunnen in hoge, middelhoge en lage dekzandruggen worden onderscheiden.
Door de inwerking van flora en fauna, zoals wortels van planten en
graafactiviteiten van dieren als insecten, mollen en wormen en het water, heeft in
het zand bodemvorming plaatsgevonden (afb. 3.3). De bovenste laag op de Rielerenk
is over het algemeen sterk humeus door het organische materiaal dat planten en
dieren op en in de grond hebben achter gelaten. Dieper in de bodem heeft verbruining
van het zand plaats gevonden door de verwering. Door deze 'afbraak' van de
in het zand aanwezige mineralen en door de uitspoeling van stoffen door het doorsijpelende
water is een podzolbodem ontstaan. Zo is het ijzer uit de bovenste lagen
van de bodem opgelost op onder invloed van het door het zand zakkende water en
is het ijzer dieper in de bodem weer afgezet in de vorm van roest, waardoor er
roodbruine tot oranje vlekken of zelfs hele roestige lagen zoals oerbanken zijn
ontstaan (afb. 3.4, pag. 66). De directe werking van flora en fauna bestond uit het
vermengen van het materiaal door wortelwerking en graafactiviteiten. Hierdoor is
de bodem beter doorlaatbaar geworden voor water en lucht.
Op de hoge dekzandruggen zijn moderpodzolgronden aanwezig. Moderpodzolen,
vroeger wegens het algemene kleurbeeld 'bruine bosgronden' genoemd, zijn ontstaan
op hogere zandgronden waar als natuurlijke vegetatie bos gestaan heeft. Op
de Rielerenk stond vermoedelijk een eik-lindenbos of eiken-berkenbos. De middelhoge
dekzandruggen, die wat vegetatie betreft lijken op de hoge dekzandruggen,
hebben een gecombineerd bodemtype. Bovenin de stratigrafie, de gelaagdheid, is net
als op de hoge dekzandruggen een moderpodzol gevormd, maar dieper (50-70 cm)
waren oranje vlekken te zien. Het op de diepere lemige zandlaag stagnerende water
heeft ijzeroxide achter gelaten, letterlijk roest. De lage dekzandruggen echter hebben
een dik veldpodzol, herkenbaar aan donkere humeuze grond bovenin, gevolgd
door een bleke grijze laag, waar stoffen zijn uitgespoeld, en daar weer onder een
bruine laag, waar de uitgespoelde stoffen zijn afgezet. Ook op deze bodem stond
25