RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

154
102
1. muntgewicht
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/26-27-51/-/-/0-81
4. detectorvondst
5. 1400-1500
6. l. 14 mm, b. 13 mm, d. 3 mm, gewicht
3,4846 gram
7. brons
8. gehakt uit bronsplaat, gestempeld: in liggende
rechthoek lam met kruisvaan, naar
links gaand, keerzijde voorzien van diepe
krassen;
gebruikt voor het wegen van een Agnel,
een Franse munt die sinds 1311 werd
geslagen; officiële massa 4,1 gram.
9. Houben, 1998, 17-18
103
1. muntgewicht
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/-/-/-/0-33
4. detectorvondst
5. 1500-1600
6. l. 13 mm, b. 13 mm, d. 2 mm, gewicht
2,9014 gram
7. messing
8. gieten, hakken, vijlen (justeren), stempelen;
voorstelling incompleet (stempel groter
dan het gewicht); slechts zichtbaar zijn een
schild met twee lelies boven en één lelie
onder; schuine lijn van linksboven naar
rechtsonder;
zijkanten zijn langs de bovenrand deels
schuin afgevijld;
muntgewicht, vermoedelijk voor een Ecu à
la Chaise, uitgegeven in Frankrijk sinds
1337, oorspronkelijke massa 4,5 gram
9. Houben, 1998, 17-18
Rekenpenningen
De rekenpenningen of jetons werden vooral door de geestelijkheid en handelaren
gebruikt om grote bedragen te tellen. Het systeem was gebaseerd op romeinse
cijfers: I (1), V (5), X (10), L (50), C (100), D (500) en M (1000). Voor elk van deze
eenheden was er een regel. Wanneer bijvoorbeeld op de regel van I, vijf rekenpenningen
lagen, konden deze worden weggehaald en vervangen door één penning op
de regel van V. Als er op de regel van V twee penningen lagen konden deze worden
vervangen door één penning op de regel van X, etc. Op deze wijze konden op een
relatief overzichtelijke wijze grote bedragen worden opgeteld. De oudste rekenpenningen
dateren uit de 13 de eeuw en zijn afkomstig uit Frankrijk en Italië. 16 In de
14 de eeuw werden de steeds groter wordende penningen ook geslagen in Engeland
en de Zuidelijke Nederlanden. In de 15 de eeuw werden rood koperen penningen
gemaakt die verwezen naar historische gebeurtenissen. De grote bloei van de penningen
lag in de Noordelijke Nederlanden rond 1450. In de 16 de en 17 de eeuw ging
men geleidelijk over op het rekenen in Arabische cijfers en kwamen de rekenpenningen
steeds minder voor. Wel werden er in Neurenberg tot de 19 de eeuw messing
penningen voor het gebruik bij kansspelen gemaakt. 17
De oudste rekenpenning toont aan de voorzijde een rijksappel binnen een driepas
met daaromheen het randschrift: HANNS.KRAVWINCKEL.IN.NVR (cat. nr. 105).
De toevoeging IN NVR slaat op de productieplaats Neurenberg. Aan de achterzijde
staat het randschrift GOTES SEGEN MACHT REICH rondom een cirkeltje van drie
lelies en drie kroontjes. De afbeeldingen binnen de randschriften lijken veel op de
16 Klomp, 1999, 298.
17 Klomp, 1999, 298.
104
1. muntgewicht
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/50/-/-/0-31
4. detectorvondst
5. 1500-1700
6. l. 16 mm, b. 15 mm, d. 4 mm, gewicht
6,486 gram
7. messing
8. gieten, vijlen (justeren), stempelen;
vz: in fijne parelrand vermoedelijk voorstelling
van twee elkaar aankijkende portretten;
kz: blanko;
hoort bij sluitgewicht van '1' lood (= 1/32
pond); geijkt met een lelie: het teken voor
troois gewicht (voor de goud- en zilverhandel);
muntgewicht voor een Excelente, een
Spaanse munt, aangemunt 1581 - 1601,
oorspronkelijke massa 7,01 gram
9.