RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

132
3. Kledingaccessoires en sieraden
Gespen
Gespen komen in vrijwel elke metaalsoort en afmeting voor. Ze kennen dan ook
een groot aantal toepassingen. Ze werden gebruikt voor het sluiten van gordels,
beurstassen, schoenen maar ook voor wapenrustingen en paardentuig. Gespen bestaan
over het algemeen uit twee onderdelen; de beugel en de angel. Op het rustpunt
van de angel bevindt zich vaak een verdieping in de beugel waar de angel invalt:
de angelrust. Vanaf de 15 de en 16 de eeuw hebben veel gespen een tussenstijl.
De schoengesp komt al vanaf de 13 de eeuw regelmatig voor. Gespen uit de 13 de en
14 de eeuw zijn meestal voorzien van een ronde, ovale, D-vormige of vierkante beugel.
Een belangrijk kenmerk is dat de angel hier de volledige lengte van de beugel
beslaat. Tot de groep ronde gespen is een gesp met een gearceerde beugel te rekenen.
(cat. nr. 27) Deze lijkt sterk op een bij de Havezathe Werkeren (Zwolle)
aangetroffen exemplaar. 4 Dit type is volgens Klomp vooral in 16 de en 17 de eeuwse
contexten aangetroffen. Bij het ronde type horen verder een eenvoudige ronde gesp
(cat. nr. 28) en een gestanste ronde gesp met een golfende rand (cat. nr. 29) Tot het
D-vormige type is een gesp te rekenen met een gekartelde rand. (cat. nr. 30)
In de 15 de en 16 de eeuw kwamen de dubbelgespen in zwang. Aanvankelijk ging het
hierbij vooral om dubbelovale, dubbeltrapeziumvormige en rechthoekige of vierkante
gespen. Tot de dubbelovale gespen behoort catalogusnummer 31. Het is een dubbelovale
gesp van het hoge type die vooral vanaf de 17 de eeuw veel voorkwamen. Een
deels afgebroken gesp is van het dubbelrechthoekige type. (cat. nr. 32) Een vergelijkbare
gesp uit Bourtange wordt daar gedateerd tussen 1650 en 1750. 5 Tot het type
dubbelgespen behoren ook twee gespen die bestaan uit een rechthoekig en een Dvormig
deel. (cat. nr. 33 & 34) De angel bevindt zich aan de zijde van het D-vormige
deel. Dit type gesp wordt door Folkerts & Leenheer tussen 1600 en 1650 gedateerd.
6 In de 18 de eeuw worden er ook gespen met een losse ijzeren tussenstijl vervaardigd.
De gespen zijn dan ook vaak fraai geornamenteerd. De aangetroffen gesp van
dit type vertoont verdikkingen op de beugel ter hoogte van de angel en haakse strepen
ter plaatse van de verdwenen ijzeren middenstijl. (cat. nr. 35) Uit de 19 de eeuw
tenslotte dateert een rechthoekige gesp met twee uitstekende knopjes. (cat. nr. 36)
27
1. gesp
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/50/-/-/0-125
4. detectorvondst
5. 1500-1600
6. diam. 22 mm
7. koperlegering
8. rond, gegoten, samengesteld, bovenzijde
voorzien van ribbels (haaks)
9.
4 Klomp, 2007,15.
5 Lenting et al., 1993, 410.
6 Folkerts & Leenheer, 1996.
28
1. gesp
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/48/-/-/0-112
4. detectorvondst
5. 1400-1500
6. diam. 21 mm
7. koperlegering
8. gegoten, rond,angel over volledige breedte,
samengesteld
9.
29
1. gesp
2. Deventer, Rielerenk
3. 226/48/-/-/0-106
4. detectorvondst
5. 1600-1700
6. diam. 40 mm
7. koperlegering
8. gestanst, rond, golfmotief op bovenzijde,
sporen van vertinning/verzilvering aanwezig,
angel ontbreekt
9.