RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

More documents

Recommendations

Info

METAALCATALOGUS 124 METAALVONDSTEN VAN DE RIELERENK TEKST: BART VERMEULEN op basis van Jan de Koning CATALOGUS: EDITH HAVEMAN & BART VERMEULEN 1. Inleiding Bij het onderzoek op de Rielerenk zijn duizenden voorwerpen van metaal aangetroffen. Het voert te ver om deze hier allemaal individueel te behandelen. De meeste van deze voorwerpen zijn niet gevonden in sporen maar zijn afkomstig uit het esdek. Dit esdek is over vele eeuwen ontstaan door het ophogen van het terrein met afval uit de stad gemengd met gras of heideplaggen uit de nabije omgeving. Door herhaaldelijk ploegen is het materiaal uit vele eeuwen volledig door elkaar geraakt. Het is dan ook onmogelijk om binnen deze metaalvondsten gesloten vondstcomplexen aan te wijzen. Daarom is gekozen voor een thematische beschrijving van de interessantste objecten. Deze vondsten dienen vooral om de enorme variatie in metalen voorwerpen die over de eeuwen op de Rielerenk terecht kwam, te illustreren. Voor de catalogus zijn juist die objecten geselecteerd die specifiek zijn voor Deventer of die een bijzonder verhaal vertellen. Het vondstmateriaal is op verschillende manieren verzameld. Allereerst is bij de aanleg van alle werkputten met de metaaldetector gezocht door de veldtechnici van Archeologie Deventer. Daarnaast werden de storthopen regelmatig afgezocht door detectoramateurs die hun vondsten, zoals afgesproken, afstonden aan Archeologie Deventer. Archeologie Deventer is deze amateurs zeer erkentelijk omdat dit sterk heeft bijgedragen aan een grotere volledigheid van het beeld. Naast de hieronder beschreven vondsten zijn er ook veel vondsten gedaan die ons jammer genoeg nooit onder ogen zijn gekomen. Deze vondsten zijn nog in handen van detectoramateurs die slechts voor het eigen gewin of collectie op de vindplaats hebben gezocht. Zij worden hierbij opgeroepen hun vondsten alsnog te melden. Na afloop van het onderzoek werd het materiaal voor een groot deel beschreven door verschillende specialisten van de Detectoramateur. Hun werk werd gebundeld door J. Koning en J. Zijlstra. Op basis van deze gegevens is door de auteur de onderstaande tekst geschreven. Zonder de inzet van de bovengenoemde amateurarcheologen zou deze tekst nooit tot stand zijn gekomen. De gehele verwerking van het catalogusdeel deel is uitgevoerd door E. Haveman verbonden aan Archeologie Deventer. De correcties van de catalogus werd gedaan door M. Klomp (Zwolle) . Verschillende vrijwilligers van de detectoramateur hebben (opnieuw) bewezen dat er met de meeste detectoramateurs prima kan worden samengewerkt. In het boek Steden in Scherven is een eerste aanzet gegeven tot het beschrijven van metaalvondsten in het Deventer systeem. 1 Al gauw werd echter duidelijk dat er bij een groot aantal voorwerpen veel te veel typen zijn om allemaal apart te benoemen. De objecten worden wel beschreven volgens de vaste administratiewijze met de negen verschillende kenmerken. Onder nummer 2, de code van het type, is alleen een onderscheid gemaakt naar materiaalsoort en vorm niet meer naar type. Er is voor gekozen om het materiaal per categorie te beschrijven waarbij de categorieën alfabetisch zijn geordend. Deze materiaalcategorieën zijn overgenomen uit de publicatie van de metaalvondsten van de Havezate Werkeren door Klomp. 2 Alle afbeeldingen zijn 1:1 tenzij anders vermeld. 1 Klomp, 1999. 2 Klomp, 2007.
1 1. vingerhoed 2. Deventer, Rielerenk 3. 226/33/-/-/0-48 4. detectorvondst 5. 1350-1450 6. h. 21 mm, diam. 30 mm 7. koperlegering 8. gegoten, ingeslagen, met merk K in een cirkel; platgedrukt 9. Verklaring cat. blokjes 1. voorwerp 2. vindplaats 3. vondstnummer 4. vondstcontext 5. datering 6. maten (l.= lengte, b.= breedte, d.= dikte) 7. materiaal 8. vervaardigingswijze, versiering 9. literatuur 2. Nijverheid en textiel Vingerhoeden Om bij het naaien de duim en vingers te beschermen, gebruikte men heel vroeger een schildje van hout, been of leer. In de 13 de eeuw verschenen in ons deel van Europa de eerste metalen vingerhoeden. De eerste vingerhoeden werden in brons gegoten en waren vrij zwaar uitgevoerd. De putjes werden geslagen of geboord. (cat. nr. 1 & 2) Deze exemplaren zijn te dateren tussen 1350 en 1450. Eind 15 de / begin 16 de eeuw werden plaatjes heet metaal in een stalen vorm hol uitgehamerd. Vervolgens werden er met een drevel putjes ingeslagen. Men kende twee soorten vingerhoeden die veelal vervaardigd werden van messing. Dit zijn het open, oftewel het ringvormige type, ook wel naairing genoemd (cat. nr. 3) en het gesloten type, dat met een ronde platte kap werd afgedekt. Beide typen zijn nog steeds gangbaar. De vingerhoed gebruikte men vooral voor huishoudelijk gebruik. De naairing werd ook veel gebruikt in het schoenmakersambacht en door zeilmakers. De geslagen koperen of messing vingerhoeden waren aanzienlijk lichter van gewicht dan hun gegoten voorgangers. In de 15 de en 16 de eeuw was Neurenberg de grootste producent van vingerhoeden. De eerste vermelding van een Nederlands fabrikaat dateert uit 1628. Vanaf de 17 de eeuw werden vingerhoeden vaker gegoten en geperst. De putjes werden met een machinaal tandrad aangebracht. Op de mantel, het onderste gedeelte van de vingerhoed, is soms een merkteken aangebracht. In totaal zijn bij de opgraving op de Rielerenk 24 vingerhoeden gevonden waarvan de meesten na 1600 dateren. Hiervan dateert het grootste deel tussen 1800 en 1950. 2 1. vingerhoed 2. Deventer, Rielerenk 3. 226/-/-/-/0-132 4. detectorvondst 5. 1550-1600 6. h. 23 mm, diam. 21 mm 7. koperlegering (koper en zink) 8. gehamerd, met versierde boord 9. Langedĳk & Boon, 1999, cat. nr. 131 3 1. naairing 2. Deventer, Rielerenk 3. 226/41/-/-/0-6 4. detectorvondst 5. 1500-1600 6. h. 10 mm, diam. 21 mm 7. koperlegering 8. 9. 125
Page 1 and 2:
BOEREN VOOR DE STAD archeologisch,
Page 3 and 4:
INHOUD DANKWOORD 1 INLEIDING MICHIE
Page 5 and 6:
DANKWOORD Het onderzoek op de Riele
Page 7 and 8:
1. INLEIDING · MICHIEL BARTELS 1.1
Page 9 and 10:
Afb. 1.3 De aanleg van een proefsle
Page 11 and 12:
8 Spek et al., 2004, 177-209. 9 Hei
Page 14 and 15:
2 VRAAGSTELLING, METHODIEK EN WERKV
Page 16 and 17:
16 Waarden (IKAW). 5 Uit de directe
Page 18 and 19:
18 Afb. 2.4 Overzicht van alle in 2
Page 20 and 21:
20 Vindplaats 2: Losse sporen uit d
Page 22 and 23:
22 Vindplaats 9: Een kuil uit de mi
Page 24 and 25:
3 LANDSCHAP EN BODEM 24 3 LANDSCHAP
Page 26 and 27:
26 ooit bos, al zal het een natter
Page 28 and 29:
4 DE PREHISTORIE VAN DE RIELERENK 2
Page 30 and 31:
30 Twee aangetroffen stukken vuurst
Page 32 and 33:
32 schijnlijk ongeveer de zuidgrens
Page 34 and 35:
34 Afb. 4.6 Reconstructie van een v
Page 36 and 37:
36 kleine afmetingen -de grootste v
Page 39 and 40:
Afb. 4.11, pag. 38 Fragmenten van n
Page 41 and 42:
5 DE RIELERENK IN DE MIDDELEEUWEN E
Page 43 and 44:
2 CRD 1392, 430/431: De Meijer, 196
Page 45 and 46:
Afb. 5.4 Deventer en omgeving op de
Page 47 and 48:
Afb. 5.6 Luchtfoto genomen door de
Page 49 and 50:
13 Huibers, 2004. 14 Bieleman, 1992
Page 51 and 52:
20 S 50-060. 21 Mittendorff, 2005.
Page 53 and 54:
Afb. 5.13 Sporen uit de nieuwe tijd
Page 55:
Afb. 5.14b De plattegrond van de sc
Page 58 and 59:
58 pingsdorf, daterend uit de 10 de
Page 60 and 61:
60 Een versterking in de landweer R
Page 62 and 63:
62 Afb. 5.22 Het erf Warmboldink ti
Page 64 and 65:
64 Afb. 5.24 De laatmiddeleeuwse sp
Page 66 and 67:
66 Afb. 3.1 Bodemprofiel door het e
Page 68 and 69:
68 Afb. 4.1 De lichtgrijze verkleur
Page 70 and 71:
70 Afb. 5.9 Het grondgebruik op de
Page 72 and 73:
72 Afb. 5.16 De sporen behorende bi
Page 74 and 75: 74 Afb. 5.20 Gereconstrueerd verloo
Page 76 and 77: 76 Afb. 5.32 De hopplantage uit de
Page 78 and 79: 78 Afb. 6.5 Reconstructie van de op
Page 80 and 81: 80 Het kadastrale kaartblad waarop
Page 82 and 83: 82 deleeuwse huis te vinden, werden
Page 84 and 85: 84 tussen verschillende grote recen
Page 86 and 87: 86 fundering van een klein bakstene
Page 88 and 89: 88 De sporen werden vergeleken met
Page 90 and 91: 90 Gebouwstructuren In de zuidwesth
Page 92 and 93: 92 Rundergraf tussen de palenrijen
Page 94 and 95: 94 veronderstelde goot palenrijen a
Page 96 and 97: 96 6.3 Consumptie en smaak Was Deve
Page 98 and 99: 98 Archeologisch onderzoek op de Br
Page 100 and 101: 100 de beerputten waarschijnlijk ge
Page 102 and 103: 102 6.6 De hopplantage op de Rieler
Page 104 and 105: 104 plantage minimaal 75 jaar en ma
Page 106 and 107: 106 van innovatie of schaalvergroti
Page 108 and 109: 108 ken, bierstellingen (?), 20 las
Page 110 and 111: 110 grote aantallen brouwerijen bin
Page 112 and 113: 112 historische bronnen zijn in gro
Page 114 and 115: 114 7.3 De prehistorie: Aan de peri
Page 116 and 117: 116 Hieruit werd weer bier gebrouwe
Page 118 and 119: 118 Deventer. -Bartels, M.H. & B. V
Page 120 and 121: 120 -Hermsen, I., 2003. Wonen en gr
Page 122 and 123: 122 -Scholte Lubberink, H.B.G., 200
Page 126 and 127: 126 Textielloden Textielloden besta
Page 128 and 129: 128 13 1. textiellood 2. Deventer,
Page 130 and 131: 130 aan de voorzijde de opschriften
Page 132 and 133: 132 3. Kledingaccessoires en sierad
Page 134 and 135: 134 36 1. gesp 2. Deventer, Rielere
Page 136 and 137: 136 Kledingsluitingen Kledinghaakje
Page 138 and 139: 138 51 1. beslagstuk 2. Deventer, R
Page 140 and 141: 140 Ring De ring is gemaakt van get
Page 142 and 143: 142 5. Meubilair Meubelbeslag Tot m
Page 144 and 145: 144 72 1. tapkraan 2. Deventer, Rie
Page 146 and 147: 146 Messenonderlegger Dit kruisvorm
Page 148 and 149: 148 Pijpereutelaar Pijpereutelaars
Page 150 and 151: 150 10. Munten, muntgewichten en re
Page 152 and 153: 152 90 1. braemse 2. Deventer, Riel
Page 154 and 155: 154 102 1. muntgewicht 2. Deventer,
Page 156 and 157: 156 11. Diversen Gewichten Gewichte
Page 158 and 159: 158 111 1. pelgrimsinsigne 2. Deven
Page 160 and 161: LITERATUURLIJST BEHORENDE BIJ DE ME
Page 162 and 163: RAPPORTAGES ARCHEOLOGIE DEVENTER 16
show all

RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?