RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

7.CONCLUSIE · BART VERMEULEN
7.1 Inleiding
Het is uitzonderlijk, dat de bewonings- en gebruiksgeschiedenis van een op het
eerste gezicht marginaal gebied zoals de Rielerenk integraal is onderzocht.
Het proefsleuvenonderzoek toonde al aan, dat het gebied zeker niet leeg was en
vanaf de prehistorie tot heden een belangrijk deel uitmaakte van de voedseleconomie.
Het definitief onderzoek heeft een schat aan gegevens over de ontwikkeling
van het cultuurlandschap op van nature voor akkerbouw ongeschikte locaties
opgeleverd. Methodisch heeft het onderzoek aangetoond, dat gebieden die, bijvoorbeeld
na boringen, archeologisch leeg lijken dat niet hoeven te zijn. De resultaten
van het onderzoek geven aan, dat het belangrijk en zinvol is om ook informatie
buiten nederzettingskernen te verzamelen.
7.2 Het landschap van de Rielerenk: Van laag en nat naar hoog en droog
Het natuurlijk landschap onder de Rielerenk kende grote verschillen in hoogte en
daarmee in vochtigheid. Er was geen sprake van een aaneengesloten dekzandrug,
maar van verschillende dekzandhoogten, die van elkaar gescheiden werden door
dekzandlaagten. De basis van het landschap op de Rielerenk wordt gevormd door
een vlakke lemige laag Oud Dekzand, die slecht water doorlaat. Deze zandlaag is tijdens
de Weichselien-ijstijd afgezet door smeltwaterstromen. Over het Oude Dekzand
ligt het fijnere Jonge Dekzand, dat door windafzetting is ontstaan. Dit kenmerkt
zich door relatief grote hoogteverschillen over kleine afstand. Dit Jonge
Dekzand gaf het natuurlijk landschap zijn definitieve vorm en oorspronkelijke reliëf.
De ondoorlatendheid van het oude dekzand zorgde ervoor, dat het water over deze
afzetting afstroomde naar de lager gelegen delen van het gebied, die daardoor extra
drassig werden. Hierdoor ontstonden er veenlagen en op sommige plaatsen vennetjes.
De laatste twee van deze vennetjes werden pas in de 20 ste eeuw gedempt.
De kenmerkende landschappelijke elementen op de Rielerenk zijn dekzandruggen
en dekzandlaagten. Op de dekzandruggen stond oorspronkelijk bos dat afhankelijk
van de hoogteligging een andere samenstelling kende. In de dekzandlaagten was het
pakket Jong Dekzand dun of ontbrak het zelfs volledig. Op het lemige Oude Dekzand
stagneerde het water en zijn moerige, bijna venige bodems ontstaan. Op deze
natte bodems stonden zogenaamde broekbossen met elzen en berken.
Vanaf de late prehistorie werd dit door bossen gedomineerde landschap omgevormd
tot een zogenaamd parklandschap. Dit bestond uit bossen met daartussen
open ruimten, die als nederzettingsareaal en akkerbouwgebied in gebruik waren.
Voor de Rielerenk zijn uit deze periode geen akkers aanwijsbaar. Vermoedelijk
ontwikkelde het bosgebied zich geleidelijk tot heide en grasland, waar in de lagere
delen geen heide maar gras en zegge groeiden. Deze gebieden waren als gemeenschappelijke
weidegrond in gebruik. Vanaf de middeleeuwen werden over de natuurlijke
bodems ophogingslagen bestaande uit meststoffen en grond opgebracht.
Op deze wijze is op de natuurlijke ondergrond een cultuurdek ontstaan. Omdat op
de lagere delen meer grond werd opgebracht dan op de hogere delen, is het natuurlijk
reliëf geleidelijk afgevlakt. Dit effect werd nog verder verstrekt door de
ruilverkaveling en daaropvolgende mechanische egalisaties van het gebied.
7.CONCLUSIE
113