RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

8 Spek et al., 2004, 177-209.
9 Heidinga, 1987, Spek, 2004
10 Bloemers, 2004, 10-17.
11 Kolen, 2005, 11-18.
12 Keunen & Van Beek, 2005, 61-63.
brak aan overzicht van welk onderzoek waar plaatsvond en wat daar de resultaten
van waren.
Niet alleen het gebrek aan onderzoeksmatige koppeling en terugkoppeling werd als
een gemis ervaren, ook de informatievoorziening vanuit het onderzoek naar de
ruimtelijke ordeningsprocessen was onvoldoende. Ontwikkelaars, gemeentes en
landbouwers moesten opeens rekening gaan houden met gevolgen voor het bouwproces,
als een bepaald gebied archeologisch waardevol leek.
De archeologische kaders voor het buitengebied werden vastgelegd in de Nationale
Onderzoeksagenda Archeologie (NOaA), waarin de stand van zaken in 2004 werd
beschreven en de doelen voor het toekomstig onderzoek werden geformuleerd. 8
De methodiek van bureau-, proef- en definitief onderzoek van de Oost-Nederlandse
zandgronden werd beschreven in de richtlijnen en kwaliteitsnormen voor de
Nederlandse Archeologie (KNA). Daarnaast werd kaartmateriaal vervaardigd, waar
niet alleen bekende vindplaatsen maar ook de archeologische verwachting van sommige
gebieden op te zien waren. Vroege, vrij grootschalige kaarten als de Indicatieve
Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) werden langzaam maar zeker vervangen
door gebiedsstudies, bijvoorbeeld voor De Graafschap en de gemeenten
Dalfsen, Zwolle en Deventer.
Het inhoudelijke verhaal, een overkoepelende studie naar de ontwikkeling van de
essen, esdorpen, de prehistorische, historische ontwikkelingen en de landbouwhistorie,
moet voor Overijssel en zeker voor Salland nog worden geschreven. Ook
hier liggen de gebieden die Overijssel omringen weer voor. Voor de Veluwe en
Drenthe zijn dergelijke studies al enige tijd of zeer recentelijk beschikbaar. 9 Er is
echter een nieuwe ontwikkeling ingezet. Getracht wordt naast een studie van het
landschap en de ontwikkeling hiervan ook de meerwaarde voor de ruimtelijkmaatschappelijke
ontwikkelingen niet uit het oog te verliezen. De koppeling van
onderzoek en ruimtelijk-maatschappelijke thema’s moet de brug slaan tussen actief
onderzoek, behoud van landschappen en de mogelijkheid tot ontwikkeling. Selectie
van archeologische gebieden en duurzaamheid zijn hierbij de kernthema’s. 10
Vanwege de gebleken eindigheid van het landschap zoals tientallen generaties dat
hebben gekend, is het denken over het handelen van de mens in dit landschap een
belangrijk thema van studie geworden. Het zichtbare landschap zoals akkers, woeste
gronden, dorpjes en wegen waren voor duizenden jaren de leefomgeving en zijn
hiermee de biografie van het menselijk handelen en denken gaan vormen. Deze
landschapsgenese, de transformatie, is een weerslag van maatschappelijk denken en
handelen. 11 Deze processen zijn wellicht de laatste twee eeuwen uit ook uit historisch
bronnenonderzoek verklaarbaar. Voor de honderden tot duizenden jaren
hiervoor is het onderzoek naar (de gedachten achter) het menselijk handelen in het
landschap aangewezen op antropologische en archeologische verklaringsmodellen.
Nu in Salland veel voorwaarden, zoals archeologische vindplaatsen, historische en
geografische kennis en een theoretisch en praktisch onderzoekskader, voor een
landschapsbiografie zijn geschapen, is ook hier het proces van het ontrafelen van de
culturele biografie van het landschap begonnen. 12 In een samenwerkingsverband
tussen de Landbouwuniversiteit Wageningen (LU) en de Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) is het project Bodemarchief in
Behoud en Ontwikkeling (BBO) geïnitieerd. Dit project wordt ondersteund door de
steden in het gebied. Kern van het project is, dat het landschap en het bodemarchief
hieronder niet alleen meer gezien worden als een neerslag van menselijk handelen
en een boeiende bron van onderzoek. Ook dient er een vertaalslag naar de maat-
11