RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

Afb. 6.12
In Oudeschans werd de
hiernaast afgebeelde
brouwoven opgegraven.
bier dat er aanvankelijk werd gebrouwen. De hopbieren, die vanuit Bremen en
Hamburg na 1275 langzaam maar zeker in de steden in de Lage Landen te krijgen
waren, leidden tot een stormachtige marktontwikkeling en een verbetering van de
productie in de Noord-Duitse steden. Deze ontwikkeling leidde tot een schok op
de lokale markt: de aanvankelijk goed verkopende lokale gruitbieren werden vanaf
het tweede kwart van de 14 de eeuw weggeconcurreerd en de stedelijke belastinginkomsten
op de gruit daalden sterk. In 1321 werden de eerste restricties op
de import van hopbier gezet en de Hollandse graaf voerde een hopbiertax in. Ook
de import van hop zelf werd belast. 58 In 1376 was in Hamburg 43% van de werkende
bevolking betrokken bij de bierproductie, handel en export. Ongeveer 126
brouwerijen in Hamburg brouwden bier specifiek bestemd voor Amsterdam, 55
richtten zich op Stavoren. 59 Al in het tweede kwart van de 14 de eeuw werd het
Hamburgse bier vanuit Amsterdam naar Deventer gevaren. 60 De productie van de
Noord-Duitse steden was enorm: tussen 1350 en 1400 werd er in Hamburg 25
miljoen liter per jaar gebrouwen; in Wismar jaarlijks gemiddeld 17 miljoen liter; in
Lübeck 10 miljoen liter per jaar en in Dantzig 25 miljoen liter. 61
Het verlies aan marktaandeel van het lokale gruitbier bracht de locale bierproducenten
in de 14 de eeuw ertoe zelf hopbier te gaan brouwen en innovatie in hun
bedrijven door te voeren. Hiervoor dienden zaken als de toelevering van grondstoffen
opnieuw te worden opgezet. Deze innovatie in de stedelijke brouwerijen leidde
op termijn tot een volledige procesbeheersing van het brouwen van hopbier. De steden
in de Lage Landen hadden 20 tot 40 jaar nodig voor deze ontwikkeling. In de
15 de eeuw bleek de smaak van het hopbier uit de Lage Landen beter dan dat uit de
Noord-Duitse steden. De inkomsten uit de belasting op gruit daalden geleidelijk, terwijl
de inkomsten uit hopbier langzaam stegen. Voor Deventer zijn voor de 40 jaren
tussen 1351-1393 de inkomsten, weergegeven in groten, bekend (gruit: hop): 768 G:2
G in 1352; 1276 G : 36 G in 1357; 1069 G:1216 G in 1369; 434 G:340 G in 1393. 62
De lokale producenten bleken in staat om gelijkwaardige of betere producten op
een goedkopere wijze te vervaardigen. 63 In de 15 de eeuw hadden sommige steden
58 Unger, 1992, 286-287.
59 Unger, 1992, 286.
60 Unger, 2001, 32.
61 Unger, 2001, 81-82.
62 Doorman, 1955, 94, bijlage 5. De bovenstaande cijfers zijn een selectie. G = Grote (munteenheid).
63 Unger, 1992, 281.
109