RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

Afb. 6.4
Een lakenlood uit Osnabrück wijst op handelscontacten.
stadsafval en geschikt waren voor akkerbouw. De samenstelling van het esdek en de
fractie afval verschilde sterk per locatie. 29
In 2002-2004 werd het gebied van de Rielerenk-Oost onderzocht, een deel van de
ongeveer 35 ha grote Rielerenk. De Rielerenk is gelegen aan de Brinkgreveweg. Dit
was de grote landweg die in de middeleeuwen vanuit de Brink, door de Brinkpoort,
naar het 2 km verderop gelegen gebied Brinkgreve op de westelijke Rielerenk en
verder naar het oosten leidde. Eén van de vragen van het onderzoek was hoe en
waarom hier, op een voor landbouw zeer onaantrekkelijk terrein van lage natte en
middelhoge leemarme zandgronden, toch een enorme inspanning was geleverd om
dit in cultuur te brengen. Het antwoord werd gevonden in en onder het esdek. Het
esdek bleek hier opgebouwd uit humeuze grond waarin geen duidelijke plaggenlaag
meer te herkennen viel. Door de humeuze grond was een kleine fractie stadsafval
gemengd met scherven van glas, keramiek en munten uit de 14 de -18 de eeuw. Op
grond van de metaalvondsten in het esdek, moet de storting van stadsdrek op de
Rielerenk in de 14 de of 15 de eeuw begonnen zijn. In de 16 de eeuw nam de storting
van stadsdrek sterk toe. Vervolgens is er een doorlopende reeks vondsten tot in de
19 de eeuw aangetroffen. Een duidelijk zwaartepunt lag in de 17 de eeuw. Dat lijkt
vooral te worden ondersteund door het muntenspectrum, waarbij de 17 de eeuw het
grootste aandeel vormt. In de 18 de eeuw lijkt de hoeveelheid aangevoerde stadsdrek
iets te zijn afgenomen ten opzichte van de 17 de eeuw maar bleef nog wel omvangrijk.
Door het esdek werd het natuurlijk reliëf in het gebied voor een groot deel uitgevlakt.
Natuurlijke hoogtes, dekzandlaagtes en vennen werden met een dunne of
dikke laag esgrond overdekt. Dit was een geleidelijk proces dat enkele honderden
jaren in beslag heeft genomen. Daarnaast waren in het gebied tijdens en na de ontginning
kavelsloten gegraven. Deze hingen direct samen met de percelen van de nabijgelegen
boerderijen. Door een andere archeologische samenstelling: veel rood
aardewerk en een andere grootte van de scherven, was de fractie boerderijafval
duidelijk te onderscheiden van het stadsafval. Door een verbeterd afvalbeleid konden
ook marginale landbouw gebieden voor akkerbouw geschikt worden gemaakt.
De vraag, of een toegenomen vraag naar landbouwproducten leidde tot een verbetering
van het stedelijk meststof- en afvalbeheer, kan daarmee positief worden beantwoord.
29 Bartels, Klomp & Hermsen, 2001, 6; Vermeulen, 2006B, 8, 4-7 en Haveman, 2005, 7-9.
101