RAD 21: Vermeulen B. & M. H. Bartels, 2007. Boeren voor de stad ...

10
voorbeeld de provincie Noord-Brabant, waar amateurs en universiteiten actief samenwerkten
om de archeologie in het landschap op de kaart te zetten. In 1977
werd door Van Es en Verlinde de stand opgemaakt. Langs de Regge, de Schipbeek
(Colmschate) en de Overijsselse Vecht bleken vindplaatsen bekend, de binnenlanden
van Salland bleven een terra incognita, geheel leeg aan archeologische vondsten.
5 Buiten de afwezigheid van belangstelling werd deze onbekendheid ook veroorzaakt
door het ontbreken van grootschalige bouwactiviteiten op het vredige
platteland. In navolging van de naoorlogse grootschalige bouw die in de Randstad
heerste en de steeds ‘efficiëntere’ landbouw en ruilverkaveling waar ook Overijssel
mee te maken kreeg, werd het landschap van Salland langzaam maar zeker ook opgenomen
in de vaart der volkeren.
De es of enk, de door de mens opgebrachte akkerlaag ter verbetering van de kwaliteit
van de bodem voor landbouw, kwam als bodemtype in Salland vaak voor. Dit
langzame proces uit de middeleeuwen en de moderne tijd had ervoor gezorgd, dat
de bodem tussen de 30 cm en soms wel 200 cm was opgehoogd. Hierdoor was het
oude reliëf, met hierop de (pre-)historische leefgebieden aan het zicht van archeologen
onttrokken. Het besef, dat het essenlandschap archeologisch van grote waarde
kon zijn en dat de afwezigheid van archeologische vindplaatsen het gevolg was
van de ontwikkeling van een bepaald type antropogene bodem, ontstond in de late
jaren ’80 en vroege jaren ’90 van de vorige eeuw. De afwezigheid van vindplaatsen
werd niet zozeer veroorzaakt door het ontbreken van culturele resten, maar doordat
het esdek deze resten afdekte en beter dan waar ook bewaarde. Juist onder de
essen in Salland bleek het bodemarchief in zeer goede conditie. 6
Het was echter vijf voor twaalf. Door het ontbreken van bekende vindplaatsen was
het nauwelijks mogelijk om een verwachting uit te spreken waar welke resten
tevoorschijn zouden komen. Grote behoefte bestond om deze vindplaatsen te karteren,
te waarderen en deze archeologisch te beschermen of te onderzoeken. Hiervoor
werden onderzoeksmodellen ontwikkeld en karteringsmethodes bedacht. 7 De
klassieke methode van veldkartering, het verzamelen van vondsten als potscherven
en fragmenten vuursteen aan de oppervlakte in open veld, bleek niet voldoende. De
methodiek van het boren met de megaboor, een grondboor met een diameter van
soms wel 20 cm, en het trekken van lange en brede proefsleuven tot op het onderliggende
zand bleek een betere wijze van vooronderzoek te zijn.
Inmiddels stond ook in Salland de tijd niet stil. Niet alleen de stad maar ook dorpen
als Raalte en Heeten breidden zich in rap tempo uit. Wat niemand dertig jaar
voordien voor mogelijk had gehouden bleek waar: onder de essen die om deze dorpen
en zelfs ver daarvandaan lagen, kwamen bijzondere resten uit de prehistorie, de
Romeinse tijd en de middeleeuwen tevoorschijn. In de periode 1985-2005 werd wat
betreft het archeologisch onderzoek een inhaalslag gemaakt, de archeologie van
Salland kwam van de achterste bankjes in de klas nu ergens in het midden terecht.
De steden in en om Salland, Zwolle en Deventer gingen zich, omdat zij zagen dat de
ontwikkelingen niet alleen ten gunste van de steden maar ook ten nadeel van het
behoud van het bodemarchief verliepen, serieus bezig houden met het beheer en
onderzoek van het bodemarchief. Grootschalige onderzoeken werden opgestart.
Ook in de dorpen ontstond het besef, dat het landschap en de resten hieronder
eenmalig waren en onderzoek behoefden. Buiten de steden werd door een breed
scala aan bedrijven, diensten en amateur-verbanden onderzoek gedaan. Een neveneffect
van deze na 1995 ingezette positieve ontwikkeling was, dat het al snel ont-
5 Van Es & Verlinde, 1977, 15-17.
6 Groenewoudt, 1994, 175-187.
7 Groenewoudt, 1994, 183-187.