Programmaboekje : La Petite Bande - deSingel

La Petite Bande . Ex Tempore
Sigiswald Kuijken
Graun
donderdag 27 maart 2003

Bach en Hoogdagen . Seizoen 2002-2003
Ensemble Explorations
Bach
dinsdag 26 november 2002
Koor en Orkest Collegium Vocale Gent . Philippe Herreweghe
Bach
donderdag 12 december 2002
Koor Collegium Vocale Gent . Prometheus Ensemble
Etienne Siebens
Bach, Kurtág
donderdag 6 maart 2003
La Petite Bande . Ex Tempore . Sigiswald Kuijken
Graun
donderdag 27 maart 2003
Koor en Orkest Collegium Vocale Gent . Philippe Herreweghe
Bach
donderdag 17 april 2003

egin concert 20.00 uur
pauze omstreeks 20.45 uur
einde omstreeks 22.00 uur
inleiding door Dirk Moelants . 19.15 uur . Foyer
teksten programmaboekje Dirk Moelants
coördinatie programmaboekje deSingel
druk programmaboekje Tegendruk
gelieve uw GSM uit te schakelen!
La Petite Bande . Ex Tempore
Sigiswald Kuijken muzikale leiding . Suzie LeBlanc sopraan
Inge Van de Kerkhove sopraan . Christoph Genz tenor
Stephan Genz bariton
Carl Heinrich Graun
Der Tod Jesu, cantate voor soli, koor en orkest
I Choral ‘Du, dessen Augen flossen’
II Tutti ‘Sein Odem ist schwach’ III
III Recitativ (sopraan) ‘Gethsemane!’
IV Aria (sopraan) ‘Du HeId, auf den die Köcher’
V Choral ‘Wen hab' ich sonst als dich aIlein’
VI Recitativ (sopraan) ‘Ach mein Immanuel!’
VII Aria (sopraan) ‘Ein Gebeth um neue Stärke’
VIII Recitativ (tenor) ‘Nun klingen Waffen’
IX Aria (tenor) ‘Ihr weichgeschaffnen Seelen’
X Tutti ‘Unsre Seele ist gebeuget zu der Erden’
XI Choral ‘Ich will von meiner Missethat’
pauze
XII Recitativ (bas) ‘Jerusalem voll Mordlust ruft mit wilden Thon’
XIII Aria (bas) ‘So stehet ein Berg Gottes’
XIV Tutti ‘Christus hat uns ein Vorbild gelassen’
XV Choral ‘Ich werde Dir zu Ehren alles wagen’
XVI Recitativ (sopraan) ‘Da steht der traurige, verhängnissvolle Pfahl’
XVII Duetto (sopraan I en II) ’ Feinde, die ihr mich betrübt’
XVIII Recitativ (sopraan) ‘Wer ist der Heilige’
XIX Aria (sopraan) ‘Singt dem göttlichen Propheten’
XX Tutti ‘Freuet euch aIle ihr Frommen’
XXI Choral ‘Wie herrlich ist die neue Welt’
XXII Recitativ (bas) ‘Auf einmal fällt der aufgehaltne Schmerz’
XXIII Recitativ mit Begleitung (bas) ‘Es steigen Seraphim von allen
Sternen nieder’
XXIV Choral ‘Ihr Augen weint’
XXV Schlusschor ‘Hier liegen wir gerührte Sünder’
45’
55’

De kruisiging © A. Mantegna
Carl Heinrich Graun (1704-1759)
Der Tod Jesu
Carl Heinrich Graun, een jongere tijdgenoot van Bach, was
tijdens zijn leven één van de bekendste vertegenwoordigers
van de Italiaanse opera in Duitsland. Hij werd geboren in
Wahrenbrück, een dorp in het zuiden van huidige deelstaat
Brandenburg en liep school in Dresden, waar hij aanvankelijk
als zangknaap werd opgeleid aan de beroemde ‘Kreuzschule’,
maar bij het breken van zijn stem klavier en compositie
ging studeren. Met wat geduld kon zijn stem zich tot
een mooie tenor ontwikkelen en in 1725 kon hij als tenorzanger
aan de slag in de hofkapel van Braunschweig. Hij
ontpopte er zich ook als een bedreven componist en werd
enkele jaren later al tot vice-kapelmeester benoemd. Bij het
huwelijk van prinses Elisabeth Christine van Braunschweig
met de toenmalige prins Frederik van Pruisen werd een gelegenheidsopera
van Graun’s hand ‘Lo specchio della fedeltà’
uitgevoerd. Dit werk bleef de prins bij en enkele jaren later,
bij de dood van de hertog van Braunschweig, trok hij Graun
aan voor zijn eigen hofkapel in Rheinsberg. Prins Frederik
werd koning Frederik II de Grote en benoemde in 1741
Graun tot zijn hofkapelmeester. Zo werd hij een leidersfiguur
binnen de beroemde Berlijnse school die zich aan het
hof van Frederik de Grote ontwikkelde en waartoe onder
meer zijn broer Johann Gottlieb, Kirnberger, Quantz, Benda
en Carl Philipp Emmanuel Bach behoorden. Naast zijn taak
als hofkapelmeester werd Graun ook opgedragen een (Italiaanse)
opera op te richten in Berlijn. Die werd een jaar later
geopend met de uitvoering van zijn ‘Cesare e Cleopatra’. Hij
zou zo een dertigtal Italiaanse opera’s componeren waaronder
‘Montezuma’ op tekst van de koning, naast heel wat

instrumentale muziek, maar hoewel slechts een beperkt deel
van zijn oeuvre zou Graun toch in de eerste plaats bekend
worden voor zijn religieuze muziek en dan in de eerste
plaats voor zijn passiecantate ‘Der Tod Jesu’.
Het werk past in de lange christelijke traditie van muzikale
lezingen van het passieverhaal in de periode voor Pasen. De
eerste aanwijzingen voor zo’n traditie dateren al uit de laatromeinse
tijd. In het midden van de vijfde eeuw legde paus
Leo de Grote vast dat de Mattheus-passie op palmzondag
moest gelezen worden en de Johannes-passie op goede vrijdag.
Later kregen ook de Lukas- en de Marcus-passie een
vaste plaats op respectievelijk de woensdag en de dinsdag
van de goede week. De bijbelteksten werden aanvankelijk
monofoon gereciteerd door de celebrant. Het is pas in de
loop van de vijftiende eeuw dat binnen het genre meerstemmigheid
en een zekere dramatiek worden geïntroduceerd.
Zo ontstaan twee types binnen het genre: de doorgecomponeerde,
geheel meerstemmige ‘motetpassie’ en de
‘koraalpassie’ waarin de woorden van de evangelist monofoon
gebracht worden, maar de delen waarin de massa aan
het woord komt (de zogenaamde ‘turba’-delen), en eventueel
ook de woorden van Christus polyfoon getoonzet worden.
In dezelfde periode gaat men ook soms afwijken van
de zuivere evangelietekst en werken met zogenaamde ‘summae
passionis’: teksten samengesteld uit de ‘highlights’ van
de verschillende evangelies. Deze ontwikkeling naar grotere
afwisseling en vrijheid, die in de katholieke liturgie was
ingezet, zet zich, zij het aanvankelijk met enige weerstand,
door na de reformatie. Voor Luther moest het lijden van
Christus door alle gelovigen ten volle beleefd worden en
niet slechts in oppervlakkige woorden. De lezing van het
passieverhaal krijgt dan ook een belangrijke plaats binnen
de liturgie en wordt over heel de vastenperiode uitgesmeerd.
In Duitsland wordt de passie zo een belangrijk muzikaal
genre waarbij meestal Duitse vertalingen van het evangelie
worden gebruikt, maar ook ‘summae passionis’ op
Duitse of Latijnse teksten en ingekorte versies van de evangelies.
Muzikaal houdt men zich gewoonlijk aan de eenvoudige
koraalpassie, waarin enkel de turbagedeelten in een
eenvoudige meerstemmigheid worden getoonzet. De componist
was in feite enkel verantwoordelijk voor deze enkele
passages terwijl het grootste deel van de tekst werd gereciteerd.
Halverwege de zeventiende eeuw doet zich in het
noorden van Duitsland een ingrijpende evolutie voor: de
componist gaat ter begeleiding van de zang een continuopartij
en enkele solo-instrumenten toevoegen. Dit leidt naar
het ontstaan van een nieuw genre: de oratoriumpassie. Het
blijft immers niet bij het louter toevoegen van instrumenten.
De tekst van het evangelie vormt nog steeds de basis
van het verhaal maar naast het gewone verloop van de bijbeltekst
worden andere secties toegevoegd: instrumentale
simfonias, maar ook hymnen, parallelle bijbelpassages en
vrije reflecties over de inhoud. In de achttiende eeuw zet
deze evolutie zich verder en ontstaat het passie-oratorium
waarbij men de evangelietekst volledig achterwege laat. Er
worden nieuwe teksten geschreven zoals B. H. Brockes’ ‘Der
für die Sünden der Welt gemarterte und sterbende Jesus’, op
basis waarvan onder meer Telemann, Händel en Mattheson

composities creëren. Het eindpunt van de evolutie zien we
vanaf 1730 als in Italië het genre van de passiemuziek ontstaat.
Hierbij laat men niet enkel de bijbeltekst achterwege,
maar ook de dramatiek. Het resultaat zijn meditaties rond
het passieverhaal zonder dialoog zoals ‘La passione di Gesù
Cristo’ op tekst van Metastasio en onder meer getoonzet
door Caldara, Jomelli en Paisiello.
‘Der Tod Jesu’ hoort thuis in deze laatste categorie: het is
een tekst van Carl Wilhelm Ramler, geschreven in opdracht
van Prinses Anna Amalia van Pruisen, de zus van de koning.
Hij werd vrijwel tegelijk getoonzet door Graun en Telemann
en beide werken gingen in première in maart 1755: Grauns
versie op 26 maart in de door hem opgerichte opera in Berlijn,
Telemanns versie een weekje eerder, de negentiende, in
Hamburg. De concurrentiestrijd tussen beide componisten
lijkt echter in een vriendschappelijk-collegiale sfeer te zijn
verlopen: ze correspondeerden uitgebreid over technische
en esthetische aspecten van de toonzetting en zouden later
ook elkaars werk uitvoeren. De stilistische verschillen zijn
echter opvallend: Telemann vertegenwoordigt de Noord-
Duitse laatbarok met zijn complexiteit, zin voor constructie
en kleur. Graun kiest onder invloed van de Italiaanse opera
voor het lyrische, spontaan melodische en gebruikt een harmonische
taal die vooruitwijst naar het classicisme. In ‘Der
Tod Jesu’ vinden we fugatische passages die aan Bach doen
denken, maar het horizontale van de polyfonie wijkt voor
de harmonische progressie. Waar we bij Bach eerder van een
tijdloze expressie spreken, een uitdrukking van het hogere,
komt bij Graun de persoonlijke expressie naar voor in een
lossere, vrijere stijl. De tekst bevat geen dialogen en geen
dramatische personages, hier dus geen evangelist-verteller
en solisten met een bepaalde rol. De solisten brengen
afwisselend (uitzonderlijk ook in duet) een vrije versie van
een episode uit het passieverhaal in een recitatief, gevolgd
door een poëtische reflectie erover in de aria. Steeds na één
of twee van deze individuele tussenkomsten volgt een
repliek van het koor en bovenal een koraal dat door de
gemeente kon worden meegezongen.
De centrale positie van de koralen was ongetwijfeld een
belangrijke factor in het succes van het werk. ‘Der Tod Jesu’
werd zo goed onthaald dat men het jaar na jaar op Goede
Vrijdag heruitvoerde, een traditie die aan het Berlijnse hof
werd volgehouden tot in 1884. ‘Der Tod Jesu’ is dan ook een
interessant geval op het vlak van de continuïteit in de uitvoeringspraktijk.
Vóór de negentiende eeuw verdwenen de
meeste werken vrij snel van het repertoire. Nu waren er wel
heel wat uitzonderingen op deze regel. Zo werden sommige
populaire renaissancemadrigalen tot diep in de zeventiende
eeuw gezongen en werden bepaalde instrumentale
werken overgedragen van leraar op leerling. Maar deze processen
bleven toch veelal beperkt tot enkele generaties. Eén
van de oudste voorbeelden van een werk met een zo goed
als ononderbroken uitvoeringstraditie is het beroemde opus
5 van Corelli (1700). Deze bundel met vioolsonates bleef
men gedurende heel de achttiende en sporadisch ook nog
in de negentiende eeuw herdrukken. De belangrijkste bron
voor historische continuïteit in preromantische muziek vinden
we echter in de kerk: het gregoriaanse repertoire in de

katholieke en de koraalmelodieën in de protestantse kerk
behoren tot op heden tot het basisrepertoire van de kerkmuziek,
maar in de pauselijke kapel bleef men bv. ook werken
uitvoeren van Palestrina of het miserere van Allegri (een
werk uit de eerste helft van de zeventiende eeuw, dat
beroemd werd omdat de veertienjarige Mozart het na het
bijwonen van een uitvoering in de Sixtijnse kapel uit het
geheugen opschreef). Toch blijven ook dit uitzonderingen.
De meeste gelegenheidswerken, hoe glansrijk en succesvol
ook, werden snel vergeten en verdwenen na enkele jaren of
vaak al na één uitvoering van het repertoire. Zo kon het dat
de Mattheus-passie van Bach door Mendelssohn in 1829
werd herontdekt en zo na pas na een lange onderbreking
opnieuw tot leven kon worden gebracht. Niet zo dus voor
Grauns ‘Der Tod Jesu’. Het werk bevat de lyrische toon van
de Italiaanse opera die nog lang door het publiek kon
gesmaakt worden. Dit in combinatie met de centrale rol van
de koralen die uitermate geschikt waren binnen de Lutherse
liturgie zorgden ervoor dat juist dit werk één van de eerste
grote gelegenheidswerken zou worden die een meer
dan honderdjarige uitvoeringsgeschiedenis zouden kennen.
Tenslotte rest ons de vraag waarom het dan toch op eind
van de negentiende eeuw uit het repertoire zou verdwijnen
en door de herontdekte passies van Bach zou worden verdrongen?
De reden hiervan is waarschijnlijk te zoeken in de
eerder lichte toon van het werk. De ingetogen passages
worden verdrongen door een vrolijke, feestelijke toon. Dit
past binnen de theologische visie van de verlichting waarin
Jezus in de eerste plaats als een held wordt aanbeden en het
passieverhaal verklankt wordt in het teken van de grote
vreugde die het leiden en sterven van Jezus over de mensheid
gebracht heeft. Dit paste niet meer in de laatnegentiende-eeuwse
visie op het passieverhaal waarin het verdriet
om het onrecht en het leiden dat Christus werd aangedaan
opnieuw centraal kwam te staan, aspecten die we veel sterker
terugvinden in de passies van Bach. Zo verdween ‘Der
Tod Jesu’ alsnog uit het repertoire om te kunnen worden
herontdekt in de twintigste eeuw.
Dirk Moelants

Carl Heinrich Graun
Der Tod Jesu, cantate voor soli, koor en orkest
I Choral
Du, dessen Augen flossen,
so bald sie Zion sahn,
zur Frevelthat entschlossen,
sich seinem Falle nah 'n;
wo ist das Thal, die Höhle,
die, Jesu! dich verbirgt?
Verfolger seiner Seele,
habt ihr ihn schon erwürgt?
II Tutti
Sein Odem ist schwach: Seine Tage
sind abgekürzet. Seine Seele ist voll Jammer.
Sein Leben ist nahe bey der Hölle.
III Recitativ (sopraan)
Gethsemane! Gethsemane!
Wen hören deine Mauren
so bange, so verlassen trauren ?
Wer ist der peinlich langsam sterbende?
Ist das mein Jesus? Bester aller Menschenkinder,
du zagst, du zitterst, gleich dem Sünder,
dem man sein Todesurtheil fällt?
Ach seht! er sinkt, belastet mit den Missethaten
von einer ganzen Welt.
Sein Herz, in Arbeit, fliegt aus seiner Höhle,
sein Schweiss rollt purpurroth
die Schläf' herab: Er ruft: Betrübt ist meine Seele!
bis in den Tod!
IV Aria (sopraan)
Du HeId, auf den die Köcher des Todes ausgeleert,
du hörest den, der schwächer am Grabe Trost begehrt,
du wiIlst und kannst sein Schutzgott seyn.
Wenn ich am Rande dieses Lebens Abgründe sehe,
wo vergebens mein Geist zurücke strebt;
wenn ich den Richter kommen höre mit Waag' und Donner,
und die Sphäre von seinem Fusstrirt bebt,
wer wird aIlda mein Schutzgott seyn?
V Choral
Wen hab' ich sonst als dich aIlein,
der mir in meiner letzten Pein
mit Trost und Rath weis beyzuspringen ?
Wer nimmt sich meiner Seele an,
wenn nun mein Leben nichts mehr kann,
und ich muss mit dem Tode ringen,
wenn allen Sinnen Kraft gebricht?
Bist du es, Gott, mein Heiland, nicht?
VI Recitativ (sopraan)
Ach mein Immanuel! Da liegt er, tief gebückt im Staube,
ringt dem Tod' entgegen, blickt den Himmel, jammert laut:
Lass, Vater, diese Stunde, lass sie vorüber gehn!
Nimm weg! nimm weg den bittern Kelch von meinem
Munde!
Du nimmst ihn nicht? Wohl-an, dein Wille soll geschehn.
Erheitert steht er auf von der erstaunten Erde,
gestärckt durch eines Engels Hand.

Und seht! die Jünger hat ein Schlummer übermannt;
hier liegen sie gestützt mit trauriger Geberde.
Betrachtend steht der Menschenfreund und spricht
mit über sie gehängtem holdem Angesicht:
der Geist ist willig nur der Leib ist schwach;
und bückt sich, Petrus Hand sanft anzurühren nieder:
Auch du bist nicht mehr wach?
O wacht und betet, meine Brüder!
VII Aria (sopraan)
Ein Gebeth um neue Stärke
zur Vollendung edler Werke
theilt die Wolken, dringt zum Herrn,
und der Herr erhört es gern.
Klimm ich zu der Tugend Tempel
matt den steilen Pfad hinauf:
O so sporn ich meinen Lauf,
nach der Wanderer Exempel,
durch die Hoffnung jener schönen
über mir erhabnen Scenen,
und erleichtre meinen Gang
mit Gebet und mit Gesang.
VIII Recitativ (tenor)
Nun klingen Waffen, Lanzen blinken bey dem Schein
der Fackeln, Mörder dringen ein:
Ich sehe Mörder: Ach! es ist um Ihn geschehen!
Er aber unerschrocken nahet sich
den Feinden selbst; grossmüthig spricht er:
Sucht ihr mich? Sucht ihr mich,
so lasset meine Freunde gehen.
Die schüchternen Gefährten fliehn auf dieses Wort.
Ihn bindet man, Ihn führt man fort.
Sein Petrus folgt, der einzige von allen,
er folgt, zur Hülfe schwach, von fern;
Mitleidig folgt er seinen Herrn
zum Cajaphas. Was hör ich hier für Worte schallen!
Ach ist es Petrus, der itzt spricht:
Ich kenne diesen Menschen nicht,
diesen Menschen kenn' ich nicht, ich kenn' ihn nicht,
ich kenne diesen Menschen nicht.
Wie tief bist du von deinem Edelmuth gefallen!
Doch siehe! Jesus wendet sich,
und blickt ihn an: er fühlt den Blick,
er geht zurück,
er weinet bitterlich.
IX Aria (tenor)
Ihr weichgeschaffnen Seelen,
ihr könnt nicht lange fehlen;
bald höret euer Ohr
das strafende Gewissen,
bald weint aus euch der Schmerz.
Ihr thränenlosen Sünder bebet!
Einst mitten unter Rosen hebet
die Reu den Schlangenkamm empor,
und fällt mit unheilbaren Bissen
dem Frevler an das Herz.
X Tutti
Unsre Seele ist gebeuget zu der Erden.
O wehe! dass wir so gesündiget haben.
XI Choral
Ich will von meiner Missethat
zum Herren mich bekehren,
Du wolIest selbst mir Hülf' und Rath
hierzu, o Gott! bescheren,
und deines guten Geistes Kraft,
der neue Herzen in uns schafft,
aus Gnaden mir gewähren.

XII Recitativ (bas)
Jerusalem voll Mordlust ruft mit wilden Thon:
Sein Blut komm über uns, sein Blut komm über uns,
und unsre Söhn' und Töchter!
Du siegst Jerusalem, und Jesus blutet schon;
in Purpur ist er schon des Volkes Hohngelächter:
damit er ohne Trost in seiner Marter sey,
damit die Schmach sein Herz ihm breche.
Voll Liebe steht er da,
von Gram und Unmuth frey,
und trägt sein Dornen Diadem.
Und eine freche, verworfne Mörderhand fasst einen
Stab und schlägt sein Haupt: Ein Strom quillt
Stirn und Wang' herab.
Seht welch ein Mensch, seht welch ein Mensch!
Des Mitleids Stimme, von Richtstuhl des Tyranen,
spricht: Seht welch ein Mensch, seht welch ein
Mensch! Und Juda hört sie nicht,
und legt dem blutenden mit unerhörtem
Grimme den Balken auf, woran er langsam,
woran er langsam sterben solI.
Er trägt ihn willig und sinkt ohnmachtsvolI.
Nun kann kein edles Herz die Wehmuth mehr
verschliessen, die lang verhaltnen Thränen fliessen.
Er aber sieht sich tröstend um und spricht:
Ihr Töchter Zions weinet nicht, weinet nicht,
Ihr Töchter Zions, weinet nicht, weinet nicht.
XIII Aria (bas)
So stehet ein Berg Gottes,
den Fuss in Ungewittern,
das Haupt in Sonnenstrahlen,
so steht der Held aus Canaan.
Der Tod mag auf den Blitzen eilen
er mag aus hohlen Fluthen heulen,
er mag der Erde Rand zersplittern,
der Weise sieht ihn heiter an.
XIV Tutti
Christus hat uns ein Vorbild gelassen,
auf dass wir sollen nachfolgen seinen Fusstapfen.
XV Choral
Ich werde Dir zu Ehren alles wagen,
kein Kreutz nicht achten, keine Schmach noch Plagen,
nichts von Verfolgung, nichts von Todes Schmerzen
nehmen zu Herzen.
XVI Recitativ (sopraan)
Da steht der traurige, verhängnissvolle Pfahl:
Unschuldiger, Gerechter! hauche doch einmal
die matt gequälte Seele von dir! Wehe! wehe!
Nicht Ketten, Bande nicht, ich sehe
gespitzte Keile! Jesus reicht die Hände dar,
die theuren Hände, deren Arbeit Wohlthun war.
Auf jedem wiederhohltem Schlag, durchschneidet
die Spitze Nerv und Ader und Gebein. Er leidet
es mit Geduld, bleibt heiter, und hängt da,
zur Schmach erhöh't, voll Blut, in Todesschmerzen,
am Golgotha.
Ihr Männer Israels, o ruft in eure Herzen
Erbarmung! Lasst die Rach lm Tode ruhn!
Umsonst: Die Väter höhnen ihn;
ihr Hohn ist bitter, grausamfröhlich ihre Minen.
Und Jesus ruft: Mein Vater, ach! vergieb es ihnen:
sie thun unwissend, was sie thun.
XVII Duetto (sopraan I, sopraan II)
Feinde, die ihr mich betrübt,
seht, wie sehr mein Herz euch liebt:

euch verzeihn ist meine Rache.
Die ihr mich im Unglück schmäht,
hört mein ernstliches Gebeth:
dass euch Gott beglückter mache.
Solche Tugend lernt ein Christ.
Gott! Gott! Jehova, Heiligster,
du verzeihst dem Uebertreter
alle Schuld.
Gott! Gott! Jehova, Gütigster,
du erzeigst dem Missethäter
tausend Huld.
Selig wer dir ähnlich ist!
XVIII Recitativ (sopraan)
Wer ist der Heilige, zum Muster uns verliehn,
und unter diesen Missethätern aufgehenket?
An seiner Tugend kennt ihr ihn.
Schmach, Folter, Todesangst vergisst er, und bedenket,
Maria, dein verlassnes Alter, und ertheilt
dem Freunde seines Busens diesen letzten Willen:
O Jüngling! O Jüngling, das ist deine Mutter! Dieser eilt,
ein Schüler Jesu, sein Vermächtniss zu erfüllen:
und Jesus sieht es an; .
und wird noch mehr entzückt und fühlet keine Wunden,
weil er itzt einen Strahl von Trost den trüben Stunden
noch eines reuerfüllten Sünders schenken kann:
Er kehrt sein Antlitz hin zu dem an seiner Seite
gekreutzigten Verbrecher, ihm zu prophezeyhn:
Ich sage dir, du wirst noch heute
mit mir im Paradiese seyn!
XIX Aria (sopraan)
Singt dem göttlichen Propheten,
der den Trost vom Himmel bringet:
dass der Geist sich auf-wärts schwinget;
Erdensöhne singt ihm Dank.
Die du von dem Staube fliehest,
und die rollenden Gestirne
unter deinen Füssen siehest,
nun geniesse deiner Tugend!
Steig' auf der Geschöpfe Leiter
bis zum Seraph! Steige weiter,
Seele, Gott sey dein Gesang.
XX Tutti
Freuet euch aIle ihr Frommen, denn des Herren
Wort ist wahrhaftig. Und was er zusaget,
das häIt er gewiss.
XX Choral
Wie herrlich ist die neue Welt,
die Gott den Frommen vorbehält,
kein Mensch kann sie erwerben.
O Jesu, Herr der Herrlichkeit,
du hast die Stätt' auch mir bereit't,
hilf sie mir auch ererben.
Einen kleinen Blick in jene Freuden-Scene
gieb mir Schwachen,
mir den Abschied leicht zu machen.
XXII Recitativ (bas)
Auf einmal fällt der aufgehaltne Schmerz,
des Helden Seele wütend an: Sein Herz
hebt die gespannte Brust. In jeder Ader wühlet
ein Dolch. Sein ganzer Körper fliegt
am Kreutz empor. Er fühlet
des Todes siebenfache Gräuel. Auf ihn liegt
die Hölle ganz. Er kann ihn nicht mehr fassen,
den Schmerz, der ihn allmächtig drückt;
Er ruft: Mein Gott! mein Gott! wie hast du mich verlassen.

Und seht, die finstre Stunde rückt
vorbey. Nun seufzet er: Mich dürstet, mich dürstet!
Ihn erfrischet
sein Volk mit Wein, den es mit Galle mischet.
Nun steigt sein Leiden höher nicht;
Nun triumphirt er laut, und spricht:
Es ist vollbracht: Es ist vollbracht!
Empfang, o Vater, empfang o Vater meine Seele!
Und neigt sein Haupt au! seine Brust und stirbt.
XXIII Recitativ mit Begleitung (bas)
Es steigen Seraphim von allen Sternen nieder,
und klagen laut: Er ist nicht mehr!
Der Erde Tiefen schallen wieder:
Er ist nicht mehr!
Erzittre Golgotha! Er starb auf deinen Höhen!
O Sonne fleuch, und leuchte diesem Tage nicht!
Zerisse Land, worauf die Mörder stehen!
Ihr Gräber thut euch auf! Ihr Väter steigt ans Licht!
Das Erdreich das euch deckt,
ist ganz mit Blut befleckt.
Er ist nicht mehr! So sage
ein Tag dem andern Tage:
Er ist nicht mehr!
Der ewigkeiten Nachhall klage:
Er ist nicht mehr!
XXIV Choral
Ihr Augen weint!
Der Menschenfreund
verlässt sein theures Leben:
künftig wird sein Mund uns nicht
Lehren Gottes geben.
Weinet nicht! Es hat überwunden der Löwe vom Stamm
Juda!
Ihr Augen weint,
der Menschenfreund
sinkt unter tausend Plagen;
konnte seine sanfte Brust
so viel Schmerz ertragen.
Weinet nicht! Es hat überwunden der Lowe vom Stamm
Juda!
Ihr Augen weint!
Der Menschenfreund
der Edle, der Gerechte, .
wird verachtet, wird verschmäht,
stirbt den Tod der Knechte.
Weinet nicht! Es hat überwunden der Löwe vom Stamm
Juda!
XXV Schlusschor
Hier liegen wir gerührte Sünder,
O Jesu! O Jesu, tiefgebückt,
mit Thränen diesen Staub zu netzen,
der deine Lebensbäche trank:
O Jesu! nimm unser Opfer an,
O J esu nimm es an, nimm unser Opfer an.
Freund Gottes und der Menschenkinder,
der seinen ewigen Gesetzen
des Todes Siegel aufgedrückt,
Anbetung sei dein Dank,
den opfer jedermann.

Sigiswald Kuijken
Sigiswald Kuijken werd geboren in 1944 bij Brussel. Hij studeerde viool aan
de Conservatoria te Brugge en Brussel, waar hij bij Maurice Raskin afstudeerde
in 1964. Hij kwam op zeer jonge leeftijd in contact met de oude muziek
samen met zijn broer Wieland; door zelfstudie maakte hij zich vertrouwd met
de specifieke zeventiende- en achtiende-eeuwse speeltechnieken en interpretatieconventies.
Zo introduceerde hij vanaf 1969 de meer authentieke barokvioolspeelwijze
waarbij het instrument niet meer onder de kin geklemd
wordt, maar vrij tegen de hals ligt; dit heeft een beslissende invloed op de
benadering van de vioolmuziek en die techniek werd dan ook sinds de vroege
jaren zeventig door velen overgenomen. Van 1964 tot 1972 was Sigiswald
Kuijken lid van het Brusselse Alarius-Ensemble (met Wieland Kuijken,
Robert Kohnen en Janine Rubinlicht) dat over geheel Europa en de V.S. concerteerde.
Nadien werkte hij in los kamermuziekverband met diverse barokspecialisten,
vooral met zijn broers Wieland en Barthold, Gustav Leonhardt,
Robert Kohnen en verder ook met o.a. Anner Bylsma, Frans Brüggen, René
Jacobs… In 1972 richtte hij, onder impuls van Deutsche Harmonia Mundi en
Gustav Leonhardt, het barokorkest La Petite Bande op waarmee sindsdien
talloze concerten doorheen Europa, Australië, Zuid-Amerika, China en Japan
werden gemaakt en een groot aantal opnames werden gerealiseerd voor verschillende
firma’s (Deutsche Harmonia Mundi, Seon, Accent, Denon). In 1986
richtte hij het Kuijken Strijkkwartet op (met François Fernandez, Marleen
Thiers en Wieland Kuijken) dat zich toelegt op de kwartetten en kwintetten
van de Klassieke periode (met Ryo Terakado als eerste altviool). Opnames van
kwartetten en kwintetten van Haydn en Mozart verschenen bij Denon. Van
1971 tot 1996 was Sigiswald Kuijken leraar barokviool aan het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag (Nederland); sinds 1993 bekleedt hij deze functie
aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Brussel. Daarbuiten is hij sinds
lange jaren een veelgevraagd gastdocent (o.a. London Royal College of
Music, Salamanca Universiteit, Siena Accademia Chigiana). Sinds 1998 dirigeert
Sigiswald Kuijken bij gelegenheid ook ‘moderne’ symfonieorkesten in
een romantisch repertoire (Schumann, Brahms, Mendelssohn).
Suzie LeBlanc
De sopraan Suzie LeBlanc maakte internationaal carrière als vertolkster van
vooral barok- en klassieke muziek. Haar goedgevulde agenda vermeldt zowel
opera’s, festivaloptredens en video- en cd-opnames. Opera-optredens brachten
haar naar de Dresden Musikfestspiele, het Boston Early Music Festival en
de Nederlandse Opera. Voor concerten treedt ze regelmatig op met het
Amsterdam Barokorkest, Tafelmusik, het Freiburger Baroque Orchestra en
Teatro Lirico. Ze gaf recitals in het Concertgebouw, het Konzerthaus in
Wenen, in Wigmore Hall en op de Proms in Londen. Ze voelt zich ook thuis
in intieme kamermuziekopstellingen zoals met Tragicomedia, Les Voix Humaines,
Musica Antiqua Köln en het Purcell Quartet. Ook wordt ze uitgenodigd
voor menig intenationaal festival waaronder het Festival de Beaune, het Festival
van Vlaanderen, het festival van Oude Muziek in Utrecht, Lameque Baroque
Festival en Festival International de Lanaudière. Recente hoogtepunten
waren een tournee in Nederland met Tragicomedia, de Monteverdi Vespers
van 1610 in Keulen met Frieder Bernius, Thesie voor Boston Early Music en
Bach, Händel en Mozart met de Montreal Symphony, Bernard Labadies’ Les
Violons du Roy, het Trinity Consort en Symphony Nova Scotia. Andere hoogtepunten
uit haar carrière zijn oa. festivaloptredens in Stuttgart, Berkeley,
Londen (Spittalfields) en in Vancouver, Monteverdi's Orfeo voor Festival Vancouver,
een recital met concertaria’s van Mozart in het Amsterdamse Concertgebouw
onder leiding van Jaap ter Linden, L’Incoronazione di Poppea
voor de Opera van Montreal en een film over Bachs Kaffee Cantata. De recente
cd met Bach-cantates opgenomen met Tafelmusik (Analekta) voegt zich
bij de reeds uitgebreide discografie met oa.Vivaldi Motetten en Amor Roma
voor Vanguard Classics, Love and Death in Venice (met Derek Lee Ragin en
Teatro Lirico) voor Virgin Veritas, solocantates van Vivaldi met Teatro Lirico
(ATMA), l'Etoile d'Orient met Les Voix Humaines (ATMA) en het eerste boek
met Airs de cour van Etienne Moulinié met Stephen Stubbs en Les Voix
Humaines.
Inge Van de Kerkhove
Inge Van de Kerkhove studeerde aanvankelijk piano aan het Koninklijk
Muziekconservatorium van Gent en vervolgens ook zang bij Erika Pauwels. In
1999 behaalde ze het diploma van Meester in Muziek met grote onderscheiding.
In 1996 vertolkte ze haar eerste rol in een opera van Francesca Caccini
met het kameroperagezelschap Opera Mobile en het orkest Musica Antiqua
Köln. Verder trad ze op met ensembles als I Fiamminghi, L’Estro Armonico,
Panache, Ex Tempore en het barokensemble Nuova Pratica (NL). In de Operastudio
Vlaanderen volgde ze masterclasses bij Robert Alderson, Robert Carsen,
René Jacobs en Guy Joosten; in de Opérastudio Baroque Da Tempesta
werkte ze samen met Jean Tubéry en Guy De Mey. Ze volgde eveneens cursussen
aan de Telemann-Akademie (Magdeburg, D) en tijdens het internationaal
Festival Brezice 2000 (Slovenië). In maart 1999 werd ze eerste laureaat
van de Rotarywedstrijd voor jonge vocalisten in solo en kamermuziek.
Momenteel vervolmaakt ze zich bij Barbara Schlick.
Christoph Genz
Christoph Genz kreeg zijn eerste muzikale opleiding als lid van het Thomanerchor
in Leipzig. Later studeerde hij muziekwetenschap aan het King's College
in Cambridge waar hij ook lid was van het King's College Choir. Vervolgens
legde hij zich onder leiding van Hans-Joachim Beyer toe op de zangstudie aan
de Hogeschool voor Muziek in Leipzig. Bij Elisabeth Schwarzkopf studeerde
Christoph Genz liedinterpretatie. De tenor won reeds enkele grote prijzen in
internationale zangwedstrijden, waaronder de Eerste Prijs op het Concours
van Grimsby (1995) en op de Internationale Johann Sebastian Bach-Wedstrijd
in Leipzig (1996). Christoph Genz zong verscheidene concerten, liederavonden
en operaproducties in Europa, Afrika en de V.S. onder de leiding van dirigenten
als Ludwig Güttle, Sir Simon Rattle, Philippe Herreweghe, Sigiswald
Kuijken, Peter Schreier, Helmuth Rilling, Sir John Eliot Gardiner, Thomas Hengelbrock,
Guiseppe Sinopoli. Daarnaast verleende hij ook zijn medewerking

aan talrijke concerten en cd-opnames, met oa. Musica Antiqua olv. Reinhard
Goebel (J. S. Bach, Cantates, DGG-Archiv), alsook cd-opnames met verscheidene
werken van J. S. Bach en Max Bruch, de Johannes-passie van Bach olv.
Ludwig Güttler bij Berlin Classics, Lobgesang van Mendelssohn olv. Helmuth
Rilling bij Hänssler. Bij BerlinClassics zijn enkele cd's met Bach-cantates onder
leiding van Ludwig Güttler verschenen. Ook DGG-Archiv-Produktion bracht
een aantal Bach-cantates met Christoph Genz uit, onder leiding van John
Eliot Gardiner. Eveneens voor Berlin Classics maakte Christoph Genz een cd
met liederen van Mozart en canzonetten van Haydn. Christoph Genz geeft
regelmatig concerten op gerenommeerde Festivals, zoals de Schubertiade
Hohenems/Feldkirch, Verbier, Davos, Luzerner Musikfestwochen, Aix-en- Provence.
Hij zingt bovendien regelmatig liedrecitals in oa. de Alte Oper Frankfurt,
het Concertgebouw Amsterdam, Louvre Parijs en Wigmore Hall in Londen.
Christoph Genz was een tijdlang verbonden aan het theater van Basel.
Hij gaf ook verschillende gastoptredens bij oa. de Opera de Nancy (Fernando
in Cosi fan tutte), Theatre de Champs Elysées in Parijs (Tamino in Die Zauberflöte),
de Opera de Lausanne, Teatro alla Scala in Milaan (olv. Guiseppe
Sinopoli), op de Festspiele van Aix-en-Provence (Die Zauberflöte). In het seizoen
2000-2001 maakte Christoph Genz als Fernando (Cosi fan tutte) zijn
debuut in de Staatsopera van Hamburg. Vanaf het seizoen 2001-2002 is hij
lid van de Staatsopera van Hamburg.
Stephan Genz
Stephan Genz werd in 1973 in Erfurt geboren. Als lid van het Leipziger Thomanerchor
kreeg hij zijn eerste muzikale opleiding. Aan de Hogeschool voor
Muziek en Theater te Leipzig studeerde hij bij Hans-Joachim Beyer. Vanaf
1994 vervolgde hij zijn studies bij Mitsuko Shirai en Hartmut Höll aan de
Staatshogeschool voor Muziek in Karlsruhe. Ook bij Dietrich Fischer-Dieskau
en Elisabeth Schwarzkopf studeerde Stephan Genz liedinterpretatie. Hij won
enkele gerenommeerde prijzen bij internationale wedstrijden, waaronder de
Internationale Johannes Brahms-Wedstrijd in Hamburg (1994) en de Internationale
Hugo Wolf-Wedstrijd in Stuttgart. Stephan Genz is als gastzanger verbonden
bij de Opera's van oa. Berlijn (de Duitse Staatsopera), Lausanne, Rennes,
Straatsburg en Parijs (Bastille) en de Scala te Milaan. De Bariton
concerteerde met talrijke gerenommeerde dirigenten zoals Myung-Whun
Chung, Marcus Creed, John Eliot Gardiner, Philippe Herreweghe, Sigiswald
Kuijken, Fabio Luisi, Georges Pétre, René Jacobs, Guiseppe Sinopoli. Ondertussen
verschenen cd-opnames met Goethe-liederen van Hugo Wolf (Claves)
en liederen van Franz Schubert (Capriccio). Andere opnamen verschenen bij
Hyperion (Wolf, Eichendorf-liederen, piano: Roger Vignoles) en bij Claves
(Schumann, Heine-liederen), bij Hyperion en Teldec. Voor enkele van deze
opnames ontving hij de zeer gegeerde Diapason d'Or en de Timbre Platin. In
oktober 1999 ontving Stephan Genz de Brahms-Prijs in Schleswig–Holstein.
In de categorie Solozang werd hij, eveneens in oktober 1999, bekroond met
de zeer gegeerde Gramophone Award. De bariton vulde zijn artistieke activiteiten
aan met talrijke liederavonden en concerten in de Verenigde Staten
en in bijna alle Europese landen. Zijn debuut in de Londense Wigmore Hall
in maart 1999 werd een groot succes. Sindsdien gaf hij telkens weer liederavonden
in de Wigmore Hall. Hij werd vervolgens uitgenodigd voor liederavonden
naar Amsterdam (Concertgebouw), Frankfurt (Alte Oper), Brussel
(De Munt), Parijs (Chatelet, Champs Elysées), naar de Schubertiade van Feldkirch/Hohenems,
naar Italië (oa. Maggio Musicale Firenze), Spanje en Japan
(Tokio, Okoyama, Nagaoka), Festival Verbier, Festspiele Aix-en-Provence. Hij
maakte Lieder-opnames voor Capriccio, Claves, Hyperion en Teldec. In april
2002 debuteerde Stephan Genz bij de Staatsopera van Hamburg in een productie
van Cosi fan tutte.
La Petite Bande
Het barokorkest La Petite Bande werd in 1972 opgericht door Sigiswald Kuijken
op verzoek van de Duitse platenfirma Harmonia Mundi, om Lully's Le
Bourgeois Gentilhomme op te nemen onder leiding van Gustav Leonhardt.
(De orkestbezetting en de naam werden ontleend aan het orkest van Lully
zelf aan het hof van Lodewijk de XIV). Onder meer door authentieke instrumenten
te gebruiken en de oude speelwijze in ere te herstellen werd er naar
gestreefd barokmuziek, zowel qua interpretatie als qua klankbeeld, zo
getrouw mogelijk te laten herleven zonder daarbij in een strak academisme
te vervallen. Oorspronkelijk was het niet de bedoeling dat La Petite Bande
een permanent orkest zou worden, maar het succes van de plaatopnamen
was zo groot dat de groep geregeld concerten ging geven. Na een eerste
periode, waarin het accent vooral lag op de Franse barokmuziek (Lully, Campra,
Muffat) werd ook het Italiaanse repertoire aangevat (Corelli, Vivaldi). De
laatste jaren heeft het orkest zich vooral laten opmerken door zijn veelgeprezen
interpretaties van de klassieke meesters (Mozart, Haydn). Bijna alle producties
werden opgenomen voor Deutsche Harmonia Mundi, Accent of
Denon. De vaste kern van het orkest bestaat uit internationaal bekende
artiesten, specialisten op het gebied van de authentieke historische uitvoeringspraktijk.
La Petite Bande is regelmatig te zien en te horen op binnen- en
buitenlandse radio- en televisiestations, trad op in alle belangrijke Europese
festivals en concertzalen en verder ook in Japan, Australië en Zuid-Amerika.
Het seizoen 2002-2003 werd in het najaar feestelijk ingezet met een gevarieerd
concertprogramma met werk van onder meer Corelli, Muffat, Purcell,
Telemann en Vivaldi (België en China). Daarna - in november - cantates van
J. S. Bach, zoals steeds zonder koor maar met zangsolisten. De aanwezigheid
van La Petite Bande op de Folle Journée (Nantes) is bijna een traditie. Dit jaar
wordt een speels intermezzo van de eerder onbekende Domenico Sarro semiscenisch
uitgevoerd in een regie van Béatrice Cramoix: La Furba e lo Sciocco
(De Lepe en De Dwaas, Napels 1731). De paastijd wordt gevierd met Grauns
passieoratorium Der Tod Jesu, met medewerking van Suzie LeBlanc, Inge Van
de Kerkhove, Christoph Genz, Stephan Genz en het koor Ex Tempore. Het
seizoen wordt in juni 2003 afgesloten met de Motetten van J. S. Bach, weerom
zonder koor maar met acht vocale solisten! La Petite Bande wordt structureel
gesteund door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap van België
en door de Provincie Vlaams-Brabant. Sinds 1997 is La Petite Bande in
residentie in de Stad Leuven.

Ex Tempore
Ex Tempore, gesticht in 1989, is een professioneel vocaal ensemble dat zich
concentreert op een stilistisch heldere en muzikaal interessante benadering
van de vocale muziek van 1600 tot heden. In een kwantitatief variabele
bezetting is Ex Tempore in staat uitzonderlijke projecten te realiseren zoals
de integrale uitvoering van de Selva Morale e Spirituale van Monteverdi en
de Kleine Geistliche Konzerte van Schütz, naast hedendaagse creaties (Van
Landeghem, Rathé) en onbekend werk van romantische meesters (Hanssens,
Herzogenberg). Op deze wijze wil het ensemble een bijdrage leveren tot de
vernieuwing en uitbreiding van het vocale repertoire op internationaal
niveau. Enkele hoogtepunten uit de eerste jaren waren een Scarlatti-project,
een opgemerkte realisering in de Vlaamse Opera van Monteverdi's 'Il Ritorno
d'Ulisse', en een internationaal geloofde uitvoering van 'Der Tod Jesu'
van Telemann in Magdeburg. Zowel in de internationale festivals van Brugge,
Gent, Utrecht, Maastricht, Saint-Genest-Lerpt en Genève als op de
Vlaamse Radio is het koor een graag geziene gast. Belangrijke dirigenten als
Reinhard Goebel en Sigiswald Kuijken werken graag samen met Ex Tempore.
Voor het komende seizoen staan oa. projecten in Rusland, Zwitserland
en Duitsland op stapel. De internationaal gewaardeerde discografie van Ex
Tempore omvat op dit moment oa. werk van Telemann (Der Tod Jesu, 10 du
Répertoire), Händel (Johannes-passion), Monteverdi (Mariavespers) en Herzogenberg
(Die Passion). In samenwerking met Musica Antiqua Köln olv. R.
Goebel werden voor DGG-Archiv opnames gerealiseerd van Bach (Weltliche
Kantaten) en Lully (filmmuziek voor Le Roi danse!). Studio- en radio-opnames
tonen eveneens het veelzijdige karakter van Ex Tempore met o.a. werk
van Casulana, Graupner, Telemann, Scarlatti, Charpentier, Beethoven, Hanssens,
Schumann, Disneystudio, Goethals, enz.
La Petite Bande
viool I
Luis Otavio Santos
Dmitry Badiarov
Makoto Akatsu
Blai Justo
viool II
Sara Kuijken
Cristobal Urrutia
Sophie Gent
Marcin Lasia
altvioool
Marleen Thiers
Bénédicte Verbeeck
cello
Koji Takahashi
René Schiffer
contrabas
Tom Devaere
Elise Christiaens
traverso
Marc Hantaï
Danielle Etienne
hobo
Anneke Vanlancker
Vinciane Baudhuin
fagot
Yukiko Murakami
Rainer Johannsen
klavecimbel
Ewald Demeyere
orgel
Siebe Henstra
Ex Tempore
sopraan
Annelies Brants
Griet De Meulder
Chris Magnus
Jo Jodts
Renate Weytjens
alt
Leen Braeckman
Kim Meyns
Gerdje Noels
Kristina Van Loo
tenor
Wouter Bossaer
Jan Devlieger
Joris Lasure
Lieven Winkels
bas
Philippe Favette
Luc Laurent
Bart Meynckens
Kevin Voets
EricVanderlinden