Per - De Pers

More documents

Recommendations

Info

14 De Groene Pers Giframp Was Bhopal een ongeluk of een misdrijf? De fik in de directeur van Dow Vroeger was ondernemen soms heel onverantwoord. Reconstructie: hoe Union Carbide de gevolgen van de grootste giframp ooit probeert te ‘beperken’. Marcel Hulspas Het is een jaarlijks terugkerend ritueel in de straten van Bhopal. Elke derde december verzamelen zich een paar duizend inwoners voor een grote demonstratie dwars door de stad. Ze houden halt bij het stadhuis en lopen dan door naar het verlaten bedrijfsterrein van Union Carbide. Daar, voor de gesloten roestige poort van de fabriek, verbranden ze een pop. Die pop moeten Warren Anderson voorstellen, de voormalige directeur van Union Carbide. Anderson wordt geslagen en gestompt, met benzine overgoten, aangestoken, en ten slotte vertrapt en verstrooid. Daarna keren de demonstranten huiswaarts. Het is een kleine genoegdoening voor de ramp die zich 24 jaar geleden in hun stad afspeelde, de grootste milieuramp aller tijden. Wat ging er zo gruwelijk mis, die nacht in Bhopal? Grootste ramp of niet – er is nooit een officieel onderzoek ingesteld naar wat er is gebeurd. Sterker nog, Union Carbide heeft nooit de verantwoordelijkheid voor de ramp op zich willen nemen. De volgende ochtend, toen de straten rond de fabriek bezaaid lagen met lijken en duizenden doodzieke, doodsbange burgers op weg gingen naar het lokale ziekenhuis, wilde Union Carbide alleen maar kwijt dat er zich op het fabrieksterrein een ongeluk had voorgedaan, maar dat er geen reden was voor paniek. Het gasmengsel dat was vrijgekomen, kon de luchtwegen irriteren. Het mengsel was, aldus Union Carbide, qua effect te vergelijken met traangas. Toen duidelijk werd dat het gas duizenden slachtoffers had gemaakt, realiseerde de directie zich dat de ramp het bedrijf de kop kon kosten en dat het daarom verstandig was zo min mogelijk te zeggen. Indiase artsen die om meer informatie over de vrijgekomen gassen vroegen, en wilden weten of er wellicht zoiets als een tegengif of een geneesmiddel bestond, kregen te horen dat Union Carbide ze niet kon helpen: dat waren bedrijfsgeheimen. Als het bedrijf die informatie zou vrijgeven, zou dat impliciet betekenen dat het schuld bekende, en dat was niet de bedoeling. Tot op de dag van vandaag heeft Union Carbide (en sinds een aantal We kunnen alleen maar gissen naar het aantal slachtoffers van Bhopal jaren de nieuwe eigenaar: Dow Chemicals) consequent geweigerd om te zeggen welke gassen er nu precies zijn vrijgekomen. Rapporten over de effecten van de voornaamste killer, methylisocyanaat, zijn nog steeds geheim. Uiteindelijk ontkende het Amerikaanse moederbedrijf officieel iedere verantwoordelijkheid. De ramp was zo groot dat het geen bedrijfsongeval kon zijn geweest, beweerde men. Er moest sprake zijn geweest van mismanagement door de (Indiase) leiding van de fabriek. In een later stadium werd gesuggereerd dat medewerkers de fabriek gesaboteerd hadden. Het moederbedrijf accepteerde uitsluitend ‘morele verantwoordelijkheid’ voor de ramp, hetgeen betekende dat men bereid was te praten over enige financiële genoegdoening, maar dat het geen juridische aansprakelijkheid accepteerde. De Indiase regering zag in dat deze vederlichte schuldbekentenis in ieder geval een mogelijkheid bood om iets voor de slachtoffers te doen, en besloot te gaan onderhandelen. In 1989 werd een akkoord bereikt – alles bij elkaar een fraaie overwinning voor het Amerikaanse bedrijf. De Indiase regering had drie miljard dollar geëist, maar moest uiteindelijk genoegen nemen met 470 miljoen. De partijen kwamen overeen dat er 3.000 doden waren gevallen en dat er verder honderdduizend slachtoffers te betreuren waren, en dat de Indiase regering namens al deze gedupeerden had onderhandeld – verdere claims tegen Union Carbide kwamen daarmee dus te vervallen. Union Carbide zou ook niet verder strafrechterlijk aangeklaagd kunnen worden en alle officiële onderzoeken naar de oorzaken en de gevolgen van de ramp zouden worden afgeblazen. Hetgeen geschiedde. Alle onderzoeken werden gestaakt en de overheidsdienst die het aantal slachtoffers bijhield, werd in 1992 opgeheven. Sindsdien kunnen we dus alleen maar gissen naar het aantal slachtoffers van Bhopal. Schamele vergoeding De directie en aandeelhouders van Union Carbide haalden opgelucht adem. Op Wall Street schoot de waarde van het aandeel Union Carbide flink omhoog. Maar in India brak de hel los. Woedend was men over de schamele vergoeding (rond de 500 dollar per officieel erkend slachtoffer), maar vooral over het feit dat Union Carbide niet verder vervolgd mocht worden. Actievoerders stapten naar de rechter, en vroegen om ver- FOTO’S: REUTERS nietiging van dat deel van de overeenkomst. De zaak kwam uiteindelijk voor het Indiase Hooggerechtshof en dat stelde de actievoerders in het gelijk. De overeenkomst was ongrondwettig. Union Carbide en Warren Anderson werden daarna alsnog aangeklaagd voor meervoudige moord en dood door schuld. Anderson staat nu in India officieel als ‘voortvluchtig’ te boek. De Indiase regering heeft een aantal malen geprobeerd om hem uitgeleverd te krijgen, maar zonder resultaat. Washington weigert elke medewerking. Union Carbide werd in 2001 opgekocht door chemiegigant Dow Chemicals. Van begin af aan was duidelijk dat de nieuwe eigenaar niets te maken wilde hebben met eventuele claims vanuit India – ook niet nadat woedende demonstranten het hoofdkantoor van Dow in Mumbai hadden bestormd. ‘Dow blijft ervan overtuigd’, liet een woordvoerder weten, ‘dat het met de aandelen van Union Carbide geen verplichtingen heeft verworven.’ Een PR-medewerker van Dow liet zich zelfs ontvallen dat de Indiërs niet mochten klagen: vijfhonderd dollar was ‘plenty good for an Indian’. Mede dankzij dit soort uitglijers bleef de zaak-Bhopal Dow Chemicals achtervolgen. In december 2002 deed het bedrijf een finale poging om duidelijk te maken dat de overeenkomst van 1989 wat haar betreft het laatste woord was. De persverklaring was ronduit schokkend. ‘We worden afgeschilderd als een harteloze reus die geen zier geeft om de 20.000 slachtoffers die in de loop der jaren in Bhopal zijn gevallen’, klaagde Dow CEO Michael D. Parker. ‘Maar dat is niet waar. Veel individuen binnen Dow voelen enorm verdriet vanwege de Bhopalramp, en veel individuen binnen Dow zouden graag zien dat het bedrijf de verantwoordelijkheid daarvoor accepteert. Jammer genoeg hebben we een verantwoordelijkheid tegenover onze aandeelhouders en onze collega’s in de industrie die actie ondernemen inzake Bhopal onmogelijk maakt.’ Verantwoordelijkheid ‘We kunnen die verantwoordelijkheid niet nemen’, zo lichtte Dow-woordvoerder Bob Questra de verklaring later toe, ‘want als we dat zouden doen, zouden we miljarden moeten uitgeven aan smartengeld en schoonmaakoperaties – en wat veel erger is, de publieke opinie zou dat beschouwen als een precedent: zij nemen hun verantwoordelijkheid, waarom jullie niet? Amoco, BP,
Shell en Exxon hebben vergelijkbare problemen en die zouden daardoor alleen maar erger worden. We kunnen dit precedent onmogelijk scheppen – niet voor ons zelf en ook niet voor de industrie, hoe graag we de hele zaak ook op een humane en bevredigende manier zouden willen oplossen. We leren stukje bij beetje hoe we met dit soort zaken moeten omgaan maar op dit moment kunnen we slechts toegeven dat, hoeveel pijn het ons ook doet, onze eerste verantwoordelijkheid ligt bij de aandeelhouders, en de industrie in het algemeen. We kunnen op dit moment simpelweg niets doen voor de inwoners van Bhopal.’ Handjevol clubs en actievoerders De strijd tegen Dow wordt momenteel gevoerd door een handjevol clubs en actievoerders. Het meest opvallend zijn twee vrouwen, Rashida Bee (een moslima) en Champa Devi Shukla (een hindoe). Beiden hebben de ramp van dichtbij meegemaakt. Rashida was 28 toen het gebeurde. Ze verloor zeven familieleden, en haar echtgenoot werd zo ziek van het gas dat hij zijn beroep, kleermaker, niet meer kon uitoefenen. Ze heeft zichzelf lezen en schrijven geleerd om de officiële rapporten te kunnen lezen en om wereldwijd actie te voeren. Shukla verloor in december 1984 haar echtgenoot en twee zoons. Later zou haar dochter drie miskramen krijgen; ze verloor nog een kleinzoon en een kleindochter is geboren met een chisis (‘hazenlip’). Voor Rashida en Shukla staat vast dat de ramp in Bhopal geen sabotage was, en ook geen ongeluk. Het was een misdrijf, begaan door Warren Anderson. Ze baseren zich hierbij op bedrijfsdocumenten die in 2002 boven water kwamen, nadat een Amerikaanse rechtbank erkend had dat de slachtoffers van Bhopal recht hadden op alle relevante bedrijfsinformatie over de manier waarop de fabriek werd gerund. Een van die documenten was een veiligheidsonderzoek uit 1982 waarin werd gewaarschuwd voor een ‘serious potential for sizable releases of toxic materials’. Later zou haar dochter drie miskramen krijgen en ze verloor nog een kleinzoon Dow verwerpt deze suggestie uiteraard. De in het rapport gesignaleerde problemen waren twee jaar later opgelost. De ramp, zo houdt ook Dow vol, was het gevolg van sabotage. Bee en Shukla ontvingen in april 2004 de Goldman Environmental Prize, de hoogste Amerikaanse onderscheiding voor milieuactivisten. Aansluitend hielden ze een lezingentournee in de VS en op 13 mei van dat jaar doken ze op tijdens een aandeelhoudersvergadering van Dow, en vroegen voor het oog van de wereldpers om de uitlevering van Anderson. Hij was er niet. Waarschuwen Gary Cohen, directeur van het Environmental Health Fund in Boston, ziet een klein kansje om de schuldigen ooit voor de Indiase rechter te krijgen. ‘Dow wil graag investeren in India, maar wij zullen ze dat niet makkelijk maken.’ Zodra Dow ergens wil neerstrijken, wil Cohen de lokale autoriteiten waarschuwen voor het feit dat Dow lak heeft aan de Indiase justitie. Wie weet dat het bedrijf op die manier gedwongen kan worden te buigen, en in ieder geval iemand voor de rechter te laten verschijnen. Een andere vasthoudende actievoerder, Nityanand Jayaraman van de International Campaign for Justice in Bhopal, heeft weer een ander ijzer in het vuur. Hij wil de Indiase regering overhalen om de huidige aanklachten aan te passen, zodat niet langer Union Carbide of haar vertegenwoordigers, maar Dow Chemicals zelf terecht zal moeten staan. Als Dow blijft weigeren, zou de Indiase regering alle gelden van de chemiegigant in India kunnen bevriezen. Het zijn allemaal pogingen die hooguit over vele jaren effect zullen sorteren. Maar de Indiërs zullen de ramp niet vergeten. Elk jaar opnieuw zullen de inwoners van Bhopal bijeenkomen om die vreselijke dag te gedenken, en Warren Anderson in brand te steken.p De Groene Pers 15 De strijd tegen Dow wordt momenteel gevoerd door een handjevol clubs en actievoerders. Bhopal in het kort In de nacht van 2 op 3 december 1984 ontsnapt er tijdens onderhoudswerkzaamheden in de bestrijdingsmiddelenfabriek van Union Carbide, in de Indiase stad Bhopal, in totaal 27 ton aan gassen. De waarschuwingssystemen slaan geen alarm. Ze zijn defect of staan gewoon niet aan. Het gaat om een combinatie gassen met als gevaarlijkste bestanddeel het zeer giftige methylisocyanaat (MIC). Het gas verspreidt zich over een oppervlakte van veertig vierkante kilometer, voor het grootste deel dichtbebouwde sloppenwijken met naar schatting een half miljoen inwoners. Die ochtend staan veel inwoners op met braakneigingen en zware hoofdpijn – maar velen zijn dan al in hun slaap omgekomen. In de eerste drie dagen vallen naar schatting 8.000 slachtoffers, meestal ten gevolge van een hartstilstand of anders vanwege onherstelbaar beschadigde, met vocht volgelopen longen. Uit angst voor de uitbraak van besmettelijke ziekten worden inderhaast massagraven aangelegd. In de weken en maanden daarna blijven mensen sterven ten gevolge van de ramp. Het totale aantal dodelijke slachtoffers wordt momenteel geschat op boven de 20.000. Maandelijks sterven er nu nog vijftien tot dertig mensen aan de gevolgen van de ramp. Het fabrieksterrein werd direct na de ramp door iedereen verlaten. Niemand weet wat daar nog aan gevaarlijke chemicaliën ligt en wat er met het terrein zou moeten gebeuren. Een onderzoek uit 1999 wees uit dat de concentraties schadelijke stoffen vele miljoenen malen boven de wettelijk toegestane maxima liggen. Een half miljoen mensen heeft nog steeds medische klachten. Milieuorganisaties vermoeden dat het gif dat in de bodem is gelopen, verantwoordelijk is voor een toenemend aantal gevallen van kanker, onvruchtbaarheid en handicaps. KIES VANDAAG KOOP FAIRTRADE ‘Het Max Havelaar Keurmerk geeft ons gezin toekomst!’ Dat zegt Conrad Jones, bananenverbouwer uit St. Lucia. Het Max Havelaar Keurmerk staat voor een eerlijke prijs. ‘Verkoop van onze bananen onder Max Havelaar Keurmerk geeft ons de kans onze problemen écht aan te pakken. Hoe meer we verkopen, hoe harder we vooruit komen. Een beter inkomen voor ons gezin, de kinderen naar school en geld om te investeren in ons bedrijf en sociale projecten.’ Kies dus vandaag nog voor Max Havelaar-Fairtrade. MAX HAVELAAR HET KEURMERK VOOR FAIRTRADE
Page 1 and 2: Per Se: To Kill a Mockingbird • W
Page 3 and 4: Actueel Moedermelk Minister: moeder
Page 5 and 6: Bij aanslagen met bermbommen vallen
Page 7 and 8: Sport Fakkel Johan Faber Er is een
Page 9 and 10: lijkt achteraf volkomen irrationeel
Page 11 and 12: Soumia vertelt: ‘Ik hou van extra
Page 13 and 14: PAUL BORCHERS kent dat er vandaag d
Page 15 and 16: Levenswerk Jong en hard op weg Kuns
Page 17 and 18: Respons VACATUREOVERZICHT Bekijk de
Page 19 and 20: Per Se opzaterdag ZATERDAG 12 APRIL
Page 21 and 22: Doen Buenos Aires Buenos Aires Berl
Page 23 and 24: Zijn Truman Capote, de oude buurman
Page 25 and 26: Waar is... Karin Ook Afrika gaat er
Page 27 and 28: Balkanmuziek De Tsjechische hiphopf
Page 29 and 30: ang de geest van een even universee
Page 31 and 32: Première Charmante Schot Bemind in
Page 33 and 34: BAKFIETSEN Eveline naam van Kerkhof
Page 35: Zondag Op tv 35 Tisha Eetgerink e
Page 38 and 39: 2 De Groene Pers Duurzaam Liefst
Page 40 and 41: 4 De Groene Pers Dilemma’s Voor
Page 42 and 43: 6 De Groene Pers
Page 44 and 45: 8 Michiel Pot Amsterdam Een groot
Page 46 and 47: 10 De Groene Pers
Page 48 and 49: 12 Floor van Dijck De Groene Pers
Page 52 and 53: 16 De Groene Pers Arbeidsmarkt Ve
Page 54 and 55: 18 De Groene Pers Advertorial Gro
Page 56 and 57: 20 De Groene Pers Opleidingen Duu
Page 58: Ik beleg in Phou Sokha in Cambodja

Per - De Pers

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?