Kinderrechtentop 2009 - Defence for Children

HET KINDERRECHTENVERDRAG IN DE RECHTSPRAKTIJK
SUCCESSEN, MANCO’S EN WENSEN
Het IVRK heeft een razendsnelle carrière achter de rug.
Iedere jurist kent de afkorting van het Kinderrechtenverdrag.
Als meest geratifi ceerde en meest breed geaccepteerde
mensenrechteninstrument ter wereld heeft het gezorgd voor
veel meer aandacht voor kinderrechten en verbeteringen van
kinderrechten wereldwijd. In Nederland heeft het Kinderrechtenverdrag
in beleid, wetgeving en rechtspraak een
belangrijke plaats ingenomen. Steeds meer organisaties
beroepen zich op het Kinderrechtenverdrag bij het uitdragen
van hun missie en beleid. In wetsvoorstellen wordt steeds
vaker een paragraaf aan het Kinderrechtenverdrag gewijd,
vooral als het gaat over familie- en jeugdkwesties. Steeds
meer non-gouvernementele organisaties werken vanuit
kinderrechtenperspectief met het Kinderrechtenverdrag in
de hand. Het programmaministerie voor Jeugd en Gezin –
welk bestaan vanuit het Kinderrechtenverdrag gezien
belangrijke politieke winst is – heeft haar beleidsprogramma
gebaseerd op het Kinderrechtenverdrag. Advocaten doen
steeds vaker een beroep op het Kinderrechtenverdrag en
rechters verwijzen er in hun uitspraken ook regelmatig naar.
Hoger rendement lagere rechters
In de eerste periode van het Kinderrechtenverdrag in
Nederland moest het verdrag nog bekend raken in de
rechtspraak. Van 1995 tot en met 2001 waren er in totaal
zeventig rechterlijke uitspraken te vinden waarin het IVRK
werd genoemd (Ruitenberg, 2003). In 2007 en 2008 zijn er
jaarlijks zo’n tachtig rechterlijke uitspraken te vinden (op
rechtspraak.nl) waarin het IVRK is genoemd. Wat valt daar
nu uit te concluderen? In elk geval dat het Kinderrechtenverdrag
in de rechtspraak meer bekendheid heeft gekregen,
maar veel meer valt daar nog niet over te zeggen. Heeft de
toename van het IVRK in rechterlijke uitspraken nu ook tot
successen geleid?
Er waren de afgelopen jaren inspirerende voorbeelduitspraken
waarbij toepassing van het Kinderrechten verdrag een
tegemoetkoming aan de positie van kinderen betekende. Ik
noem er slechts enkele. De Centrale Raad van Beroep deed
op 24 januari 2006 (LJN AV0197) de belangrijke uitspraak dat
‘illegale’ (in afwachting van een beslissing) kinderen op
grond van artikel 2, 3 en 27 IVRK recht hebben op bijstand
18 _ Kinderrechtentop 2009
Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van de het Kind (IVRK) bestaat
twintig jaar. Voor Nederland is het Kinderrechtenverdrag al vijftien jaar in
werking. Vijftien jaar Kinderrechtenverdrag in de Nederlandse rechtsprakijk,
betekent gematigd positief terugkijken, maar vooral hoopvol vooruitzien.
voor de vervulling van de basale levensbehoeften: onderdak,
voedsel en kleding. De rechtbank Groningen oordeelde op
20 december 2006 (LJN AZ5794) onder verwijzing naar
artikel 20 en 40 IVRK tot een onrechtmatig handelen van de
staat door een minderjarige met een ondertoezichtstelling
en uithuisplaatsing 7,5 maand in een justitiële jeugdinrichting
te laten wachten op een behandelplek, ook al ontving
de minderjarige daar na enige tijd gedragstherapie. Vanaf
dag één was namelijk al duidelijk welke behandeling de
minderjarige nodig had. De rechtbank Roermond besliste op
16 februari 2009 (LJN BH7431) tot niet-ontvankelijkheid van
het Openbaar Ministerie omdat de beslissing tot vervolging
van een dertienjarige die op het schoolplein enkele kleuters
bij hun billen pakte in strijd zou zijn met artikel 3 en 40 IVRK.
Voorbeelden waaruit blijkt dat het IVRK daadwerkelijk
betekenis kan hebben in gerechte lijke procedures.
Vooral in de lagere rechtspraak zijn meer voorbeelden te
vinden waarbij het IVRK niet alleen is genoemd, maar tot
succes voor het kind in kwestie leidde. Er zijn echter ook
teleurstellende uitspraken, en die zijn nu juist vooral te
vinden bij de hoogste rechtscolleges. Zo besliste de Hoge
Raad op 14 mei 2008 (LJN BC8231) dat het IVRK geen
betekenis had voor de standaard DNA-afname bij veroordeelden
en dat minderjarigen hierbij geen recht hebben op
een aparte benadering, nu de wetgever deze bedoeling niet
had. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State
heeft herhaaldelijk geoordeeld dat artikel 3 IVRK geen
rechtstreekse werking heeft en dat deze bepaling beslissingen
tot bijvoorbeeld het afwijzen van een verblijfsvergunning
niet tegenhoudt. Van de hoogste rechtscolleges heeft
alleen nog de Centrale Raad van Beroep op grond van IVRKbepalingen
een voor het kind gunstige beslissing genomen.
Onenigheid over interpretatie
Het Kinderrechtenverdrag wordt te pas en te onpas ingeroepen
in wetgeving en rechtspraak en genoemd als
legitimatie voor beleid. Er is soms onenigheid over de
betekenis van bepalingen en rechtstreekse werking van het
IVRK. Waar de wetgever het Kinderrechtenverdrag als
legitimatie voor gesloten jeugdzorg voor achttien-plussers
opvoert, is de rechter van mening dat dit juist in strijd is met