Kinderrechtentop 2009 - Defence for Children
Kinderrechtentop 2009 - Defence for Children
Kinderrechtentop 2009 - Defence for Children
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
20 JAAR KINDERRECHTENVERDRAG<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong><br />
20 november <strong>2009</strong><br />
> Hoe Nederland veranderde<br />
in twee decennia Kinderrechtenverdrag<br />
> Hoe jongeren denken<br />
over kinderrechten<br />
> Hoe ministers werken<br />
met het Kinderrechtenverdrag<br />
> Hoe rechters worstelen<br />
met het Kinderrechtenverdrag<br />
20 jaar<br />
VERDRAG<br />
voor de<br />
RECHTEN<br />
van het<br />
KIND<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 1
COLOFON<br />
Eindredactie Carla van Os<br />
Redactie Martine Goeman,<br />
Sabine de Jong, Mijntje van Kemenade<br />
Vormgeving Pro<strong>for</strong>ma ontwerpers<br />
en adviseurs, Rotterdam<br />
Druk Stenco, Amsterdam<br />
Oplage 1500<br />
Gratis exemplaren zijn te downloaden via:<br />
www.defence<strong>for</strong>children.nl<br />
en www.unicef.nl<br />
UNICEF Nederland<br />
Postbus 67<br />
2270 AB Voorburg<br />
Giro 121<br />
www.unicef.nl<br />
<strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong>-ECPAT<br />
Postbus 328<br />
1000 AH AH Amsterdam<br />
Giro 4870000<br />
www.defence<strong>for</strong>children.nl<br />
www.ecpat.nl<br />
www.kinderrechten.nl<br />
Deze uitgave over de <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> is uitgekomen ter<br />
gelegenheid van het twintigjarig bestaan van het Internationaal<br />
Verdrag inzake de Rechten van het Kind, kortweg: Kinderrechtenverdrag.<br />
Op 20 november <strong>2009</strong>, precies twee decennia nadat de<br />
Verenigde Naties het Kinderrechten verdrag aannamen, organiseert<br />
UNICEF Nederland samen met andere kinderrechtenorganisaties een<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong>. De Kinderrechten top is mede mogelijk<br />
gemaakt door het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin.<br />
De <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> is een gezamenlijke uitgave van UNICEF<br />
Nederland en <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong>-ECPAT © 20 november <strong>2009</strong><br />
2 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
UNICEF bedankt verder:<br />
• Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden,<br />
beschermvrouwe van UNICEF<br />
• de Nationale Postcode Loterij<br />
• de gemeente Leiden<br />
• het Kinderrechtencollectief<br />
• de Universiteit Leiden<br />
• Bonaventuracollege Leiden<br />
• en natuurlijk alle sprekers en deelnemers!
VOORWOORD<br />
EEN BIJZONDER<br />
GEDENKWAARDIGE DAG<br />
20 November <strong>2009</strong> is een bijzonder gedenkwaardige<br />
dag. Voor kinderen in Nederland én voor kinderen<br />
wereldwijd. Precies twintig jaar geleden werd het<br />
Internationale Verdrag inzake de Rechten van het<br />
Kind aangenomen door de Algemene Vergadering<br />
van de Verenigde Naties. Unaniem. Twintig jaar na<br />
dato hebben nagenoeg alle landen in de wereld het<br />
verdrag ondertekend en maken kinderen wereldwijd<br />
aanspraak op verzorging, bescherming en respect.<br />
Redenen genoeg voor een feestje, zou je zeggen.<br />
De realiteit geeft echter minder aanleiding tot vreugde.<br />
Dat werd eens te meer duidelijk na de sessies van het<br />
Kinderrechtencomité van de Verenigde Naties begin dit jaar<br />
in Genève. Nog steeds zijn er landen waar de naleving van<br />
het Kinderrechtenverdrag ver achterloopt op de eerder<br />
beloofde inspanningen.<br />
De voorzitter van het Comité stelde daar overigens dat in<br />
Nederland de lat hoog ligt als het gaat om de eerbiediging<br />
van kinderrechten. Ik vind dat een groot compliment en<br />
tegelijk een enorme stimulans, want ook Nederland heeft<br />
aanbevelingen gekregen waar we mee aan de slag moeten.<br />
Een van die aanbevelingen is de benoeming van een<br />
Kinderombudsman. Een ombudsman die specifi ek toeziet<br />
op de naleving van het Kinderrechtenverdrag in Nederland.<br />
Tweede Kamerlid mevrouw Arib diende daarvoor een<br />
initiatief wetsvoorstel in. Persoonlijk hoop ik dat de<br />
Kinderombudsman snel met zijn werk kan beginnen.<br />
Ook aan andere aanbevelingen wordt hard gewerkt, zoals<br />
aan het terugbrengen van de wachtlijsten in de jeugdzorg,<br />
de aanpak van kindermishandeling en participatie van<br />
jongeren op lokaal niveau. Allemaal onderwerpen die het<br />
belang van kinderrechten in mijn dagelijks werk illustreren.<br />
Het verbeteren van kinderrechten begint immers met het<br />
verbeteren van het jeugdbeleid. Kinderrechten vormen<br />
daarom ook, kort samengevat, de basis van mijn beleidsprogramma<br />
‘Alle kansen voor alle kinderen’.<br />
Op zo’n speciale dag als vandaag sta ik daar in het bijzonder<br />
bij stil. Ik vind het waardevol om daar ook met anderen over<br />
in gesprek te gaan. De <strong>Kinderrechtentop</strong> biedt hiervoor de<br />
ideale gelegenheid.<br />
Daarom vraag ik u, ook na deze Internationale Dag voor<br />
de Rechten van het Kind, uw kennis te blijven delen met<br />
iedereen die nog niet zo goed op de hoogte is van de<br />
betekenis van het Kinderrechtenverdrag als u. Andere<br />
volwassenen, jongeren en natuurlijk vooral kinderen.<br />
Door het delen van uw kennis worden de kinderrechten<br />
in Nederland, en hopelijk ook in andere landen, verder<br />
verankerd!<br />
De minister voor Jeugd en Gezin,<br />
André Rouvoet<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 1
INHOUDSOPGAVE<br />
1 Voorwoord_André Rouvoet, minister voor Jeugd en Gezin<br />
3 Gefeliciteerd!_Jan Bouke Wijbrandi, algemeen directeur UNICEF Nederland<br />
4 Kinderrechten waarmaken in de 21e eeuw_Hilde Frajord Johnson, Deputy Executive Director van UNICEF Internationaal<br />
6 De toekomst ligt voor ons!_Stan Meuwese<br />
8 Waarom jongeren het Kinderrechtenverdrag belangrijk vinden.<br />
9 Samen strijden voor kinderrechten wereldwijd_Bert Koenders, minister voor Ontwikkelingssamenwerking<br />
10 20 jaar recht op spelen in beeld<br />
13 Wachten op de Kinderombudsman_Alex Brenninkmeijer, de Nationale ombudsman<br />
14 Kinderrechten in de klas_Barbara Oomen<br />
16 Prikbord kinderrechten<br />
18 Het Kinderrechtenverdrag in de rechtspraktijk_Mariëlle Bruning<br />
20 Kinderrechten in de Jeugdzorg_Myra ter Meulen<br />
22 De gevolgen van de economische crisis voor Kinderen_Majorie Kaandorp<br />
24 Kinderrechten anno <strong>2009</strong>_Carla van Os<br />
2 5 K i n d e rre ch te n o n t b i j t<br />
2 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong>
20 NOVEMBER 1989 – 20 NOVEMBER <strong>2009</strong><br />
GEFELICITEERD!<br />
Vandaag is het precies twintig jaar geleden dat de<br />
Verenigde Naties het Verdrag inzake de Rechten van<br />
het Kind aannamen. Zo’n mijlpaal moet gevierd worden<br />
want er is sindsdien veel bereikt voor kinderen.<br />
Het vieren van twintig jaar Kinderrechtenverdrag is<br />
tegelijkertijd een opdracht om actief op te blijven komen<br />
voor de rechten van alle kinderen, overal en altijd.<br />
Inmiddels is het Kinderrechtenverdrag geratifi ceerd door<br />
maar liefst 193 landen en daarmee is het het meest geratifi -<br />
ceerde mensenrechtenverdrag ter wereld. In die twintig jaar<br />
heeft de wereld meer oog gekregen voor situaties waarin<br />
rechten van kinderen worden geschonden. Bijvoorbeeld<br />
waar kinderen worden misbruikt, mishandeld of uitgebuit.<br />
Miljoenen kinderen lijden nog honger, zijn ziek, hebben<br />
geen schoon drinkwater, volgen geen onderwijs of leven<br />
in oorlog. Ook in Nederland groeien sommige kinderen op<br />
in armoede, zijn er wachtlijsten in de jeugdzorg, worden<br />
kinderen mishandeld en is de situatie van kinderen in<br />
asielzoekerscentra niet in overeenstemming met het verdrag.<br />
Het Kinderrechtenverdrag heeft een omslag bewerkstelligd<br />
in ons denken over kinderen. Het stelt de normen voor de<br />
manier waarop wij allen met kinderen omgaan. Kinderen<br />
worden niet langer gezien als hulpbehoevende wezens die<br />
bescherming nodig hebben. Het verdrag gaat ervan uit dat<br />
kinderen mensen zijn. Mensen met eigen rechten, zoals het<br />
recht op onderwijs, een eigen mening, goede voeding,<br />
opvoeding, liefde en zorg. Op grond van het verdrag zijn<br />
overheden gebonden rechten van kinderen te borgen en<br />
te verwezenlijken. Maar niet alleen overheden staan voor<br />
die taak. Het Kinderrechtenverdrag spreekt iedereen aan:<br />
ouders, onderwijzers, jeugdhulpverleners, rechters, politie,<br />
advocaten, maar ook kinderen en jongeren zelf.<br />
Voor het werk van UNICEF is het Kinderrechtenverdrag van<br />
bijzonder grote betekenis. We zijn er trots op dat we op de<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> als kinderrechtenorganisatie met u allen<br />
kunnen vieren dat er in twintig jaar zoveel met het Kinderrechtenverdrag<br />
is bereikt. De aanwezigheid van Hare<br />
Majesteit de Koningin, beschermvrouwe van UNICEF<br />
Nederland, onderstreept het grote belang van het verdrag<br />
voor kinderen en daarmee voor onze hele samenleving.<br />
Dat maakt dan ook dat wij enorm vereerd zijn met de komst<br />
van de Koningin naar deze <strong>Kinderrechtentop</strong> in Leiden.<br />
Natuurlijk gaat onze speciale dank ook uit naar het Programmaministerie<br />
voor Jeugd en Gezin, dat deze dag mede mogelijk<br />
gemaakt heeft.<br />
Het Kinderrechtenverdrag is een zeer solide basis om<br />
kinderen te benaderen als medeburgers met volwassen<br />
rechten. Om te zorgen dat kinderen ook écht gebruik kunnen<br />
maken van de rechten uit het verdrag zijn er wel een paar<br />
stevige vertaalslagen nodig, zo merkte ik laatst zelf op reis<br />
voor UNICEF in Bangladesh. De eerste stap is de vertaling<br />
van de verdragsrechten naar nationale wetten en regels. Die<br />
regels moeten vervolgens in de praktijk worden gebracht en<br />
uiteindelijk terecht komen bij de kleine jongen of het meisje<br />
in het dorpje in Bangladesh. Zíj moeten in hun dagelijks<br />
leven het verschil merken. Dat speelt in een samenleving<br />
waar 81% van de bevolking rond moet komen van minder<br />
dan twee dollar per dag en waar het niet vanzelfsprekend<br />
is dat kinderen als kind worden gezien. Dat ze naar school<br />
kunnen, dat ze bij hun gezin kunnen opgroeien, dat ze<br />
beschermd worden tegen kinderhandel. Want voor kinderen<br />
is de realiteit dat wat NU gebeurt. Die vertaalslagen zijn<br />
essentieel en dat is ook de reden waarom op de <strong>Kinderrechtentop</strong><br />
de vraag centraal staat: Hoe kunnen we kinderrechten<br />
nog beter realiseren en het verdrag praktisch toepasbaar<br />
maken? Overal ter wereld, dus ook in Nederland.<br />
Jan Bouke Wijbrandi<br />
Algemeen directeur<br />
UNICEF Nederland<br />
UNICEF<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 3
VAN BELOFTES TOT REALITEIT<br />
KINDERRECHTEN<br />
WAARMAKEN IN DE 21E EEUW<br />
UNICEF / Bobby Model<br />
Het jaarlijkse sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar is<br />
gedaald van 12,5 miljoen in 1990 naar ongeveer 8,8 miljoen<br />
in 2008. In dezelfde periode hebben we de levens van 10.000<br />
kinderen per dag gered. In alle regio’s is het aantal kinderen<br />
van onder de vijf jaar met ondergewicht afgenomen. Tussen<br />
1990 en 2006 hebben 1,6 miljard mensen wereldwijd<br />
toegang gekregen tot betere watervoorzieningen. Ook zijn<br />
er vorde-ringen gemaakt in het onderwijs: wereldwijd gaat<br />
inmiddels 84 procent van kinderen in de basisschoolleeftijd<br />
naar school, en in de meeste ontwikkelingslanden wordt de<br />
kloof tussen het aantal jongens en meisjes dat naar de<br />
lagere school gaat steeds kleiner.<br />
Het Kinderrechtenverdrag heeft ook een impuls gegeven<br />
aan de verbetering van de bescherming van kinderen en<br />
participatie door kinderen aan de samenleving. Het Kinderrechtenverdrag<br />
was het eerste internationale verdrag dat<br />
bescherming van kinderen omschreef als een holistisch<br />
begrip dat een groot aantal rechten van kinderen omvatte.<br />
Daarmee heeft het verdrag landen wereldwijd aangezet tot<br />
het ondernemen van actie om de bescherming van kinderen<br />
tegen geweld, mishandeling, uitbuiting, discriminatie en<br />
verwaarlozing te waarborgen. Inspanningen om kinderen<br />
bescherming te bieden worden ondersteund door internationale<br />
rapporten die een overzicht geven van de belangrijkste<br />
4 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Twintig jaar geleden stelden wereldleiders internationale richtlijnen vast<br />
ter bescherming en verzorging van kinderen door op 20 november 1989<br />
het Verdrag voor de Rechten van het Kind aan te nemen. In de jaren daarop,<br />
is grote vooruitgang geboekt in het verwezenlijken van het recht van<br />
kinderen op leven, ontwikkeling, bescherming en participatie.<br />
indicatoren die duiden op schendingen van kinderrechten,<br />
zoals kindhuwelijken, kinderarbeid en vrouwenbesnijdenis<br />
en/of genitale mutilatie. Tegenwoordig staan in dergelijke<br />
rapporten ook opvattingen over huiselijk geweld en kindermishandeling.<br />
Participatie van kinderen neemt toe op lokaal,<br />
nationaal en internationaal niveau als gevolg van initiatieven<br />
zoals de jaarlijkse Junior 8 bijeenkomsten die parallel lopen<br />
aan de G8-top.<br />
Grote invloed<br />
De invloed van het Kinderrechtenverdrag reikt verder dan<br />
het directe effect dat het verdrag heeft op het recht van het<br />
kind op leven, ontwikkeling, bescherming en participatie.<br />
Door mensenrechten specifi ek voor kinderen te interpreteren,<br />
heeft het verdrag ons begrip van deze universele rechten<br />
verrijkt. Het verdrag heeft de status van kinderen en jongeren<br />
ingrijpend veranderd door te bepalen dat kinderen de<br />
houders van rechten zijn en dat er een onderscheid dient<br />
te worden gemaakt tussen volwassenheid en jeugd, met<br />
als doel kinderen de kans te geven om te spelen, te leren,<br />
te lachen en te zich te ontwikkelen.<br />
Het verdrag is van grote invloed geweest op de ontwikkeling<br />
van wetgeving over de zorg voor en de bescherming van kinderen;<br />
sinds 1990 zijn er in meer dan zeventig landen wetten<br />
ingevoerd die de belangen van kinderen behartigen. Het<br />
heeft ervoor gezorgd dat er, zowel door individuele landen<br />
als door de internationale gemeenschap, meer aandacht<br />
wordt besteed aan de rechten van kinderen door het stellen<br />
van doelen, het ontwikkelen van beleid en programma’s en<br />
het pleiten voor verbetering en vooruitgang. Bovendien<br />
heeft het verdrag gezorgd voor het uitdragen van het belang<br />
van mensenrechten in de media en bij religieuze leiders,<br />
maatschappelijke organisaties en ondernemingen.<br />
Nog veel te doen<br />
Ondanks alles wat er is bereikt, valt er nog veel te doen<br />
om de beloftes van het verdrag waar te maken voor de<br />
2,2 miljard kinderen op de wereld. Er zijn nog miljoenen<br />
kinderen die het zonder essentiële voorzieningen moeten
stellen die hun zekerheden zouden kunnen bieden met<br />
betrekking tot het recht om te leven, die het risico dat zij<br />
lopen op ziektes en ondervoeding kunnen verminderen, die<br />
hen toegang verschaffen tot beter water en betere sanitaire<br />
voorzieningen, en hun de kans geven goed onderwijs te<br />
volgen. Veel van deze kinderen missen de beschermende<br />
omgeving die nodig is om hen te behoeden voor geweld,<br />
mishandeling, uitbuiting, discriminatie en verwaarlozing.<br />
Ongelijkheid tussen verschillende landen en regio’s wat<br />
betreft toegang tot gezondheidszorg en de gevolgen daarvan<br />
voor de gezondheid van kinderen, en wat betreft onderwijsmogelijkheden<br />
en bescherming wordt steeds meer zichtbaar.<br />
Kinderen uit armere, gemarginaliseerde en afgelegen<br />
samenlevingen lopen meer risico om deze rechten te moeten<br />
ontberen. Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië, de regio’s die het<br />
grootste aantal kinderen tellen die geen toegang hebben tot<br />
essentiële voorzieningen die hun zekerheden zouden kunnen<br />
bieden met betrekking tot het recht op leven, ontwikkeling<br />
en bescherming, behoeven dringend investeringen en<br />
aandacht.<br />
Energie en toewijding<br />
Het goede nieuws is dat de wereld beter voorbereid is op<br />
deze uitdagingen dan ooit tevoren. Een enorme hoeveelheid<br />
energie, toewijding, investeringen en vernieuwingen heeft<br />
bijgedragen tot het opzetten van modellen, beleid, programma’s<br />
en samenwerkingsverbanden op het gebied van de<br />
basisgezondheidszorg, het onderwijs en de bescherming<br />
die nodig zijn om kinderrechten sneller te kunnen verwezenlijken.<br />
Degenen die zich bezighouden met humanitaire hulp<br />
spannen zich in om de rechten van alle kinderen te garanderen,<br />
ook van kinderen in gebieden waar confl icten zijn of<br />
die getroffen zijn door een natuurramp. Zij trachtten ervoor<br />
te zorgen dat kinderen hulp krijgen, beschermd worden<br />
tegen mishandeling en uitbuiting, en toegang hebben tot<br />
onderwijs en de essentiële voorzieningen waarmee zij<br />
kunnen voorzien in hun basisbehoeften. Over de afgelopen<br />
paar jaar heeft in de geïndustrialiseerde landen een explosieve<br />
groei plaatsgevonden in de toegang tot communicatietechnologie<br />
– technologie die het potentieel heeft om<br />
toegang tot kennis en onmisbare in<strong>for</strong>matie te ontsluiten<br />
voor zelfs de armste en meest gemarginaliseerde gebieden<br />
en samenlevingen.<br />
Temidden van de huidige economische crisis, en gezien<br />
de groeiende onrust over de mogelijke gevolgen voor de<br />
rechten van het kind van klimaatverandering en demografi<br />
sche veranderingen, is het verdrag een baken van hoop<br />
voor een betere toekomst voor kinderen over de hele wereld.<br />
Het verdrag – een lang en hard bevochten handvest – zet met<br />
zijn principes en bepalingen een koers uit voor een wereld<br />
waarin de rechten van kinderen verwezenlijkt worden, en<br />
waarbij de mensheid als geheel gebaat is. Nu het einde van<br />
het eerste decennium van de 21ste eeuw nadert, is het tijd<br />
om spijkers met koppen te slaan, en om ons met hernieuwde<br />
energie in te zetten om de beloftes van het verdrag werkelijkheid<br />
te laten worden voor ieder kind.<br />
Hilde Frafjord Johnson<br />
Hilde Frafjord Johnson is Deputy Executive Director<br />
van UNICEF Internationaal<br />
UNICEF / Bobby Model<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 5
20 JAAR KINDERRECHTENVERDRAG<br />
DE TOEKOMST LIGT VOOR ONS!<br />
Kind van zijn tijd<br />
Men zegt wel eens dat de twintigste eeuw op hield in 1989,<br />
bij de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989.<br />
De ondergang van de geleide economieën gaf ruimte aan<br />
grotere marktwerking en een terugtredende overheid. Het<br />
is opvallend dat op het moment van sterker worden van de<br />
markt de overheden gelijktijdig een loodzware verplichting<br />
jegens kinderen in de vorm van het Kinderrechtenverdrag<br />
op zich nemen. Het Kinderrechtenverdrag verraadt zijn<br />
ontstaansgeschiedenis niet: het is een product van de jaren<br />
tachtig. Men ziet geen verwijzingen naar AIDS, terrorisme,<br />
milieu, mobieltjes of internet. De wereld draait door, terwijl<br />
de verdragsartikelen ongewijzigd blijven.<br />
6 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Na twintig jaar begint het Kinderrechtenverdrag in te<br />
burgeren in Nederland. Een proces van vallen en opstaan.<br />
De start is gemaakt, maar de echte doorbraak moet nog<br />
komen. Daar is geduld en volharding voor nodig.<br />
Echte blunders<br />
Landen kunnen het verdrag wel ratifi ceren maar dat<br />
betekent niet dat ze dan ook direct de essentie en de kracht<br />
van het verdrag begrijpen. Er zijn een paar uitspraken van<br />
Nederlandse autoriteiten van de afgelopen twintig jaar te<br />
noteren die van een volstrekt wanbegrip over de strekking<br />
en de reikwijdte van het Kinderrechtenverdrag getuigen.<br />
Zo schrijven staatssecretaris C. Ross van VWS en minister<br />
P.H. Donner van Justitie in de Memorie van Toelichting bij het<br />
ontwerp van de Wet op de Jeugdzorg, gepresenteerd op 27<br />
december 2001: “Een recht op jeugdzorg zoals het wetsvoorstel<br />
introduceert is niet voorzien in het verdrag”. Het klopt dat<br />
het woord jeugdzorg letterlijk niet voorkomt in het verdrag,<br />
Kinderen protesteren tegen het opsluiten van ‘illegale’ kinderen.
foto’s: Spaarnestad foto’s: Spaarnestad<br />
maar artikel 3 lid 2 geeft zonder omhaal aan dat de overheid<br />
het kind verzekert van de bescherming en de zorg die nodig<br />
zijn voor zijn of haar welzijn. Nog geen twee maanden later<br />
oordeelt de Raad van State: ‘Het Verdrag inzake de Rechten<br />
van het Kind roept, voor zover al rechtstreeks van toepassing,<br />
geen aanspraken in het leven voor kinderen wier ouders op<br />
grond van de Nederlandse vreemdelingenwet en -regelgeving<br />
geen verblijf wordt toegestaan’ (5 februari 2002, LJN AF6066).<br />
Het pijnlijke is dat beide uitspraken met een algemene<br />
strekking gericht zijn tegen een kwetsbare groep minderjarigen.<br />
Het Kinderrechtenverdrag wordt niet aangegrepen<br />
om hen te beschermen maar wordt geborneerd – om niet<br />
te zeggen vals – geïnterpreteerd.<br />
Een wettelijke regeling, dus ook een verdrag, krijgt zijn<br />
betekenis niet bij toepassing op burgers in goede doen,<br />
maar bij bescherming van mensen in problemen.<br />
Geef het de tijd<br />
In 1968 deed een advocaat in een strafprocedure bij het een<br />
kantongerecht een beroep op het Europees Verdrag voor de<br />
Rechten van de Mens (EVRM). De kantonrechter kon niet<br />
binnen de voorgeschreven veertien dagen uitspraak doen,<br />
omdat er op het kantongerecht geen exemplaar van het<br />
EVRM aanwezig was. Men moest een kopie bij het Ministerie<br />
van Justitie opvragen. Het EVRM was vijftien jaar eerder<br />
voor Nederland in werking getreden.<br />
Mensenrechtenactivisten en kinderrechtenactivisten moeten<br />
geduld hebben. Het duurt even voordat een nieuw verdrag<br />
de tafel van de rechters en de advocaten bereikt. Nu is het<br />
EVRM niet meer weg te denken uit de juridische procedures.<br />
Het EVRM heeft ook grote betekenis gehad voor de ontwikkeling<br />
van het familie- en jeugdrecht. Het Kinderrechtenverdrag<br />
is 49 jaar jonger dan het EVRM.<br />
Functies van het Kinderrechtenverdrag<br />
De drie functies van het Kinderrechtenverdrag hebben zich<br />
de afgelopen twee decennia niet op dezelfde wijze ontwikkeld.<br />
De eerste functie, het Kinderrechtenverdrag als juridisch<br />
instrument, is bepaald nog niet uit ontwikkeld. De drie<br />
hoogste rechtscolleges in Nederland bevinden zich in<br />
verschillende fasen van ontwikkeling. Die laten zich als volgt<br />
kwalifi ceren. De Raad van State: afwerend, de Centrale Raad<br />
van Beroep: voorzichtig omarmend en de Hoge Raad:<br />
afwachtend. Op Europees niveau zien we het begin van een<br />
proces van integratie van het EVRM en het Kinderrechtenverdrag.<br />
De jurisprudentie laat een hoopgevende start zien,<br />
maar er is nog een lange weg te gaan.<br />
De tweede functie, de pedagogische uitdaging van het<br />
Kinderrechtenverdrag, bepaalt de houding en het gedrag<br />
van iedereen die al dan niet beroepsmatig bij het opvoeden<br />
en opgroeien van kinderen en jongeren betrokken is. Het<br />
gaat erom dat de centrale boodschap van het Kinderrechtenverdrag<br />
‘tussen de oren’ van iedere ouder, van iedere<br />
professional of van wie dan ook zit. Kalverboer en Zijlstra<br />
hebben een uitstekend geslaagde poging gedaan om het<br />
kernbegrip van het Kinderrechtenverdrag, het belang van<br />
het kind, nader invulling te geven. Dat gedachtegoed<br />
verdient verbreiding en verspreiding.<br />
De derde functie, het Kinderrechtenverdrag als basis van<br />
jeugdbeleid, is goed opgepakt door minister André Rouvoet<br />
voor Jeugd en Gezin; hij verklaarde al direct na zijn aantreden<br />
dat hij het Kinderrechtenverdrag als uitgangspunt<br />
voor zijn jeugdbeleid zou nemen. In welke mate hij zijn<br />
belofte heeft waargemaakt zou nader geanalyseerd moeten<br />
worden. Het is niet uitgesloten dat Rouvoet de eerste en<br />
de enige jeugdbeleidminister zal zijn. Het kost maar weinig<br />
moeite en geen geld om een programmaministerie weer<br />
te ontmantelen. Dat zou een ernstige terugslag voor het<br />
jeugdbeleid en de kinderrechten inhouden.<br />
Optimisme<br />
De afgelopen jaren is er veel gebeurd. We zijn inmiddels een<br />
kredietcrisis en een Amerikaanse presidentsverkiezing<br />
verder. De ontwikkelingen vereisen een nieuwe maatschappelijke<br />
en politieke oriëntatie. De marktwerking is buiten zijn<br />
oevers getreden. Obama heeft al de Nobelprijs voor<br />
Optimisme gekregen. Het was zijn minister van Buitenlandse<br />
Zaken Hillary Rodham Clinton die als jong kinderrechtenactiviste<br />
in 1973 schreef: “The Phrase ‘<strong>Children</strong>’s rights’ is a<br />
slogan in search of defi nition”. Na twintig jaar is het tijd dat<br />
wij samen die speurtocht eens echt gaan organiseren.<br />
Stan Meuwese<br />
Stan Meuwese was van 1992 tot 2007 directeur van <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong><br />
International Nederland en is redacteur van het Handboek Internationaal<br />
Jeugdrecht.<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 7
Waarom JONGEREN het<br />
Kinderrechtenverdrag belangrijk vinden<br />
8 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
foto’s: Marcel bakker<br />
Veel is niet genoeg!<br />
Kinderrechten zijn belangrijk omdat zij<br />
de randvoorwaarden creëren die noodzakelijk<br />
zijn om op een onbezorgde<br />
manier op te kunnen groeien. Alleen<br />
wanneer er aan al deze voorwaarden is<br />
voldaan, kun je je ontwikkelen zoals je<br />
dat graag wilt. In 2008 ben ik betrokken<br />
geraakt bij kinderrechten, toen ik me ging<br />
inzetten voor kinderen en jongeren in Nederland met een<br />
lichamelijke beperking. Nederland doet het al erg goed op<br />
het gebied van kinderrechten, maar het kan altijd beter. Ik zit<br />
vanaf mijn zestiende in een rolstoel en weet uit eigen<br />
ervaring dat de ontwikkelings-kansen voor kinderen met een<br />
beperking niet altijd het zelfde zijn als die voor gezonde<br />
kinderen.<br />
Wie heeft er ooit bij stilgestaan dat je ontzettend afhankelijk<br />
blijft van je ouders als je niet zonder hun hulp naar de<br />
bioscoop kunt gaan, omdat het openbaar vervoer pas vanaf<br />
2030 toegankelijk zal zijn? En dat het maar de vraag is of in<br />
2030 de bioscopen eindelijk rolstoeltoegankelijk zullen zijn?<br />
En dat het in Nederland bijna onmogelijk is om met zware<br />
lichamelijke beperkingen je VWO-diploma te halen, omdat<br />
er maar één school is waar je aangepast onderwijs op dat<br />
niveau kunt volgen? Waarschijnlijk wist u dat niet eens.<br />
Daarom is het goed dat er mensen zijn die zich bezighouden<br />
met wat er verbeterd kan worden, óók in een land als<br />
Nederland waar er al zo veel dingen goed gaan. Met ‘veel<br />
dingen gaan goed’ neem ik geen genoegen: het kan altijd<br />
beter! Marjolein Buis<br />
In oktober 2008 trokken jongeren uit Nederland naar het<br />
VN-Kinderrechtencomité in Genève om hen in te lichten<br />
over de kinderrechtensituatie in Nederland. Drie van hen<br />
vertellen wat het Kinderrechtenverdrag voor hen betekent.<br />
Kinderen weten het beter<br />
Het Kinderrechtenverdrag is voor mij<br />
heel belangrijk. Iedereen is een kind<br />
geweest en heeft zich wel eens achtergesteld<br />
gevoeld. Maar naarmate je<br />
volwassener wordt, vergeet je dat en<br />
denk je dat kinderen toch nog klein zijn<br />
en dat hun ouders wel weten wat het<br />
beste voor ze is. Op dat moment moeten<br />
er juist kinderrechten zijn omdat het kind<br />
niet in een gelijke positie staat tegenover<br />
de volwassene. Daarom zijn kinderrechten voor mij heel erg<br />
belangrijk. Trim Mustafa<br />
Zorg dat er iets te vieren valt<br />
Het Kinderrechtenverdrag is voor mij<br />
heel belangrijk omdat er nog steeds heel<br />
veel kinderen in Nederland in onzekerheid<br />
leven. Kinderen die bijna inhumaan<br />
behandeld worden in een asielzoekerscentrum.<br />
Kinderen met een lichamelijke<br />
beperking, die niet de vrijheid hebben<br />
om te bewegen. Of kinderen in de<br />
jeugdzorg, die jarenlang op wachtlijsten<br />
staan. Het Kinderrechtenverdrag is zo<br />
belangrijk, omdat het kinderen beschermt. Het waarborgt<br />
de rechten van het kind, zodat zij in een veilige, stabiele<br />
omgeving kunnen opgroeien. Zo hoop ik dat er eindelijk<br />
wat aan de wachtlijsten in de jeugdzorg gedaan wordt, zodat<br />
kinderen niet net zoals ik, drie jaar lang wachten op de juiste<br />
– en mijn nadruk ligt op de juiste – hulp. En daar is het<br />
Kinderrechtenverdrag ook voor. Zorg dat er iets te vieren<br />
valt. Zorg ervoor dat iedereen zich aan het Kinderrechtenverdrag<br />
houdt. Sta op en maak er werk van. Minister<br />
Rouvoet zei eens: “Als kinderen om hulp vragen, moeten<br />
ze deze hulp ook krijgen.” Nou bij deze minister Rouvoet:<br />
ik vraag om hulp. Ik vraag dat het Kinderrechtenverdrag<br />
wordt nageleefd. Merel van Rees
SAMEN STRIJDEN VOOR<br />
KINDERRECHTEN WERELDWIJD<br />
Minister Koenders in Colombia, februari <strong>2009</strong><br />
Kinderen zijn de toekomst, maar zij zijn ook kwetsbaar.<br />
Zij verdienen daarom wereldwijd verzorging, bescherming<br />
en respect. Helaas kunnen niet alle kinderen hier op rekenen.<br />
In ontwikkelingslanden ontbreekt het veel kinderen bijvoorbeeld<br />
aan zaken die wij in Nederland vanzelfsprekend<br />
beschouwen: onderwijs, schoon drink water en gezondheidszorg.<br />
En hoewel wij de cijfers allemaal wel eens gehoord<br />
hebben, schrik ik nog iedere keer van het feit dat bijna<br />
9 miljoen kinderen wereldwijd voor hun vijfde levensjaar<br />
sterft aan ziekten die relatief gemakkelijk te voorkomen zijn.<br />
In het Nederlandse ontwikkelingsbeleid nemen kinderen dan<br />
ook een belangrijke plaats in. Via de activiteiten van internationale<br />
en maatschappelijke organisaties steunen wij talloze<br />
projecten die zich richten op het verbeteren van hun leefsituatie.<br />
En direct, in onze partnerlanden, investeren wij in<br />
betere gezondheidszorg en onderwijs. Daarnaast houden<br />
we kinderrechten hoog op de internationale agenda. Een<br />
voorbeeld is de internationale conferentie in Den Haag van<br />
afgelopen maart om aandacht te vragen voor geweld tegen<br />
meisjes in de huiselijke sfeer. Want juist in die sfeer, waarin<br />
zij het veiligst zouden moeten zijn, is vaak sprake van grote<br />
misstanden waar we maar beperkt zicht op hebben.<br />
Precies twintig jaar geleden werd het Kinderrechten verdrag<br />
ondertekend door nagenoeg alle landen ter wereld. Hiermee<br />
is dit verdrag een van de meest succesvolle internationale<br />
verdragen ooit. Die brede ondertekening vormt paradoxaal<br />
genoeg ook een risico: juist doordat zoveel landen het<br />
verdrag geratifi ceerd hebben is de controle op de implementatie<br />
ervan ingewikkeld.<br />
De Nederlandse regering doet wat zij kan om de ergste<br />
misstanden aan te kaarten. Dat kunnen wij niet alleen:<br />
ook kinderrechten zijn een zaak van iedereen. Ik roep u dan<br />
ook op om samen met ons te blijven strijden om kinderen,<br />
jongens en meisjes, wereldwijd een leven te bieden met<br />
kansen en een toekomstperspectief.<br />
Bert Koenders<br />
Minister voor Ontwikkelingssamenwerking<br />
foto: Marco Borsato<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 9
20 JAAR RECHT OP SPELEN IN BEELD<br />
1989<br />
10 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Hollandse Hoogte / Henk Denters<br />
Hollandse Hoogte / William Hoogteyling<br />
UNICEF / Fumininori Sato
1999<br />
Artikel 31 Kinderrechtenverdrag:<br />
Recreatie<br />
Het kind heeft recht op rust en vrije tijd,<br />
om te spelen en op recreatie, en om deel<br />
te nemen aan kunst en cultuur. De overheid<br />
zorgt ervoor dat ieder kind gelijke kansen<br />
heeft om dit recht te realiseren en bevordert<br />
recreatieve, artistieke en culturele<br />
voorzieningen voor kinderen.<br />
Hollandse Hoogte / William Hoogteyling<br />
UNICEF / Shehzad Noorani<br />
Hollandse Hoogte / Mikkel Ostergaard<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 11
<strong>2009</strong><br />
12 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Hollandse Hoogte / Martijn van de Griendt<br />
Hollandse Hoogte / Truus van Gog<br />
UNICEF / Guus Schoonewille<br />
UNICEF / Claudio Versiani<br />
UNICEF / Giacomo Pirozzi
WACHTEN OP DE<br />
KINDEROMBUDSMAN<br />
Wachten duurt altijd lang. Dat geldt ook voor het<br />
wachten op de Kinderombudsman. Verschillende<br />
organisaties, waaronder <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong> en UNICEF<br />
en het Kinderrechtencollectief als paraplu over het<br />
geheel zetten zich al lange tijd in voor de komst van een<br />
Kinderombudsman in Nederland. Dat is niet zonder<br />
reden. Het VN-kinderrechtencomité beveelt Nederland<br />
aan om spoedig tot instelling van een Kinderombudsman<br />
over te gaan. Een dergelijke ombudsman moet<br />
herkenbaar zijn en goed toegankelijk zijn voor kinderen.<br />
Het Tweede Kamerlid mevrouw Arib heeft zoals bekend<br />
een initiatief wetsontwerp ingediend waarbij de<br />
Kinderombudsman als bijzondere ombudsman wordt<br />
ingesteld bij de Nationale ombudsman. Als Nationale<br />
ombudsman geef ik van harte steun aan dit initiatief.<br />
In mijn dagelijkse werk komen al tal van kwesties aan de<br />
orde die de rechten van kinderen raken. Deels gaat het om<br />
het signaleren van ongewenste ontwikkelingen. Te denken<br />
valt aan het naar verhouding grote aantal kinderen in<br />
gesloten instellingen en de omstandigheden waaronder ze<br />
daar verblijven. Deels gaat het om concrete zaken waarbij<br />
de rechten van kinderen in het geding zijn, zoals omgang<br />
na scheiding en ontvoeringszaken. Toch realiseer ik mij maar<br />
al te vaak dat als Nationale ombudsman de mogelijkheden<br />
nog te beperkt zijn om goed op te komen voor kinderrechten<br />
in Nederland. Er zijn immers vele instanties die buiten mijn<br />
blikveld als ombudsman vallen, die wel van groot belang<br />
zijn voor de positie van kinderen. Het gaat niet alleen om<br />
overheidstaken, zoals bij de Bureaus Jeugdzorg, maar ook<br />
om bij voorbeeld scholen en zorginstellingen.<br />
Onze jeugdzorg is erg complex geworden en er zijn vele<br />
instanties die vanuit een eigen taak, maar ook vanuit een<br />
eigen belang, een aandeel hebben in de dagelijkse jeugdzorg.<br />
Er zijn maar weinig mensen die een overzicht hebben<br />
van wat er allemaal gaande is en waar de problemen precies<br />
liggen. Ik zie die complexiteit als een groeiend probleem.<br />
Alles wijst erop dat de jeugdzorg vooralsnog alleen maar<br />
complexer wordt. Neem alleen al het feit dat – omdat het<br />
niet goed gaat in de jeugdzorg – destijds de Bureaus<br />
Jeugdzorg zijn opgericht, en vervolgens een Programma-<br />
Alex Brenninkmeijer<br />
ministerie voor Jeugd en Gezin en ook de Centra voor Jeugd<br />
en gezin. Voor de echte moeilijke gevallen zijn er ook nog<br />
veiligheidshuizen in oprichting en wordt gewerkt aan een<br />
landelijke verwijsindex risicojongeren. Als we daarbij<br />
optellen de vele wettelijke regelingen, de vele fi nanciële<br />
stromen en niet te vergeten vele bevoegdheden, dan is<br />
evident dat er tal van samenwerkings- en afstemmingsproblemen<br />
zijn.<br />
Wat opvalt is dat als overheden – en niet-overheden – een<br />
gezamenlijk belang hebben om samen te werken die<br />
samenwerking vaak ook wel lukt. Het gaat mis wanneer een<br />
gezamenlijk belang minder voor de hand ligt of het vinden<br />
van een gezamenlijk belang niet goed georganiseerd is.<br />
De controle ‘achter de voordeur’ door samenwerking van<br />
vele instanties komt vaak opmerkelijk goed van de grond,<br />
terwijl bijvoorbeeld bij de vergoeding van netwerkpleegzorgouders<br />
de samenwerking heel wat minder evident is.<br />
Wat mij daarbij opvalt is dat er vaak deelbelangen de<br />
boventoon voeren en het belang waar het echt om gaat<br />
– het kind – buiten beeld blijft. Daarom is het goed als de<br />
Kinderombudsman er zo gauw mogelijk komt. Er is voor<br />
de Kinderombudsman veel te doen!<br />
Alex Brenninkmeijer<br />
Alex Brenninkmeijer is de Nationale ombudsman.<br />
foto: Studio Max Koot<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 13
DE HOOGSTE TIJD VOOR KINDERRECHTENEDUCATIE<br />
KINDERRECHTEN IN DE<br />
14 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Kinderen in Nederland weten verbazingwekkend weinig over hun<br />
rechten. Dat is ook geen wonder. Nederland weigert halsstarrig om<br />
mensenrechteneducatie als verplicht vak in het onderwijscurriculum<br />
op te nemen. Ondanks alle internationale kritiek op deze nalatigheid.<br />
Gelukkige kinderen; díe hebben wij in Nederland. Kinderen<br />
waarnaar geluisterd wordt. Mondige kinderen, die mógen<br />
meedoen en daarvoor de nodige bagage meekrijgen. Wat wij<br />
niet hebben, zijn kinderen met een diep besef van de rechten<br />
en verantwoordelijkheden die zij als (heel jonge) burgers<br />
hebben, en van de waarde hiervan. Benoemen wat discriminatie<br />
is, dat gaat nog wel – dat je in de Efteling onder de 1.20<br />
meter niet in de Python mag, bijvoorbeeld. Maar veel verder<br />
gaat de kennis niet. Zo liet de Eurobarometer in de zomer<br />
van <strong>2009</strong> weten dat 61% van de Nederlandse kinderen niet<br />
weet dat zij aparte rechten hebben. Uit het Jaarbericht<br />
Kinderrechten <strong>2009</strong> van UNICEF en <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong><br />
blijkt dat grofweg driekwart niet weet dat extra kwetsbare<br />
kinderen, zoals vluchtelingen en slachtoffers van seksueel<br />
misbruik, recht hebben op bijzondere bescherming. Met dit<br />
gebrek aan kennis van het Kinderrechtenverdrag is Nederland<br />
de hekkensluiter van Europa, samen met Denemarken en<br />
Hongarije.<br />
Helemaal gek is dit niet. Nederland heeft al lang een<br />
beroerde reputatie op het gebied van mensenrechteneducatie.<br />
Scholieren hoeven niets te leren over de fundamentele<br />
idee van de menselijke waardigheid, de al even fundamentele<br />
rechten en vrijheden en de verplichtingen van Staten in<br />
het beschermen hiervan.<br />
Bij geschiedenis leer je wel over de Tweede Wereldoorlog,<br />
maar niet over de Universele Verklaring en het Europees<br />
Verdrag van de Rechten van de Mens. Bij maatschappijwetenschappen<br />
moet je uit kunnen leggen waarom mensen<br />
genocide plegen, maar niet dat dit verboden is, en wat het<br />
Internationaal Strafhof hierin betekent. Het Kinderrechtenverdrag<br />
komt op de Pabo niet voorbij. Natuurlijk zijn er<br />
enthousiaste docenten die het onderwerp wél meenemen.<br />
<strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong> of UNICEF eens uitnodigen, of Movies<br />
that Matter, of Amnesty. Maar het hoeft niet, en deze extra’s<br />
verdwijnen in het zicht van de Citotoets, of het eindexamen,<br />
geheid van het programma.<br />
UNICEF / Daimon Xanthopoulos<br />
De gebrekkige aandacht voor de mensenrechten in het<br />
onderwijs strijdt niet alleen met de verplichting uit het<br />
Kinderrechtenverdrag om het onderwijs gericht te laten zijn<br />
op “het bijbrengen van eerbied voor de rechten van de mens<br />
en de fundamentele vrijheden, en voor de in het Handvest<br />
van de Verenigde Naties vastgelegde beginselen” (artikel<br />
29). Er is een hele trits verdragen op mensenrechtengebied<br />
dat Nederland hiermee schendt. We krijgen hierop dan ook<br />
om de haverklap kritiek. Van het VN-Kinderrechtencomité,<br />
maar ook van de mensenrechtencommissaris van de Raad<br />
van Europa, bijvoorbeeld, die zich erover verbazen dat wij<br />
mensenrechten in ons buitenlands beleid centraal stellen,<br />
maar er in het binnenland zo weinig aan doen.<br />
Het standaard verweer van de over heid is de onderwijsvrijheid.<br />
Dit klopt niet. Artikel 26 van de Universele Verklaring<br />
schetst het zo: Lid 1: iedereen heeft het recht op onderwijs.<br />
Lid 2: dit onderwijs is onder meer gericht op de “verster king<br />
van de eerbied voor de rechten van de mens en de funda-
KLAS<br />
Basisscholen in heel Nederland doen mee aan de<br />
Spreekbeurtactie van UNICEF over kinderrechten<br />
UNICEF / Diana de Lange<br />
mentele vrijheden”. Lid 3: ouders zijn vrij om te kiezen welk<br />
onderwijs hun kinderen volgen. Dat laatste staat ook in<br />
artikel 23 van de Nederlandse Grondwet. Deze verplichting<br />
tot mensenrechteneducatie, sámen met de onderwijsvrijheid,<br />
staat in vele verdragen. Op school zou je moeten<br />
leren dat in de Nederlandse Grondwet staat dat internationale<br />
verdragen soms boven nationale wetten gaan, als die wetten<br />
niet volstaan.<br />
Burgerschap en kinderrechten<br />
De Commissie Dijsselbloem stelde het ook nog eens: de<br />
overheid gaat over het wat, de scholen over het hoe. Als de<br />
overheid tientallen kerndoelen van het onderwijs vaststelt,<br />
en inspraak heeft in examenprogramma’s, kerncurricula, en<br />
toetsingskaders dan is het niet opnemen van aandacht voor<br />
de mensenrechten vooral een keuze.<br />
Een voor de hand liggende plek om te beginnen, is het<br />
burgerschapsonderwijs. De overheid verplicht alle scholen<br />
sinds kort om “actief burgerschap” te stimuleren. In alle<br />
landen om ons heen omvat civic education ook democratisch<br />
burgerschap, en kinderrechten. In Engeland heb je zelfs hele<br />
scholen georganiseerd rondom rights, respect and responsibilities.<br />
Zo niet in Nederland. Hier definieert het Ministerie<br />
van Onderwijs burgerschap als ‘gemeenschapszin’, vooral<br />
gericht op het bevorderen van sociale vaardigheden.<br />
Voor het koppelen van burgerschapsonderwijs aan kinderrechten<br />
kan Nederland gebruik maken van veel internationale<br />
ervaring op dit gebied. Lesmateriaal als ‘het Kompas’ en de<br />
‘ABC on human rights education’, bieden een schat aan<br />
in<strong>for</strong>matie. Leerzame oefeningen, zoals ‘Een stap vooruit’.<br />
Hierin krijgt iedere leerling een rol. Die van minderjarige<br />
asielzoeker, of van iemand in een rolstoel. Telkens krijgen<br />
bepaalde leerlingen bepaalde rechten, en mogen zo een stap<br />
vooruit doen. Zo worden verschillen zichtbaar.<br />
De oefeningen passen in de leerlijnen die beginnen met<br />
de nadruk op respect voor verschil, en in het voortgezet<br />
onderwijs aandacht besteden aan internationale verdragen.<br />
Waarbij het niet altijd alleen gaat om kennis, maar ook om<br />
houding en vaardigheden.<br />
Kentering<br />
Langzaam lijkt een kentering van beleid zichtbaar. Docenten<br />
en de onderwijsinspectie vragen om hulp bij de invulling<br />
van het burgerschapsonderwijs. In een land waar xenofobie<br />
en racisme steeds vaker voorkomen, wil het kabinet graag<br />
de kernwaarden van de rechtsstaat uitdragen.<br />
De Tweede Kamer vroeg in verschillende moties om aandacht<br />
voor mensen- en kinderrechten in het onderwijs. En<br />
terwijl Nederland de verplichting tot mensenrechteneducatie<br />
nog lang niet nakomt, schreven de ministers van Onderwijs<br />
en van Buitenlandse Zaken vorig jaar aan de Tweede Kamer<br />
wel eens te willen kijken hoe mensenrechten meer duurzame<br />
aandacht zouden kunnen krijgen. Het is te hopen dat<br />
Nederland, dat andere landen zo graag de les leest over<br />
mensenrechten, zich sneller en meer vastberaden gaat<br />
aansluiten bij de vele landen die al lang kinderrechten in<br />
de klas brengen. Want respect voor de mensenrechten,<br />
dat begint vroeg. En vooral: dichtbij huis.<br />
Barbara Oomen<br />
Barbara Oomen is bijzonder hoogleraar rechtspluralisme aan<br />
de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van het Plat<strong>for</strong>m<br />
Mensenrechteneducatie.<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 15
“Artikel 32 van het Kinderrechtenverdrag gaat<br />
over kinderarbeid. Kinderen moeten beschermd<br />
worden tegen economische uitbuiting en mogen<br />
geen werk doen dat gevaarlijk is of hun opvoeding<br />
en ontwikkeling hindert. UNICEF strijdt<br />
wereldwijd tegen kinderarbeid.”<br />
16 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Paul van Vliet<br />
“Ik vind dat kinderen in Afrika<br />
recht hebben op hun<br />
eigen mening.”<br />
Lieke, 11 jaar<br />
“Arm of rijk. Iedereen staat gelijk.<br />
Hou je daar dan ook aan.”<br />
Cassandra, 11 jaar<br />
“Ik moet van mijn moeder<br />
zelf stofzuigen. Dat is fout.”<br />
Luc, 11 jaar<br />
“Ik vind dat kinderen het recht<br />
hebben op heel veel dingen maar<br />
niet alle kinderen krijgen of mogen<br />
die dingen. Je hebt toch wel recht op<br />
alles waar je recht hebt?”<br />
Siska, 11 jaar<br />
UNICEF / Johannes Odé<br />
“Kinderrechten betekent dat alle kinderen<br />
naar school kunnen. In de derde wereld<br />
kunnen ze niet naar school omdat ze<br />
moeten werken en in Nederland gaan<br />
kinderen spijbelen.”<br />
Daan, 11 jaar<br />
“Als een kind mishandeld wordt<br />
moet er wel worden geholpen.”<br />
Pascal, 12 jaar<br />
“Kinderrechten zijn belangrijk<br />
omdat kinderen niet in het<br />
gevang horen te zitten.”<br />
Daan, 11 jaar<br />
UNICEF / Martin de Beer
“Ik ben blij dat er rechten zijn voor<br />
het kind in Nederland en dat er<br />
goed op gelet wordt.”<br />
Kim, 12 jaar.<br />
“Volgens artikel 22 van het Kinderrechtenverdrag<br />
hebben kinderen die gevlucht zijn recht<br />
op extra bescherming. Wat doet Nederland?<br />
Die zet gevluchte jongeren achter de tralies.<br />
Dat is een schande en moet<br />
onmiddellijk ophouden!”<br />
Sipke Jan Bousema<br />
“Ik wil dat ieder kind op de wereld<br />
dezelfde kinderrechten heeft en<br />
niet verschillende omdat ze een<br />
ander geloof hebben of zo.<br />
Mensen zijn mensen!”<br />
Elif, 11 jaar<br />
“We gaan het in de klas hebben<br />
over kinderrechten want de juf is<br />
er achter gekomen dat we er<br />
niets van weten.”<br />
Mariam, 13 jaar<br />
UNICEF / Marieke van der Velden<br />
“Ik vind dat elk kind evenveel<br />
rechten moet hebben. Niemand is<br />
beter en eigenlijk is iedereen goed.<br />
Niemand mag mishandeld<br />
worden volgens MIJ.”<br />
Mark, 12 jaar<br />
“Iedereen moet goeie<br />
rechten hebben.”<br />
Lidewei, 10 jaar<br />
“Gezond drinkwater is een eerste levensbehoefte.<br />
Het is onmisbaar voor het leven van<br />
een kind. Artikel 6 van het Kinderrechtenverdrag<br />
beschermt dat leven. Het is fantastisch<br />
om te zien hoe een eenvoudige waterpomp het<br />
leven van een kind kan veranderen.”<br />
Monique van de Ven<br />
“Ik vind dat elk kind medicijnen en voedsel<br />
moet krijgen. En recht heeft op een toekomst.<br />
Dus ze moeten naar school toe want<br />
als ze dom blijven dan blijven ze arm.”<br />
UNICEF<br />
Willem, 11 jaar.<br />
“Ik vind de rechten zo als ze nu zijn<br />
super. Jammer dat sommigen zich<br />
daar niets van aantrekken.”<br />
Femke, 12 jaar<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 17
HET KINDERRECHTENVERDRAG IN DE RECHTSPRAKTIJK<br />
SUCCESSEN, MANCO’S EN WENSEN<br />
Het IVRK heeft een razendsnelle carrière achter de rug.<br />
Iedere jurist kent de afkorting van het Kinderrechtenverdrag.<br />
Als meest geratifi ceerde en meest breed geaccepteerde<br />
mensenrechteninstrument ter wereld heeft het gezorgd voor<br />
veel meer aandacht voor kinderrechten en verbeteringen van<br />
kinderrechten wereldwijd. In Nederland heeft het Kinderrechtenverdrag<br />
in beleid, wetgeving en rechtspraak een<br />
belangrijke plaats ingenomen. Steeds meer organisaties<br />
beroepen zich op het Kinderrechtenverdrag bij het uitdragen<br />
van hun missie en beleid. In wetsvoorstellen wordt steeds<br />
vaker een paragraaf aan het Kinderrechtenverdrag gewijd,<br />
vooral als het gaat over familie- en jeugdkwesties. Steeds<br />
meer non-gouvernementele organisaties werken vanuit<br />
kinderrechtenperspectief met het Kinderrechtenverdrag in<br />
de hand. Het programmaministerie voor Jeugd en Gezin –<br />
welk bestaan vanuit het Kinderrechtenverdrag gezien<br />
belangrijke politieke winst is – heeft haar beleidsprogramma<br />
gebaseerd op het Kinderrechtenverdrag. Advocaten doen<br />
steeds vaker een beroep op het Kinderrechtenverdrag en<br />
rechters verwijzen er in hun uitspraken ook regelmatig naar.<br />
Hoger rendement lagere rechters<br />
In de eerste periode van het Kinderrechtenverdrag in<br />
Nederland moest het verdrag nog bekend raken in de<br />
rechtspraak. Van 1995 tot en met 2001 waren er in totaal<br />
zeventig rechterlijke uitspraken te vinden waarin het IVRK<br />
werd genoemd (Ruitenberg, 2003). In 2007 en 2008 zijn er<br />
jaarlijks zo’n tachtig rechterlijke uitspraken te vinden (op<br />
rechtspraak.nl) waarin het IVRK is genoemd. Wat valt daar<br />
nu uit te concluderen? In elk geval dat het Kinderrechtenverdrag<br />
in de rechtspraak meer bekendheid heeft gekregen,<br />
maar veel meer valt daar nog niet over te zeggen. Heeft de<br />
toename van het IVRK in rechterlijke uitspraken nu ook tot<br />
successen geleid?<br />
Er waren de afgelopen jaren inspirerende voorbeelduitspraken<br />
waarbij toepassing van het Kinderrechten verdrag een<br />
tegemoetkoming aan de positie van kinderen betekende. Ik<br />
noem er slechts enkele. De Centrale Raad van Beroep deed<br />
op 24 januari 2006 (LJN AV0197) de belangrijke uitspraak dat<br />
‘illegale’ (in afwachting van een beslissing) kinderen op<br />
grond van artikel 2, 3 en 27 IVRK recht hebben op bijstand<br />
18 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van de het Kind (IVRK) bestaat<br />
twintig jaar. Voor Nederland is het Kinderrechtenverdrag al vijftien jaar in<br />
werking. Vijftien jaar Kinderrechtenverdrag in de Nederlandse rechtsprakijk,<br />
betekent gematigd positief terugkijken, maar vooral hoopvol vooruitzien.<br />
voor de vervulling van de basale levensbehoeften: onderdak,<br />
voedsel en kleding. De rechtbank Groningen oordeelde op<br />
20 december 2006 (LJN AZ5794) onder verwijzing naar<br />
artikel 20 en 40 IVRK tot een onrechtmatig handelen van de<br />
staat door een minderjarige met een ondertoezichtstelling<br />
en uithuisplaatsing 7,5 maand in een justitiële jeugdinrichting<br />
te laten wachten op een behandelplek, ook al ontving<br />
de minderjarige daar na enige tijd gedragstherapie. Vanaf<br />
dag één was namelijk al duidelijk welke behandeling de<br />
minderjarige nodig had. De rechtbank Roermond besliste op<br />
16 februari <strong>2009</strong> (LJN BH7431) tot niet-ontvankelijkheid van<br />
het Openbaar Ministerie omdat de beslissing tot vervolging<br />
van een dertienjarige die op het schoolplein enkele kleuters<br />
bij hun billen pakte in strijd zou zijn met artikel 3 en 40 IVRK.<br />
Voorbeelden waaruit blijkt dat het IVRK daadwerkelijk<br />
betekenis kan hebben in gerechte lijke procedures.<br />
Vooral in de lagere rechtspraak zijn meer voorbeelden te<br />
vinden waarbij het IVRK niet alleen is genoemd, maar tot<br />
succes voor het kind in kwestie leidde. Er zijn echter ook<br />
teleurstellende uitspraken, en die zijn nu juist vooral te<br />
vinden bij de hoogste rechtscolleges. Zo besliste de Hoge<br />
Raad op 14 mei 2008 (LJN BC8231) dat het IVRK geen<br />
betekenis had voor de standaard DNA-afname bij veroordeelden<br />
en dat minderjarigen hierbij geen recht hebben op<br />
een aparte benadering, nu de wetgever deze bedoeling niet<br />
had. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State<br />
heeft herhaaldelijk geoordeeld dat artikel 3 IVRK geen<br />
rechtstreekse werking heeft en dat deze bepaling beslissingen<br />
tot bijvoorbeeld het afwijzen van een verblijfsvergunning<br />
niet tegenhoudt. Van de hoogste rechtscolleges heeft<br />
alleen nog de Centrale Raad van Beroep op grond van IVRKbepalingen<br />
een voor het kind gunstige beslissing genomen.<br />
Onenigheid over interpretatie<br />
Het Kinderrechtenverdrag wordt te pas en te onpas ingeroepen<br />
in wetgeving en rechtspraak en genoemd als<br />
legitimatie voor beleid. Er is soms onenigheid over de<br />
betekenis van bepalingen en rechtstreekse werking van het<br />
IVRK. Waar de wetgever het Kinderrechtenverdrag als<br />
legitimatie voor gesloten jeugdzorg voor achttien-plussers<br />
opvoert, is de rechter van mening dat dit juist in strijd is met
het IVRK (rechtbank Roermond 8 april <strong>2009</strong>, LJN BI0864).<br />
Waar de advocaat vindt dat het IVRK vraagt om een aparte<br />
regeling voor DNA-afname bij minderjarige veroordeelden,<br />
ziet de Hoge Raad in de bedoeling van de wetgever juist een<br />
reden om bij DNA-afname minderjarigen niet anders dan<br />
volwassenen te benaderen en het IVRK geen rol te laten<br />
spelen. En zo zijn er veel meer voorbeelden te noemen.<br />
De uitdaging zal in de komende twintig jaar dan ook zijn om<br />
– nu het Kinderrechtenverdrag voldoende bekend is in de<br />
rechtspraktijk – op zoek te gaan naar interpretatie-instrumen<br />
ten. De documenten van het VN-Comité inzake de Rechten<br />
van het Kind, zoals de General Comments, kunnen daarbij<br />
helpen. Daarnaast is het belangrijk om voortdurend discussie<br />
te blijven voeren over de betekenis die IVRK-bepalingen<br />
in wetgeving, rechtspraak en juridisch beleid zouden kunnen<br />
en moeten hebben. En natuurlijk zal een versterking van het<br />
Kinderrechtenverdrag via rechterlijke uitspraken ontwikkeld<br />
moeten worden. Advocaten, officieren van justitie en<br />
rechters hebben hier een belangrijke rol te vervullen.<br />
Behalve meer dialoog over de interpretatie van IVRKbepalingen<br />
is het belangrijk dat kinderen en jongeren zelf<br />
meer mogelijkheden krijgen om kinderrechtenschendingen<br />
aan de kaak te stellen. Zij zijn nu voor een groot deel<br />
afhankelijk van belangenbehartigers – ouders, advocaten,<br />
bijzondere curatoren – die dit voor en namens hen willen<br />
doen. Voor een versterking van de eigen positie van deze<br />
jongeren is de introductie van een Kinderombudsman in<br />
Nederland belangrijke winst. Hier kunnen kinderen straks op<br />
laagdrempelige wijze klagen over kinderrechtenschendingen.<br />
Daarnaast is het belangrijk dat er een klachtprocedure komt<br />
bij het IVRK, zodat jongeren zelf bij een internationaal<br />
orgaan een klacht kunnen neerleggen als de nationale<br />
middelen hiertoe zijn uitgeput. Met een Kinderombudsman<br />
die klachten in behandeling neemt en een klachtmogelijkheid<br />
bij het VN-Comité inzake de Rechten van het Kind zal<br />
de betekenis van het Kinderrechtenverdrag zeker toenemen.<br />
Zo wordt het Kinderrechtenverdrag in de komende twintig<br />
jaar een nog belangrijker instrument ter bescherming van<br />
kinderrechten.<br />
Mariëlle Bruning<br />
Cartoon: Wim Stevenhagen<br />
Mariëlle Bruning is hoogleraar jeugdrecht aan de Universiteit van Leiden<br />
en werkt bij <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong>-ECPAT op het terrein van jeugdzorg en<br />
kindermishandeling.<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 19
KINDERRECHTEN IN DE JEUGDZORG<br />
KINDEREN ZIJN ER OM VAN TE<br />
Vroeger hadden we het niet over Jeugdzorg. We hadden<br />
het over hulpverlening en benoemden waar we werkten:<br />
bij Boddaert, pleegzorg, kinderpsychiatrie. Het had allemaal<br />
met kinderen te maken, met kinderen in problematische<br />
situaties, maar we hadden er niet één noemer voor. Daarna<br />
kwam het begrip Jeugdhulpverlening en gingen organisaties<br />
fuseren. Nu heet het Jeugdzorg of liever nog De Jeugdzorg.<br />
Alles valt eronder en daarmee ook eigenlijk niets. Want wat<br />
is nu De Jeugdzorg? Is dat de groepswerker in de gesloten<br />
instelling, de maatschappelijk werker bij Boddaert, de<br />
voordeurmedewerker van Bureau Jeugdzorg of de Raadsonderzoeker<br />
van de Raad voor de Kinderbescherming?<br />
Of is het de verzameling organisaties waar al deze mensen<br />
bij werken? Als er iets mis gaat en het komt in de krant is het<br />
de schuld van De Jeugdzorg. Voor volwassenen is het al een<br />
doolhof, laat staan voor kinderen die te maken hebben met<br />
20 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
De Jeugdzorg bestaat niet. Zorgen voor jeugd is een taak van iedereen.<br />
Iedereen moet letten op kinderen, problemen melden en actie ondernemen<br />
als het ergens mis dreigt te gaan. Kinderen hebben rechten maar het zijn<br />
vooral de volwassenen die er voor moeten vechten.<br />
Hollandse Hoogte / Marco Okhuizen<br />
de Jeugdzorg. Vroeger hadden kinderen geen eigen rechten.<br />
Nu, sinds twintig jaar, hebben kinderen wel eigen rechten.<br />
Die rechten zijn bedacht en opgeschreven door volwassenen.<br />
Een groep volwassenen zet zich ook in om die rechten overal<br />
bekend te maken en regeringen erop te wijzen dat ze zich<br />
eraan moeten houden. En dat is nodig.<br />
Durf te provoceren<br />
Dries van Dantzig, bevlogen psychiater, die helaas overleden<br />
is in 2005, heeft het heel treffend verwoord: Veel achter gestelde<br />
of onderdrukte groepen hebben zich geëmancipeerd.<br />
Zij kwamen voor zichzelf op, arbeiders, vrouwen, zwarten,<br />
homo’s. Zij hielden demonstraties, redevoeringen, maakten<br />
pamfl etten en provoceerden. Allemaal om hun positie in de<br />
maatschappij zichtbaar te maken en te verbeteren. Door hun<br />
protestacties zijn er verbeteringen gekomen, wetten
HOUDEN<br />
aangepast of houdingen veranderd. Kinderen en zeker<br />
kwetsbare kinderen kunnen dat niet voor zichzelf doen.<br />
Zij hebben ook geen stemrecht en kunnen politici niet<br />
aanspreken. Volwassenen moeten het voor hen opnemen.<br />
Het Internationale verdrag inzake de Rechten van het Kind<br />
voorziet daarin.<br />
Vroeger werd er vaak gezegd: je kunt gelijk hebben, maar<br />
zie maar dat je het krijgt. Zo is het ook met rechten. Je kunt<br />
ze hebben maar zie maar dat je ze krijgt. Wat heb je er aan<br />
als je als kind te horen krijgt dat je recht hebt op een veilige<br />
opvoeding maar je ouders mishandelen je. Als je in De<br />
jeugdzorg zit en niemand vraagt jou om je mening of legt uit<br />
wat er gaat gebeuren. Wat heb je dan aan de Rechten van het<br />
Kind? Dan komen diezelfde volwassen (mv) weer in beeld.<br />
Die het verdrag gemaakt hebben of die in De Jeugdzorg<br />
werken, maar ook de leidster van de crèche, de juf op school<br />
en de huisarts of de arts in het ziekenhuis, de buurvrouw,<br />
de tante en oom en broers en zussen.<br />
Durf problemen te melden<br />
Vroeger wisten we lang zoveel niet als nu over de ontwikkeling<br />
van kinderen, over de verschillende vormen van<br />
mishandeling en over de effecten van soorten opvoeding<br />
op de lange termijn. Nu weten we dat wel en we hebben<br />
dan ook een verantwoordelijkheid om met die kennis iets<br />
te doen. We zullen nog meer dan nu, nog vasthoudender en<br />
misschien provocerender uiting moeten geven aan de eisen<br />
die het verdrag aan ons als samenleving stelt. Niet meer<br />
accepteren dat de zorg voor kinderen in risicosituaties onder<br />
de maat is. Als je de medische zorg voor mensen na een<br />
ongeval, de behandelopties, second opinions en verzekeringen<br />
vergelijkt met de geestelijke zorg voor (mishandelde)<br />
kinderen, dan kun je niet volhouden dat kinderen altijd hun<br />
recht krijgen. Er zijn te weinig mensen die op tijd probleemsituaties<br />
durven te melden, te weinig mogelijkheden om<br />
kinderen en hun ouders de professionele hulp te geven die<br />
ze nodig hebben en zo lang ze het nodig hebben. We kennen<br />
wel behandelingen voor chronisch zieke kinderen maar niet<br />
voor chronisch ontoereikende ouders. Die met een beetje<br />
hulp maar wel continue hulp het heel goed zelf zouden<br />
kunnen. Meer steun voor ouders met heel jonge kinderen<br />
kan in het verdere verloop van hun leven zoveel betekenen.<br />
Het recht op leven en ontwikkeling, op bescherming en<br />
veiligheid, op participatie en gehoord worden, zijn rechten<br />
die stuk voor stuk steeds door iedereen moeten worden<br />
gewaarborgd.<br />
Durf rechten op te eisen<br />
We zullen onze gemeenten, provincies en landelijke overheid<br />
moeten aanspreken maar ook onszelf. Durf actie te<br />
ondernemen als het mis is bij de buren of je ziet misstanden<br />
in de buurt. Je kunt kinderen erbij inschakelen, maar het niet<br />
alleen aan hen overlaten om hun recht te claimen. Durf het<br />
recht van kinderen op een veilige, liefdevolle opvoeding op<br />
te eisen als je ziet dat het niet gebeurt en steun kinderen die<br />
zelf uiting geven aan hun onvrede met de situatie. Dat zijn<br />
kinderen die het niet over zich heen laten komen, kinderen<br />
die misschien gezien worden als lastpakken of overlastgevers.<br />
Kinderen die signalen uitzenden moeten serieus<br />
genomen worden, gehoord worden. Gehoord worden is ook<br />
een recht. Niet alleen bij de rechtbank of bij het maken van<br />
een behandelplan. Ook wanneer ze signalen uitzenden dat<br />
het niet goed met ze gaat. En dit alles geldt voor alle kinderen<br />
en dat betekent dat er geen kinderen worden uitgesloten.<br />
Kinderen in een rijtjes-huis, in een fl at of in een asielzoekerscentrum.<br />
Kinderen in een boerderij of in een opvanghuis<br />
voor mensen zonder status. Alle kinderen.<br />
Op Curaçao lopen kinderen elk jaar op 20 november in een<br />
demonstratie met de mooiste leus die je kunt bedenken:<br />
Mucha tei pa nos stimanan<br />
Kinderen zijn er om van te houden.<br />
Laten we deze leus op een groot bord op alle Jeugdzorg<br />
instellingen plakken!<br />
Myra ter Meulen<br />
Myra ter Meulen is adviseur jeugdbeleid en preventie kindermishandeling.<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 21
DE GEVOLGEN VAN DE ECONOMISCHE CRISIS VOOR KINDEREN<br />
SOCIALE BESCHERMING<br />
OM DE PIJN TE VERZACHTEN<br />
In 2007 stierven wereldwijd naar schatting 9,2 miljoen<br />
kinderen onder de vijf jaar aan oorzaken die te voorkomen<br />
waren. Iedere minuut sterven 17 kinderen.<br />
De wereldwijde economische crisis heeft de situatie verergerd.<br />
In <strong>2009</strong> hebben 1 miljard mensen honger. Armoede en<br />
werkeloosheid nemen toe en de toegang tot sociale voorzieningen,<br />
uitkeringen en krediet verslechtert. Dit leidt tot<br />
toenemende sterfte onder volwassenen en kinderen. In <strong>2009</strong><br />
leven 45 miljoen mensen in extreme armoede en zullen<br />
400.000 meer kinderen sterven. Dit komt bovenop de<br />
gevolgen van de voedsel- en brandstofcrisis die al 130<br />
miljoen mensen in extreme armoede dreven.<br />
Uit voorgaande economische crisissen bleek dat kindersterfte,<br />
schooluitval, kinderarbeid, kinderprostitutie en het<br />
aantal straatkinderen allemaal toenamen. Dit is onnodig en<br />
kan voorkomen worden als er tijdig geïnvesteerd wordt in<br />
sociale beschermingsmaatregelen die de gevolgen van de<br />
economische crisis voor de meest kwetsbare groepen in de<br />
samenleving verzachten. Met de huidige economische crisis<br />
in het achterhoofd hebben de Verenigde Naties zich gecommitteerd<br />
aan het ondersteunen van sociale beschermingsprogramma’s,<br />
in de zogeheten Joint Crisis Initiatives.<br />
UNICEF werkt op het gebied van sociale bescherming samen<br />
22 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
De wereldwijde economische crisis treft kinderen nog meer dan<br />
volwassenen. UNICEF helpt landen om de gevolgen van de crisis voor<br />
kinderen in te dammen door hen en hun ouders extra te beschermen.<br />
UNICEF / Bobby Model<br />
Gezinnen in Kenia die wezen en andere kwetsbare kinderen in hun midden opnemen,<br />
krijgen via UNICEF een soort kinderbijslag om bijvoorbeeld voedsel mee te kopen.<br />
met onder andere de Internationale arbeidsorganisatie (ILO)<br />
en de Wereld gezondheidsorganisatie (WHO).<br />
Sociale bescherming<br />
Sociale beschermingsmaatregelen zijn maatregelen die een<br />
overheid neemt om de sociale en economische risico’s voor<br />
kwetsbare groepen mensen uit de samenleving te reduceren.<br />
Denk daarbij aan het opzetten van een kinderbijslagssysteem<br />
of een andere vorm van inkomensondersteuning aan<br />
gezinnen. Het doel is extreme armoede en marginalisering<br />
van (kwetsbare) groepen mensen tegen te gaan. Met sociale<br />
bescherming wordt voorzien in een minimale levenstandaard<br />
voor individuen en gezinnen, onder andere door de toegang<br />
tot sociale en economische voorzieningen gelijkwaardiger te<br />
maken. Sociale bescherming is een mensenrecht. Het vloeit<br />
onder andere voort uit artikel 26 van het Kinderrechtenverdrag<br />
waarin staat dat ieder kind recht heeft op voorzieningen<br />
voor sociale zekerheid.<br />
Bescherming van kinderen<br />
Meer dan eenderde van de bevolking in de meeste ontwikkelinglanden,<br />
en dan vooral de armste landen, zijn kinderen.<br />
Kinderen zijn ook oververtegenwoordigd in de armste<br />
bevolkingsgroepen in deze landen. Kinderen ondergaan<br />
armoede op een ander manier dan volwassenen en zijn<br />
kwetsbaarder voor ondervoeding, ziekte, mishandeling en<br />
uitbuiting. Hun afhankelijkheid van volwassenen voor zorg<br />
en bescherming betekent dat in tijden van confl icten,<br />
humanitaire crisissen en hiv/aids, wanneer het risico extra<br />
groot is dat gezinnen uit elkaar vallen, kinderen extra kwetsbaar<br />
worden. Binnen het pallet aan sociale beschermingsmaatregelen<br />
zou extra aandacht besteed moeten worden<br />
aan kinderen die zonder ouderlijke zorg leven of die binnen<br />
hun gezin of gemeenschap gemargina liseerd worden door<br />
hun handicap, geslacht, etniciteit, hiv/aids en andere<br />
factoren. Met andere woorden: ook in crisistijd geldt:<br />
kinderen eerst, kwetsbare kinderen voorop.<br />
Majorie Kaandorp<br />
Majorie Kaandorp is pleitbezorger kinderrechten bij UNICEF Nederland.
Op de <strong>Kinderrechtentop</strong> spreken internationale<br />
kinderrechtenexperts van UNICEF en de Wereldbank over<br />
de gevolgen van de economische crisis voor kinderen.<br />
Afshan Khan<br />
Afshan Khan is sinds 2008 directeur Public-Sector Alliances<br />
and Resource Moblization Offi ce op het hoofdkantoor van<br />
UNICEF in New York. Haar afdeling onderhoudt contacten<br />
met donorlanden over beleidsontwikkeling, lobby en<br />
fondsenwerving. Afshan Khan heeft jarenlange ervaring bij<br />
UNICEF, onder meer als onderdirecteur van het noodhulpprogramma<br />
van de internationale organisatie en als<br />
directeur van het landenkantoor in Jamaica.<br />
Sigrid Kaag<br />
Sigrid Kaag is sinds december 2007 directeur van het<br />
regionale UNICEF kantoor in het Midden-Oosten en Noord-<br />
Afrika. Ze geeft leiding aan 15 UNICEF kantoren in 19 landen<br />
en in de bezette Palestijnse gebieden. UNICEF geeft in de<br />
regio nood – en humanitaire hulp en werkt aan ontwikkeling<br />
van de regio. Voor haar komst naar het regionale kantoor<br />
werkte Sigrid Kaag op het hoofdkantoor van de algemene<br />
directeur van UNICEF, als hoofd van de staf.<br />
Andrea Vermehren<br />
Andrea Vermehren is econoom aan de Universiteit van<br />
Hamburg en werkt als Senior Social Protection Specialist bij<br />
het departement voor Human Development van de Wereldbank<br />
Zuid-Azië. Vermehren werkt sinds 1999 bij de Wereldbank,<br />
eerst in Latijns-Amerika en tegenwoordig in Zuid-Azië.<br />
Binnen haar aandachtsgebied Social Protection richt zij zich<br />
met name op Social Safety Nets, werkgelegenheidsprogramma’s,<br />
Jeugdontwikkeling en Community Based Development.<br />
Yasmin Haque<br />
Yasmin Ali Haque is sinds juni 2007 directeur van het<br />
UNICEF kantoor in Ghana. Daarvoor was zij onderdirecteur<br />
van UNICEF in Sri Lanka en hield zij zich bezig met het<br />
ontwikkelen van het landenprogramma en het noodhulpprogramma<br />
dat opgezet werd na de tsunami. Yasmin Haque<br />
spreekt op de <strong>Kinderrechtentop</strong> met name over het maken<br />
van begrotingsanalyses, sociale beschermingsprogramma’s<br />
en samenwerking met de overheid.<br />
Kinderrechtenexperts<br />
over de economische crisis<br />
De internationale deelconferentie<br />
van de <strong>Kinderrechtentop</strong> focust op<br />
de gevolgen van de economische<br />
crisis voor kinderen en de wijze<br />
waarop kinderen daartegen<br />
beschermd kunnen worden. Hoe<br />
blijven kinderen op de politieke<br />
agenda van overheden tijdens een<br />
economische crisis? Het budgetteren<br />
van overheden specifi ek voor<br />
kinderen en het scala van sociale<br />
beschermingsmaatregelen die een<br />
overheid moet nemen om kinderen,<br />
als kwetsbare groep in de samenleving,<br />
te beschermen tegen de<br />
gevolgen van de crisis, staan<br />
daarbij centraal. Vragen die aan de<br />
orde komen zijn: wat zijn sociale<br />
beschermingsmaatregelen, wat zijn<br />
de resultaten, hoe wordt door<br />
landen in hun nationale begroting<br />
gebudgetteerd voor sociale<br />
bescherming, en welke voor- en<br />
nadelen zijn er aan verbonden?<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 23
KINDERRECHTEN IN NEDERLAND ANNO <strong>2009</strong><br />
Jaarbericht Kinderrechten <strong>2009</strong><br />
Kinderrechten in Nederland<br />
Kinderrechten en uitbuiting<br />
Kinderrechten en jeugdzorg<br />
Kinderrechten en kindermishandeling<br />
Kinderrechten en jeugdstrafrecht<br />
Kinderrechten en vreemdelingenrecht<br />
Het Jaarbericht Kinderrechten meet<br />
de stand van zaken op het terrein<br />
van vreemdelingenrecht, uitbuiting,<br />
jeugdzorg, kindermishandeling en<br />
jeugdstrafrecht. Het Jaarbericht<br />
Kinderrechten kwam in <strong>2009</strong> voor<br />
de tweede keer uit en laat zien<br />
dat er nog veel te winnen valt<br />
om kinderrechten in Nederland<br />
te realiseren.<br />
24 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong><br />
Kinderrechten en uitbuiting<br />
In 2008 werden 169 minderjarige slachtoffers van mensenhandel gemeld.<br />
Minderjarige slachtoffers van (seksuele) uitbuiting moeten passende opvang,<br />
zorg en begeleiding krijgen. Onmisbaar in de strijd tegen uitbuiting is voorlichting.<br />
Voor het Jaarbericht <strong>2009</strong> werd kinderen de volgende stelling voorgelegd: Als je<br />
bloot voor een webcam gaat, is het je eigen schuld als je foto over het internet<br />
gaat surfen. Bijna driekwart van de kinderen was het met de stelling eens en weet<br />
kennelijk niet dat de persoon die naaktfoto’s van kinderen verspreidt, strafbaar is<br />
en daarmee ‘schuld’ draagt.<br />
Kinderrechten en jeugdzorg<br />
Op 1 januari <strong>2009</strong> stonden er 5.510 kinderen op de wachtlijst van een Bureau<br />
Jeugdzorg en wachtten 2.104 kinderen op vervangende zorg. Op die dag zaten<br />
nog altijd 855 kinderen met een kinderbeschermingsmaatregel in een justitiële<br />
jeugdinrichting. Ondanks de aanhoudende kritiek uit binnen- en buitenland hierop<br />
en de beloftes van minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin een einde te maken aan<br />
het samen plaatsen van deze verschillende groepen kinderen, ziet het er niet naar<br />
uit dat dit probleem in 2010 is opgelost.<br />
Kinderrechten en kindermishandeling<br />
De overheid heeft de laatste jaren veel ingezet op de voorlichting over kindermishandeling.<br />
Verschillende beroepsgroepen hebben meldcodes kindermishandeling<br />
opgesteld. Toch weet nog lang niet iedereen dat ook de zogeheten pedagogische<br />
tik in Nederland verboden is. Met de stelling Ouders mogen zelf weten hoe ze hun<br />
kinderen opvoeden. Af en toe een klap mag best was 37% van de kinderen het<br />
eens. Zoals de 12-jarige Pascal schreef: “Mijn vader slaat wel eens, maar dan heb<br />
ik het ook verdiend”.<br />
Kinderrechten en jeugdstrafrecht<br />
Het aantal kinderen in detentie blijft in Nederland schrikbarend hoog. Het waren<br />
er 3.158 in 2008, wat wel een positieve daling betekent ten opzichte van het jaar<br />
ervoor: toen zaten er 3.491 kinderen in justitiële jeugdinrichtingen. Het Kinderrechtenverdrag<br />
staat vrijheidsbeneming alleen toe als uiterste maatregel en voor<br />
de korst mogelijke passende duur. Eerst moeten andere oplossingen gezocht<br />
worden. Zo weet ook 96% van de kinderen: Criminele kinderen moeten worden<br />
geholpen om een beter leven te leiden.<br />
Kinderrechten en vreemdelingenrecht<br />
De rechten van kinderen die te maken hebben met het vreemdelingenrecht<br />
worden in Nederland op tal van fronten geschonden. Zo werden in 2008 160<br />
jongeren in detentie gezet om de enkele reden dat ze ‘illegaal’ in Nederland<br />
waren. In 2.830 gezinnen werd het recht van ouders en kinderen om bij elkaar<br />
te wonen, geschonden en tientallen kinderen werden samen met hun ouders op<br />
straat gezet omdat ze het land moesten verlaten. Voor het Kinderrechtenverdrag<br />
zijn alle kinderen gelijk, maar sommige kinderen hebben recht op extra bescherming<br />
omdat ze extra kwetsbaar zijn. Zoals vluchtelingenkinderen. Nederland lijkt<br />
dit beginsel precies omgekeerd toe te passen.<br />
Carla van Os<br />
Carla van Os werkt als jurist bij <strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong>-ECPAT.<br />
Het Jaarbericht Kinderrechten is een uitgave van UNICEF Nederland en <strong>Defence</strong> <strong>for</strong><br />
<strong>Children</strong>-ECPAT en is te downloaden vanaf www.unicef.nl of www.defence<strong>for</strong>children.nl.
KINDERRECHTENONTBIJT<br />
Op 20 november <strong>2009</strong> organiseren UNICEF Nederland en<br />
de Nationale Postcode Loterij een kinderrechtenontbijt met<br />
onder andere Minister voor Ontwikkelingssamenwerking<br />
Bert Koenders, jongeren en vertegenwoordigers van<br />
kinderrechten- en ontwikkelingsorganisaties.<br />
Tijdens het ontbijt kijken de deelnemers samen terug naar<br />
de successen die met het Kinderrechtenverdrag de afgelopen<br />
twee decennia voor kinderen behaald zijn. Afgetrapt door<br />
scholieren van onder meer het Bonaventura college in<br />
Leiden, is er een debat over het verdrag aan de hand van<br />
stellingen als ‘Het Kinderrechtenverdrag heeft de positie<br />
van kinderen in confl ictgebieden verbeterd.’<br />
De Nationale Postcode Loterij en UNICEF zetten zich<br />
al jarenlang samen in voor de rechten van kinderen.<br />
De Nationale Postcode Loterij steunt UNICEF sinds 1993<br />
en droeg in totaal meer dan 210 miljoen bij aan het werk<br />
van de kinderrechtenorganisatie.<br />
UNICEF / Olivier Asselina<br />
<strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong> _ 25
UNICEF Nederland<br />
Postbus 67<br />
2270 AB Voorburg<br />
Giro 121<br />
www.unicef.nl<br />
<strong>Defence</strong> <strong>for</strong> <strong>Children</strong>-ECPAT<br />
Postbus 328<br />
1000 AH Amsterdam<br />
Giro 4870000<br />
www.defence<strong>for</strong>children.nl<br />
www.ecpat.nl<br />
www.kinderrechten.nl<br />
26 _ <strong>Kinderrechtentop</strong> <strong>2009</strong>