22.08.2013 Views

verleden heden en toekomst van de veterinaire volksgezondheid

verleden heden en toekomst van de veterinaire volksgezondheid

verleden heden en toekomst van de veterinaire volksgezondheid

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

IN DIT NUMMER ”VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST VAN DE VETERINAIRE VOLKSGEZONDHEID”<br />

EEN GEZAMENLIJKE UITGAVE VAN:<br />

PERIODIEK TIJDSCHRIFT<br />

EENENVIJFTIGSTE<br />

JAARGANG NO. 3,<br />

NOVEMBER 2004


Omslagbeeld:<br />

H. Verburg, Veterinaire Hoofdinspecteur <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Volksgezondheid, achter e<strong>en</strong> feestelijk <strong>en</strong> veilig<br />

afscheidsdiner met zijn directe me<strong>de</strong>werkers.<br />

EEN GEZAMENLIJKE UITGAVE VAN:<br />

Periodiek tijdschrift<br />

e<strong>en</strong><strong>en</strong>vijftigste jaargang<br />

no. 3 - 2004 ISSN 0417 - 4631<br />

De Stichting Dierg<strong>en</strong>eeskundig Memorandum,<br />

opgericht in 1953, stelt zich t<strong>en</strong> doel aan dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong><br />

in binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>land voorlichting te gev<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke <strong>en</strong> commerciële aard op veterinair<br />

gebied.<br />

Ter uitvoering <strong>van</strong> haar doelstelling is zij uitgeefster<br />

<strong>van</strong> het tijdschrift “Dierg<strong>en</strong>eeskundig Memorandum”.<br />

De exploitatie <strong>van</strong> dit tijdschrift wordt financieel<br />

mogelijk gemaakt in Ne<strong>de</strong>rland door:<br />

Alfasan Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> B.V. te Woerd<strong>en</strong>.<br />

Boehringer Ingelheim bv te Alkmaar <strong>en</strong><br />

Intervet Ne<strong>de</strong>rland B.V. te Boxmeer<br />

Het Tijdschrift wordt gratis beschikbaar gesteld aan<br />

<strong>de</strong> praktiser<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland,<br />

Postdoctorale <strong>veterinaire</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in Utrecht kunn<strong>en</strong><br />

het teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kleine vergoeding verkrijg<strong>en</strong> bij<br />

het Reductiebureau. Voor an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> bestaat <strong>de</strong> mogelijkheid<br />

zich te abonner<strong>en</strong>; <strong>de</strong> kost<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> abonnem<strong>en</strong>t<br />

bedrag<strong>en</strong>:<br />

Voor Ne<strong>de</strong>rland € 18,00 per jaargang.<br />

Voor het buit<strong>en</strong>land € 25,50 per jaargang.<br />

Extra exemplar<strong>en</strong> of ou<strong>de</strong>re uitgav<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> besteld d.m.v. e<strong>en</strong> overschrijving à € 7,50<br />

per exemplaar voor Ne<strong>de</strong>rland of € 9,00 voor het<br />

buit<strong>en</strong>land op e<strong>en</strong> <strong>van</strong> onze rek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />

Redactiecommissie<br />

J. Goudswaard, voorzitter<br />

J. Schrooy<strong>en</strong>, secretaris<br />

F. Hogerhuis (Alfasan Dier<strong>en</strong>g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> B.V.)<br />

R. Schippers (Boehringer Ingelheim)<br />

J. Vernooij (Intervet Ne<strong>de</strong>rland)<br />

Redactie- <strong>en</strong> Administratieadres:<br />

Hal<strong>de</strong>rheiweg 11, 5282 SN Boxtel<br />

tel.: 0411-676822<br />

fax: 0411-671595<br />

e-m: <strong>de</strong>.em@12move.nl<br />

website: <strong>de</strong>-em.nl<br />

Postbankrek<strong>en</strong>ing 64 70 06<br />

BIC PSTBNL21 IBAN NL60 PSTB 0000 6470 06<br />

Rabobank Boxtel 1688.49.674<br />

BIC RABO NL2U IBAN NL50 RABO 0168 8496 74<br />

Verklaring:<br />

De Redactie <strong>en</strong> uitgeefster aanvaard<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> aansprakelijkheid<br />

voor scha<strong>de</strong>, welke- direct of indirect- het<br />

gevolg mocht zijn <strong>van</strong> geblek<strong>en</strong> onjuist<strong>hed<strong>en</strong></strong> in <strong>de</strong><br />

inhoud <strong>van</strong> <strong>de</strong> in dit tijdschrift opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> artikel<strong>en</strong>.<br />

Niets uit dit tijdschrift mag word<strong>en</strong> verveelvoudigd<br />

<strong>en</strong>/of op<strong>en</strong>baar word<strong>en</strong> gemaakt door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong><br />

druk, microfilm of op welke an<strong>de</strong>re wijze ook,<br />

zon<strong>de</strong>r schriftelijke toestemming <strong>van</strong> <strong>de</strong> Redactie.<br />

Opmaak <strong>en</strong> druk: Bordat-Maxtra Boxtel


Van <strong>de</strong> Redactie<br />

Soms is er sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>loop <strong>van</strong><br />

omstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong>. Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> Redactie leef<strong>de</strong><br />

al <strong>en</strong>ige tijd <strong>de</strong> gedachte om <strong>de</strong> collegaepractici<br />

te informer<strong>en</strong> over alle veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />

- vaak met politieke achtergrond - die<br />

zich <strong>de</strong> laatste jar<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voorgedaan binn<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>. Vaak<br />

war<strong>en</strong> er al kontakt<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> redactieled<strong>en</strong><br />

gelegd, die dan echter weer werd<strong>en</strong><br />

afgebrok<strong>en</strong> omdat weer e<strong>en</strong> nieuwe reorganisatie<br />

werd voorzi<strong>en</strong>....<br />

Vrijwel ge<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>, structuurwijziging<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> reorganisaties had e<strong>en</strong><br />

relatie met het functioner<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong><br />

doch met Europese aanpassing<strong>en</strong>, door<br />

<strong>de</strong> politiek als noodzakelijk beschouw<strong>de</strong> wijziging<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>, last but not least, verschuiving<br />

<strong>van</strong> maatschappelijke interesse <strong>van</strong> dierziekt<strong>en</strong>bestrijding<br />

naar <strong>volksgezondheid</strong>s- <strong>en</strong><br />

welzijnsaspect<strong>en</strong> bij dier<strong>en</strong>.<br />

Bij het afscheid <strong>van</strong> collega Verburg als<br />

Hoofdinspecteur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid<br />

werd het plan geopperd of dit nu niet het juiste<br />

mom<strong>en</strong>t zou zijn voor het uitgev<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

Dierg<strong>en</strong>eeskundig Memorandum met <strong>de</strong><br />

hiervoor reeds min of meer weergegev<strong>en</strong><br />

inhoud.<br />

Het bleek niet moeilijk <strong>en</strong>ige auteurs bereid<br />

te vind<strong>en</strong> om <strong>de</strong>ze - toch wel moeilijke - taak<br />

op zich te nem<strong>en</strong>; met name niet, omdat<br />

overe<strong>en</strong>komstige i<strong>de</strong>eën over e<strong>en</strong> speciale<br />

DM-uitgave bij <strong>de</strong> hoofdinspectie leefd<strong>en</strong>.<br />

Collega Verburg bood aan <strong>de</strong> eindredactie te<br />

verzorg<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> collegae Herbes <strong>en</strong><br />

Koolmees gav<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> flink <strong>de</strong>el <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>rgelijke uitgave voor hun rek<strong>en</strong>ing te will<strong>en</strong><br />

nem<strong>en</strong>.<br />

Hoewel “<strong>hed<strong>en</strong></strong>” <strong>en</strong> “<strong>toekomst</strong>”, <strong>van</strong> willekeurig<br />

welk on<strong>de</strong>rwerp dan ook, <strong>van</strong> meer<br />

belang zijn dan één blik in het <strong>verled<strong>en</strong></strong>, leek<br />

het redactie <strong>en</strong> auteurs bij dit specifieke<br />

on<strong>de</strong>rwerp over <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

gew<strong>en</strong>st om <strong>de</strong> lezer te informer<strong>en</strong> over het<br />

ontstaan <strong>van</strong> het veterinair staatstoezicht. De<br />

foto’s uit “ou<strong>de</strong> tijd<strong>en</strong>” verluchtig<strong>en</strong> dit<br />

ge<strong>de</strong>elte op fraaie wijze.<br />

De redactie is <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing, dat <strong>de</strong> 3 auteurs er<br />

goed in zijn geslaagd om in dit D.M. hun<br />

praktiser<strong>en</strong><strong>de</strong> collegae op <strong>de</strong> hoogte te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> alle veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het vakgebied<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>.<br />

De geschetste <strong>toekomst</strong>ige ontwikkeling<strong>en</strong><br />

zijn <strong>van</strong> belang voor alle dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> in ons<br />

land. Deze uitgave zal dan ook zeker word<strong>en</strong><br />

nageslag<strong>en</strong> als m<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> heeft t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> organisatie binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> Voedsel- <strong>en</strong><br />

War<strong>en</strong> Autoriteit.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 1


Inhoudsopgave<br />

Van <strong>de</strong> redactie 1<br />

Inhousopgave 2<br />

De auteurs 3<br />

Editorial 4<br />

Hoofdstuk I Veterinaire Volksgezondheid/Veterinair Staatstoezicht op 7<br />

<strong>de</strong> Volksgezondheid.<br />

A. Geschied<strong>en</strong>is 7<br />

B. Hed<strong>en</strong> 11<br />

C. Toekomst 18<br />

Hoofdstuk II Vleeskeuring inclusief zoönos<strong>en</strong>, milieu <strong>en</strong> verbreding <strong>van</strong> <strong>de</strong> 21<br />

productieket<strong>en</strong><br />

A. Geschied<strong>en</strong>is 21<br />

B. Hed<strong>en</strong> 29<br />

C. Toekomst 33<br />

Hoofdstuk III Destructie(wet), dierlijke product<strong>en</strong> niet bestemd voor m<strong>en</strong>selijke 37<br />

consumptie<br />

A. Geschied<strong>en</strong>is 37<br />

B. Hed<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>toekomst</strong> 40<br />

Hoofdstuk IV Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> 48<br />

A. Geschied<strong>en</strong>is tot <strong>hed<strong>en</strong></strong> 48<br />

B. Toekomst 52<br />

Hoofdstuk V Nuttige adress<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts 54<br />

Lijst met afkorting<strong>en</strong> 59<br />

Literatuur 60<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 2


De auteurs<br />

Na <strong>de</strong> studie Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> in 1967 te hebb<strong>en</strong> afgerond di<strong>en</strong><strong>de</strong> eerst<br />

<strong>de</strong> di<strong>en</strong>stplicht te word<strong>en</strong> vervuld. Eind 1968 begon hij zijn <strong>veterinaire</strong> loopbaan<br />

als keuringsdier<strong>en</strong>arts bij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st in<br />

Dev<strong>en</strong>ter. Daar ontwikkel<strong>de</strong> hij zich ver<strong>de</strong>r <strong>en</strong> werd plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d<br />

hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st <strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s adjunct-directeur <strong>van</strong> het<br />

geme<strong>en</strong>telijk slachthuis. In 1980 werd <strong>de</strong> overstap naar het Haagse<br />

gemaakt, als veterinair inspecteur in algem<strong>en</strong>e di<strong>en</strong>st, bij <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige<br />

personele unie Veterinaire Di<strong>en</strong>st/Veterinaire Inspectie, met als aandachts-<br />

Drs. H. Verburg gebied<strong>en</strong> vlees <strong>en</strong> vleesproduct<strong>en</strong>.<br />

In 1984, bij <strong>de</strong> splitsing <strong>van</strong> bov<strong>en</strong>vermel<strong>de</strong> di<strong>en</strong>st, werd hij plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d veterinair<br />

hoofdinspecteur bij <strong>de</strong> Veterinaire inspectie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid. In 1989 volg<strong>de</strong> hij collega<br />

Zegers op als Veterinaire Hoofdinspecteur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid.<br />

Vanaf <strong>de</strong> start <strong>van</strong> <strong>de</strong> specialisatie <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong> was hij erk<strong>en</strong>d specialist op dit<br />

terrein. In 1998 volg<strong>de</strong> e<strong>en</strong> fusie met <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige Rijkskeuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> <strong>en</strong> in die<br />

nieuwe di<strong>en</strong>st <strong>de</strong> Inspectie War<strong>en</strong> <strong>en</strong> Veterinaire zak<strong>en</strong> (later heette die weer Keuringsdi<strong>en</strong>st<br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong>) vervul<strong>de</strong> hij <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> Veterinaire Hoofdinspecteur, tev<strong>en</strong>s plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d<br />

algeme<strong>en</strong> directeur. In <strong>de</strong>ze functie maakte hij, net voor <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> <strong>de</strong> Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong><br />

Autoriteit, gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> FPU-regeling.<br />

Na <strong>de</strong> studie Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> in 1987 te hebb<strong>en</strong> afgerond, heeft hij e<strong>en</strong><br />

jaar als dier<strong>en</strong>arts in e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>artspraktijk gewerkt. In 1988 maakte hij<br />

<strong>de</strong> overstap naar keuringsdier<strong>en</strong>arts bij <strong>de</strong> Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring<br />

<strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees. Vanaf 1990 was hij werkzaam als adjunct-inspecteur bij<br />

<strong>de</strong> Veterinaire Inspectie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid. In <strong>de</strong>ze functie heeft hij<br />

zich breed ontwikkeld op het terrein <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

<strong>en</strong> is sinds 1988 ook erk<strong>en</strong>d als specialist op dit gebied. Bij <strong>de</strong> fusie <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> Veterinaire Inspectie <strong>en</strong> <strong>de</strong> Rijkskeuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> in 1998,<br />

Mr. drs. R.G. Herbes begon hij in <strong>de</strong> Regio Oost <strong>en</strong> maakte in 1990 <strong>de</strong> overstap naar <strong>de</strong><br />

Algem<strong>en</strong>e Directie <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> als inspecteur<br />

in algem<strong>en</strong>e di<strong>en</strong>st met als aandachtveld<strong>en</strong> <strong>de</strong>structie <strong>en</strong> diervoe<strong>de</strong>r. Aandachtsveld<strong>en</strong> die<br />

op dat mom<strong>en</strong>t in <strong>de</strong> politieke belangstelling stond<strong>en</strong>.<br />

In 2001 stu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> hij af in het Ne<strong>de</strong>rlands Recht, met als on<strong>de</strong>rwerp: "Bestuursrechtelijk <strong>en</strong>/of<br />

strafrechtelijk optred<strong>en</strong>: het una-via-beginsel <strong>en</strong> gedoogbeleid. Sinds <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit (VWA) in september 2003, vervult hij naast, <strong>de</strong> inhou<strong>de</strong>lijke<br />

functie inspecteur met als aandachtsveld diervoe<strong>de</strong>r, tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d<br />

Hoofdinspecteur bij <strong>de</strong> Hoofdinspectie veterinair, diergezondheid/dier<strong>en</strong>welzijn <strong>en</strong> diervoe<strong>de</strong>r.<br />

Dr. P.A. Koolmees<br />

Peter A. Koolmees trad in 1973 in di<strong>en</strong>st bij <strong>de</strong> Vakgroep Heelkun<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> Faculteit <strong>de</strong>r Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> <strong>en</strong> is <strong>van</strong>af 1975 werkzaam bij <strong>de</strong><br />

Vakgroep Voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> Dierlijke Oorsprong, thans<br />

Hoofdaf<strong>de</strong>ling Volksgezondheid <strong>en</strong> Voedselveiligheid. Hij doorliep achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>eltijdopleiding<strong>en</strong> biotechnisch <strong>en</strong> histologisch analist<br />

<strong>en</strong> MO eerste graads Geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> Staatsinrichting. In 1990 stu<strong>de</strong>er<strong>de</strong><br />

hij af als historicus, richting economische <strong>en</strong> sociale geschied<strong>en</strong>is aan <strong>de</strong><br />

Rijksuniversiteit Utrecht. In 1997 promoveer<strong>de</strong> hij aan <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> universiteit.<br />

Thans is hij doc<strong>en</strong>t-on<strong>de</strong>rzoeker in <strong>de</strong> vakgebied<strong>en</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>microscopie,<br />

<strong>veterinaire</strong> wet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>en</strong> geschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> <strong>en</strong> conservator <strong>van</strong> het Museum Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 3


Editorial<br />

Veterinaire Volksgezondheid is e<strong>en</strong> begrip<br />

dat niet nieuw is. Het gaat om <strong>de</strong> gezondheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s, die beïnvloed wordt door <strong>de</strong><br />

omgang met dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> dierlijke product<strong>en</strong>,<br />

respectievelijk <strong>de</strong> consumptie daar<strong>van</strong>. De<br />

<strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong> heeft zich ontwikkeld<br />

uit <strong>de</strong> vleeskeuring, waarmee m<strong>en</strong><br />

in Ne<strong>de</strong>rland in <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19e eeuw is<br />

gestart.<br />

De acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> lag<strong>en</strong> in <strong>de</strong> beginfase <strong>van</strong> het<br />

<strong>veterinaire</strong> werk vooral op het terrein <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

dierziekt<strong>en</strong>bestrijding, waarbij meestal niet<br />

het <strong>volksgezondheid</strong>sbelang het belangrijkste<br />

aspect was, maar het afzetprobleem <strong>van</strong> dier<strong>en</strong>,<br />

respectievelijk dierlijke product<strong>en</strong>. De meest<br />

bek<strong>en</strong><strong>de</strong> dierziekt<strong>en</strong> als vark<strong>en</strong>spest, mond<strong>en</strong><br />

klauwzeer, tuberculose, brucellose etcetera,<br />

zijn inmid<strong>de</strong>ls re<strong>de</strong>lijk on<strong>de</strong>r controle in<br />

Europa <strong>en</strong> <strong>de</strong> maatschappelijk interesse verschuift<br />

<strong>van</strong> dierziekt<strong>en</strong>bestrijding naar<br />

<strong>volksgezondheid</strong>saspect<strong>en</strong> <strong>en</strong> welzijnsaspect<strong>en</strong><br />

bij dier<strong>en</strong>. In Ne<strong>de</strong>rland met z’n hoge<br />

veedichtheid is die verschuiving dui<strong>de</strong>lijk<br />

zichtbaar, zeker na <strong>de</strong> uitbrak<strong>en</strong> <strong>van</strong> besmettelijke<br />

dierziekt<strong>en</strong> bij diverse diersoort<strong>en</strong><br />

gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> laatste 5 jaar.<br />

Ook op het organisatorische vlak zijn veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />

in gang gezet die <strong>de</strong> beleidsmatige<br />

acc<strong>en</strong>tverschuiving<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>. In <strong>de</strong><br />

Europese Commissie zijn <strong>de</strong> beleidsmatige<br />

activiteit<strong>en</strong> op dit terrein overgeheveld <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> commissaris met landbouw in <strong>de</strong> portefeuille,<br />

naar <strong>de</strong> commissaris die consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>belang<strong>en</strong><br />

in <strong>de</strong> portefeuille heeft. Het<br />

on<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> <strong>de</strong> daaruit voortvloei<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

adviez<strong>en</strong> zijn gepositioneerd in e<strong>en</strong> onafhankelijk<br />

instituut, het Europese Voedselveiligheidag<strong>en</strong>tschap<br />

(EFSA). Ver<strong>de</strong>r wordt <strong>de</strong><br />

wetgeving op het terrein <strong>van</strong> voedselveiligheid<br />

aangescherpt.<br />

De meeste lidstat<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>, met organisatorische<br />

aanpassing <strong>van</strong> hun nationale structur<strong>en</strong>,<br />

<strong>de</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s om meer nadruk te legg<strong>en</strong> op<br />

het <strong>volksgezondheid</strong>sbelang versus het economische<br />

belang.<br />

In Ne<strong>de</strong>rland, voortvar<strong>en</strong>d als we zijn, moest<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 4<br />

er ook weer gereorganiseerd word<strong>en</strong>. De<br />

politiek bedacht dat er e<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />

Voedselautoriteit (NVa) moest kom<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

soort Ne<strong>de</strong>rlandse EFSA. Hierbij zou on<strong>de</strong>rzoek<br />

<strong>en</strong> advies on<strong>de</strong>rgebracht word<strong>en</strong>. Dit<br />

initiatief sneuvel<strong>de</strong>, mijns inzi<strong>en</strong>s omdat <strong>de</strong><br />

meerwaar<strong>de</strong> die het zou moet<strong>en</strong> oplever<strong>en</strong><br />

t.o.v. reeds bestaan<strong>de</strong> instanties nihil was. De<br />

to<strong>en</strong>malige Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong><br />

(KvW) als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> het Staatstoezicht<br />

op <strong>de</strong> Volksgezondheid had die tak<strong>en</strong> reeds<br />

op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> Gezondheidswet, namelijk<br />

toezicht op <strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> wetgeving <strong>en</strong><br />

advisering aan <strong>de</strong> minister <strong>van</strong> Volksgezondheid,<br />

Welzijn <strong>en</strong> Sport (VWS).<br />

Daarbij was er reeds int<strong>en</strong>sieve sam<strong>en</strong>werking<br />

met het RIVM.<br />

Politiek gezi<strong>en</strong> moest er to<strong>en</strong> iets gebeur<strong>en</strong>,<br />

want afblaz<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> NVa zou gezichtsverlies<br />

hebb<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>d. De NVa-gedachte<br />

werd ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

Voedsel- <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit (VWA). Deze<br />

werd in <strong>de</strong> plaats <strong>van</strong> <strong>de</strong> bestaan<strong>de</strong><br />

Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> (KvW) gepositioneerd<br />

als Inspectie <strong>van</strong> het Staatstoezicht op<br />

<strong>de</strong> Volksgezondheid. Om <strong>de</strong> tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

daarbij betrokk<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> niet meer ver<strong>de</strong>r<br />

te hoev<strong>en</strong> opsplits<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> overige bestaan<strong>de</strong><br />

tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> KvW (productveiligheid) <strong>en</strong><br />

RVV (vleeskeuring, diergezondheid, dierziektebestrijding)<br />

ook bij <strong>de</strong> VWA on<strong>de</strong>rgebracht.<br />

De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>de</strong> uitvoering<br />

kwam op nadrukkelijk verzoek <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer bij <strong>de</strong> minister <strong>van</strong> VWS<br />

terecht.<br />

Bij <strong>de</strong> kabinetsformatie <strong>van</strong> "Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> 2"<br />

werd <strong>de</strong> beheersverantwoor<strong>de</strong>lijkheid weer<br />

overgeheveld naar <strong>de</strong> minister <strong>van</strong><br />

Landbouw, Natuurbeheer <strong>en</strong> Visserij (LNV),<br />

zon<strong>de</strong>r dat daar e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>bare motivatie aan<br />

t<strong>en</strong> grondslag lag.<br />

De overdracht <strong>van</strong> het beheer <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA<br />

naar het ministerie <strong>van</strong> LNV werd politiek<br />

om e<strong>en</strong> niet bek<strong>en</strong>d gemaakte red<strong>en</strong> zo<br />

belangrijk gevond<strong>en</strong> dat ook <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> het<br />

<strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t daarvoor werd aangepast. De V


<strong>van</strong> Visserij werd ingeruild voor <strong>de</strong> V <strong>van</strong><br />

Voedselkwaliteit.<br />

Beleidsmatig blijv<strong>en</strong> <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

<strong>van</strong> LNV <strong>en</strong> VWS zoals voorhe<strong>en</strong>.<br />

Of dit tot gevolg zal hebb<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> discussie<br />

opnieuw begint over wie waar beleidsmatig<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijk voor is, zal <strong>de</strong> <strong>toekomst</strong><br />

uitwijz<strong>en</strong>. Het <strong>verled<strong>en</strong></strong> heeft inmid<strong>de</strong>ls aangetoond<br />

dat die discussie weinig zal oplever<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> burger.<br />

Volksgezondheid <strong>en</strong> Landbouw zull<strong>en</strong> het<br />

sam<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> klar<strong>en</strong>.<br />

Die discussie gaat eig<strong>en</strong>lijk nerg<strong>en</strong>s over,<br />

omdat <strong>de</strong> nationale speelruimte op het <strong>volksgezondheid</strong>sterrein<br />

maar marginaal is.<br />

Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> heeft <strong>de</strong> huidige minister <strong>van</strong><br />

LNV, <strong>de</strong> heer Veerman, meer dan e<strong>en</strong>s<br />

gemeld niet op Brussel vooruit te will<strong>en</strong><br />

lop<strong>en</strong> op welk gebied dan ook. Ook niet op<br />

het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>sbescherming.<br />

Het lijkt er dan ook op dat Ne<strong>de</strong>rland, door<br />

het acc<strong>en</strong>t op <strong>de</strong> economie te legg<strong>en</strong>, <strong>en</strong>igszins<br />

teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Europese tr<strong>en</strong>d ingaat. In <strong>de</strong><br />

praktijk zal dat naar verwachting nauwelijks<br />

betek<strong>en</strong>is hebb<strong>en</strong>. De minister <strong>van</strong> LNV had<br />

in het <strong>verled<strong>en</strong></strong> ook al <strong>de</strong> mogelijkheid om<br />

besluit<strong>en</strong> met betrekking tot <strong>volksgezondheid</strong>szak<strong>en</strong><br />

te blokker<strong>en</strong>. Beleidsmatig is het<br />

politieke kracht<strong>en</strong>veld niet veran<strong>de</strong>rd.<br />

Gezi<strong>en</strong> <strong>de</strong> geschetste ontwikkeling<strong>en</strong>, is het<br />

<strong>van</strong> belang dat, met name ook voor <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>artspractici,<br />

<strong>de</strong> stand <strong>van</strong> zak<strong>en</strong>, over wie<br />

wat doet <strong>en</strong> wie waar verantwoor<strong>de</strong>lijk voor<br />

is op veterinair terrein, nog e<strong>en</strong>s op e<strong>en</strong> rijtje<br />

wordt gezet <strong>en</strong> <strong>de</strong> aanspreekpunt<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />

diverse situaties m.b.t. dierziekt<strong>en</strong>, zoönos<strong>en</strong>,<br />

voedselvergiftiging<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

respectievelijk crises, nog e<strong>en</strong>s word<strong>en</strong><br />

vermeld.<br />

Goe<strong>de</strong> sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> praktijk <strong>en</strong><br />

overheid, met e<strong>en</strong> hel<strong>de</strong>re verantwoor<strong>de</strong>lijkheidsver<strong>de</strong>ling,<br />

blijft in het belang <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse veehou<strong>de</strong>rij tot heil <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<br />

<strong>en</strong> dier.<br />

Speciale aandacht vraag ik U voor <strong>de</strong> alarmnummers<br />

vermeld bij hoofdstuk V.<br />

Tijdige melding, met name door <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts,<br />

kan scha<strong>de</strong> voor m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> dier beperk<strong>en</strong>.<br />

Tot slot is nog op te merk<strong>en</strong> dat er drie<br />

auteurs aan dit docum<strong>en</strong>t hebb<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong>.<br />

De heer Koolmees heeft met name het<br />

historische ge<strong>de</strong>elte geschrev<strong>en</strong>. De heer<br />

Herbes nam <strong>de</strong> actuele situatie voor zijn<br />

rek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgetek<strong>en</strong><strong>de</strong> gaf <strong>en</strong>ige <strong>toekomst</strong>bespiegeling<strong>en</strong>.<br />

H. Verburg.<br />

Voormalig Veterinaire Hoofdinspecteur<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 5


Novem 20 + antibioticum = e<strong>en</strong> krachtige combinatie<br />

Novem 20 is e<strong>en</strong> krachtige, geconc<strong>en</strong>treer<strong>de</strong>, langwerk<strong>en</strong><strong>de</strong> ontstekingsremmer<br />

<strong>en</strong> pijnstiller die, naast <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling met antibioticum, <strong>de</strong> g<strong>en</strong>ezing <strong>van</strong> mastitis<br />

versnelt. De koe krijgt weer eetlust. Al na 8 uur is e<strong>en</strong> betere p<strong>en</strong>swerking te constater<strong>en</strong>.<br />

Het antibioticum doodt <strong>de</strong> bacteriën, Novem 20 herstelt <strong>de</strong> ontsteking in<br />

het uier waardoor <strong>de</strong> koe sneller weer productief is.<br />

Naast <strong>de</strong> antibioticabehan<strong>de</strong>ling Novem 20 inzett<strong>en</strong>, levert dus heel wat op. En…<br />

Novem 20 is e<strong>en</strong> UDA product, u mag het dus zelf toedi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Vraag ernaar bij<br />

uw dier<strong>en</strong>arts of bel 072 5662411.<br />

Het TDI-effect <strong>van</strong> Novem 20<br />

T Staat voor <strong>de</strong> turbokracht.<br />

D Symboliseert <strong>de</strong> lange werking.<br />

I Slechts één injectie on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> huid in <strong>de</strong> hals, door u zelf toe te di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />

Novem 20 is als <strong>en</strong>ige UDA geregistreerd voor mastitis<br />

<strong>en</strong> verkrijgbaar bij uw dier<strong>en</strong>arts.<br />

Novem® 20 De herstel versneller<br />

NOPQ<br />

De turbo op uw<br />

mastitisbehan<strong>de</strong>ling<br />

Productnaam: Novem 20. Regnr./Kan.status: REG NL 10219 UDA.<br />

Werkzame bestand<strong>de</strong>l<strong>en</strong>: Meloxicam 20mg/ml. Indicatie: Acute<br />

respiratoire infecties in combinatie met geschikte antibiotica.<br />

Diarree in combinatie met orale rehydratie therapie. Aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

therapie bij acute mastitis, in combinatie met e<strong>en</strong> antibioticum<br />

therapie. Doeldier: Rundvee <strong>en</strong> vark<strong>en</strong>s. Voornaamste bijwerking(<strong>en</strong>):<br />

E<strong>en</strong> geringe kortdur<strong>en</strong><strong>de</strong> zwelling op <strong>de</strong> plaats <strong>van</strong><br />

injectie na subcutane toedi<strong>en</strong>ing wordt in min<strong>de</strong>r dan 10% <strong>van</strong><br />

het rundvee, behan<strong>de</strong>ld in het klinisch on<strong>de</strong>rzoek, gezi<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong><br />

u an<strong>de</strong>re bijwerking<strong>en</strong> vaststelt, gelieve uw dier<strong>en</strong>arts hier<strong>van</strong> in<br />

k<strong>en</strong>nis te stell<strong>en</strong>. Contra-indicatie(s): Niet gebruik<strong>en</strong> bij dier<strong>en</strong><br />

die lijd<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> vermin<strong>de</strong>r<strong>de</strong> lever-, hart- of nierfunctie <strong>en</strong><br />

hemorragische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, of als er aanwijzing<strong>en</strong> zijn voor<br />

ulcerog<strong>en</strong>e gastro-intestinale lesies of individuele overgevoeligheid<br />

voor het product. Bij rundvee niet gebruik<strong>en</strong> bij dier<strong>en</strong> jonger dan<br />

één week. Dosering: Rundvee: E<strong>en</strong> éénmalige subcutane injectie<br />

<strong>van</strong> 0,5 mg meloxicam/kg lichaamsgewicht (dat wil zegg<strong>en</strong><br />

2,5 ml/100 kg lichaamsgewicht), in combinatie met e<strong>en</strong> geschikte<br />

antibioticum therapie of orale rehydratie therapie,<br />

indi<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>d. Wachttijd: Rundvee Vlees: 15dg.<br />

Melk 5 dg.<br />

Boehringer Ingelheim bv<br />

Telefoon: +31 (0)72 5662411<br />

E-mail:info@alk.boehringer-ingelheim.com<br />

Ver<strong>de</strong>re informatie is op aanvraag<br />

beschikbaar.


Hoofdstuk I: Veterinaire Volksgezondheid/<br />

Veterinair Staatstoezicht op <strong>de</strong> Volksgezondheid.<br />

A. GESCHIEDENIS<br />

Inleiding.<br />

In <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> twee eeuw<strong>en</strong> heeft zich<br />

rond voeding e<strong>en</strong> grote veran<strong>de</strong>ring voorgedaan.<br />

Kort sam<strong>en</strong>gevat komt het erop<br />

neer dat <strong>de</strong> zorg om voedselzekerheid<br />

plaats heeft gemaakt voor <strong>de</strong> zorg om voedselveiligheid.<br />

De vraag, of we wel g<strong>en</strong>oeg<br />

te et<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, is ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door <strong>de</strong> vraag<br />

of we wel gezond et<strong>en</strong>. Maakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> burger<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> overheid zich tot aan <strong>de</strong> welvaartsgroei<br />

in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> 1960 zorg<strong>en</strong> om voedselzekerheid<br />

– het gehele jaar <strong>de</strong> beschikking<br />

hebb<strong>en</strong> over voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> voedsel voor e<strong>en</strong><br />

gezond <strong>en</strong> productief lev<strong>en</strong> – thans zijn<br />

overgewicht, hygiëne <strong>en</strong> veiligheid maatschappelijke<br />

vraagstukk<strong>en</strong> geword<strong>en</strong>. De<br />

<strong>veterinaire</strong> aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

– thans naar Amerikaans voorbeeld<br />

‘<strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>’ 1 g<strong>en</strong>oemd –<br />

word<strong>en</strong> regelmatig betrokk<strong>en</strong> bij <strong>de</strong>ze<br />

vraagstukk<strong>en</strong>, vooral wanneer het zoönos<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> kwaliteitsbewaking <strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke oorsprong betreft. De<br />

zorg voor on<strong>de</strong>rwijs, huisvesting <strong>en</strong> veilige<br />

voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> behoort teg<strong>en</strong>woordig<br />

tezam<strong>en</strong> met collectieve sanitaire voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

zoals on<strong>de</strong>r meer drinkwaterleiding,<br />

reinigingsdi<strong>en</strong>st <strong>en</strong> riolering tot <strong>de</strong> tak<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid. Dat is bepaald niet altijd<br />

<strong>van</strong>zelfsprek<strong>en</strong>d geweest. Eerst in <strong>de</strong> loop<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw kwam er meer aandacht<br />

voor <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociale<br />

infrastructuur, die k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d zijn voor <strong>de</strong><br />

mo<strong>de</strong>rne verzorgingsstaat die in <strong>de</strong> twee<strong>de</strong><br />

helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> 20 e eeuw tot stand kwam.<br />

Hieron<strong>de</strong>r wordt kort beschrev<strong>en</strong> hoe <strong>de</strong> rol<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid bij <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>,<br />

in het bijzon<strong>de</strong>r bij <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>tie<br />

<strong>en</strong> bestrijding <strong>van</strong> zoönos<strong>en</strong> <strong>en</strong> voedselinfecties<br />

<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> a<strong>de</strong>quate kwaliteitscontrole<br />

<strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke<br />

oorsprong, in <strong>de</strong> laatste 200 jaar steeds<br />

meer werd uitgebreid.<br />

Veterinaire <strong>volksgezondheid</strong> als<br />

overheidstaak.<br />

On<strong>de</strong>r invloed <strong>van</strong> <strong>de</strong> Verlichting ontstond<strong>en</strong><br />

er in <strong>de</strong> 18 e eeuw nieuwe i<strong>de</strong>eën over <strong>de</strong> rol<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale overheid in het bevor<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> volkswelvaart. Gelei<strong>de</strong>lijk aan werd<br />

<strong>de</strong> gezondheidszorg als e<strong>en</strong> overheidstaak<br />

beschouwd. In 1798 werd <strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> voor het eerst in <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse grondwet g<strong>en</strong>oemd. Hiertoe<br />

behoor<strong>de</strong> ook het toezicht op zoönos<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

kwaliteitscontrole <strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Er<br />

kwam<strong>en</strong> Plaatselijke Commissies <strong>van</strong><br />

G<strong>en</strong>eeskundig Toevoorzigt die <strong>de</strong>ze tak<strong>en</strong><br />

zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>. Tot e<strong>en</strong> actief<br />

beleid op dit gebied kwam het echter niet. Na<br />

<strong>de</strong> 19 e eeuw nam <strong>de</strong> belangstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

c<strong>en</strong>trale overheid voor vraagstukk<strong>en</strong> op het<br />

gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare hygiëne af. De keuring<br />

<strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> werd aan het initiatief<br />

<strong>van</strong> lokale bestur<strong>en</strong> <strong>en</strong> het particulier<br />

initiatief overgelat<strong>en</strong>. De liberaal J.R.<br />

Thorbecke trachtte door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Geme<strong>en</strong>tewet <strong>van</strong> 1851 <strong>de</strong> lokale autoriteit<strong>en</strong><br />

tot meer actie aan te spor<strong>en</strong>. De meeste<br />

geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> blev<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> het toezicht<br />

op <strong>de</strong> gezondheidszorg ev<strong>en</strong>wel passief.<br />

Wel kwam<strong>en</strong> in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> rond 1850 in verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

grote sted<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland<br />

gezondheidscommissies tot stand. Hierbij<br />

speeld<strong>en</strong> <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> ‘hygiënist<strong>en</strong>’, e<strong>en</strong><br />

groep liberale medici, jurist<strong>en</strong>, chemici,<br />

ing<strong>en</strong>ieurs <strong>en</strong> veterinair<strong>en</strong> die medische <strong>en</strong><br />

sociale hervorming<strong>en</strong> nastreefd<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

rol. Op basis <strong>van</strong> epi<strong>de</strong>miologisch<br />

on<strong>de</strong>rzoek toond<strong>en</strong> zij het verband aan tuss<strong>en</strong><br />

het heers<strong>en</strong> <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong> ziekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />

verschil in sanitaire condities <strong>van</strong> <strong>de</strong> diverse<br />

sociale klass<strong>en</strong>. Door het publicer<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun<br />

on<strong>de</strong>rzoeksresultat<strong>en</strong> steld<strong>en</strong> zij misstand<strong>en</strong><br />

in <strong>de</strong> gezondheidszorg aan <strong>de</strong> kaak. De resultat<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s gebruikt om concrete<br />

adviez<strong>en</strong> ter verbetering <strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare<br />

hygiëne <strong>en</strong> <strong>de</strong> volksvoeding te formuler<strong>en</strong>.<br />

1 De term ‘Veterinary Public Health’ kwam in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> 1970 in zwang. Veterinaire <strong>volksgezondheid</strong> kan word<strong>en</strong> ge<strong>de</strong>finieerd<br />

als ‘Alle interacties tuss<strong>en</strong> het dier <strong>en</strong> zijn product<strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds <strong>en</strong> <strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s an<strong>de</strong>rzijds’.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 7


In hun programma om het sociale vraagstuk<br />

op te loss<strong>en</strong>, steld<strong>en</strong> zij het verbeter<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> c<strong>en</strong>traal. Vanuit <strong>de</strong> gezondheidscommissies<br />

adviseerd<strong>en</strong> veearts<strong>en</strong> over<br />

allerlei kwesties met betrekking tot <strong>veterinaire</strong><br />

aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>. Zij richtt<strong>en</strong><br />

zich op <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> e<strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappelijk<br />

<strong>en</strong> wettelijk gebaseer<strong>de</strong> vleeskeuring,<br />

het on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> etiologie <strong>van</strong><br />

voedselvergiftiging<strong>en</strong> met vlees, het wer<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> zoönos<strong>en</strong>, het verbeter<strong>en</strong> <strong>van</strong> het welzijn<br />

<strong>van</strong> slachtdier<strong>en</strong> <strong>en</strong> op e<strong>en</strong> wettelijke regeling<br />

voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>structie <strong>van</strong> kadavers <strong>en</strong><br />

slachtafvall<strong>en</strong>.<br />

Na <strong>de</strong> invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wet, regel<strong>en</strong><strong>de</strong> het<br />

G<strong>en</strong>eeskundig Staatstoezicht, <strong>van</strong> 1865,<br />

hoopt<strong>en</strong> <strong>de</strong> hygiënist<strong>en</strong> hun hervormingsprogramma<br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

sneller te kunn<strong>en</strong> doorvoer<strong>en</strong>. Als<br />

on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg werd ook<br />

het toezicht op voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> opgedrag<strong>en</strong><br />

aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong>. Er kwam nu<br />

wel staatstoezicht met inspecteurs, maar<br />

ev<strong>en</strong>als in 1851 bleef <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke autonomie<br />

c<strong>en</strong>traal staan. Thorbecke wil<strong>de</strong> het<br />

staatstoezicht ge<strong>en</strong> dwing<strong>en</strong><strong>de</strong> uitvoer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

macht t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.<br />

De inspecteurs moest<strong>en</strong> met <strong>de</strong> ‘macht <strong>de</strong>r<br />

overtuiging’ <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong> tot actie<br />

overhal<strong>en</strong>. Het gevolg was dat, ook in <strong>de</strong><br />

twee<strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw, <strong>de</strong> gezondheidscommissies<br />

vaak machteloos stond<strong>en</strong><br />

teg<strong>en</strong>over <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong> die <strong>de</strong> neiging<br />

hadd<strong>en</strong> zich op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />

autonomie te onttrekk<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> zorg<br />

voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>.<br />

Teg<strong>en</strong> het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw drong ook<br />

bij <strong>de</strong> overheid het besef door dat <strong>de</strong> wet <strong>van</strong><br />

1865 aan herzi<strong>en</strong>ing toe was. Door mid<strong>de</strong>l<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Gezondheidswet <strong>van</strong> 1901 kon <strong>de</strong><br />

regering <strong>de</strong> gezondheidszorg meer op c<strong>en</strong>traal<br />

niveau gaan aanstur<strong>en</strong> t<strong>en</strong>ein<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tot meer actie te beweg<strong>en</strong>. De<br />

geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> raakt<strong>en</strong> hun autonomie op dit terrein<br />

kwijt <strong>en</strong> het ‘G<strong>en</strong>eeskundig Staatstoezicht’<br />

werd ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door het ‘Staatstoezicht op<br />

<strong>de</strong> Volksgezondheid’. Hierin kwam tot uitdrukking<br />

dat <strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

niet louter e<strong>en</strong> medisch vraagstuk was.<br />

Het toezicht werd opgedrag<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />

C<strong>en</strong>trale Gezondheidsraad, hoofdinspecteurs<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 8<br />

<strong>en</strong> inspecteurs <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

plaatselijke gezondheidscommissies die door<br />

mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong> Gezondheidswet instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale overheid werd<strong>en</strong>. Zij werd<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> effectieve schakel tuss<strong>en</strong> het staatstoezicht<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke overheid. Allerlei<br />

hygiënisch-technische maatregel<strong>en</strong> als<br />

waterleiding, vuilafvoer, riolering, bouwverord<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />

hin<strong>de</strong>rwetvergunning<strong>en</strong>, keuring<br />

<strong>van</strong> voedsel <strong>en</strong> het c<strong>en</strong>traliser<strong>en</strong> <strong>van</strong> slacht<strong>en</strong><br />

in op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r veterinair<br />

toezicht, werd<strong>en</strong> als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

gezondheidsbeleid t<strong>en</strong> uitvoer gebracht.<br />

De Gezondheidswet werd diverse ker<strong>en</strong> herzi<strong>en</strong>.<br />

In 1919 werd <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale Gezondheidsraad<br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> leidinggev<strong>en</strong>d in e<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong>d<br />

orgaan omgedoopt, namelijk <strong>de</strong><br />

‘Gezondheidsraad’. Daardoor viel<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

hoofdinspecteurs direct on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> minister <strong>en</strong><br />

hadd<strong>en</strong> zij het hele rijk als ambtsgebied, terwijl<br />

<strong>de</strong> inspecteurs voor e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong><br />

het staatstoezicht verantwoor<strong>de</strong>lijk war<strong>en</strong>,<br />

ofwel op lan<strong>de</strong>lijk of regionaal niveau. De<br />

Vleeskeuringswet (Stb. 524) kwam in hetzelf<strong>de</strong><br />

jaar tot stand. Het toezicht op <strong>de</strong> naleving<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze wet werd in augustus 1920<br />

opgedrag<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> Veterinaire Inspectie<br />

(VI) met e<strong>en</strong> hoofdinspecteur <strong>en</strong> inspecteurs.<br />

Het Veterinair Staatstoezicht op <strong>de</strong><br />

Volksgezondheid was daarmee e<strong>en</strong> feit<br />

geword<strong>en</strong>.<br />

Op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> Gezondheidswet werd in<br />

1910 in Utrecht het C<strong>en</strong>traal Laboratorium<br />

voor <strong>de</strong> Volksgezondheid opgericht. Het<br />

laboratorium was direct aan <strong>de</strong> minister<br />

on<strong>de</strong>rgeschikt. Het stond buit<strong>en</strong> het staatstoezicht<br />

maar <strong>de</strong> inspecteurs <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

inspecties kond<strong>en</strong> er on<strong>de</strong>rzoek lat<strong>en</strong><br />

verricht<strong>en</strong>. In 1934 werd <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> het<br />

laboratorium veran<strong>de</strong>rd in Rijksinstituut<br />

voor <strong>de</strong> Volksgezondheid. T<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong><br />

het staatstoezicht werd hier allerlei on<strong>de</strong>rzoek<br />

uitgevoerd. Dit gold ook voor on<strong>de</strong>rzoek<br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>,<br />

waartoe vooral na <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong><br />

Wereldoorlog diverse laboratoria <strong>en</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

in het instituut werd<strong>en</strong> opgezet. Het huidige<br />

RIVM vervult <strong>de</strong>ze tak<strong>en</strong> anno 2004 nog<br />

steeds.


Veterinaire wet- <strong>en</strong> regelgeving .<br />

De Vleeskeuringswet <strong>van</strong> 1919 was niet <strong>de</strong><br />

eerste wetgeving op veterinair gebied. De<br />

wettelijke basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

werd gelegd op het terrein <strong>van</strong> <strong>de</strong> bestrijding<br />

<strong>van</strong> besmettelijke dierziekt<strong>en</strong>. De eerste<br />

nationale wet op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

in ons land dateert <strong>van</strong> 1799. In<br />

dat jaar werd <strong>de</strong> Wet ter voorkoming <strong>en</strong><br />

afw<strong>en</strong>ding <strong>van</strong> <strong>de</strong> run<strong>de</strong>rpest aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Vanwege <strong>de</strong>ze wet werd het Veefonds (later<br />

Fonds voor <strong>de</strong> Landbouw) ingesteld, waaruit<br />

veehou<strong>de</strong>rs, <strong>van</strong> wie run<strong>de</strong>r<strong>en</strong> war<strong>en</strong> afgemaakt,<br />

om ver<strong>de</strong>re uitbreiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> epizoötie<br />

teg<strong>en</strong> te gaan, scha<strong>de</strong>loos werd<strong>en</strong><br />

gesteld. Door het opnieuw uitbrek<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

run<strong>de</strong>rpest in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1865-1867, leed <strong>de</strong><br />

veehou<strong>de</strong>rijsector e<strong>en</strong> dramatisch verlies.<br />

Het feit dat ook <strong>de</strong> gunstige exportpositie<br />

werd bedreigd, noopte <strong>de</strong> overheid tot het<br />

nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> wettelijke maatregel<strong>en</strong> om <strong>de</strong><br />

besmettelijke veeziekt<strong>en</strong> effectiever te kunn<strong>en</strong><br />

bestrijd<strong>en</strong>. In 1870 kwam <strong>de</strong> Wet tot<br />

regeling <strong>van</strong> het Veearts<strong>en</strong>ijkundig Staatstoezicht<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> Veearts<strong>en</strong>ijkundige Politie tot<br />

stand, waardoor e<strong>en</strong> snellere signalering <strong>en</strong><br />

bestrijding <strong>van</strong> besmettelijke ziekt<strong>en</strong> mogelijk<br />

werd. De ziekt<strong>en</strong>, waar <strong>de</strong>ze wet op <strong>van</strong><br />

toepassing was, werd<strong>en</strong> vastgelegd in e<strong>en</strong><br />

Koninklijk Besluit. Het Staatstoezicht zou<br />

word<strong>en</strong> bemand door gediplomeer<strong>de</strong> veearts<strong>en</strong>;<br />

dit betek<strong>en</strong><strong>de</strong> e<strong>en</strong> erk<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> <strong>de</strong> rol<br />

<strong>van</strong> veearts<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> veestapel.<br />

De inspanning<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> veearts<strong>en</strong> bij <strong>de</strong><br />

bestrijding <strong>van</strong> <strong>de</strong> veepest werd<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r<br />

erk<strong>en</strong>d door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wet tot regeling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Uitoef<strong>en</strong>ing <strong>de</strong>r Veearts<strong>en</strong>ijkunst <strong>van</strong><br />

1874. Hierdoor werd het beroep wettelijk beschermd.<br />

Tezam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> wet <strong>van</strong> 1870 <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Wet tot regeling <strong>van</strong> het on<strong>de</strong>rwijs in <strong>de</strong><br />

Veearts<strong>en</strong>ijkun<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> ter<br />

verkrijging <strong>van</strong> het diploma <strong>van</strong> veearts <strong>van</strong><br />

1874 werd hiermee <strong>de</strong> wettelijke basis <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> gelegd.<br />

In <strong>de</strong> wetgeving op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierziekt<strong>en</strong>bestrijding<br />

war<strong>en</strong> ook bepaal<strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong>saspect<strong>en</strong> geregeld. Volg<strong>en</strong>s<br />

<strong>de</strong> wet <strong>van</strong> 1870 moest<strong>en</strong> <strong>de</strong> veearts<strong>en</strong>, die<br />

het staatstoezicht uitvoerd<strong>en</strong>, <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eeskundig<br />

inspecteur inlicht<strong>en</strong> wanneer zij in hun<br />

district op voor <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s besmettelijke veeziekt<strong>en</strong><br />

stuitt<strong>en</strong>. Vanaf 1875 moest<strong>en</strong> <strong>de</strong> dis-<br />

trictsveearts<strong>en</strong>, conform <strong>de</strong> Wet tot vaststelling<br />

<strong>van</strong> bepaling<strong>en</strong> bij het voorkom<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

hondsdolheid, <strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze ziekte verdachte<br />

dier<strong>en</strong> of hun overblijfsel<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek<strong>en</strong>.<br />

T<strong>en</strong>ein<strong>de</strong> <strong>de</strong> exportbelang<strong>en</strong> veilig te stell<strong>en</strong><br />

kwam <strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> uitvoerkeuring <strong>van</strong> Vlees<br />

<strong>van</strong> 1907 tot stand. Hierin werd <strong>de</strong> kwaliteitscontrole<br />

opgedrag<strong>en</strong> aan veterinair<strong>en</strong>.<br />

Naar aanleiding <strong>van</strong> het hardnekkig voorkom<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> mond- <strong>en</strong> klauwzeer in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong><br />

1910-1920 werd het wettelijk ka<strong>de</strong>r voor <strong>de</strong><br />

georganiseer<strong>de</strong> dierziektebestrijding in 1920<br />

uitgebreid door het aannem<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Veewet.<br />

Dit betrof e<strong>en</strong> herzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wet op het<br />

Veearts<strong>en</strong>ijkundig Staatstoezicht uit 1870,<br />

terwijl tev<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> uitvoerkeuring<br />

<strong>van</strong> 1907 hierin werd opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Na <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

situatie met betrekking tot besmettelijke<br />

dierziekt<strong>en</strong> ingrijp<strong>en</strong>d, on<strong>de</strong>r meer door <strong>de</strong><br />

ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sieve veehou<strong>de</strong>rij<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>, waarbij op grote<br />

schaal vaccins, antibiotica <strong>en</strong> chemotherapeutica<br />

werd<strong>en</strong> toegepast. De aandacht ging<br />

steeds meer uit naar wering <strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tie <strong>van</strong><br />

ziekt<strong>en</strong>. Na 1945 werd het wettelijk ka<strong>de</strong>r<br />

sterk uitgebreid met o.a. <strong>de</strong> Vogelziekt<strong>en</strong>wet<br />

(1949), <strong>de</strong> Run<strong>de</strong>rhorzelwet (1953) <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Antibioticawet (1964). In EEG-verband<br />

streef<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse regering naar harmonisatie<br />

<strong>van</strong> <strong>veterinaire</strong> maatregel<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />

behoeve <strong>van</strong> e<strong>en</strong> veilige im- <strong>en</strong> export <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

concurr<strong>en</strong>tiepositie <strong>van</strong> ons land.<br />

Ontwikkeling <strong>van</strong> het overheidstoezicht<br />

op <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong>.<br />

De ste<strong>de</strong>lijke vleesvoorzi<strong>en</strong>ing speel<strong>de</strong> in <strong>de</strong><br />

ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tiële rol. T<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> vleeshygiëne trad <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse overheid<br />

in <strong>de</strong> 19 e eeuw, <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> liberale i<strong>de</strong>ologie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> nachtwakersstaat, terughoud<strong>en</strong>d<br />

<strong>en</strong> voorwaard<strong>en</strong>schepp<strong>en</strong>d op. Vanaf omstreeks<br />

1900 werd het overheidsingrijp<strong>en</strong><br />

steeds om<strong>van</strong>grijker <strong>en</strong> in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

sociale infrastructuur, die t<strong>en</strong> grondslag ligt<br />

aan <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne gec<strong>en</strong>traliseer<strong>de</strong> verzorgingsstaat,<br />

nam <strong>de</strong> rijksoverheid dui<strong>de</strong>lijk <strong>de</strong><br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid op zich om <strong>de</strong> ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke <strong>en</strong> veilige voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

te voorzi<strong>en</strong>. Vleeshygiëne <strong>en</strong><br />

slachthuiz<strong>en</strong> vormd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijk on<strong>de</strong>r-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 9


<strong>de</strong>el <strong>van</strong> het algeme<strong>en</strong> beschavingsoff<strong>en</strong>sief,<br />

dat erop gericht was <strong>de</strong> leefomstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> lagere bevolkingsgroep<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>.<br />

Door <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> slachthuiz<strong>en</strong> met<br />

verplichte keuring, nam <strong>de</strong> kwaliteit <strong>van</strong><br />

vlees als volksvoedsel aanmerkelijk toe. Het<br />

ste<strong>de</strong>lijk leefmilieu <strong>en</strong> <strong>de</strong> ze<strong>de</strong>lijkheid (het<br />

verdwijn<strong>en</strong> <strong>van</strong> ruwe slachttaferel<strong>en</strong> uit het<br />

dagelijks beeld) werd<strong>en</strong> verbeterd <strong>en</strong> mishan<strong>de</strong>ling<br />

<strong>van</strong> slachtdier<strong>en</strong> werd teruggedrong<strong>en</strong>.<br />

Veel grotere geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wachtt<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> lan<strong>de</strong>lijke regeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> voedselkeuring<br />

niet af. In 1922, het jaar waarin <strong>de</strong><br />

Vleeskeuringswet in werking trad, war<strong>en</strong> er<br />

in Ne<strong>de</strong>rland dan ook al 21 geme<strong>en</strong>telijke<br />

slachthuiz<strong>en</strong>. Bij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke Keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong> trad e<strong>en</strong> parallelle ontwikkeling<br />

op. Ook hier wachtt<strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

niet op <strong>de</strong> War<strong>en</strong>wet die al <strong>van</strong>af 1900 op<br />

stapel stond, maar pas in 1921 <strong>van</strong> kracht<br />

werd. Op dat mom<strong>en</strong>t war<strong>en</strong> er al 21<br />

Keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>van</strong> War<strong>en</strong> actief in heel<br />

Ne<strong>de</strong>rland.<br />

De vleeskeuring t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong> export<br />

werd uitgevoerd door rijksambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> Veearts<strong>en</strong>ijkundige Di<strong>en</strong>st (VD) conform<br />

<strong>de</strong> Veewet on<strong>de</strong>r verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>van</strong><br />

het ministerie <strong>van</strong> Binn<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

Landbouw. De binn<strong>en</strong>landse keuring werd<br />

uitgevoerd door geme<strong>en</strong>teambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s<br />

<strong>de</strong> voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet,<br />

on<strong>de</strong>r het toezicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> Veterinaire<br />

Inspectie (VI) on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

<strong>van</strong> het ministerie <strong>van</strong> Arbeid, Han<strong>de</strong>l<br />

<strong>en</strong> Nijverheid. Dit was organisatorisch e<strong>en</strong><br />

merkwaardige constructie aangezi<strong>en</strong> in één<br />

slachthuis veearts<strong>en</strong> actief kond<strong>en</strong> zijn die<br />

viel<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r twee keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>gevolge<br />

<strong>van</strong> bezuinigingsmaatregel<strong>en</strong> kwam<br />

in 1925 e<strong>en</strong> nauwere sam<strong>en</strong>werking tot stand<br />

tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> VD <strong>en</strong> <strong>de</strong> VI. Bei<strong>de</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong><br />

on<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> éénhoofdige leiding terwijl<br />

<strong>de</strong> overige inspecteurs e<strong>en</strong> dubbele aanstelling<br />

kreg<strong>en</strong>. Deze "personele unie’’ bleef tot<br />

1984 bestaan.<br />

Na <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog werd het tak<strong>en</strong>pakket<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VI <strong>en</strong> <strong>de</strong> Veearts<strong>en</strong>ijkundige<br />

(<strong>van</strong>af 1978 Veterinaire) Di<strong>en</strong>st aanzi<strong>en</strong>lijk<br />

verbreed door uitbreiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> wet- <strong>en</strong><br />

regelgeving. In dit verband kunn<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd<br />

word<strong>en</strong> <strong>de</strong> Tuberculinewet (1951), het vijfja-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 10<br />

r<strong>en</strong>plan ter bestrijding <strong>van</strong> <strong>de</strong> run<strong>de</strong>rtuberculose<br />

(1951-1956), <strong>de</strong> bestrijding <strong>van</strong> tularemie<br />

bij knaagdier<strong>en</strong> (1953), <strong>de</strong> Destructiewet<br />

(1957), <strong>de</strong> Antibioticawet (1964) <strong>en</strong> <strong>de</strong> Wet<br />

op <strong>de</strong> dierproev<strong>en</strong> (1977). Run<strong>de</strong>rtuberculose<br />

<strong>en</strong> brucellose werd<strong>en</strong> succesvol bestred<strong>en</strong>,<br />

maar <strong>van</strong>af <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> 1960 <strong>de</strong>d<strong>en</strong> zich nieuwe<br />

problem<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> voor die <strong>de</strong> aandacht vroeg<strong>en</strong>.<br />

Dit betrof voornamelijk het gebruik <strong>van</strong><br />

antibiotica <strong>en</strong> hormon<strong>en</strong> in <strong>de</strong> int<strong>en</strong>sieve<br />

veehou<strong>de</strong>rij, hetge<strong>en</strong> leid<strong>de</strong> tot verontreiniging<br />

<strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> met biologische<br />

contaminant<strong>en</strong>. Vanaf <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> 1970 werd het<br />

terrein <strong>van</strong> activiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> VI verbreed<br />

met milieuaspect<strong>en</strong> in relatie tot <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>,<br />

zoals bijvoorbeeld chemische<br />

contaminant<strong>en</strong> die <strong>van</strong>uit het milieu voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> verontreinig<strong>en</strong>. In<br />

1988 werd<strong>en</strong> <strong>de</strong> tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> VI opnieuw<br />

vastgesteld. Het werkterrein werd uitgestrekt<br />

tot <strong>de</strong> hele productieket<strong>en</strong> <strong>van</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke oorsprong, voor zover het<br />

<strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>saspect<strong>en</strong> betreft<br />

(milieu-voe<strong>de</strong>r-dier-voedingsmid<strong>de</strong>l). To<strong>en</strong><br />

werd reeds on<strong>de</strong>rk<strong>en</strong>d dat procescontrole in<br />

<strong>de</strong> ket<strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s ev<strong>en</strong> belangrijk was als<br />

eindproductcontrole. Hierbij krijg<strong>en</strong> vooral<br />

<strong>de</strong> prev<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> biologische <strong>en</strong> chemische<br />

contaminant<strong>en</strong> veel aandacht. Het werkterrein<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VI omvat ver<strong>de</strong>r het lev<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<br />

<strong>en</strong> zijn milieu, zoönos<strong>en</strong> in relatie tot landbouwhuisdier<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> gezelschapsdier<strong>en</strong>,<br />

wet<strong>en</strong>schappelijke instelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> laboratoria<br />

met betrekking tot proefdierkun<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

uitvoering <strong>van</strong> Good Laboratory Practice.<br />

In 1984 vond e<strong>en</strong> aantal ingrijp<strong>en</strong><strong>de</strong> reorganisaties<br />

plaats die het begin <strong>van</strong> het ein<strong>de</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VD inluidd<strong>en</strong>. De geme<strong>en</strong>telijke<br />

vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> opgehev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong><br />

Keuring <strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees (RVV) die op 1<br />

januari 1985 operationeel werd. Ook <strong>de</strong><br />

geme<strong>en</strong>telijke <strong>en</strong> provinciale Keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> op in één rijksdi<strong>en</strong>st,<br />

<strong>de</strong> per 1 januari 1986 ingestel<strong>de</strong> Rijkskeuringsdi<strong>en</strong>st<br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong>. De districtsinspecties<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VD werd<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gevoegd met <strong>de</strong><br />

nieuwe RVV kring<strong>en</strong>. De c<strong>en</strong>trale di<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> VD ging naar het Directoraat-G<strong>en</strong>eraal<br />

Landbouw. In 1987 verhuis<strong>de</strong> <strong>de</strong> VD naar<br />

het Directoraat-G<strong>en</strong>eraal Lan<strong>de</strong>lijke


Gebied<strong>en</strong> <strong>en</strong> Kwaliteitszorg waartoe ook <strong>de</strong><br />

RVV behoor<strong>de</strong>. De VD werd in 1995 als<br />

zodanig opgehev<strong>en</strong>; <strong>de</strong> meeste tak<strong>en</strong> werd<strong>en</strong><br />

overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Directie Milieu,<br />

Kwaliteit <strong>en</strong> Gezondheid. De naam <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

Directie veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> in Veterinaire, Voedings<strong>en</strong><br />

Milieuaangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong> in 1998 <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s<br />

in Directie Voedings- <strong>en</strong> Veterinaire<br />

Aangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong>. De functie <strong>van</strong> Chief<br />

Veterinary Officer Animal Health (CVO-<br />

AH) – het belangrijkste aanspreekpunt voor<br />

diergezondheidsaangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong>uit <strong>de</strong><br />

EU in Brussel – bleef bestaan. Ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />

bleef bestaan <strong>de</strong> Chief Veterinary Officer<br />

Public Health (CVO-PH) het belangrijkste<br />

aanspreekpunt voor <strong>volksgezondheid</strong>saangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong>.<br />

Voor 1998 was <strong>de</strong>ze taak/functie<br />

neergelegd bij <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige Veterinaire<br />

hoofdinspecteur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid <strong>en</strong><br />

na <strong>de</strong> fusie/ reorganisatie met <strong>de</strong><br />

Rijkskeuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> verhuis<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>ze taak <strong>en</strong> functie mee naar <strong>de</strong> Inspectie<br />

Gezondheidsbescherming,War<strong>en</strong> <strong>en</strong> Veterinaire<br />

zak<strong>en</strong> (IWV) die later weer Keuringsdi<strong>en</strong>st<br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong> ging het<strong>en</strong>. Bij <strong>de</strong> vorming <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> VWA verhuis<strong>de</strong> <strong>de</strong>ze functie/taak, ev<strong>en</strong>als<br />

alle an<strong>de</strong>re tak<strong>en</strong>, mee naar <strong>de</strong> nieuwe di<strong>en</strong>st.<br />

De reorganisaties <strong>van</strong> <strong>de</strong> VD <strong>en</strong> later ook <strong>de</strong><br />

VI moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geplaatst teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> achtergrond<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> discussies over het mogelijke<br />

sam<strong>en</strong>gaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>van</strong> War<strong>en</strong>. Op ambtelijk<br />

niveau bestond lange tijd wrijving tuss<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> ministeries <strong>van</strong> Landbouw <strong>en</strong> Volksgezondheid<br />

over <strong>de</strong> taakver<strong>de</strong>ling met<br />

betrekking tot <strong>de</strong> voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wetgeving<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> controle daarop. Deze problematiek<br />

kwam dui<strong>de</strong>lijk tot uitdrukking in het<br />

bek<strong>en</strong><strong>de</strong> rapport H<strong>en</strong>driks/<strong>de</strong> Zeeuw <strong>van</strong><br />

1992. Ev<strong>en</strong>als bij ‘Landbouw’ vond<strong>en</strong> ook<br />

bij het ministerie <strong>van</strong> Welzijn, Volksgezondheid<br />

<strong>en</strong> Cultuur diverse reorganisaties plaats<br />

waardoor <strong>de</strong> om<strong>van</strong>g <strong>en</strong> <strong>de</strong> positie <strong>van</strong> <strong>de</strong> VI<br />

veran<strong>de</strong>rd<strong>en</strong>. In 1989 werd <strong>de</strong> VI gereorganiseerd<br />

<strong>en</strong> ingekromp<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> hoofdinspectie<br />

met vier veterinair-technische secties <strong>en</strong> vier<br />

kleine regionale inspecties. Per 1 september<br />

1998 ging <strong>de</strong> VI op in <strong>de</strong> Inspectie Gezondheidsbescherming.<br />

Na <strong>de</strong>ze fusie heette <strong>de</strong>ze<br />

di<strong>en</strong>st ‘Inspectie Gezondheidsbescherming,<br />

War<strong>en</strong> <strong>en</strong> Veterinaire Zak<strong>en</strong>’. In 2001 was<br />

het <strong>de</strong> Secretaris-g<strong>en</strong>eraal, <strong>de</strong> heer Bekker,<br />

die <strong>de</strong> naam Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong>, waar<br />

vel<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> die Inspectie zeer aan<br />

war<strong>en</strong> gehecht <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> hoge naamsbek<strong>en</strong>dheid<br />

<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> imago, weer invoer<strong>de</strong>.<br />

Daarmee verdwe<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> stuk herk<strong>en</strong>baarheid<br />

uit <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> het terrein <strong>veterinaire</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong>, waar <strong>de</strong> KvW zich ook<br />

mee bezig houdt.<br />

B. HET HEDEN<br />

Het ontstaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Voedsel- <strong>en</strong><br />

War<strong>en</strong>autoriteit (VWA).<br />

Al diverse jar<strong>en</strong> bleek <strong>de</strong> noodzaak tot e<strong>en</strong><br />

versterking <strong>van</strong> het toezicht op <strong>de</strong> veiligheid<br />

<strong>van</strong> voedsel <strong>en</strong> war<strong>en</strong>. Maatschappelijke <strong>en</strong><br />

politieke <strong>de</strong>batt<strong>en</strong> leidd<strong>en</strong> tot <strong>de</strong> nota "Veilig<br />

voedsel in e<strong>en</strong> veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> omgeving". De<br />

ministers <strong>van</strong> LNV <strong>en</strong> VWS gav<strong>en</strong> aan dat zij<br />

<strong>de</strong> noodzaak <strong>van</strong> e<strong>en</strong> organisatie als <strong>de</strong> VWA<br />

(to<strong>en</strong> nog Ne<strong>de</strong>rlandse Voedselautoriteit<br />

(NVa) g<strong>en</strong>oemd) inzag<strong>en</strong>. De autoriteit<br />

moest e<strong>en</strong> organisatie word<strong>en</strong> die <strong>de</strong> regie<br />

voert over publieke tak<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

on<strong>de</strong>rzoek, toezicht <strong>en</strong> <strong>de</strong> communicatie<br />

rondom voedselveiligheid. De maatschappelijke<br />

organisaties pleitt<strong>en</strong> ook voor <strong>de</strong> instelling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA.<br />

Consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> will<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> waar ze aan toe<br />

zijn. Juist in e<strong>en</strong> tijd dat <strong>de</strong> herkomst <strong>van</strong><br />

product<strong>en</strong> steeds ondui<strong>de</strong>lijker is <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

ket<strong>en</strong>s langer zijn. Voedsel- <strong>en</strong> dierziekt<strong>en</strong>crises<br />

kreg<strong>en</strong> <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> vaak politieke<br />

lading. En zeker in <strong>de</strong>rgelijke tijd<strong>en</strong> is er<br />

behoefte aan e<strong>en</strong> <strong>de</strong>skundige, betrouwbare<br />

<strong>en</strong> professionele organisatie die alert <strong>en</strong> slagvaardig<br />

optreedt. E<strong>en</strong> organisatie die zowel<br />

<strong>de</strong> politiek, het maatschappelijk veld, als <strong>de</strong><br />

consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> a<strong>de</strong>quaat informeert én adviseert<br />

over <strong>de</strong> aanpak <strong>van</strong> het probleem, zodat<br />

voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk is waar <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

ligg<strong>en</strong>.<br />

Internationale ontwikkeling<strong>en</strong>.<br />

Ook internationaal krijgt voedselveiligheid<br />

steeds meer aandacht. De Europese<br />

Commissie stel<strong>de</strong> in 1999 het 'Witboek<br />

voedselveiligheid' op. Daarin werd<strong>en</strong> vergaan<strong>de</strong><br />

stapp<strong>en</strong> aangekondigd. Ver<strong>de</strong>r is <strong>de</strong><br />

Europese Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit<br />

(EFSA) ingesteld. Deze heeft op het gebied<br />

<strong>van</strong> risicobeoor<strong>de</strong>ling, wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong> risicocommunicatie<br />

e<strong>en</strong> coördiner<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> gezag-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 11


hebb<strong>en</strong><strong>de</strong> functie. Zo komt er e<strong>en</strong>heid in <strong>de</strong><br />

interpretaties <strong>en</strong> aanpak <strong>van</strong> risico's door <strong>de</strong><br />

verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> lidstat<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> Europese<br />

Commissie is in 2000 ook e<strong>en</strong> speciaal<br />

Directoraat-g<strong>en</strong>eraal Volksgezondheid <strong>en</strong><br />

Consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>bescherming (DG SANCO, het<br />

Direction-général Santé et Protection <strong>de</strong>s<br />

Consomateurs binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Europese Unie) ingesteld. Dit DG is verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />

voor <strong>de</strong> voedsel- <strong>en</strong> productveiligheid<br />

<strong>en</strong> diergezondheid.<br />

Discussie.<br />

Bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> ontwikkeling<strong>en</strong> bied<strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>oeg aanleiding voor <strong>de</strong> start <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit. Al<br />

in 2001 werd door <strong>de</strong> regering beslot<strong>en</strong> dat er<br />

e<strong>en</strong> organisatie voor risico-on<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> -<br />

beoor<strong>de</strong>ling moest kom<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> ongeveer<br />

één jaar dur<strong>en</strong><strong>de</strong> discussie <strong>de</strong>batteerd<strong>en</strong> het<br />

parlem<strong>en</strong>t, maatschappelijke organisaties <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> over <strong>de</strong> mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong><br />

e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke autoriteit. De Twee<strong>de</strong> Kamer<br />

kwam tot <strong>de</strong> conclusie dat er e<strong>en</strong> krachtige<br />

organisatie moest kom<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> di<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

diverse maatschappelijke organisaties<br />

e<strong>en</strong> manifest in. Zij drong<strong>en</strong> aan op e<strong>en</strong> organisatie<br />

met meer dan e<strong>en</strong> coördiner<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

functie. De organisatie moest verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

drag<strong>en</strong> voor zowel het ket<strong>en</strong><strong>de</strong>kk<strong>en</strong>d<br />

toezicht als voor risicobeoor<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> risicocommunicatie.<br />

Volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer<br />

moest <strong>de</strong> beheersmatige verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

voor <strong>de</strong>ze organisatie bij één minister<br />

kom<strong>en</strong> te ligg<strong>en</strong>, namelijk die <strong>van</strong> VWS.<br />

Officieel besluit.<br />

De diverse <strong>en</strong>thousiaste instek<strong>en</strong> zorgd<strong>en</strong><br />

voor e<strong>en</strong> kabinetsbrief <strong>van</strong> 22 januari 2002.<br />

Hierin werd <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA aangekondigd.<br />

Daarbij is mete<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk<br />

gemaakt dat zowel VWA/KvW als<br />

VWA/RVV in hun geheel opgaan in <strong>de</strong>ze<br />

organisatie.<br />

Op 10 juli 2002 volg<strong>de</strong> <strong>de</strong> officiële instelling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA. En in september was <strong>de</strong> strategische<br />

on<strong>de</strong>rnemingsvisie (SOV) gereed. In<br />

dit docum<strong>en</strong>t beschrijft <strong>de</strong> VWA haar strategisch<br />

perspectief <strong>en</strong> missie, positie <strong>en</strong> kerntak<strong>en</strong>.<br />

Daarbij kom<strong>en</strong> zowel korte, mid<strong>de</strong>llange<br />

als lange termijn aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 12<br />

Dui<strong>de</strong>lijkheid.<br />

In 2002 kwam er dui<strong>de</strong>lijkheid over <strong>de</strong> tak<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> directies <strong>van</strong> <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale E<strong>en</strong>heid (<strong>de</strong><br />

stafaf<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong> Directeur-g<strong>en</strong>eraal <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> VWA) <strong>en</strong> over <strong>de</strong> manier waarop <strong>de</strong>ze<br />

zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgevoerd. De on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong><br />

zijn bepaald, <strong>de</strong> b<strong>en</strong>odig<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

budgett<strong>en</strong> vastgesteld. Het jaar 2003 werd<br />

e<strong>en</strong> perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> productie opstart<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

proefdraai<strong>en</strong>. In 2004 draait <strong>de</strong> VWA productie.<br />

En in 2005 zull<strong>en</strong> <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale<br />

E<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> <strong>de</strong> twee werkmaatschappij<strong>en</strong><br />

officieel opgaan in één ag<strong>en</strong>tschap.<br />

Ook <strong>de</strong> plek <strong>van</strong> waaruit <strong>de</strong> VWA haar werk<br />

zal do<strong>en</strong> werd in 2002 bepaald. In 2002 vond<br />

<strong>de</strong> VWA tij<strong>de</strong>lijke huisvesting in D<strong>en</strong> Haag<br />

aan <strong>de</strong> Laan <strong>van</strong> Nieuw Oost-Indië. Al in<br />

april koos <strong>de</strong> organisatie echter voor verhuizing<br />

in D<strong>en</strong> Haag. In het C<strong>en</strong>tre Court (zie<br />

afbeelding 1) aan <strong>de</strong> Prinses Beatrixlaan<br />

vindt <strong>van</strong>af september 2003 <strong>de</strong> hele c<strong>en</strong>trale<br />

organisatie, bestaan<strong>de</strong> uit die <strong>van</strong> KvW ,<br />

RVV <strong>en</strong> <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale e<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA,<br />

on<strong>de</strong>rdak.<br />

Afbeelding 1: VWA-gebouw in D<strong>en</strong> Haag<br />

Foto VWA.


Het beeld.<br />

Voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> partij<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> war<strong>en</strong> overtuigd<br />

<strong>van</strong> het belang <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA <strong>en</strong> <strong>de</strong> pot<strong>en</strong>tie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> person<strong>en</strong>. Toch was het<br />

zaak het beeld naar buit<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk neer te<br />

zett<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijke corporate communicatie<br />

zorg<strong>de</strong> hiervoor. Met één naam, één logo<br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidig verhaal (zie afbeelding 2).<br />

Afbeelding 2: Logo VWA<br />

Foto VWA.<br />

Risicocommunicatie.<br />

De risicocommunicatie werd gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> 2002<br />

ver<strong>de</strong>r ontwikkeld. De risico's in onze maatschappij<br />

moet<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

om tot e<strong>en</strong> niveau <strong>van</strong> risicobeheersing te<br />

kom<strong>en</strong> dat acceptabel is voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong>.<br />

Daarbij gaat het uitein<strong>de</strong>lijk om <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t.<br />

Deze moet aanvaard<strong>en</strong> dat zak<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

risico bevatt<strong>en</strong>. Risicocommunicatie is niet:<br />

vertell<strong>en</strong> dat er niets aan <strong>de</strong> hand is. De VWA<br />

legt <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse burgers juist dui<strong>de</strong>lijk uit<br />

wat <strong>de</strong> risico's <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong> product<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong><br />

geeft daarbij aan hoe zij die aan wil pakk<strong>en</strong>.<br />

Daarbij gaat het ook om <strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong> die <strong>de</strong><br />

consum<strong>en</strong>t vervolg<strong>en</strong>s zelf neemt bij <strong>de</strong> consumptie<br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaald product. De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

ligt niet alle<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> overheid.<br />

Risicocommunicatie is communicer<strong>en</strong> over<br />

risico's <strong>en</strong> <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />

Zelfcontrole.<br />

Doelstelling naar <strong>de</strong> <strong>toekomst</strong> is dat het<br />

bedrijfslev<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> meer zichzelf gaat<br />

controler<strong>en</strong>. Daardoor komt <strong>de</strong> VWA meer<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> grond als toezichthou<strong>de</strong>r op <strong>de</strong> toezichtsystem<strong>en</strong>.<br />

Daarbij moet<strong>en</strong> produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

zelf e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid gaan<br />

nem<strong>en</strong>. Bedrijv<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> <strong>de</strong> wet k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

beheersystem<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong> waarmee ze aan<br />

die wet kunn<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>. Ze moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

op zichzelf kunn<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>.<br />

De tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA.<br />

De VWA vervult alle tak<strong>en</strong> die <strong>de</strong> VWA/KvW<br />

<strong>en</strong> VWA/RVV in het <strong>verled<strong>en</strong></strong> zelfstandig voor<br />

hun rek<strong>en</strong>ing nam<strong>en</strong>. Ze ziet toe op e<strong>en</strong> professionele<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong>skundige uitoef<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

tak<strong>en</strong>. Door e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong><strong>de</strong> aanpak realiseert<br />

ze verbetering<strong>en</strong> in het dagelijks functioner<strong>en</strong>.<br />

Bij <strong>de</strong> risicobeoor<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> -communicatie<br />

werkt <strong>de</strong> VWA sterker aan e<strong>en</strong><br />

proactieve werkwijze <strong>en</strong> het terugdring<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

veiligheidsrisico's. Daarbij zijn <strong>de</strong> drie<br />

belangrijkste tak<strong>en</strong>: toezicht, risicobeoor<strong>de</strong>ling<br />

<strong>en</strong> risicocommunicatie. Ook ziet <strong>de</strong> VWA<br />

incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong>- <strong>en</strong> calamiteit<strong>en</strong>managem<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />

advisering <strong>van</strong> <strong>de</strong> minister over het beleid als<br />

belangrijke bezig<strong>hed<strong>en</strong></strong>. Het on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>partem<strong>en</strong>tale contact<strong>en</strong> maakt daarbij e<strong>en</strong><br />

wez<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong>.<br />

Toezicht.<br />

Door het uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> toezicht op <strong>de</strong> naleving<br />

<strong>van</strong> wet- <strong>en</strong> regelgeving bewaakt <strong>de</strong><br />

VWA <strong>de</strong> veiligheid <strong>van</strong> voedsel <strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> gezondheid <strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> dier<strong>en</strong>. Zo<br />

zorgt ze voor e<strong>en</strong> ket<strong>en</strong>breed <strong>en</strong> ket<strong>en</strong><strong>de</strong>kk<strong>en</strong>d<br />

toezicht dat professioneel, efficiënt <strong>en</strong><br />

effectief wordt uitgeoef<strong>en</strong>d. De VWA streeft<br />

naar e<strong>en</strong> hel<strong>de</strong>re uitstraling. Het is <strong>de</strong> bedoeling<br />

consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong>uit één<br />

herk<strong>en</strong>baar loket te b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. De VWA<br />

houdt ook toezicht op <strong>de</strong> tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

VWA/KvW <strong>en</strong> VWA/RVV. Dit wordt ingevuld<br />

met <strong>de</strong> audit-functie binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale<br />

E<strong>en</strong>heid. De audit-functie zal onafhankelijk<br />

<strong>van</strong> an<strong>de</strong>re functies uitgeoef<strong>en</strong>d word<strong>en</strong>.<br />

Risicobeoor<strong>de</strong>ling.<br />

Onafhankelijk <strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidig, zo zit <strong>de</strong> risicobeoor<strong>de</strong>ling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA in elkaar. Deze is<br />

dan ook gebaseerd op wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong>. Daarnaast spel<strong>en</strong> signal<strong>en</strong><br />

uit het veld <strong>en</strong> uit Europa <strong>en</strong> praktijkervaring<br />

e<strong>en</strong> rol bij <strong>de</strong> inschatting <strong>van</strong> risico's.<br />

Het is het strev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> zo vroeg mogelijk<br />

stadium nieuwe risico's te <strong>de</strong>tecter<strong>en</strong>. Nieuwe<br />

risico's die zich kunn<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong> door bijvoorbeeld<br />

biologische veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

ziekteverwekk<strong>en</strong><strong>de</strong> organism<strong>en</strong>, of door<br />

nieuwe chemische <strong>en</strong>/of technologische<br />

techniek<strong>en</strong> <strong>en</strong> product<strong>en</strong>. Zowel reactief als<br />

proactief zet <strong>de</strong> VWA risicobeoor<strong>de</strong>ling in.<br />

Ev<strong>en</strong>als <strong>de</strong> VWA/KvW <strong>en</strong> <strong>de</strong> VWA/RVV dit<br />

binn<strong>en</strong> hun werkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong> al <strong>de</strong>d<strong>en</strong>.<br />

Risicocommunicatie.<br />

Risicocommunicatie is in feite <strong>de</strong> uitwisse-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 13


ling <strong>van</strong> informatie over risico's tuss<strong>en</strong> all<strong>en</strong><br />

die daarbij betrokk<strong>en</strong> zijn. Het doel is om tot<br />

e<strong>en</strong> geaccepteerd niveau <strong>van</strong> risicobeheersing<br />

<strong>en</strong> risicoreductie te kom<strong>en</strong>. Dit vraagt<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA betrouwbare informatie die<br />

wet<strong>en</strong>schappelijk gefun<strong>de</strong>erd, e<strong>en</strong>duidig <strong>en</strong><br />

toegankelijk is; niet alle<strong>en</strong> voor <strong>de</strong>skundig<strong>en</strong>,<br />

maar ook voor geïnteresseer<strong>de</strong> lek<strong>en</strong>. Tot die<br />

laatste groep behoort het mer<strong>en</strong><strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

burgers/consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet te verget<strong>en</strong>, <strong>de</strong><br />

media. Het aanlever<strong>en</strong> <strong>van</strong> betrouwbare<br />

informatie <strong>en</strong> het toegankelijk mak<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>ze informatie is e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke taak <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> VWA/RVV, VWA/KvW <strong>en</strong> <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale<br />

E<strong>en</strong>heid. Afgelop<strong>en</strong> jaar is al e<strong>en</strong> begin<br />

gemaakt met consultatiegesprekk<strong>en</strong> met <strong>de</strong><br />

belang<strong>en</strong>organisaties, <strong>de</strong> ‘stakehol<strong>de</strong>rs’. Uit<br />

<strong>de</strong> evaluatie zal blijk<strong>en</strong> op welke wijze dit<br />

nog kan word<strong>en</strong> verbeterd.<br />

Incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong>- <strong>en</strong> calamiteit<strong>en</strong>managem<strong>en</strong>t.<br />

Zichtbare risicoreductie is <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

VWA. Dit wordt bereikt door professioneel<br />

toezicht op <strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> wet- <strong>en</strong> regelgeving<br />

over <strong>de</strong> volle breedte <strong>van</strong> het werkterrein.<br />

Als er iets misgaat, treedt <strong>de</strong> VWA slagvaardig<br />

op; op alerte wijze, door e<strong>en</strong> goed<br />

systeem <strong>van</strong> melding<strong>en</strong>. Er komt één c<strong>en</strong>traal<br />

meldpunt voor consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, bedrijv<strong>en</strong>,<br />

laboratoria, <strong>de</strong> Europese Commissie <strong>en</strong><br />

an<strong>de</strong>re land<strong>en</strong>. De VWA beoor<strong>de</strong>elt melding<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> breed ka<strong>de</strong>r, waarbij bijvoorbeeld<br />

technische elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, maar ook <strong>de</strong><br />

maatschappelijke context meeweg<strong>en</strong>.<br />

Slagvaardig is <strong>de</strong> VWA door het nem<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

a<strong>de</strong>quate maatregel<strong>en</strong> op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste<br />

beoor<strong>de</strong>ling. Of, wanneer dat nodig is, door<br />

maatregel<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> minister voor te stell<strong>en</strong>.<br />

Draaiboek<strong>en</strong> zijn of word<strong>en</strong> opgesteld zodat<br />

snel <strong>de</strong> noodzakelijke maatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> getroff<strong>en</strong>.<br />

Adviez<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> minister.<br />

Gevraagd <strong>en</strong> ongevraagd adviseert <strong>de</strong> VWA<br />

<strong>de</strong> ministers <strong>van</strong> VWS <strong>en</strong> LNV. De adviez<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> betrekking op <strong>de</strong> effect<strong>en</strong>, kwaliteit,<br />

uitvoerbaarheid <strong>en</strong> handhaafbaarheid <strong>van</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 14<br />

wet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>en</strong> <strong>de</strong> normstelling<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> veiligheid <strong>van</strong> voedsel, war<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

dierziektes. Ook beleidsmatige aspect<strong>en</strong>, het<br />

beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> signal<strong>en</strong> <strong>en</strong> incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, evaluatie,<br />

on<strong>de</strong>rzoeksprogrammering <strong>en</strong><br />

publieksvoorlichting hor<strong>en</strong> hierbij.<br />

Internationale contact<strong>en</strong>.<br />

Internationale contact<strong>en</strong> die voorhe<strong>en</strong> door<br />

VWA/KvW <strong>en</strong> VWA/RVV afzon<strong>de</strong>rlijk werd<strong>en</strong><br />

on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> nu gecoördineerd<br />

in <strong>de</strong> C<strong>en</strong>trale E<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA. Daarbij<br />

is goe<strong>de</strong> afstemming, zowel intern als met<br />

betrokk<strong>en</strong> ministeries, e<strong>en</strong> kernwoord. Zeker<br />

als het gaat om <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse inbr<strong>en</strong>g op<br />

wet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>en</strong> normstelling op het<br />

werkgebeid <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA. De VWA is ook het<br />

contact voor <strong>de</strong> EFSA (European Food<br />

Safety Authority). De directie On<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong><br />

Risicobeoor<strong>de</strong>ling (O&R) maakt on<strong>de</strong>rmeer<br />

<strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>de</strong> Advisory Board <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

EFSA.<br />

De organisatorische opbouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA,<br />

C<strong>en</strong>trale E<strong>en</strong>heid.<br />

Toezicht, risicobeoor<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> risicocommunicatie<br />

zijn <strong>de</strong> drie instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> strategische<br />

driehoek <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA. Gezam<strong>en</strong>lijk<br />

stell<strong>en</strong> zij zich tot doel <strong>de</strong> veiligheidsrisico’s<br />

te reducer<strong>en</strong>. Door toezicht zorgt <strong>de</strong> VWA<br />

voor het nalev<strong>en</strong> <strong>van</strong> wet- <strong>en</strong> regelgeving.<br />

Met risicobeoor<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> -on<strong>de</strong>rzoek signaleert<br />

zij mogelijke bedreiging<strong>en</strong> <strong>en</strong> voert zij<br />

e<strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke risicobeoor<strong>de</strong>ling uit.<br />

Met risicocommunicatie informeert <strong>de</strong> VWA<br />

<strong>de</strong> buit<strong>en</strong>wereld vervolg<strong>en</strong>s actief over risico’s<br />

<strong>en</strong> risicoreductie.<br />

Hiertoe heeft <strong>de</strong> VWA drie directies<br />

(afbeelding 3) :<br />

Afbeelding 3: Organogram VWA c<strong>en</strong>trale e<strong>en</strong>heid.


Overzicht me<strong>de</strong>werkers <strong>en</strong> taakver<strong>de</strong>ling bij <strong>de</strong> Hoofdinspectie Veterinaire <strong>volksgezondheid</strong>,<br />

diergezondheid/welzijn <strong>en</strong> diervoe<strong>de</strong>rs.<br />

Drs. P. (Peter) <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Wal Veterinair Hoofdinspecteur<br />

Mr. drs. R.G. (Rik) Herbes plv. hoofdinspecteur Diervoe<strong>de</strong>r, <strong>de</strong>structie,<br />

biotechnologie, milieucontaminant<strong>en</strong>, pesticid<strong>en</strong><br />

H. (Hans) Dann<strong>en</strong>berg Wild, pluimveevlees<br />

dr. D.G. (Dik) Groothuis Vleesproduct<strong>en</strong>, eiproduct<strong>en</strong>,<br />

vis(-product<strong>en</strong>), biotoxin<strong>en</strong><br />

drs. A. (Ate) Jelsma Pluimveevlees, roodvlees, vrijwaring<br />

drs. G.A. (Albert) Lam Diervoe<strong>de</strong>r, dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, residu<strong>en</strong><br />

wet op <strong>de</strong> uitoef<strong>en</strong>ing dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

drs. H.A. (Herman) <strong>van</strong> Lang<strong>en</strong> Diergezondheid, contra-bioterrorisme<br />

drs. W.A. (Wim) <strong>de</strong> Leeuw Dier<strong>en</strong>welzijn, dierproev<strong>en</strong><br />

G.W. (Wim) Mariman Import <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong><br />

ir. S. (Sanna) Mesman Lev<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<strong>en</strong>, lev<strong>en</strong><strong>de</strong> product<strong>en</strong><br />

drs. R.A.A. (Rob) <strong>van</strong> Oosterom Antibiotica-resist<strong>en</strong>tie, zoönos<strong>en</strong><br />

drs. A.P. (Aad) <strong>van</strong> Sprang Import 3e land<strong>en</strong>, roodvlees<br />

dr. F. (Frits) <strong>van</strong> Vugt Coördinator pre-accessieland<strong>en</strong><br />

drs. K. (Kar<strong>en</strong>) Zwaagstra Zuivel(-product<strong>en</strong>), dierlijke bijproduct<strong>en</strong>,<br />

bezemrichtlijn, doorstraling voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

J.P.J.A. (Jean-Paul) d'Hont, W. (Wico) Eghuiz<strong>en</strong>: Rapid Alerts <strong>en</strong> algem<strong>en</strong>e on<strong>de</strong>rsteuning<br />

Via het secretariaat kunt u met <strong>de</strong>ze me<strong>de</strong>werkers contact opnem<strong>en</strong>.<br />

Telefoon (070) 448 49 05. Fax (070) 448 40 61<br />

Overzicht <strong>van</strong> het managem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkmaatschappij<strong>en</strong>.<br />

1. Overzicht <strong>van</strong> het Managem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA/RVV<br />

drs. A.M.W. Kleinmeulman, Directeur VWA/Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring<br />

<strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees<br />

dr. Lic. M.J.A. Hellings, Plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d directeur<br />

ir. J.J.M. Tetteroo, Adjunct directeur<br />

mr. H.H.G. Kocks, Kringdirecteur Noord (Groning<strong>en</strong>, Friesland,<br />

Dr<strong>en</strong>the <strong>en</strong> Overijssel)<br />

drs. C.A.H. <strong>de</strong> Waal, Kringdirecteur<br />

Oost (Gel<strong>de</strong>rland <strong>en</strong> Flevoland)<br />

dr. ir. L.P. <strong>van</strong> Duijn, Kringdirecteur West (Zuid-Holland,<br />

Noord-Holland, Utrecht <strong>en</strong> Zeeland)<br />

drs. J. <strong>van</strong> d<strong>en</strong> Berg, Waarnem<strong>en</strong>d Kringdirecteur<br />

Zuid (Noord-Brabant <strong>en</strong> Limburg)<br />

2. Overzicht <strong>van</strong> het Managem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA/KvW<br />

ir. P.A. <strong>de</strong> Lez<strong>en</strong>ne Coulan<strong>de</strong>r, Waarnem<strong>en</strong>d Algeme<strong>en</strong> Directeur<br />

drs. D.H. Meijer, plv. Algeme<strong>en</strong> Directeur<br />

drs. E. Smit, Directeur Stafdi<strong>en</strong>st Bedrijfsvoering,<br />

On<strong>de</strong>rsteuning <strong>en</strong> Beheer<br />

drs. A.C.H. Kuntze, Projectdirecteur Drank- <strong>en</strong> Horecawet<br />

<strong>en</strong> Tabakswet<br />

dr. G.B. Sieswerda, Directeur regio Noordwest<br />

mw. ir. M.A.G. Kuipers, Directeur regio Oost<br />

ir. N.B.M. Olie, Directeur regio Zuidwest<br />

drs. Th.L. Appelhof Directeur regio Zuid<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 15


ABCD<br />

Met<br />

Metacam<br />

wint<br />

ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong><br />

Hét NSAID voor <strong>de</strong><br />

behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> chronische<br />

gewrichtsaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>:<br />

•<br />

COX-1 spar<strong>en</strong>d<br />

24 uur effectief<br />

Smakelijke, orale susp<strong>en</strong>sie<br />

Nauwkeurig te doser<strong>en</strong><br />

Onbeperkte behan<strong>de</strong>lingsduur<br />

Orale susp<strong>en</strong>sie<br />

Bewegingsvrijheid in druppelvorm.<br />

Product: Metacam, susp<strong>en</strong>sie voor orale toedi<strong>en</strong>ing. Werkzame bestand<strong>de</strong>l<strong>en</strong>: per ml 1,5 mg meloxicam in zoete, waterige susp<strong>en</strong>sie. Indicatie: Verlichting<br />

<strong>van</strong> ontsteking <strong>en</strong> pijn in zowel acute als chronische aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>van</strong> het bewegingsapparaat. Contra-indicaties: Niet gebruik<strong>en</strong> bij drachtige of melkgev<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

dier<strong>en</strong>. Niet voor gebruik bij dier<strong>en</strong> die lijd<strong>en</strong> aan gastro-intestinale afwijking<strong>en</strong> of bij dier<strong>en</strong> waarbij e<strong>en</strong> individuele overgevoeligheid voor het product is<br />

geblek<strong>en</strong>. Niet gebruik<strong>en</strong> bij hond<strong>en</strong> jonger dan 6 wek<strong>en</strong>. Reg NL 9797. Kanalisatiestatus: UDA. Ver<strong>de</strong>re informatie is op aanvraag beschikbaar. Boehringer<br />

Ingelheim bv, divisie Vetmedica, Postbus 8037, 1802 KA, Alkmaar. Telefoon: +31 (0)72 5662411.


De organisatorische opbouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA,<br />

werkmaatschappij<strong>en</strong>.<br />

Voorlopig volgt <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA<br />

nog <strong>de</strong> lijn <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkmaatschappij<strong>en</strong><br />

Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> (VWA/KvW) <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> Vee <strong>en</strong><br />

Vlees (VWA/RVV).<br />

• VWA/KvW: De VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> geeft binn<strong>en</strong> het Staatstoezicht op<br />

<strong>de</strong> Volksgezondheid onafhankelijk invulling<br />

aan <strong>de</strong> gezondheids- <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>bescherming<br />

in <strong>de</strong> gehele productieket<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> non-foods door het<br />

uitvoer<strong>en</strong>, toets<strong>en</strong> <strong>en</strong> initiër<strong>en</strong> <strong>van</strong> beleid<br />

<strong>en</strong> het signaler<strong>en</strong> <strong>van</strong> bedreiging<strong>en</strong>. De<br />

belangrijkste taak ligt in het bescherm<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>, zoals vastgelegd<br />

in <strong>de</strong> Gezondheidswet. Hierin zijn <strong>de</strong> twee<br />

belangrijkste tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Keuringsdi<strong>en</strong>st<br />

<strong>van</strong> War<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>:<br />

• Uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> toezicht op <strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> wettelijke<br />

regels voor product<strong>en</strong> <strong>en</strong> opspor<strong>en</strong> <strong>van</strong> overtreding<strong>en</strong>.<br />

• Mogelijke gezondheidsbedreig<strong>en</strong><strong>de</strong> situaties in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> hierover adviser<strong>en</strong>. De signaleringstaak krijgt vorm<br />

op projectbasis. Signal<strong>en</strong> uit binn<strong>en</strong>- of buit<strong>en</strong>land kunn<strong>en</strong><br />

aanleiding gev<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> project.<br />

Naast het handhav<strong>en</strong> <strong>van</strong> wettelijke voorschrift<strong>en</strong><br />

houdt <strong>de</strong> Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> zich bezig met het actief signaler<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> gezondheidsbedreig<strong>en</strong><strong>de</strong> situaties <strong>en</strong><br />

product<strong>en</strong>. Dit gebeurt o.a. door on<strong>de</strong>rzoek<br />

bij <strong>de</strong> signaleringsaf<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

regionale di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>.<br />

• VWA/RVV: De VWA/RVV ziet erop toe<br />

dat binn<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rland, bij <strong>de</strong> productie <strong>van</strong><br />

dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong,<br />

wordt voldaan aan <strong>de</strong> eis<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />

aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>volksgezondheid</strong>, diergezondheid<br />

<strong>en</strong> het welzijn <strong>van</strong> dier<strong>en</strong>. De<br />

VWA/RVV draagt me<strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong><br />

bestrijding <strong>van</strong> dierziekt<strong>en</strong>. Dit alles op<br />

basis <strong>van</strong> vastgesteld beleid, vertaald in<br />

regelgeving.<br />

De opdrachtgev<strong>en</strong><strong>de</strong> Ministeries.<br />

De aansturing <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA vindt plaats door<br />

het Ministerie <strong>van</strong> Volksgezondheid, Welzijn<br />

<strong>en</strong> Sport (VWS) <strong>en</strong> het Ministerie <strong>van</strong><br />

Landbouw, Natuur <strong>en</strong> Voedselkwaliteit<br />

(LNV). Het Ministerie <strong>van</strong> LNV is sinds <strong>de</strong><br />

kabinetsformatie <strong>van</strong> het twee<strong>de</strong> kabinet<br />

Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> direct verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong><br />

VWA geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft daarmee ook haar<br />

naam gewijzigd <strong>van</strong> <strong>de</strong> V <strong>van</strong> visserij naar <strong>de</strong><br />

V <strong>van</strong> voedselkwaliteit.<br />

In het <strong>de</strong>bat over <strong>de</strong> landbouwbegroting, in<br />

november 2003, heeft <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer<br />

waarborg<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> over <strong>de</strong> onafhankelijkheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> het <strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t<br />

<strong>van</strong> LNV.<br />

De Twee<strong>de</strong> Kamer hechtte hier zeer aan gelet<br />

op het uitgangspunt, dat <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer<br />

bij <strong>de</strong> start <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA had ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

On<strong>de</strong>r verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>van</strong> VWS leek<br />

dat meer <strong>van</strong>zelfsprek<strong>en</strong>d.<br />

Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> bei<strong>de</strong> opdrachtgev<strong>en</strong><strong>de</strong> ministeries<br />

staan twee beleidsdirecties direct in contact<br />

met <strong>de</strong> VWA:<br />

• Min.VWS (afbeelding 4): Directie Voeding<br />

<strong>en</strong> Gezondheidsbescherming (VGB):<br />

Afbeelding 4: Logo Ministerie VWS<br />

De directie VGB staat voor veilige <strong>en</strong> goe<strong>de</strong><br />

voeding, veilige consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>product<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

letselprev<strong>en</strong>tie. VGB heeft <strong>de</strong> taak om, t<strong>en</strong><br />

behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t, produc<strong>en</strong>t,<br />

industrie, belang<strong>en</strong>organisaties <strong>en</strong> politiek,<br />

<strong>de</strong> randvoorwaard<strong>en</strong> te formuler<strong>en</strong> waaraan<br />

voedsel <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>product<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> te<br />

voldo<strong>en</strong>. Bij het uitvoer<strong>en</strong> <strong>van</strong> die taak<br />

behartigt VGB, on<strong>de</strong>r verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> DGV, <strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Minister<br />

<strong>van</strong> VWS. Het beleid <strong>van</strong> <strong>de</strong> directie is in<br />

hoofdzaak gebaseerd op <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> wet- <strong>en</strong><br />

regelgeving, voorlichting <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rzoek. De<br />

War<strong>en</strong>wet is daarbij <strong>de</strong> belangrijkste wet.<br />

An<strong>de</strong>re rele<strong>van</strong>te wett<strong>en</strong> zijn <strong>de</strong> Vleeskeuringswet,<br />

<strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> Dierproev<strong>en</strong>, <strong>de</strong> Wet milieugevaarlijke<br />

stoff<strong>en</strong>, <strong>de</strong> Bestrijdingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> Wet gevaarlijke werktuig<strong>en</strong>. Het<br />

beleidsterrein <strong>van</strong> <strong>de</strong> directie VGB heeft<br />

raakvlakk<strong>en</strong> met het internationaal beleid<br />

<strong>van</strong> on<strong>de</strong>r meer <strong>de</strong> Europese Unie <strong>en</strong><br />

WHO/FAO.<br />

Min. LNV (afbeelding 5) : Directie Voedings<strong>en</strong><br />

Veterinaire Aangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong> (VVA):<br />

De directie Voedings- <strong>en</strong> Veterinaire<br />

Aangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong> zet zich in voor <strong>de</strong> gezond-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 17


heid <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s, plant <strong>en</strong> dier, voor het ontwikkel<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> ethisch beleidska<strong>de</strong>r t<strong>en</strong><br />

aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> productiewijze <strong>en</strong> aan <strong>de</strong> agrarische<br />

productie gerelateer<strong>de</strong> kwaliteits- <strong>en</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong>saspect<strong>en</strong>. VVA zorgt<br />

ervoor, dat daarbij ontwikkeling<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />

sam<strong>en</strong>leving word<strong>en</strong> geïntegreerd in sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

sectoroverstijg<strong>en</strong><strong>de</strong> beleidska<strong>de</strong>rs<br />

<strong>en</strong> kwaliteitsborgingsystem<strong>en</strong>, die het zorgvuldig<br />

omgaan met <strong>de</strong> risico's voor m<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />

dier garan<strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />

Afbeelding 5: Logo Ministerie LNV<br />

C. Toekomst <strong>en</strong> plaats <strong>van</strong> <strong>veterinaire</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> in het huidige tijdsbeeld.<br />

a. Veran<strong>de</strong>ringsrichting.<br />

Het feit dat m<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t met <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> VWA politiek tot <strong>de</strong> slotsom is gekom<strong>en</strong><br />

dat diergezondheid, dierwelzijn <strong>en</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

aspect<strong>en</strong> zijn, die je niet los <strong>van</strong><br />

elkaar kunt zi<strong>en</strong>, is winst. Dat tak<strong>en</strong>, anno<br />

2003, <strong>van</strong> <strong>de</strong> Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> Keuring<br />

<strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees op <strong>de</strong>ze terrein<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

sam<strong>en</strong>gebracht in één VWA-organisatie is<br />

e<strong>en</strong> prima ontwikkeling. De drie g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong><br />

aspect<strong>en</strong> zijn namelijk sterk met elkaar verwev<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> moeilijk los <strong>van</strong> elkaar te bezi<strong>en</strong>.<br />

De geschied<strong>en</strong>is heeft dat meer dan e<strong>en</strong>s aangetoond.<br />

Dat m<strong>en</strong> in <strong>de</strong> VWA nu uitvoer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

tak<strong>en</strong> als keuring met toezicht <strong>en</strong> advies<br />

ver<strong>en</strong>igt, maakt <strong>de</strong> VWA wel kwetsbaar inzake<br />

<strong>de</strong> onafhankelijke opstelling die <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

toezichthou<strong>de</strong>r/adviseur wordt verwacht.<br />

Keuring <strong>van</strong> slachtdier<strong>en</strong> zou e<strong>en</strong> taak <strong>van</strong><br />

het bedrijfslev<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zijn, waarop <strong>de</strong><br />

overheid toeziet. In feite ev<strong>en</strong>als bij <strong>de</strong> productie<br />

<strong>van</strong> pindakaas. De verwachting is dat<br />

privatisering <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuringstaak als geheel<br />

op dit mom<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> stap te ver is. In eerste<br />

instantie zull<strong>en</strong> <strong>de</strong> keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

uitgeplaatst <strong>en</strong> wellicht later zal e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el<br />

<strong>van</strong> dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>. Gelet op <strong>de</strong> uitbreiding<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> EU met <strong>de</strong> nieuwe lidstat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

hun vrij conservatieve b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>ring op dit<br />

punt, zal het nog <strong>de</strong> nodige jar<strong>en</strong> dur<strong>en</strong> voordat<br />

het i<strong>de</strong>aal is bereikt.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 18<br />

In <strong>de</strong> tuss<strong>en</strong>tijd zal functiescheiding binn<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> VWA e<strong>en</strong> mogelijke oplossing zijn, om<br />

<strong>de</strong> kwetsbaarheid zoveel mogelijk te beperk<strong>en</strong>.<br />

b. Scheiding tuss<strong>en</strong> beleid <strong>en</strong> uitvoering.<br />

Algeme<strong>en</strong> wordt on<strong>de</strong>rschrev<strong>en</strong> dat zo’n<br />

scheiding e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> zaak is. Dat houdt <strong>de</strong><br />

verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> hel<strong>de</strong>r <strong>en</strong> dat is <strong>van</strong><br />

belang.<br />

Toch zit er e<strong>en</strong> spanningsveld tuss<strong>en</strong> beleid<br />

<strong>en</strong> uitvoering. Het beleid heeft <strong>de</strong> neiging<br />

zich veel met <strong>de</strong> uitvoering te bemoei<strong>en</strong><br />

omdat er beleidsmatig maar e<strong>en</strong> beperkt<br />

speelveld is. Het beleid wordt immers in<br />

Brussel gemaakt, waar Ne<strong>de</strong>rland natuurlijk<br />

maar e<strong>en</strong> beperkte invloed heeft, zeker als<br />

netto exporteur. De klant is koning zal vaak<br />

het motto zijn. De discussie in Ne<strong>de</strong>rland<br />

gaat dan over wie verantwoor<strong>de</strong>lijk is voor<br />

het risicomanagem<strong>en</strong>t.<br />

Bestaan<strong>de</strong> wetgeving is niets an<strong>de</strong>rs dan <strong>de</strong><br />

weerslag <strong>van</strong> <strong>de</strong> status quo <strong>van</strong> het risicomanagem<strong>en</strong>t<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid. Bij bestaan<strong>de</strong><br />

normering zal <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> het risicomanagem<strong>en</strong>t<br />

dan ook uitein<strong>de</strong>lijk bij <strong>de</strong><br />

VWA terecht kom<strong>en</strong>.<br />

Zelfs bij op<strong>en</strong> norm<strong>en</strong>, zoals vastgelegd in <strong>de</strong><br />

War<strong>en</strong>wet, zal <strong>de</strong> VWA kunn<strong>en</strong> optred<strong>en</strong><br />

indi<strong>en</strong> op basis <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rzoek is vastgesteld<br />

dat e<strong>en</strong> reële kans op blootstelling aan e<strong>en</strong><br />

gevaar voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong> aanwezig is.<br />

Alle<strong>en</strong> in die gevall<strong>en</strong> waar (nog) ge<strong>en</strong> norm<br />

is gesteld <strong>en</strong> toch e<strong>en</strong> probleem opduikt, is<br />

nieuw risicomanagem<strong>en</strong>t nodig. In zo’n<br />

geval di<strong>en</strong>t uitaard het beleid het voortouw te<br />

nem<strong>en</strong> omdat het <strong>de</strong> toezichthou<strong>de</strong>r aan instrum<strong>en</strong>tarium<br />

ontbreekt om a<strong>de</strong>quaat te kunn<strong>en</strong><br />

optred<strong>en</strong>.<br />

Het sam<strong>en</strong>spel tuss<strong>en</strong> beleid <strong>en</strong> toezicht zal<br />

in <strong>de</strong> praktijk moet<strong>en</strong> groei<strong>en</strong> door elkaar<br />

over <strong>en</strong> weer <strong>de</strong> ruimte te gev<strong>en</strong> die bij e<strong>en</strong><br />

volwass<strong>en</strong> taakuitvoering hoort.<br />

c. Ministeriële verantwoor<strong>de</strong>lijkheid.<br />

Zolang <strong>de</strong> VWA e<strong>en</strong> ambtelijke di<strong>en</strong>st is (bijvoorbeeld<br />

ag<strong>en</strong>tschap) blijft <strong>de</strong> minister verantwoor<strong>de</strong>lijk.<br />

Het is wellicht e<strong>en</strong> misvatting<br />

dat indi<strong>en</strong> sprake is <strong>van</strong> ministeriële verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

<strong>de</strong> Directeur<strong>en</strong>-g<strong>en</strong>eraal (die<br />

beleidsmatig <strong>de</strong> ministers on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong>) zich<br />

tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> leiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA <strong>en</strong> <strong>de</strong> minister(s)<br />

moet<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong>.<br />

De positionering <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA op basis <strong>van</strong>


<strong>de</strong> Gezondheidswet, bestaat ook al jar<strong>en</strong> bij<br />

<strong>de</strong> Inspectie voor <strong>de</strong> Gezondheidszorg <strong>en</strong><br />

heeft daar zijn bestaansrecht meer dan bewez<strong>en</strong>.<br />

Wat gew<strong>en</strong>st zou zijn voor <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />

sam<strong>en</strong>leving, is dat <strong>de</strong> VWA in <strong>de</strong> <strong>toekomst</strong><br />

e<strong>en</strong> inspectie wordt die toezicht houdt <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

minister(s) adviseert op t<strong>en</strong>minste <strong>de</strong> drie<br />

<strong>de</strong>elgebied<strong>en</strong> <strong>volksgezondheid</strong>, diergezondheid<br />

<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>welzijn.<br />

E<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk onafhankelijke positionering<br />

<strong>van</strong> die VWA t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong> politieke<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> ruime<br />

bevoegd<strong>hed<strong>en</strong></strong> die toegesned<strong>en</strong> zijn op het<br />

tak<strong>en</strong>pakket zijn noodzakelijk om <strong>de</strong> VWA<br />

tot e<strong>en</strong> succes te mak<strong>en</strong>. Dit zou bij wet geregeld<br />

kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, met <strong>de</strong> Gezondheidswet<br />

als voorbeeld. De Ne<strong>de</strong>rlandse burger <strong>en</strong> ook<br />

<strong>de</strong> politiek kunn<strong>en</strong> daar alle<strong>en</strong> maar voor<strong>de</strong>el<br />

<strong>van</strong> hebb<strong>en</strong>. Wat <strong>de</strong> ministeriële verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

betreft, zijn hel<strong>de</strong>re lijn<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />

<strong>toekomst</strong> gew<strong>en</strong>st. Dat maakt <strong>de</strong> politiek<br />

transparant voor <strong>de</strong> burger. Volksgezondheid<br />

zou <strong>de</strong> beleidsmatige verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> minister <strong>van</strong> VWS moet<strong>en</strong> zijn, in<br />

plaats <strong>van</strong> <strong>de</strong> nu met <strong>de</strong> Minister <strong>van</strong> LNV<br />

ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid, voor <strong>de</strong><br />

beleidsvoorbereiding. Voor diergezondheid<br />

<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>welzijn is dat nu alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> Minister<br />

<strong>van</strong> LNV <strong>en</strong> het is w<strong>en</strong>selijk dat dit zo blijft.<br />

An<strong>de</strong>re ministers kunn<strong>en</strong> altijd interv<strong>en</strong>iër<strong>en</strong><br />

in <strong>de</strong> beleidsontwikkeling als ze dat will<strong>en</strong> in<br />

<strong>de</strong> coördinatiecommissie (CoCo), het voorportaal<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Ministerraad,<br />

voor het on<strong>de</strong>rhavige beleid.<br />

Omdat toch 99% <strong>van</strong> het beleid, met betrekking<br />

tot <strong>volksgezondheid</strong>, diergezondheid <strong>en</strong><br />

dier<strong>en</strong>welzijn, op voorstel <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese<br />

Commissie in Brussel wordt gemaakt lijkt<br />

dat niet alle<strong>en</strong> veel efficiënter, maar ook voor<br />

<strong>de</strong> burger veel transparanter dan <strong>de</strong> wijze<br />

waarop dat nu gebeurt.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 19


Hoofdstuk II: Vleeskeuring inclusief zoönos<strong>en</strong>,<br />

milieu <strong>en</strong> verbreding <strong>van</strong> <strong>de</strong> productieket<strong>en</strong>.<br />

A. GESCHIEDENIS<br />

Inleiding.<br />

Het toezicht op <strong>de</strong> kwaliteit <strong>en</strong> veiligheid<br />

<strong>van</strong> vlees staat al eeuw<strong>en</strong>lang in <strong>de</strong> belangstelling.<br />

Niet alle<strong>en</strong> het spanningsveld tuss<strong>en</strong><br />

produc<strong>en</strong>t <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t, maar ook <strong>de</strong><br />

hieraan verbond<strong>en</strong> sociaal-economische,<br />

politieke, religieuze, juridische <strong>en</strong> keuringstechnische<br />

aspect<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> tot <strong>de</strong>ze<br />

belangstelling bijgedrag<strong>en</strong>. Zo stond bijvoorbeeld<br />

omstreeks 1900 <strong>de</strong> problematiek<br />

rond tuberculose in <strong>de</strong> publieke belangstelling<br />

ev<strong>en</strong>als nu het geval is met <strong>de</strong> gekke<br />

koei<strong>en</strong>ziekte (BSE). In Ne<strong>de</strong>rland kom<strong>en</strong><br />

regels met betrekking tot <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

voor in mid<strong>de</strong>leeuwse ordonnantiën die in<br />

sommige sted<strong>en</strong> tot ver in <strong>de</strong> 19 e eeuw <strong>van</strong><br />

kracht blev<strong>en</strong>.<br />

T<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong> kwaliteitsbewaking<br />

<strong>van</strong> dierlijke voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> bestaat<br />

teg<strong>en</strong>woordig e<strong>en</strong> uitgebrei<strong>de</strong>, internationale<br />

infrastructuur met institut<strong>en</strong>, wet- <strong>en</strong><br />

regelgeving <strong>en</strong> e<strong>en</strong> netwerk <strong>van</strong> <strong>de</strong>skundig<strong>en</strong>.<br />

De vleeskeuring als toegepaste <strong>veterinaire</strong><br />

wet<strong>en</strong>schap maakt hier<strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el uit. Deze infrastructuur<br />

wordt door <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving eig<strong>en</strong>lijk<br />

als <strong>van</strong>zelfsprek<strong>en</strong>d beschouwd <strong>en</strong> komt<br />

alle<strong>en</strong> in het nieuws wanneer zich calamiteit<strong>en</strong><br />

voordo<strong>en</strong>, zoals voedselvergiftiging<strong>en</strong>,<br />

dioxine in veevoer of BSE. De ruime<br />

beschikbaarheid <strong>van</strong> gecontroleerd vlees is<br />

door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> e<strong>en</strong> langdurig <strong>en</strong> moeizaam<br />

proces tot stand gekom<strong>en</strong>. Hetzelf<strong>de</strong><br />

geldt voor <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> e<strong>en</strong> empirische<br />

naar e<strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappelijk gefun<strong>de</strong>er<strong>de</strong><br />

vleeskeuring. Ervarings-k<strong>en</strong>nis vorm<strong>de</strong><br />

nog lange tijd <strong>de</strong> basis voor het goed- of<br />

afkeur<strong>en</strong> <strong>van</strong> vlees <strong>en</strong> vleesproduct<strong>en</strong>.<br />

Hoe kwam <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne vleeshygiëne in<br />

Ne<strong>de</strong>rland tot stand? Welke rol speel<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse overheid in <strong>de</strong> keuze tuss<strong>en</strong> economische<br />

belang<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> bescherming <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>? Hier-on<strong>de</strong>r wordt <strong>de</strong><br />

opkomst <strong>van</strong> op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong> met<br />

verplichte vleeskeuring on<strong>de</strong>r <strong>de</strong>skundig<br />

veterinair toezicht beschrev<strong>en</strong>, teg<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

achtergrond <strong>van</strong> het algem<strong>en</strong>e beschavingsoff<strong>en</strong>sief<br />

dat steeds krachtiger pleitte<br />

voor veilig vlees <strong>en</strong> e<strong>en</strong> schone <strong>en</strong> professionele<br />

vlees-industrie.<br />

Vleesconsumptie <strong>en</strong> productie.<br />

De to<strong>en</strong>em<strong>en</strong><strong>de</strong> behoefte aan overheidstoezicht<br />

op <strong>de</strong> vleesvoorzi<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> <strong>de</strong> oprichting<br />

<strong>van</strong> op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong><br />

verklaard uit <strong>de</strong> sociaal-economische <strong>en</strong><br />

i<strong>de</strong>ële context <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleesvoorzi<strong>en</strong>ing. De<br />

overgang, <strong>van</strong> <strong>de</strong> agrarisch-geürbaniseer<strong>de</strong><br />

sam<strong>en</strong>leving <strong>van</strong> omstreeks 1850, via industriële<br />

sam<strong>en</strong>leving naar <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne welvaartsstaat<br />

in <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> 20 e eeuw ging<br />

gepaard met economische groei, e<strong>en</strong> stijging<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> lev<strong>en</strong>sstandaard, e<strong>en</strong> sterke bevolkingsgroei,<br />

industrialisatie <strong>en</strong> verste<strong>de</strong>lijking.<br />

Deze factor<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> veran<strong>de</strong>ring<br />

in het voedingspatroon tot gevolg, in het bijzon<strong>de</strong>r<br />

e<strong>en</strong> verhoging <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleesconsumptie.<br />

E<strong>en</strong> grootschalige internationale han<strong>de</strong>l<br />

in vlees <strong>en</strong> vleesproduct<strong>en</strong> ontwikkel<strong>de</strong> zich,<br />

waarbij gebruik werd gemaakt <strong>van</strong> nieuwe<br />

vervoersmogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> met spoorweg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

stoomvaart <strong>en</strong> <strong>de</strong> technologische vernieuwing<br />

<strong>van</strong> koel- <strong>en</strong> vriestransport. In<br />

Ne<strong>de</strong>rland vormd<strong>en</strong> <strong>de</strong> ruime exportmogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> groei <strong>van</strong> <strong>de</strong> binn<strong>en</strong>landse<br />

vraag naar vlees <strong>van</strong>af 1880 e<strong>en</strong> stimulans<br />

voor <strong>de</strong> uitbreiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> veestapel <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

sterke groei <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleesproductie. Dit kon<br />

word<strong>en</strong> gerealiseerd door specialisatie in<br />

int<strong>en</strong>sieve veehou<strong>de</strong>rij, waaraan het gebruik<br />

<strong>van</strong> kunstmest, vere<strong>de</strong>lingslandbouw met<br />

veevoerproductie, veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> in <strong>de</strong> veeteelt,<br />

stamboekvee, coöperatie, uitbreiding<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> zorg voor <strong>de</strong> veestapel <strong>en</strong><br />

georganiseer<strong>de</strong> dierziektebestrijding t<strong>en</strong><br />

grondslag lag<strong>en</strong>.<br />

Vlees was niet langer e<strong>en</strong> exclusief voedsel<br />

voor <strong>de</strong> welgesteld<strong>en</strong>. Bre<strong>de</strong> lag<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

bevolking consumeerd<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong><br />

steeds meer verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> soort<strong>en</strong> vlees.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 21


Tuss<strong>en</strong> 1850 <strong>en</strong> 1930 steeg <strong>de</strong> vleesconsumptie<br />

in Ne<strong>de</strong>rland <strong>van</strong> 27 naar 50 kg per<br />

jaar per hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking. Na <strong>de</strong><br />

Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog steeg dit ver<strong>de</strong>r tot ca.<br />

85 kg in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> zev<strong>en</strong>tig. Inmid<strong>de</strong>ls is <strong>de</strong><br />

hoeveelheid rundvlees gedaald t<strong>en</strong> gunste<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> hoeveelheid pluimveevlees. In <strong>de</strong><br />

loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw kwam er meer natuurwet<strong>en</strong>schappelijke<br />

k<strong>en</strong>nis voorhand<strong>en</strong> over<br />

<strong>de</strong> chemische sam<strong>en</strong>stelling <strong>van</strong> voedsel <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> behoefte aan <strong>de</strong> diverse nutriënt<strong>en</strong>.<br />

Dierlijke voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> voedzamer<br />

geacht dan plantaardige. E<strong>en</strong> hoge<br />

vleesconsumptie zou resulter<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> grotere<br />

arbeidsproductiviteit, meer daadkracht,<br />

uithoudingsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> intellig<strong>en</strong>tie.<br />

Voedings<strong>de</strong>skundig<strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing dat<br />

90 kg vlees per jaar volstrekt noodzakelijk<br />

was voor e<strong>en</strong> optimale voeding. Pas in <strong>de</strong><br />

jar<strong>en</strong> 1920 werd min<strong>de</strong>r nadruk gelegd op<br />

het et<strong>en</strong> <strong>van</strong> vlees <strong>en</strong> kreeg e<strong>en</strong> gevarieer<strong>de</strong><br />

voeding on<strong>de</strong>r het motto ‘<strong>van</strong> alles wat <strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> niets teveel’ meer aandacht. De aanbevol<strong>en</strong><br />

hoeveelheid vlees daal<strong>de</strong> <strong>van</strong> 90 naar ca.<br />

45 kg. Ondanks dit advies, <strong>de</strong> poging<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

vegetariërs <strong>en</strong> anti-vlees lobbyist<strong>en</strong> om (via<br />

<strong>de</strong> media) het imago <strong>van</strong> vlees negatief te<br />

beïnvloed<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>ame <strong>van</strong> het aantal<br />

kritische consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, bleef <strong>de</strong> vleesconsumptie<br />

<strong>de</strong> laatste <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nia stabiel op ca. 85<br />

kg. Dit is me<strong>de</strong> het gevolg <strong>van</strong> het vaker buit<strong>en</strong>shuis<br />

et<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> barbecue-<br />

<strong>en</strong> snackcultuur. Voor het overgrote<br />

<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking is vlees dagelijkse kost<br />

geblev<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> voorwaar<strong>de</strong> hierbij is uiteraard<br />

dat het aangebod<strong>en</strong> vlees <strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk is.<br />

Vleesvoorzi<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> vleeshygiëne.<br />

Bij <strong>de</strong> vleesvoorzi<strong>en</strong>ing heeft zelfvoorzi<strong>en</strong>ing<br />

door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> huisslachting<strong>en</strong> tot <strong>de</strong><br />

komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> koelkast rond 1960, vooral op<br />

het platteland, e<strong>en</strong> belangrijke rol gespeeld.<br />

In <strong>de</strong> sted<strong>en</strong>, waar <strong>de</strong> vleesvoorzi<strong>en</strong>ing<br />

plaatsvond via slagers die het vee slachtt<strong>en</strong><br />

in particuliere slachtplaats<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> het<br />

slacht<strong>en</strong>, <strong>de</strong> verkoop <strong>en</strong> het keur<strong>en</strong> <strong>van</strong>af <strong>de</strong><br />

late Mid<strong>de</strong>leeuw<strong>en</strong> aan allerlei regels <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

ste<strong>de</strong>lijke overheid gebond<strong>en</strong>. De bevolkingsgroei<br />

<strong>en</strong> urbanisatie <strong>van</strong>af ca. 1870<br />

ging<strong>en</strong> gepaard met e<strong>en</strong> uitbreiding <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 22<br />

vleesvoorzi<strong>en</strong>ing via <strong>de</strong>ze slachtplaats<strong>en</strong>,<br />

waar vaak on<strong>de</strong>r erbarmelijke hygiënische<br />

omstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong> werd geslacht. In e<strong>en</strong> stad<br />

als Utrecht bijvoorbeeld war<strong>en</strong> er omstreeks<br />

1890 op e<strong>en</strong> bevolking <strong>van</strong> 100.000 inwoners<br />

niet min<strong>de</strong>r dan 114 slachtplaats<strong>en</strong>, 378<br />

winkels met vleesverkoop naast e<strong>en</strong> markt<br />

voor goedkoop vlees <strong>en</strong> worst. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />

werd <strong>van</strong>uit vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong>, <strong>de</strong> voorloper <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

huidige <strong>de</strong>structor<strong>en</strong> voor dierlijk afval,<br />

vlees in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l gebracht. Dit betrof vlees<br />

afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> met run<strong>de</strong>rpest, longziekte,<br />

miltvuur, tuberculose, trichinose,<br />

kwa<strong>de</strong> droes, etc., vlees <strong>van</strong> noodslachting<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> zelfs vlees <strong>van</strong> opgedolv<strong>en</strong> kadavers.<br />

Slechts vier keurmeesters hadd<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

ondo<strong>en</strong>lijke taak om <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> alle<br />

slachtdier<strong>en</strong> ge<strong>de</strong>c<strong>en</strong>traliseerd uit voer<strong>en</strong>.<br />

De consum<strong>en</strong>t was in <strong>de</strong>ze omstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

nag<strong>en</strong>oeg onbeschermd teg<strong>en</strong> malafi<strong>de</strong><br />

praktijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervalsing<strong>en</strong> met vlees <strong>en</strong><br />

vleesproduct<strong>en</strong>. Calamiteit<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> welhaast<br />

niet uitblijv<strong>en</strong>, temeer omdat door <strong>de</strong><br />

ontwikkeling <strong>van</strong> e<strong>en</strong> grootschalige internationale<br />

vleeshan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> vleesindustrie <strong>de</strong><br />

weg tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>de</strong> ste<strong>de</strong>lijke<br />

consum<strong>en</strong>t steeds langer <strong>en</strong> onoverzichtelijker<br />

was geword<strong>en</strong>. Het gebrek aan hygiënisch<br />

besef <strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> toezicht werkt<strong>en</strong><br />

frau<strong>de</strong> met vlees <strong>van</strong> inferieure kwaliteit<br />

in <strong>de</strong> hand. De vele slachtplaats<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> omwon<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bron <strong>van</strong> overlast.<br />

Het transport <strong>en</strong> slacht<strong>en</strong> <strong>van</strong> vee, alsme<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> opslag <strong>en</strong> het vervoer <strong>van</strong> slachtafvall<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> stadsmur<strong>en</strong>, leidd<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> onacceptabele<br />

belasting <strong>van</strong> het ste<strong>de</strong>lijk leefmilieu.<br />

Massale voedselvergiftiging<strong>en</strong> via<br />

vlees <strong>en</strong> trichin<strong>en</strong>infecties met hon<strong>de</strong>rd<strong>en</strong><br />

ziek<strong>en</strong> <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> dod<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> regelmatig<br />

voor. Deze uitbrak<strong>en</strong> sprak<strong>en</strong> tot <strong>de</strong><br />

verbeelding <strong>en</strong> alarmeerd<strong>en</strong> <strong>de</strong> autoriteit<strong>en</strong>.<br />

Ste<strong>de</strong>lijke <strong>en</strong> nationale over<strong>hed<strong>en</strong></strong> werd<strong>en</strong><br />

steeds frequ<strong>en</strong>ter geconfronteerd met klacht<strong>en</strong><br />

over losgebrok<strong>en</strong> vee, vervuiling, stank<br />

<strong>en</strong> on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijkheid <strong>van</strong> het aangebod<strong>en</strong><br />

vlees. Vanaf omstreeks 1850 vorm<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

vleesvoorzi<strong>en</strong>ing één <strong>van</strong> <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>te vraagstukk<strong>en</strong><br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare<br />

hygiëne die om e<strong>en</strong> oplossing vroeg<strong>en</strong>.


Afbeelding 6:<br />

Vil<strong>de</strong>rij met afgeleef<strong>de</strong> paard<strong>en</strong> (Lond<strong>en</strong> 1831)<br />

Bron: The voice of humanity, Lond<strong>en</strong> 1831.<br />

Hygiënist<strong>en</strong> <strong>en</strong> vleeskeuring.<br />

De verbetering <strong>van</strong> het ste<strong>de</strong>lijk milieu <strong>en</strong> het<br />

overheidstoezicht op <strong>de</strong> vleeshan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> -keuring<br />

werd<strong>en</strong> vaste discussiepunt<strong>en</strong> in <strong>de</strong> lokale <strong>en</strong><br />

nationale politiek. Steeds dui<strong>de</strong>lijker werd dat<br />

radicale organisatorische <strong>en</strong> hygiënische<br />

maatregel<strong>en</strong> nodig war<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> grootschalige<br />

ste<strong>de</strong>lijke vleesvoorzi<strong>en</strong>ing te verwez<strong>en</strong>lijk<strong>en</strong>.<br />

Voorop stond hierbij het c<strong>en</strong>traliser<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

slacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> keur<strong>en</strong> <strong>van</strong> vee in geme<strong>en</strong>schappelijke<br />

slachthuiz<strong>en</strong>, gelokaliseerd aan <strong>de</strong><br />

periferie <strong>van</strong> <strong>de</strong> sted<strong>en</strong>. Hierdoor kon e<strong>en</strong><br />

doelmatig <strong>en</strong> wettelijk verplicht toezicht op <strong>de</strong><br />

vleesvoorzi<strong>en</strong>ing word<strong>en</strong> uitgeoef<strong>en</strong>d door<br />

<strong>de</strong>skundige veearts<strong>en</strong>. Vanaf 1854 kwam<strong>en</strong><br />

ook in verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse sted<strong>en</strong><br />

gezondheidscommissies tot stand die <strong>de</strong><br />

bestaan<strong>de</strong> misstand<strong>en</strong> in <strong>de</strong> gezondheidszorg<br />

aan <strong>de</strong> kaak steld<strong>en</strong>. Hierbij speeld<strong>en</strong> <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />

hygiënist<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> groep liberale hervormers<br />

sam<strong>en</strong>gesteld uit medici, ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>,<br />

ing<strong>en</strong>ieurs, jurist<strong>en</strong> <strong>en</strong> chemici, maar ook<br />

veearts<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> belangrijke rol. Hun grote verdi<strong>en</strong>ste<br />

is het geweest <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare hygiëne <strong>en</strong><br />

daarmee het slacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> keur<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> politiek<br />

thema te mak<strong>en</strong> op lokaal <strong>en</strong> nationaal<br />

niveau. Het strev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> hygiënist<strong>en</strong> paste<br />

in het bre<strong>de</strong>re ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> het algeme<strong>en</strong> beschavingsoff<strong>en</strong>sief,<br />

dat erop was gericht <strong>de</strong> slechte<br />

sociale omstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking te verbeter<strong>en</strong> door mid<strong>de</strong>l<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare gezondheidszorg. Vanwege<br />

hun specifieke <strong>de</strong>skundigheid op het gebied<br />

<strong>van</strong> zoönos<strong>en</strong> <strong>en</strong> dierlijke voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> veearts<strong>en</strong> <strong>van</strong> meet af aan bij <strong>de</strong>ze<br />

gezondheidscommissies betrokk<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong><br />

met medici gav<strong>en</strong> zij als nieuwe groep professionals<br />

gestalte aan <strong>de</strong> sociale infrastructuur<br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare hygiëne.<br />

Aan<strong>van</strong>kelijk liep<strong>en</strong> <strong>de</strong> inspanning<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

hygiënist<strong>en</strong> stuk op <strong>de</strong> 19 e -eeuwse liberale<br />

doctrine <strong>van</strong> vrijhan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> principiële overheidsonthouding.<br />

De autoriteit<strong>en</strong> huldigd<strong>en</strong><br />

veelal <strong>de</strong> opvatting, dat ie<strong>de</strong>re particulier<br />

zich vooral moest richt<strong>en</strong> op zelfbeheer <strong>en</strong><br />

daarom zelf als <strong>de</strong> beste keurmeester kon<br />

word<strong>en</strong> beschouwd. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zou e<strong>en</strong> geregel<strong>de</strong><br />

vleeskeuring <strong>de</strong> vee- <strong>en</strong> vleeshan<strong>de</strong>l<br />

teveel belemmer<strong>en</strong>. De vleeskeuring was<br />

voornamelijk gericht op het veiligstell<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> export. De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor e<strong>en</strong><br />

geregel<strong>de</strong> vleesvoorzi<strong>en</strong>ing, maar ook voor<br />

ev<strong>en</strong>tuele calamiteit<strong>en</strong>, werd aan <strong>de</strong> locale<br />

autoriteit<strong>en</strong> overgelat<strong>en</strong>. Vanaf ca. 1900 werd<br />

<strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare hygiëne als e<strong>en</strong><br />

taak voor e<strong>en</strong> mo<strong>de</strong>rne staat beschouwd <strong>en</strong><br />

breid<strong>de</strong> het overheidsingrijp<strong>en</strong> zich door<br />

mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> sociale wetgeving sterk uit. De<br />

overheid nam bij het harmoniser<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

economische belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnemers<br />

in <strong>de</strong> vleessector <strong>en</strong> <strong>de</strong> zorg voor het ste<strong>de</strong>lijk<br />

leefmilieu <strong>en</strong> <strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgers<br />

e<strong>en</strong> pragmatische houding aan. To<strong>en</strong> bleek<br />

dat <strong>de</strong> keuring op lokaal niveau niet langer<br />

vol<strong>de</strong>ed, streef<strong>de</strong> <strong>de</strong> regering naar e<strong>en</strong> nationale<br />

<strong>en</strong> uniforme regeling in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Vleeskeuringswet, die uitein<strong>de</strong>lijk in 1922 in<br />

werking trad.<br />

Het imago <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring als <strong>veterinaire</strong><br />

discipline steeg to<strong>en</strong> <strong>de</strong> wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

achtergrond <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> zoönos<strong>en</strong><br />

werd ont<strong>de</strong>kt. Eerst war<strong>en</strong> er <strong>de</strong> ont<strong>de</strong>kking<strong>en</strong><br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> parasitologie.<br />

Nadat <strong>de</strong> cyclus <strong>van</strong> diverse parasiet<strong>en</strong> was<br />

ont<strong>de</strong>kt, kond<strong>en</strong> vleeskeur<strong>de</strong>rs door incisie<br />

e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tieve controle uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>. De incid<strong>en</strong>tie<br />

<strong>van</strong> lintworm<strong>en</strong> <strong>en</strong> trichin<strong>en</strong> daal<strong>de</strong>,<br />

vooral waar e<strong>en</strong> geregel<strong>de</strong> controle werd<br />

ingevoerd. Vanaf 1880 ontwikkel<strong>de</strong> zich het<br />

bacteriologisch vleeson<strong>de</strong>rzoek. Op dit<br />

gebied werd int<strong>en</strong>sief sam<strong>en</strong>gewerkt tuss<strong>en</strong><br />

medici <strong>en</strong> veterinair<strong>en</strong>. Het welbek<strong>en</strong><strong>de</strong> pionierswerk<br />

<strong>van</strong> Louis Pasteur (1822-1895) <strong>en</strong><br />

Robert Koch (1843-1910) was voor <strong>de</strong> ontwikkeling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring onontbeerlijk.<br />

Sam<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rzoekers verschaft<strong>en</strong><br />

zij meer inzicht in het probleem <strong>van</strong> <strong>de</strong> tuberculose<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> etiologie <strong>van</strong> voedselvergiftiging<strong>en</strong><br />

via vlees. Tuss<strong>en</strong> 1890 <strong>en</strong> 1950 werd<br />

e<strong>en</strong> groot aantal pathog<strong>en</strong>e micro-organism<strong>en</strong><br />

geïsoleerd, waar<strong>van</strong> dui<strong>de</strong>lijk werd dat<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 23


zij via voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s kond<strong>en</strong><br />

besmett<strong>en</strong>.<br />

In <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19e eeuw veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> traditionele empirische vleeskeuring<br />

in e<strong>en</strong> toegepaste <strong>veterinaire</strong> wet<strong>en</strong>schap.<br />

Er ontstond e<strong>en</strong> specifieke<br />

vakliteratuur, er kwam<strong>en</strong> leerstoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

vleeshygiëne werd e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> het<br />

veterinair curriculum. Diverse handboek<strong>en</strong><br />

over <strong>de</strong> theoretische <strong>en</strong> praktische vleeskeuring<br />

werd<strong>en</strong> gepubliceerd <strong>en</strong> gebruikt bij het<br />

on<strong>de</strong>rwijs voor veearts<strong>en</strong> <strong>en</strong> keurmeesters.<br />

De professionalisering kwam ver<strong>de</strong>r tot<br />

uiting in <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> diverse nationale<br />

<strong>en</strong> internationale beroeps- <strong>en</strong> belang<strong>en</strong>organisaties.<br />

Deze factor<strong>en</strong> leidd<strong>en</strong> ertoe dat rond<br />

1900 e<strong>en</strong> corps <strong>de</strong>skundige keuringsveearts<strong>en</strong><br />

ter beschikking stond <strong>en</strong> dat <strong>de</strong> uitbreiding<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> rol <strong>van</strong> <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts op het<br />

gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong> maatschappelijk<br />

werd geaccepteerd. Kracht<strong>en</strong>s <strong>de</strong><br />

Vleeskeuringswet <strong>van</strong> 1919 werd<strong>en</strong> het toezicht<br />

op <strong>en</strong> <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring uitsluit<strong>en</strong>d<br />

aan dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> opgedrag<strong>en</strong>. De<br />

vleeskeuring <strong>en</strong> <strong>de</strong> daarmee verbond<strong>en</strong> ambtelijke<br />

posities voor dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> op<br />

<strong>de</strong>ze wijze e<strong>en</strong> belangrijke rol gespeeld in <strong>de</strong><br />

sociale emancipatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong><br />

beroepsgroep <strong>en</strong> <strong>de</strong> appreciatie <strong>van</strong> <strong>veterinaire</strong><br />

di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> in <strong>de</strong> publieke sector.<br />

Vleeskeuringswet <strong>en</strong> slachthuiz<strong>en</strong>.<br />

Het doel <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet <strong>van</strong> 25 juli<br />

1919 (Stbl. 524) is het wer<strong>en</strong> <strong>van</strong> vlees <strong>en</strong><br />

vleeswar<strong>en</strong> welke scha<strong>de</strong>lijk zijn voor <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong>. De uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

wet werd opgedrag<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die<br />

verplicht werd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st op<br />

te richt<strong>en</strong>. In 1920 werd het toezicht op het<br />

nalev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> wet door <strong>de</strong> overheid opgedrag<strong>en</strong><br />

aan e<strong>en</strong> Veterinaire Inspectie met e<strong>en</strong><br />

hoofdinspecteur <strong>en</strong> inspecteurs. Het<br />

Veterinair Staatstoezicht op <strong>de</strong><br />

Volksgezondheid kreeg hierdoor gestalte.<br />

Het feit dat <strong>de</strong> vleeskeuring werd on<strong>de</strong>rgebracht<br />

bij twee ministeries (later<br />

Volksgezondheid <strong>en</strong> Landbouw g<strong>en</strong>oemd)<br />

duidt erop dat zowel bescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> als landbouwbelang<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

rol speeld<strong>en</strong>.<br />

In 1922 werd Ne<strong>de</strong>rland opge<strong>de</strong>eld in 402<br />

vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

op lokaal of regionaal niveau moest word<strong>en</strong><br />

geregeld. Veterinair<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> als hoofd<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> aangesteld om zorg te drag<strong>en</strong><br />

voor e<strong>en</strong> a<strong>de</strong>quate uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

vleeskeuring. In <strong>de</strong> meeste grotere sted<strong>en</strong><br />

beslot<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijk<br />

(op<strong>en</strong>baar) slachthuis te bouw<strong>en</strong> t<strong>en</strong>ein<strong>de</strong><br />

e<strong>en</strong> <strong>de</strong>skundig toezicht te garan<strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />

Al voor <strong>de</strong> komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet<br />

war<strong>en</strong> reeds 21 geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> ertoe overgegaan<br />

e<strong>en</strong> slachthuis op te richt<strong>en</strong>. In alle West-<br />

Europese land<strong>en</strong> was er e<strong>en</strong> sterke oppositie<br />

teg<strong>en</strong> op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kant <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> slagers. Het hete hangijzer in <strong>de</strong> discussies<br />

tuss<strong>en</strong> voor- <strong>en</strong> teg<strong>en</strong>stan<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> op<strong>en</strong>bare<br />

slachthuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> verplichte vleeskeuring<br />

was <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> ‘slachtdwang’, dat wil<br />

zegg<strong>en</strong>, <strong>de</strong> mogelijkheid <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om<br />

e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>baar slachthuis te bouw<strong>en</strong> met verplicht<br />

gebruik voor alle slagers. In <strong>de</strong> meeste<br />

land<strong>en</strong> werd dit probleem geregeld door mid<strong>de</strong>l<br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> Hin<strong>de</strong>rwet. Veel lokale autoriteit<strong>en</strong><br />

aarzeld<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> abattoirs in<br />

verband met <strong>de</strong> hoge oprichtingskost<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />

mogelijke stijging <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleesprijz<strong>en</strong> waarmee<br />

<strong>de</strong> slagers dreigd<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> onzekerheid<br />

t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> r<strong>en</strong>tabiliteit. Bij <strong>de</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nialange<br />

discussies in <strong>de</strong> lokale <strong>en</strong> nationale<br />

politiek kunn<strong>en</strong> twee facties word<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid<strong>en</strong>.<br />

Enerzijds <strong>de</strong> hygiënist<strong>en</strong> die e<strong>en</strong><br />

a<strong>de</strong>quate vleeskeuring nastreefd<strong>en</strong>, <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>beschermers<br />

die pleitt<strong>en</strong> voor meer<br />

humane slachtmethod<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> burgers met<br />

klacht<strong>en</strong> over <strong>de</strong> overlast <strong>van</strong> particuliere<br />

slachtplaats<strong>en</strong>. Hierteg<strong>en</strong>over stond e<strong>en</strong><br />

coalitie <strong>van</strong> slagers, vleeshan<strong>de</strong>lar<strong>en</strong> <strong>en</strong> vleesexporteurs<br />

die bang war<strong>en</strong> hun beroepsvrijheid<br />

te verliez<strong>en</strong>. Tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze facties stond<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> bestuur<strong>de</strong>rs die vooralsnog meer angst<br />

hadd<strong>en</strong> voor onr<strong>en</strong>dabele slachthuiz<strong>en</strong> dan<br />

voor voedselvergiftiging<strong>en</strong>.<br />

Aan<strong>van</strong>kelijk wog<strong>en</strong> <strong>de</strong> economische belang<strong>en</strong><br />

zwaar<strong>de</strong>r dan die <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

<strong>en</strong> het milieu. Teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> eeuwwisseling<br />

nam <strong>de</strong> politieke invloed <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociaal<strong>de</strong>mocrat<strong>en</strong><br />

toe <strong>en</strong> werd in diverse sted<strong>en</strong> het<br />

principebesluit g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> e<strong>en</strong> abattoir te bouw<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> geregel<strong>de</strong> vleeskeuring in te voer<strong>en</strong>.<br />

Het was echter <strong>de</strong> financiële situatie <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> sted<strong>en</strong>, <strong>en</strong> daarmee <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e conjunctuurschommeling<strong>en</strong>,<br />

die bepaald<strong>en</strong> wanneer<br />

het slachthuis er uitein<strong>de</strong>lijk kwam. Tuss<strong>en</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 25


1883 <strong>en</strong> 1940 ontstond er in Ne<strong>de</strong>rland e<strong>en</strong><br />

netwerk <strong>van</strong> 86 op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong>.<br />

Afbeelding 7:<br />

Stand slacht<strong>en</strong> <strong>van</strong> run<strong>de</strong>r<strong>en</strong> in het slachthuis <strong>van</strong><br />

Amsterdam<br />

Bron: Archief Hoofdaf<strong>de</strong>ling Volksgezondheid<br />

<strong>en</strong> Voedselveiligheid, Faculteit <strong>de</strong>r<br />

Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>, Universiteit Utrecht.<br />

Mo<strong>de</strong>rnisering <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring.<br />

Bij <strong>de</strong> traditionele vleeskeuring wordt op<br />

basis <strong>van</strong> waarneming<strong>en</strong> aan individuele dier<strong>en</strong><br />

voor <strong>en</strong> na het slacht<strong>en</strong> beslist of het<br />

vlees geschikt is voor consumptie. Deze<br />

beslissing<strong>en</strong> zijn gebaseerd op <strong>de</strong>tectie <strong>van</strong><br />

visuele afwijking<strong>en</strong>, palpatie, incisie <strong>en</strong><br />

zonodig bacteriologisch on<strong>de</strong>rzoek. Dit concept<br />

bleek tot ca. 1970 goed te voldo<strong>en</strong>.<br />

Sindsdi<strong>en</strong> trad<strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>tele veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />

op in <strong>de</strong> dierlijke productieket<strong>en</strong>. Dit<br />

hield e<strong>en</strong> <strong>en</strong>orme schaalvergroting in waarbij<br />

<strong>de</strong> snelheid <strong>van</strong> slachtlijn<strong>en</strong> werd opgevoerd<br />

<strong>en</strong> het bedrijfslev<strong>en</strong> meer eis<strong>en</strong> ging stell<strong>en</strong><br />

aan <strong>de</strong> uniformiteit <strong>van</strong> keuringsmethod<strong>en</strong>,<br />

<strong>de</strong> keuringskost<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> overheidspersoneel.<br />

De sinds 1922 op geme<strong>en</strong>telijke<br />

niveau uitgevoer<strong>de</strong> Vleeskeuringswet verloor<br />

haar betek<strong>en</strong>is omdat <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke autonomie<br />

internationale schaalvergroting <strong>en</strong><br />

herstructurering <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeshan<strong>de</strong>l belemmer<strong>de</strong>.<br />

In dit verband war<strong>en</strong> <strong>de</strong> Richtlijn<strong>en</strong><br />

64/433 EEG <strong>en</strong> 71/118/EEG over <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l<br />

in vers vlees <strong>en</strong> <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> pluimveevlees<br />

<strong>van</strong> doorslaggev<strong>en</strong><strong>de</strong> betek<strong>en</strong>is.<br />

Slachthuiz<strong>en</strong> die niet kond<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan<br />

strikte hygiëne-eis<strong>en</strong> verlor<strong>en</strong> hun erk<strong>en</strong>ning<br />

als exportslachterij. In 1978 nam het rijk <strong>de</strong><br />

financiering <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke keuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

over <strong>en</strong> in 1985 werd <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring in hand<strong>en</strong> gelegd <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 26<br />

Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees<br />

(RVV). E<strong>en</strong> jaar eer<strong>de</strong>r vond <strong>de</strong> overgang <strong>van</strong><br />

115 geme<strong>en</strong>telijke vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

naar 15 RVV keuringskring<strong>en</strong> plaats. Ook <strong>de</strong><br />

invoer- <strong>en</strong> pluimveekeuring die tot <strong>de</strong> uitvoer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Veterinaire Di<strong>en</strong>st<br />

behoord<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> na <strong>de</strong> splitsing <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

di<strong>en</strong>st <strong>en</strong> <strong>de</strong> Veterinaire Hoofdinspectie in<br />

april 1984 overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door <strong>de</strong> RVV. Het<br />

feit dat het staatstoezicht op <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet bij het ministerie<br />

<strong>van</strong> Volksgezondheid bleef, terwijl <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze wet door <strong>de</strong> RVV voortaan<br />

on<strong>de</strong>r het ministerie <strong>van</strong> Landbouw kwam te<br />

ressorter<strong>en</strong>, riep bij verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> organisaties<br />

vraagtek<strong>en</strong>s op.<br />

De traditionele keuring als sluitstuk <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

dierlijke productieket<strong>en</strong> bleek in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong><br />

1970 steeds meer tekort te schiet<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />

bescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t teg<strong>en</strong> nieuwe<br />

risico’s. Zij bood ge<strong>en</strong> garanties voor het<br />

opspor<strong>en</strong> <strong>van</strong> residu<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

(antibiotica, antiparasitica, voe<strong>de</strong>radditiev<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> groeibevor<strong>de</strong>raars (hormon<strong>en</strong>)).<br />

Ver<strong>de</strong>r bleek het praktisch onmogelijk om<br />

symptoomloze dragers <strong>van</strong> pathog<strong>en</strong>e microorganism<strong>en</strong><br />

als Salmonella <strong>en</strong> Campylobacter<br />

te <strong>de</strong>tecter<strong>en</strong>, die tijd<strong>en</strong>s het slacht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

bewerk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot contaminatie <strong>van</strong><br />

het vlees <strong>en</strong> daardoor tot voedselinfecties bij<br />

<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s. In <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1970-1990 werd veel<br />

nadruk gelegd op <strong>de</strong> introductie <strong>van</strong> strikte<br />

hygiëneprocedures bij <strong>de</strong> productie, het vervoer,<br />

het slacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> verwerking <strong>van</strong><br />

slachtdier<strong>en</strong>. Ondanks <strong>de</strong>ze maatregel<strong>en</strong><br />

kond<strong>en</strong> kringlop<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>rgelijke microorganism<strong>en</strong><br />

niet word<strong>en</strong> doorbrok<strong>en</strong> <strong>en</strong> blev<strong>en</strong><br />

voedselvergiftiging<strong>en</strong> optred<strong>en</strong>.<br />

De overtuiging groei<strong>de</strong> dat <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

zich niet meer tot het eindproduct moest<br />

beperk<strong>en</strong>, maar moest word<strong>en</strong> ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong><br />

door e<strong>en</strong> systeem <strong>van</strong> integrale kwaliteitsbeheersing<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> hele vleesproductieket<strong>en</strong><br />

on<strong>de</strong>r het motto ‘from stable to table’.<br />

Hierbij legt <strong>de</strong> overheid <strong>de</strong> primaire verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

voor <strong>de</strong> kwaliteit <strong>en</strong> veiligheid<br />

<strong>van</strong> vlees bij <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die verplicht<br />

word<strong>en</strong> kwaliteitscontrolesystem<strong>en</strong> in<br />

hun bedrijv<strong>en</strong> in te voer<strong>en</strong>, terwijl <strong>de</strong> overheid<br />

alle<strong>en</strong> controle uitvoert op het controlesysteem<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>. In dit nieuwe con-


cept <strong>van</strong> vleeskeuring speelt <strong>de</strong> risicoanalyse<br />

<strong>van</strong> kritische punt<strong>en</strong> in alle fas<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> productieket<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> grondstof tot eindproduct<br />

e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol. Op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong>rgelijke analyses<br />

is bijvoorbeeld <strong>de</strong> huidige controle op<br />

BSE gebaseerd. De hierbov<strong>en</strong> vermel<strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />

in <strong>de</strong> productieket<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> op<br />

internationaal niveau plaats <strong>en</strong> verg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

constante aanpassing <strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse wet- <strong>en</strong> regelgeving op veterinair-sanitair<br />

gebied. Als gevolg hier<strong>van</strong> zijn<br />

in <strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> 30 jaar alle kleine (op<strong>en</strong>bare)<br />

slachthuiz<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Zij<br />

kond<strong>en</strong> niet langer voldo<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> steeds<br />

striktere hygiënestandaard t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

inrichting <strong>en</strong> keuring <strong>en</strong> verlor<strong>en</strong> daardoor<br />

hun exportvergunning.<br />

Afbeelding 8:<br />

Slachthal voor vark<strong>en</strong>s in het op<strong>en</strong>baar slachthuis<br />

<strong>van</strong> D<strong>en</strong> Haag in 1951.<br />

Bron: Archief Hoofdaf<strong>de</strong>ling Volksgezondheid<br />

<strong>en</strong> Voedselveiligheid, Faculteit <strong>de</strong>r<br />

Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>, Universiteit Utrecht.<br />

Afbeelding 9:<br />

Gemo<strong>de</strong>rniseer<strong>de</strong> slachthal voor vark<strong>en</strong>s in het<br />

op<strong>en</strong>baar slachthuis <strong>van</strong> Nijmeg<strong>en</strong> in 1965.<br />

Bron: Archief Hoofdaf<strong>de</strong>ling Volksgezondheid<br />

<strong>en</strong> Voedselveiligheid, Faculteit <strong>de</strong>r<br />

Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>, Universiteit Utrecht.<br />

Tr<strong>en</strong>dmatige ontwikkeling in <strong>de</strong> tijd.<br />

Vanaf het mom<strong>en</strong>t dat er in Ne<strong>de</strong>rland wettelijke<br />

maatregel<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

werd<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, speel<strong>de</strong> het probleem<br />

om <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>bescherming met<br />

<strong>de</strong> economische belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleessector<br />

in overe<strong>en</strong>stemming te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Geconclu<strong>de</strong>erd<br />

kan word<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> overheid weliswaar<br />

in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong><strong>de</strong> mate maatregel<strong>en</strong> trof<br />

ter bescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>,<br />

maar eerst bereid was <strong>de</strong> vleeskeuring ingrijp<strong>en</strong>d<br />

te wijzig<strong>en</strong> c.q. verbeter<strong>en</strong> wanneer <strong>de</strong><br />

vleesexport in gevaar kwam. Op besliss<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

in Ne<strong>de</strong>rland lijkt <strong>de</strong> kwetsbare<br />

marktpositie <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierlijke productie<br />

steeds e<strong>en</strong> doorslaggev<strong>en</strong><strong>de</strong> rol te spel<strong>en</strong>. Dit<br />

blijkt ook uit het politieke belang dat k<strong>en</strong>nelijk<br />

gehecht wordt aan <strong>de</strong> c<strong>en</strong>trale positie <strong>van</strong><br />

het ministerie <strong>van</strong> Landbouw, Natuurbeheer<br />

<strong>en</strong> Voedselkwaliteit bij <strong>de</strong> beheersmatige<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>de</strong> VWA activiteit<strong>en</strong><br />

op dit terrein door <strong>de</strong> politieke partij<strong>en</strong>.<br />

Afbeelding 10:<br />

Aanbiedingswijze slachtkuik<strong>en</strong>s ter keuring.<br />

Foto: VWA<br />

In <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> tijd kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> ging<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

met het toezicht belaste <strong>veterinaire</strong> hoofdinspecteurs<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 27


Veterinaire hoofdinspecteurs <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

belast met het toezicht op <strong>de</strong> uitoef<strong>en</strong>ing<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet<br />

Prof.dr. H.C.L.E. Berger 1920-1942<br />

Dr. B.J.C. te H<strong>en</strong>nepe 1942-1945<br />

E.J.A.A. Quaedvlieg 1945-1948<br />

(waarnem<strong>en</strong>d)<br />

1948-1953<br />

Drs. J.M. <strong>van</strong> d<strong>en</strong> Born 1953-1971<br />

Drs. A. <strong>van</strong> Keul<strong>en</strong> 1971-1974<br />

(waarnem<strong>en</strong>d)<br />

Dr. M.J. Dobbelaar 1974-1983<br />

Drs. L. Zegers 1983-1984<br />

(waarnem<strong>en</strong>d)<br />

1984-1989<br />

Drs. H. Verburg 1989-2003<br />

Drs. P.v.d.Wal 2003- <strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

B. HUIDIGE VLEESKEURING.<br />

a. Verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong>.<br />

Zoals uit het voorgaan<strong>de</strong> hoofdstuk dui<strong>de</strong>lijk<br />

is geword<strong>en</strong> is het anno 2004 nog steeds<br />

<strong>de</strong> overheid die <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

draagt dat het vlees, dat in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l wordt<br />

gebracht, veilig is voor consumptie door<br />

m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> dier. Het is <strong>de</strong> overheid, on<strong>de</strong>r<br />

wi<strong>en</strong>s verantwoor<strong>de</strong>lijkheid het goedkeuringsmerk<br />

op <strong>de</strong> product<strong>en</strong> wordt geplaatst.<br />

Feitelijk wordt met het plaats<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

goedkeuringsmerk slechts aangegev<strong>en</strong> dat<br />

aan <strong>de</strong> wettelijke voorschrift<strong>en</strong> inzake <strong>de</strong><br />

vleeskeuring is voldaan.<br />

De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t<br />

is e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

richting overheid. De produc<strong>en</strong>t, waaron<strong>de</strong>r<br />

alle private spelers in <strong>de</strong> ket<strong>en</strong>, zoals bijvoorbeeld<br />

<strong>de</strong> veehou<strong>de</strong>r, <strong>de</strong> transporteur <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> diervoe<strong>de</strong>rleverancier, word<strong>en</strong> begrep<strong>en</strong>,<br />

moet aan e<strong>en</strong> aantal omschrev<strong>en</strong> wettelijke<br />

voorwaard<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>, zoals eis<strong>en</strong> met<br />

betrekking tot <strong>de</strong> inrichting <strong>en</strong> apparatuur,<br />

alsme<strong>de</strong> aan e<strong>en</strong> aantal hygiënische voorwaard<strong>en</strong><br />

tijd<strong>en</strong>s het proces. Dit geldt voor <strong>de</strong><br />

boer<strong>de</strong>rijfase, <strong>de</strong> slachthuis- <strong>en</strong> verwerkingsfase<br />

<strong>en</strong> ook voor het transport <strong>en</strong> (tuss<strong>en</strong>tijdse)<br />

opslag. Als <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t niet aan<br />

die voorwaard<strong>en</strong> voldoet, di<strong>en</strong>t <strong>de</strong> overheid<br />

het goedkeuringsmerk aan het product te<br />

onthoud<strong>en</strong>.<br />

De consum<strong>en</strong>t heeft op dit mom<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> marginale<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>de</strong> veilig-<br />

heid <strong>van</strong> vlees. Het respecter<strong>en</strong> <strong>van</strong> aanwijzing<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> verkoper op het etiket lijkt het<br />

<strong>en</strong>ige te zijn dat <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t verwacht<br />

wordt.<br />

Het lijkt er op dat <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t blind vertrouwt<br />

op het "stempel" dat <strong>van</strong> overheidswege<br />

wordt geplaatst. Dat onvoorwaar<strong>de</strong>lijke<br />

vertrouw<strong>en</strong> is echter niet gerechtvaardigd.<br />

De huidige vleeskeuring is nog steeds gebaseerd<br />

op <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> individuele dier<strong>en</strong>.<br />

Dat wil zegg<strong>en</strong> dat ie<strong>de</strong>r dier individueel<br />

geïnspecteerd wordt aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

aantal wettelijk vastgeleg<strong>de</strong> criteria. Dat<br />

gebeurt bij run<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, maar ook bij pluimvee<br />

dat geslacht wordt. Naast <strong>de</strong> keuring vóór het<br />

slacht<strong>en</strong>, waarbij klinisch zieke dier<strong>en</strong> uitgeselecteerd<br />

word<strong>en</strong>, vindt e<strong>en</strong> keuring na het<br />

slacht<strong>en</strong> plaats. Dat individuele on<strong>de</strong>rzoek<br />

na het slacht<strong>en</strong>, mid<strong>de</strong>ls visuele inspectie,<br />

palpatie respectievelijk insnijding<strong>en</strong> leidt uitein<strong>de</strong>lijk<br />

tot e<strong>en</strong> keuringsbeslissing.<br />

On<strong>de</strong>rzoek naar het voorkom<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

"onzichtbare" afwijking<strong>en</strong>, zoals residu<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> bestrijdingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>,<br />

vindt steekproefsgewijs plaats. Eis<strong>en</strong><br />

om <strong>de</strong> veiligheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t te waarborg<strong>en</strong><br />

ligg<strong>en</strong> in <strong>de</strong> productiefase <strong>en</strong> die<br />

eis<strong>en</strong> zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in resp. <strong>de</strong><br />

Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet <strong>en</strong> <strong>de</strong> Bestrijdingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet.<br />

In <strong>de</strong> slachtfase word<strong>en</strong> steekproefsgewijze<br />

controles uitgevoerd of <strong>de</strong><br />

veehou<strong>de</strong>r zich aan <strong>de</strong> voorschrift<strong>en</strong> heeft<br />

gehoud<strong>en</strong>. Als dat niet het geval blijkt te zijn<br />

wordt geprobeerd om <strong>de</strong> overtre<strong>de</strong>r strafrechtelijk<br />

aan te pakk<strong>en</strong>. Als er niet te veel<br />

overtreding<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geconstateerd kan<br />

m<strong>en</strong> aannem<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

bevolking in het algeme<strong>en</strong> re<strong>de</strong>lijk<br />

beschermd wordt. Dat hoeft niet persé ook<br />

voor ie<strong>de</strong>re consum<strong>en</strong>t te geld<strong>en</strong>. Het is goed<br />

zich te realiser<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong> productgarantie<br />

wordt gegev<strong>en</strong> met betrekking tot <strong>de</strong><br />

afwezigheid <strong>van</strong> scha<strong>de</strong>lijke hoeveel<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

residu<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> min of meer vergelijkbare situatie geldt<br />

voor <strong>de</strong> milieucontaminant<strong>en</strong>. Via monitoring<br />

(steekproefsgewijs on<strong>de</strong>rzoek <strong>van</strong> uitscheidingsproduct<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dier<strong>en</strong> (urine/mest)<br />

<strong>en</strong> vlees <strong>van</strong> slachtdier<strong>en</strong>) word<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

omstandig<strong>hed<strong>en</strong></strong> in <strong>de</strong> gat<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>. Bij<br />

overschrijding <strong>van</strong> <strong>de</strong> norm wordt <strong>de</strong> bron<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 29


Cobactan ®<br />

Pieter <strong>de</strong> Boer<br />

Melkveehou<strong>de</strong>r<br />

Sti<strong>en</strong>s<br />

280 koei<strong>en</strong><br />

Melkproductie:<br />

11.004 kg<br />

Vet: 3,97%<br />

Eiwit: 3,48%<br />

Celgetal: 115.000<br />

”Mastitis is voor ons<br />

ge<strong>en</strong> probleem”<br />

We hebb<strong>en</strong> relatief weinig mastitis. Als het voorkomt,<br />

kiez<strong>en</strong> we bewust voor e<strong>en</strong> injectie in <strong>de</strong> nek <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

breedspectum antibioticum. Dan is <strong>de</strong> kans <strong>van</strong> slag<strong>en</strong><br />

het grootst <strong>en</strong> het is makkelijk. Elke koe krijgt <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />

behan<strong>de</strong>ling, e<strong>en</strong> injector <strong>en</strong> e<strong>en</strong> injectie <strong>van</strong> Cobactan ® .<br />

Werkt prima. Vraag uw dier<strong>en</strong>arts om advies.<br />

Cobactan® 2,5%. Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l UDA. REG NL 09886. Bevat per ml 25 mg cefquinome. Indicaties rund: respiratoire aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, klauwaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />

E. coli mastitis, E. coli sepsis bij kalver<strong>en</strong>. Indicaties vark<strong>en</strong>: respiratoire aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, MMA, streptokokk<strong>en</strong>, m<strong>en</strong>ingitis, artritis <strong>en</strong> epi<strong>de</strong>rmitis. Contra-indicatie: allergie.<br />

Wachttijd: melk 1 dag, vlees, rund 5 dag<strong>en</strong>, vark<strong>en</strong> 3 dag<strong>en</strong> (PVE/IKB wachttijd: 14 dag<strong>en</strong>). Voor overige informatie zie bijsluiter. Aflevering uitsluit<strong>en</strong>d door uw dier<strong>en</strong>arts.<br />

Intervet Ne<strong>de</strong>rland bv • Postbus 50 • 5830 AB Boxmeer<br />

Telefoon: 0485 587654 • Fax: 0485 587653 • www.intervet.nl


getraceerd <strong>en</strong> zo (veel) mogelijk gereduceerd.<br />

Ook hier krijgt <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t dus ge<strong>en</strong><br />

productgarantie.<br />

T<strong>en</strong> slotte, <strong>de</strong> zoönos<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

ziekt<strong>en</strong> kan bij dier<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geselecteerd<br />

door <strong>de</strong> keuring vóór <strong>en</strong> na het slacht<strong>en</strong>.<br />

Tuberculose is bijvoorbeeld relatief e<strong>en</strong>voudig<br />

te constater<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t zich te realiser<strong>en</strong><br />

dat e<strong>en</strong> aantal zak<strong>en</strong> wordt gemist bij het<br />

on<strong>de</strong>rzoek. Dier<strong>en</strong> die nog in <strong>de</strong> incubatieperio<strong>de</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> ziekte verker<strong>en</strong> slipp<strong>en</strong> door <strong>de</strong><br />

keuring. De product<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dan al wel<br />

ziekteverwekk<strong>en</strong>d zijn. In dit ka<strong>de</strong>r zijn <strong>de</strong><br />

zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> "dragers" te vermeld<strong>en</strong>. Dat zijn<br />

dier<strong>en</strong> die niet klinisch ziek zijn, hoewel ze<br />

toch ziekteverwekk<strong>en</strong><strong>de</strong> bacteriën bij zich<br />

drag<strong>en</strong>. Die bacteriën kom<strong>en</strong> bij het slacht<strong>en</strong><br />

op <strong>de</strong> product<strong>en</strong> terecht. Als bij <strong>de</strong> bereiding<br />

<strong>de</strong> aanwijzing<strong>en</strong> op het etiket niet goed word<strong>en</strong><br />

nageleefd, dan kan <strong>de</strong> consumptie <strong>van</strong><br />

die product<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t ziekte veroorzak<strong>en</strong>.<br />

Rec<strong>en</strong>t zijn <strong>van</strong> EU-zij<strong>de</strong> maatregel<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> kracht geword<strong>en</strong> om dit probleem<br />

zo veel mogelijk te beperk<strong>en</strong>. Namelijk <strong>de</strong><br />

invoering <strong>van</strong> Hazard Analyses Critical<br />

Control Points (HACCP) in <strong>de</strong> slachthuiz<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> uitsnij<strong>de</strong>rij<strong>en</strong>.<br />

b. Wettelijk ka<strong>de</strong>r.<br />

Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> Europese Unie is <strong>de</strong> vleeskeuring<br />

on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> het <strong>volksgezondheid</strong>sbeleid<br />

dat in het Europese Verdrag is opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Het vleeskeuringsbeleid is volledig geharmoniseerd.<br />

Dat beleid is vastgelegd in e<strong>en</strong><br />

aantal Richtlijn<strong>en</strong>. Het gaat dan om <strong>de</strong><br />

Richtlijn<strong>en</strong> 64/433/EEG <strong>en</strong> 71/118/EEG<br />

respectievelijk roodvlees <strong>en</strong> witvlees.<br />

Invoer <strong>van</strong> vlees uit <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong> (niet-lidstat<strong>en</strong>)<br />

di<strong>en</strong>t materieel aan <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> eis<strong>en</strong> te<br />

voldo<strong>en</strong>. Daar het bij <strong>de</strong> huidige vleeskeuring<br />

om Richtlijn<strong>en</strong> gaat, di<strong>en</strong><strong>en</strong> die eis<strong>en</strong><br />

nog te word<strong>en</strong> omgezet in nationale wetgeving.<br />

Die is voornamelijk vastgelegd in <strong>de</strong><br />

Vleeskeuringswet, <strong>de</strong> Veewet, <strong>de</strong> Landbouwwet<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> Gezondheids- <strong>en</strong> Welzijnswet voor<br />

Dier<strong>en</strong>.<br />

c. Uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring.<br />

De uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring <strong>en</strong> het toezicht<br />

op <strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuringswetgeving<br />

is opgedrag<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> Voedsel- <strong>en</strong><br />

War<strong>en</strong> Autoriteit (VWA). Deze overheids-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 32<br />

di<strong>en</strong>st bestaat sinds juli 2002 <strong>en</strong> is in haar<br />

korte bestaan reeds aan e<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> beher<strong>en</strong>d<br />

<strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t toe. Bij <strong>de</strong> oprichting in 2002<br />

startte <strong>de</strong> VWA als e<strong>en</strong> inspectiedi<strong>en</strong>st op<br />

basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> Gezondheidswet. De politieke<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor <strong>de</strong> inspectie lag<br />

op uitdrukkelijk verzoek <strong>van</strong> <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong><br />

Kamer <strong>en</strong> het bedrijfslev<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> Minister<br />

<strong>van</strong> VWS. Bij <strong>de</strong> vorming <strong>van</strong> het twee<strong>de</strong><br />

kabinet Balk<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>de</strong> werd geregeld dat die<br />

beheersverantwoor<strong>de</strong>lijkheid overging naar<br />

<strong>de</strong> Minister <strong>van</strong> LNV. Zelfs <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> het<br />

<strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t werd er op aangepast. In <strong>de</strong><br />

naam LNV sneuvel<strong>de</strong> <strong>de</strong> visserij <strong>en</strong> werd <strong>de</strong><br />

V ingevuld met voedselkwaliteit. Aan <strong>de</strong><br />

beleidsmatige verantwoor<strong>de</strong>lijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong><br />

bei<strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong> ministers werd daarbij niets<br />

veran<strong>de</strong>rd. De VWA is ontstaan uit e<strong>en</strong><br />

sam<strong>en</strong>voeging <strong>van</strong> <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong>. Inmid<strong>de</strong>ls<br />

is <strong>de</strong> politieke besluitvorming in het stadium<br />

dat er in 2006 e<strong>en</strong> volledig geïntegreer<strong>de</strong><br />

di<strong>en</strong>st zal zijn, waarin <strong>de</strong> huidige twee werkmaatschappij<strong>en</strong><br />

volledig zull<strong>en</strong> opgaan.<br />

Naast <strong>de</strong> VWA is ook <strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e<br />

Inspectiedi<strong>en</strong>st (AID) <strong>van</strong> het Ministerie <strong>van</strong><br />

LNV belast met het toezicht op <strong>de</strong> naleving<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuringswetgeving. Bei<strong>de</strong> di<strong>en</strong>st<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> werkafsprak<strong>en</strong> over hun sam<strong>en</strong>werking.<br />

d. Inschakeling <strong>van</strong> bedrijfslev<strong>en</strong> bij <strong>de</strong><br />

vleeskeuring.<br />

In <strong>de</strong> pluimveevleeskeuring bestaat reeds<br />

jar<strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijkheid om <strong>van</strong> bedrijfskeur<strong>de</strong>rs<br />

gebruik te mak<strong>en</strong>. Dat zijn keurmeesters<br />

die e<strong>en</strong> id<strong>en</strong>tieke opleiding hebb<strong>en</strong> gehad als<br />

<strong>de</strong> VWA-keurmeesters. Bij <strong>de</strong> keuring werk<strong>en</strong><br />

die bedrijfskeur<strong>de</strong>rs on<strong>de</strong>r verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA-dier<strong>en</strong>arts. Daarmee<br />

blijft <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor het plaats<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> het keuringsmerk bij <strong>de</strong> overheid.<br />

Dat is <strong>van</strong> belang omdat <strong>de</strong> overheid in<br />

Ne<strong>de</strong>rland <strong>de</strong> over<strong>hed<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> overige lidstat<strong>en</strong><br />

moet vrijwar<strong>en</strong>. Bij het roodvlees staat<br />

<strong>de</strong> bov<strong>en</strong>vermel<strong>de</strong> mogelijkheid nog niet zo<br />

expliciet in <strong>de</strong> Richtlijn. Ne<strong>de</strong>rland k<strong>en</strong>t<br />

inmid<strong>de</strong>ls wel bij <strong>de</strong> vark<strong>en</strong>skeuring <strong>en</strong> kalverkeuring<br />

assist<strong>en</strong>t-keurmeesters, die specifiek<br />

opgeleid zijn voor <strong>de</strong> keuring aan <strong>de</strong><br />

slachtband. Ook hier blijft <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>-


lijkheid voor <strong>de</strong> keuringsbeslissing bij <strong>de</strong><br />

keuringsdier<strong>en</strong>arts in di<strong>en</strong>st <strong>van</strong> <strong>de</strong> VWA. De<br />

keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn in di<strong>en</strong>st <strong>van</strong> "uitz<strong>en</strong>dbureau’s".<br />

De VWA huurt <strong>de</strong>ze assist<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

naar behoefte in. In <strong>de</strong> voorstell<strong>en</strong> tot<br />

aanpassing <strong>van</strong> <strong>de</strong> wetgeving is nu ook ruimte<br />

gemaakt voor bedrijfskeur<strong>de</strong>rs zoals bij <strong>de</strong><br />

pluimveekeuring. Dat gaat, zoals <strong>de</strong> voorstell<strong>en</strong><br />

voorjaar 2004 luidd<strong>en</strong>, geld<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />

diersoort<strong>en</strong> vark<strong>en</strong> <strong>en</strong> vleeskalf.<br />

C. TOEKOMSTIGE VLEESKEURING<br />

a. Verantwoor<strong>de</strong>lijkheidsver<strong>de</strong>ling.<br />

In het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheidsver<strong>de</strong>ling<br />

tuss<strong>en</strong> overheid <strong>en</strong> bedrijfslev<strong>en</strong>,<br />

zal <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t moet<strong>en</strong> garan<strong>de</strong>r<strong>en</strong> dat<br />

zijn product<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> door <strong>de</strong> overheid<br />

gestel<strong>de</strong> eis<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s zal <strong>de</strong> overheid<br />

mid<strong>de</strong>ls toezicht moet<strong>en</strong> wak<strong>en</strong> dat ook<br />

aan die eis<strong>en</strong> is voldaan. Dat is het i<strong>de</strong>aalbeeld,<br />

dat <strong>de</strong> Europese Commissie voor og<strong>en</strong><br />

stond in haar witboek over voedselveiligheid.<br />

Dit alles te realiser<strong>en</strong> vraagt tijd. Vooralsnog<br />

word<strong>en</strong> slechts kleine stapjes gezet in die<br />

richting. Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> 15 huidige lidstat<strong>en</strong> is<br />

dat al lastig g<strong>en</strong>oeg, gelet op <strong>de</strong> behoud<strong>en</strong>dheid<br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> aantal grote lidstat<strong>en</strong> als<br />

Duitsland, Italië <strong>en</strong> Spanje. Zeker als er in<br />

2004 nog 10 nieuwe lidstat<strong>en</strong> bijkom<strong>en</strong> die<br />

ook nog zeer behoud<strong>en</strong>d zijn op het terrein<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> vleeskeuring.<br />

b. Ontwikkeling in Ne<strong>de</strong>rland.<br />

Ne<strong>de</strong>rland is, wat d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheidsver<strong>de</strong>ling<br />

betreft, re<strong>de</strong>lijk<br />

progressief binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> land<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> EU. De<br />

RVV probeert al jar<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> wettelijke<br />

mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> zoveel mogelijk, <strong>van</strong> keur<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

instantie, e<strong>en</strong> toezichthou<strong>de</strong>r te word<strong>en</strong>.<br />

Bij het opgaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> RVV in <strong>de</strong> VWA ging<br />

het "eig<strong>en</strong> belang" (=werkgeleg<strong>en</strong>heid) toch<br />

min<strong>de</strong>r spel<strong>en</strong> dan daarvoor. Dat leid<strong>de</strong><br />

ertoe, dat na jar<strong>en</strong> <strong>van</strong> discussie, e<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst<br />

tuss<strong>en</strong> overheid <strong>en</strong> bedrijfslev<strong>en</strong><br />

over "privatisering" <strong>van</strong> <strong>de</strong> bandkeuring lijkt<br />

te kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong>, althans voor wat<br />

betreft <strong>de</strong> keurmeesteractiviteit<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />

slachtband. Eén <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r moet in 2006 zijn<br />

afgerond. In het toezichtarrangem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

VWA wordt dit ge<strong>de</strong>tailleerd beschrev<strong>en</strong>.<br />

Toezichtarrangem<strong>en</strong>t bij <strong>toekomst</strong> roodvleeskeuring.<br />

(met dank aan drs. A. Jelsma <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

VWA/RVV).<br />

Inleiding<br />

De <strong>toekomst</strong>ige hygiëneverord<strong>en</strong>ing met<br />

specifieke voorschrift<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> organisatie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> officiële controles <strong>van</strong> voor m<strong>en</strong>selijke<br />

consumptie bestem<strong>de</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke<br />

oorsprong (H3), maakt het mogelijk om<br />

bij roodvlees <strong>de</strong> Post-Mortem keuring (P.M.)<br />

over te drag<strong>en</strong> aan het bedrijfslev<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />

vorm <strong>van</strong> bedrijfskeur<strong>de</strong>rs. Deze overgang<br />

naar bedrijfskeur<strong>de</strong>rs bij roodvlees is niet<br />

voor 2006 te verwacht<strong>en</strong>; H3 k<strong>en</strong>t bij het <strong>van</strong><br />

kracht word<strong>en</strong> naar verwachting e<strong>en</strong><br />

ingangsdatum <strong>van</strong>af 1-1-2006. In H3 geldt<br />

voor roodvlees dat alle<strong>en</strong> bij vleesvark<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />

mestkalver<strong>en</strong> bedrijfskeur<strong>de</strong>rs ingezet kunn<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijvoorbeeld niet voor run<strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />

In <strong>de</strong> huidige situatie is <strong>de</strong> Post-Mortem keuring<br />

(P.M.) on<strong>de</strong>r te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> onafhankelijke<br />

instantie voor het totale roodvlees<br />

(dus ook voor run<strong>de</strong>r<strong>en</strong>). Dit toezichtsarrangem<strong>en</strong>t<br />

heeft dit Europees rechtelijk ka<strong>de</strong>r<br />

als uitgangspunt <strong>en</strong> beschrijft uitsluit<strong>en</strong>d <strong>de</strong><br />

situatie waarbij <strong>de</strong> bandkeuring <strong>van</strong> roodvlees<br />

is on<strong>de</strong>rgebracht in e<strong>en</strong> onafhankelijke<br />

instantie met keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Deze onafhankelijke<br />

instantie opereert binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> huidige<br />

ka<strong>de</strong>rs als privaatrechtelijk rechtspersoon.<br />

T<strong>en</strong>slotte wordt als leidraad gehanteerd<br />

dat <strong>de</strong> P.M. keuring in dit verband op alle EG<br />

erk<strong>en</strong><strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong> door <strong>de</strong> onafhankelijke<br />

instantie wordt uitgevoerd. Het toezichtsarrangem<strong>en</strong>t<br />

is in ess<strong>en</strong>tie in e<strong>en</strong> stroomschema<br />

weergegev<strong>en</strong> in afbeelding 11(zie blz.36).<br />

Toezicht op uitvoering P.M. Keuring<br />

(bandkeuring).<br />

Het toezichtsarrangem<strong>en</strong>t voor <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> P.M. keuring (bandkeuring) door keuringassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong>uit e<strong>en</strong> onafhankelijke<br />

instantie moet aan <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> principes<br />

voor wat betreft het toezicht voldo<strong>en</strong>:<br />

I. Criteria waar <strong>de</strong> onafhankelijke instantie<br />

aan moet voldo<strong>en</strong>:<br />

1. Keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>de</strong> onafhankelijke<br />

instantie moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> opleiding hebb<strong>en</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 33


gehad in overe<strong>en</strong>stemming met bijlage III<br />

<strong>van</strong> EU Richtlijn 64/433/EG.<br />

2. De onafhankelijke instantie stelt e<strong>en</strong> kwaliteitshandboek<br />

op waarin <strong>de</strong> onafhankelijke<br />

positie t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />

gewaarborgd wordt in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

geaccrediteer<strong>de</strong> instantie. Richtsnoer<br />

di<strong>en</strong>t artikel 9 <strong>van</strong> Richtlijn 64/433/EG te<br />

zijn, waarin <strong>de</strong> onafhankelijkheid is vastgelegd.<br />

3. De onafhankelijke instantie beschrijft in<br />

dit kwaliteitshandboek ook op welke<br />

wijze invulling wordt gegev<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> bandkeuring. Daarnaast<br />

moet beschrev<strong>en</strong> zijn op welke wijze <strong>de</strong><br />

kwaliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring, <strong>de</strong> bezetting <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> keuringsposities, <strong>de</strong> keuringshan<strong>de</strong>ling<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> maximale keuringstijd<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> geborgd <strong>en</strong> op welke<br />

wijze <strong>de</strong> keuringsgegev<strong>en</strong>s <strong>van</strong> het bedrijf<br />

aan <strong>de</strong> toezichthou<strong>de</strong>r VWA-RVV a<strong>de</strong>quaat<br />

word<strong>en</strong> verstrekt.<br />

4. De onafhankelijke instantie <strong>en</strong> <strong>de</strong> overheid<br />

hebb<strong>en</strong> voor 1-1-2005 overe<strong>en</strong>stemming<br />

over <strong>de</strong> inrichting <strong>van</strong> het kwaliteitshandboek<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> juridische grondslag <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> onafhankelijke instantie.<br />

II. Toezicht op <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> P.M.<br />

keuring (bandkeuring), bestaan<strong>de</strong> uit <strong>de</strong><br />

volg<strong>en</strong><strong>de</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />

1. VWA-RVV voert regelmatig e<strong>en</strong> externe<br />

audit uit op <strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> uitvoering<br />

<strong>van</strong> het kwaliteitshandboek <strong>van</strong> <strong>de</strong> onafhankelijke<br />

instantie. De frequ<strong>en</strong>tie<br />

varieert tuss<strong>en</strong> 1 tot 4 keer per jaar <strong>en</strong><br />

wordt gebaseerd op e<strong>en</strong> bonus/malus systeem.<br />

2. De officiële dier<strong>en</strong>arts (keuringsdier<strong>en</strong>arts<br />

VWA-RVV) voert op ie<strong>de</strong>r <strong>de</strong>elnem<strong>en</strong>d<br />

roodvlees-slachthuis, volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />

na<strong>de</strong>r uit te werk<strong>en</strong> systematiek e<strong>en</strong> audit<br />

uit op <strong>de</strong> interne uitvoering <strong>en</strong> naleving<br />

<strong>van</strong> het kwaliteitshandboek <strong>van</strong> <strong>de</strong> onafhankelijke<br />

instantie. De frequ<strong>en</strong>tie <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>ze audit wordt gebaseerd op e<strong>en</strong><br />

bonus/malus systeem.<br />

3 Het bedrijf(slev<strong>en</strong>) zal zorg moet<strong>en</strong> drag<strong>en</strong><br />

voor e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> beschikbaarheid<br />

<strong>van</strong> het aantal keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. VWA-<br />

RVV kan ge<strong>en</strong> "lege plekk<strong>en</strong>" voor wat<br />

betreft <strong>de</strong> bandkeuring invull<strong>en</strong>. Ge<strong>en</strong> uit-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 34<br />

voering <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring betek<strong>en</strong>t niet<br />

slacht<strong>en</strong>. De officiële dier<strong>en</strong>arts houdt<br />

toezicht op <strong>de</strong> uitvoering hier<strong>van</strong> door <strong>de</strong><br />

onafhankelijke instantie.<br />

4. Op <strong>de</strong> kwaliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

bandkeuring zal door <strong>de</strong> officiële dier<strong>en</strong>arts<br />

regelmatig e<strong>en</strong> controle moet<strong>en</strong><br />

plaatsvind<strong>en</strong>. Voor roodvlees zal hiervoor<br />

e<strong>en</strong> norm moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ontwikkeld. Op<br />

grond hier<strong>van</strong> kan bij onvoldo<strong>en</strong><strong>de</strong> prester<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>de</strong> bevoegdheid<br />

aan <strong>de</strong> keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

ontnom<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> feitelijk e<strong>en</strong> stopzetting<br />

<strong>van</strong> het slachtproces betek<strong>en</strong>t. Deze<br />

norm <strong>en</strong> bijbehor<strong>en</strong>d sanctiereglem<strong>en</strong>t<br />

zijn voor 1-1-2005 vastgesteld.<br />

Overige toezichtwerkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong>.<br />

De overige toezichtwerkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong> in e<strong>en</strong> roodvleesslachthuis<br />

bestaan uit <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />

1. Toezicht/uitvoer<strong>en</strong> Ante-Mortem keuring<br />

(A.M. keuring).<br />

2. Controle Hygiëneplan op basis <strong>van</strong><br />

HACCP/Hygiëneco<strong>de</strong>s/microbiologische<br />

controles.<br />

3. Controle op bouwtechnische status <strong>en</strong><br />

inrichting bedrijf; controle op beheersmatige<br />

zak<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bedrijf zoals waterbeheersplan,<br />

ongediertebestrijdingsplan,<br />

gezondheidsverklaring bedrijfsme<strong>de</strong>werkers,<br />

in- <strong>en</strong> uitslagregister <strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong><br />

"tracking and tracing". Dit wordt<br />

mom<strong>en</strong>teel uitgevoerd in het UBA systeem<br />

(uniforme bedrijfsgegev<strong>en</strong>s administratiesysteem)<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> RVV.<br />

4. Dagelijkse controle op <strong>de</strong> hygiëne zowel<br />

voor aan<strong>van</strong>g slacht<strong>en</strong> als tijd<strong>en</strong>s het<br />

slacht<strong>en</strong>.<br />

5. Periodiek monsteron<strong>de</strong>rzoek op het<br />

gebied <strong>van</strong> residu<strong>en</strong>, wordt uitgevoerd<br />

zoals is vastgelegd in het Nationaal Plan<br />

terzake. Tev<strong>en</strong>s vindt residuon<strong>de</strong>rzoek<br />

plaats in geval <strong>van</strong> verd<strong>en</strong>king bij <strong>de</strong> keuring.<br />

6. Zodra Hygiëneverord<strong>en</strong>ing H3 <strong>van</strong> kracht<br />

wordt, di<strong>en</strong>t het toezicht nog meer e<strong>en</strong><br />

w<strong>en</strong>ding te mak<strong>en</strong> richting procesbeheersing<br />

m.b.v. <strong>van</strong> e<strong>en</strong> volledige HACCP<br />

integratie <strong>en</strong> <strong>de</strong> beoor<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> voedselket<strong>en</strong>informatie<br />

voorafgaand aan het<br />

slachtproces.


Indicatie normering aantal VWA me<strong>de</strong>werkers<br />

die voor het toezicht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

ingezet:<br />

De huidige Richtlijn 64/443/EG vereist e<strong>en</strong><br />

perman<strong>en</strong>te aanwezigheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> officiële<br />

dier<strong>en</strong>arts tijd<strong>en</strong>s het slacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> Post-<br />

Mortem (P.M.) keuring. Eén officiële dier<strong>en</strong>arts<br />

zal in ie<strong>de</strong>r geval aanwezig moet<strong>en</strong> zijn<br />

gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> het hele slachtproces. Ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s<br />

geldt dat <strong>de</strong> lev<strong>en</strong><strong>de</strong> keuring uitgevoerd moet<br />

word<strong>en</strong> door <strong>de</strong> officiële dier<strong>en</strong>arts.<br />

In e<strong>en</strong> vergelijking <strong>van</strong> <strong>de</strong> huidige <strong>en</strong> nieuwe<br />

situatie voor wat betreft <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

functiegroep<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> funktionele relatie<br />

tot <strong>de</strong> post mortem keuring (bandkeuring)<br />

binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> VWA-RVV, geldt het volg<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

overzicht:<br />

Huidige situatie VWA-RVV Situatie VWA-RVV in<br />

nieuwe situatie met<br />

onafhankelijke instantie<br />

Keuringsdier<strong>en</strong>arts Relatie met P.M. keuring Functiegroep blijft<br />

Keurmeester Relatie met P.M. keuring Functiegroep verdwijnt<br />

Me<strong>de</strong>werker Inspectie Ge<strong>en</strong> relatie met P.M. keuring Functiegroep blijft<br />

Controle <strong>en</strong> Auditing<br />

S<strong>en</strong>ior Keurmeester Relatie met P.M. keuring discussiepunt<br />

Voor roodvleesslachthuiz<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> EG<br />

erk<strong>en</strong>ning geringe capaciteit (zelfslacht<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

slager) is ge<strong>en</strong> perman<strong>en</strong>te aanwezigheid <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> keuringsdier<strong>en</strong>arts vereist. Het toezicht<br />

kan door keurmeesters word<strong>en</strong> uitgevoerd.<br />

De keuringsdier<strong>en</strong>arts blijft echter eindverantwoor<strong>de</strong>lijk.<br />

De exacte normering waaraan het bedrijfslev<strong>en</strong><br />

moet voldo<strong>en</strong> zal voor 1-10-2004 vastgesteld<br />

word<strong>en</strong>.<br />

Opleiding:<br />

1. De keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>de</strong> stichting<br />

word<strong>en</strong> opgeleid conform bijlage III <strong>van</strong><br />

EU Richtlijn 64/433/EG. Examinering- <strong>en</strong><br />

diplomeringseis<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> door VWA-RVV<br />

word<strong>en</strong> opgesteld c.q. als eindverantwoor<strong>de</strong>lijke<br />

gepraktiseerd moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />

2. Voor keuringsdier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> zal <strong>de</strong> opleiding<br />

gericht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op auditing.<br />

Het toezicht zoals beschrev<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r B1,<br />

B2, C2 <strong>en</strong> C3 zal met name in <strong>de</strong> vorm<br />

<strong>van</strong> auditing geschied<strong>en</strong>. Met het <strong>van</strong><br />

kracht word<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> verord<strong>en</strong>ing H3 zal<br />

het toezicht nog meer e<strong>en</strong> w<strong>en</strong>ding nem<strong>en</strong><br />

richting auditing. Daarnaast zal <strong>de</strong> opleiding<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> keuringsdier<strong>en</strong>arts gericht<br />

moet<strong>en</strong> zijn op wetsk<strong>en</strong>nis, technische<br />

han<strong>de</strong>ling<strong>en</strong>, conflictbeheersing, handhaving<br />

<strong>en</strong> rapporter<strong>en</strong>.<br />

3. Keurmeesters zull<strong>en</strong> afhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

inzet bij het toezicht op <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> bandkeuring (door keuringsassist<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />

nav<strong>en</strong>ant word<strong>en</strong> opgeleid.<br />

Uitwerking na 1 november 2003.<br />

Op grond <strong>van</strong> <strong>de</strong> hierbov<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> punt<strong>en</strong><br />

zull<strong>en</strong> in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> na 1 november 2003<br />

<strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> zak<strong>en</strong> na<strong>de</strong>r word<strong>en</strong> uitgewerkt:<br />

• Normering kwaliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuring<br />

gevolgd door vaststell<strong>en</strong> initiële normstelling,<br />

waarbij Directie Toezicht, CE-VWA<br />

leid<strong>en</strong>d is. Voor vaststell<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze normering<br />

zal beoor<strong>de</strong>eld word<strong>en</strong> wat in<br />

an<strong>de</strong>re lidstat<strong>en</strong> wordt gehanteerd. Op<br />

advies <strong>van</strong> VWA wordt <strong>de</strong> norm <strong>de</strong>finitief<br />

vastgesteld door <strong>de</strong> beleidsinstanties <strong>van</strong><br />

VWS <strong>en</strong> LNV.<br />

• Ka<strong>de</strong>r voor onafhankelijke organisatie,<br />

waarbij PVE/COV leid<strong>en</strong>d is<br />

• Organisatorische gevolg<strong>en</strong> met normering<br />

<strong>en</strong> sanctiereglem<strong>en</strong>t, waarbij Directie<br />

Toezicht, CE-VWA leid<strong>en</strong>d is.<br />

Voor bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> punt<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> plan<br />

<strong>van</strong> aanpak opgesteld, waarbij <strong>de</strong> plann<strong>en</strong><br />

verwerkt <strong>en</strong> getoetst zijn in <strong>de</strong> praktijkproef<br />

<strong>van</strong> VWA-RVV op drie bedrijv<strong>en</strong> voor 1-6-<br />

2004.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 35


Niet goed<br />

Sancties<br />

Onafhankelijke Instantie<br />

Kwaliteitshandboek<br />

Slachthuis<br />

Bandkeuring<br />

onafhankelijke instantie<br />

c. Stand <strong>van</strong> zak<strong>en</strong> wetgeving met betrekking<br />

tot <strong>de</strong> vleeskeuring, in <strong>de</strong> Europese<br />

Geme<strong>en</strong>schap.<br />

Sinds januari 2004, ligt er het geam<strong>en</strong><strong>de</strong>er<strong>de</strong><br />

voorstel <strong>van</strong> e<strong>en</strong> verord<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> het<br />

Europese Parlem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>de</strong> Raad: "houd<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

specifieke voorschrift<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> organisatie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> officiële controle <strong>van</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierlijke oorsprong bestemd voor m<strong>en</strong>selijke<br />

consumptie". De werkingssfeer <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze verord<strong>en</strong>ing<br />

strekt zich uit tot alle bedrijv<strong>en</strong> die<br />

on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze verord<strong>en</strong>ing<br />

vall<strong>en</strong>. Ver<strong>de</strong>r laat <strong>de</strong> verord<strong>en</strong>ing onverlet <strong>de</strong><br />

diergezondheidsvoorschrift<strong>en</strong>. Dat wil zegg<strong>en</strong>,<br />

dat die voorschrift<strong>en</strong> in an<strong>de</strong>re wetgeving<br />

zijn of word<strong>en</strong> vastgelegd. Voor wat<br />

betreft het erk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong>systeem <strong>van</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />

veran<strong>de</strong>rt er niets wez<strong>en</strong>lijks: dit is <strong>en</strong> blijft<br />

e<strong>en</strong> nationale zaak. Voor wat betreft <strong>de</strong> officiële<br />

dier<strong>en</strong>arts <strong>en</strong> officiële keurmeester<br />

word<strong>en</strong> nu kwalificaties voorgeschrev<strong>en</strong> (dat<br />

is niet nieuw), maar ook e<strong>en</strong> exam<strong>en</strong> (dat is<br />

wel nieuw voor dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong>), alsme<strong>de</strong> het<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 36<br />

externe audit<br />

VWA-RVV<br />

Officiële dier<strong>en</strong>arts<br />

• audit op interne controle<br />

onafhankelijke instantie<br />

• toezicht op uitvoering<br />

bandkeuring<br />

• toezicht kwaliteit<br />

bandkeuring<br />

Officiële dier<strong>en</strong>arts<br />

• overige<br />

toezichtwerkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

Afbeelding 11:<br />

Stroomschema toezichtarrangem<strong>en</strong>t Roodvlees.<br />

Bron: RVV/VWA.<br />

on<strong>de</strong>rgaan <strong>van</strong> scholing om <strong>de</strong> k<strong>en</strong>nis op peil<br />

te houd<strong>en</strong> (dat is ook nieuw). Ver<strong>de</strong>r breidt<br />

<strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts zich uit met het verricht<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> audits in erk<strong>en</strong><strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>, op<br />

<strong>de</strong> naleving <strong>van</strong> GHP <strong>en</strong> HACCP. Ook nieuw<br />

is het beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> ket<strong>en</strong>informatie <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

aangebod<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>. Activiteit<strong>en</strong> als ante- <strong>en</strong><br />

post-mortem keuring <strong>van</strong> slachtdier<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong><br />

bestaan. Welzijnscontroles zijn weliswaar<br />

niet nieuw voor <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts maar krijg<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> meer concrete invulling. Toezicht op<br />

specifiek risicomateriaal (SRM) <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong> is weliswaar ook niet<br />

nieuw, maar in combinatie met an<strong>de</strong>re<br />

Verord<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> wordt nu e<strong>en</strong> sluit<strong>en</strong>d systeem<br />

<strong>van</strong> controle mogelijk. Dat betek<strong>en</strong>t bijvoorbeeld<br />

dat ook op lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>bedrijv<strong>en</strong><br />

gecontroleerd kan gaan word<strong>en</strong> wat er met<br />

product<strong>en</strong> gebeurt, die niet meer voor humane<br />

consumptie geschikt of bestemd word<strong>en</strong>. Wat<br />

betreft <strong>de</strong> merking <strong>van</strong> product<strong>en</strong> zijn er<br />

ge<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijke veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>. De verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

blijft bij <strong>de</strong> overheid. De “follow-up”<br />

<strong>van</strong> controle-activiteit<strong>en</strong> wordt beter<br />

dan het nu is. Er komt communicatie over <strong>de</strong><br />

inspectieresultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> over beslissing<strong>en</strong> met<br />

betrekking tot <strong>de</strong> ket<strong>en</strong>informatie; zoals wat<br />

er met <strong>de</strong> lev<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<strong>en</strong> kan <strong>en</strong> moet gebeur<strong>en</strong>.<br />

Het betreft ook beslissing<strong>en</strong> over het dierlijk<br />

welzijn, als niet aan <strong>de</strong> voorschrift<strong>en</strong> terzake<br />

is voldaan. Met name wat er dan met die dier<strong>en</strong><br />

moet gebeur<strong>en</strong>. Ook <strong>de</strong> product<strong>en</strong>, die<br />

<strong>van</strong> die dier<strong>en</strong>, waarbij <strong>de</strong> welzijnsvoorschrift<strong>en</strong><br />

zijn overtred<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> niet zon<strong>de</strong>r<br />

meer in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l word<strong>en</strong> toegelat<strong>en</strong>.<br />

Interessant is ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s, dat <strong>de</strong> lidstat<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

bezetting <strong>van</strong> keuringspersoneel aan <strong>de</strong><br />

slachtlijn, moet<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong>, aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong><br />

e<strong>en</strong> risicoanalyse. Dat is e<strong>en</strong> nieuwe b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>ring,<br />

die zich in <strong>de</strong> praktijk zal moet<strong>en</strong> bewijz<strong>en</strong>.<br />

Ver<strong>de</strong>r kunn<strong>en</strong> lidstat<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> tak<strong>en</strong><br />

met betrekking tot <strong>de</strong> keuring lat<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong><br />

door <strong>de</strong> bedrijv<strong>en</strong>, zij het dat die tak<strong>en</strong> specifiek<br />

ge<strong>de</strong>finieerd zijn; bijvoorbeeld bandkeuring<br />

bij pluimvee of vark<strong>en</strong>s.<br />

Het is nu <strong>de</strong> bedoeling dat in 2006 <strong>de</strong>ze<br />

Verord<strong>en</strong>ing in werking treedt.


Hoofdstuk III: Van Destructiewet naar<br />

Dierlijke Bijproduct<strong>en</strong>verord<strong>en</strong>ing (DBVo)<br />

A. GESCHIEDENIS<br />

Dierlijke bijproduct<strong>en</strong> vóór <strong>de</strong><br />

Destructiewet.<br />

In vroegere tijd<strong>en</strong> was het gebruikelijk om<br />

dier<strong>en</strong>, die t<strong>en</strong> gevolge <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dierziekte<br />

(zoals run<strong>de</strong>rpest) war<strong>en</strong> gestorv<strong>en</strong>, te begrav<strong>en</strong>.<br />

Het was echter nog gebruikelijker om do<strong>de</strong><br />

dier<strong>en</strong>, afgeschrev<strong>en</strong> paard<strong>en</strong> maar ook hond<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> katt<strong>en</strong>, naar <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> vil<strong>de</strong>rs<br />

(noodslachter, ‘knackers’) te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. De<br />

vil<strong>de</strong>rij bestond uit het dod<strong>en</strong>, slacht<strong>en</strong>, onthuid<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> begrav<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze dier<strong>en</strong>, <strong>en</strong> werd<br />

gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> verachtelijk min<strong>de</strong>rwaardig<br />

beroep. Naast <strong>de</strong>ze activiteit<strong>en</strong> functioneerd<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> vil<strong>de</strong>rs vaak nog als beul, <strong>en</strong> werd<strong>en</strong><br />

ze beschouwd als voorlopers <strong>van</strong> <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts,<br />

omdat ze ook het castrer<strong>en</strong> <strong>van</strong> diverse<br />

huisdiersoort<strong>en</strong> tot hun werkzaam<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

rek<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. De neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong>-eeuwse vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> industriële plaats<strong>en</strong> waar alle bruikbare<br />

<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong>, zoals vet, har<strong>en</strong>, darm<strong>en</strong>,<br />

bloed <strong>en</strong> huid<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> verzameld. Dit vond<br />

niet alle<strong>en</strong> plaats door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> slacht<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> onthuid<strong>en</strong>, maar ook verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> chemische<br />

<strong>en</strong> technologische process<strong>en</strong> werd<strong>en</strong><br />

hiervoor gebruikt. Verzameld vlees <strong>en</strong> organ<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> meestal gebruikt voor diervoe<strong>de</strong>r. De<br />

autoriteit<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> in die tijd vooral geconfronteerd<br />

met <strong>de</strong> overlast (stank, geluid <strong>en</strong><br />

ongedierte) <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />

omgeving. Diverse regeling<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> opgesteld<br />

voor <strong>de</strong> vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong>, zodat <strong>de</strong>ze bedrijv<strong>en</strong><br />

buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> stadspoort<strong>en</strong> gevestigd werd<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong>zelf<strong>de</strong> lot was ook <strong>de</strong> slachterij<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />

sted<strong>en</strong> beschor<strong>en</strong>. Om <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

te verbeter<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> door geme<strong>en</strong>telijke <strong>en</strong><br />

nationale Gezondheidscommissies programma’s<br />

geformuleerd voor e<strong>en</strong> hygiëneherzi<strong>en</strong>ing.<br />

Medische <strong>en</strong> <strong>veterinaire</strong> hygiënist<strong>en</strong><br />

raakt<strong>en</strong> op die manier betrokk<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> regulering<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> voorzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> veilig vlees <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> verwij<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> dierlijk afval. Rond<br />

1850 werd dui<strong>de</strong>lijk dat het vlees <strong>van</strong> <strong>de</strong> vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong><br />

(in het bijzon<strong>de</strong>r het paard<strong>en</strong>vlees) <strong>de</strong><br />

weg vond naar <strong>de</strong> minstbe<strong>de</strong>eld<strong>en</strong> in plaats<br />

<strong>van</strong> naar diervoeding. De Gezondheidscommissies<br />

drong<strong>en</strong> daarop constant aan op<br />

strikte regels voor <strong>de</strong> vil<strong>de</strong>rij<strong>en</strong>. Tuss<strong>en</strong> 1850<br />

<strong>en</strong> 1940 werd<strong>en</strong> diverse gezam<strong>en</strong>lijke hygiënebepaling<strong>en</strong><br />

opgesteld. Het ontstaan <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong> in <strong>de</strong> sted<strong>en</strong>, zoals<br />

on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re in <strong>de</strong> Vleeskeuringwet <strong>van</strong><br />

1919 verplicht was voorgeschrev<strong>en</strong>, zorg<strong>de</strong><br />

niet alle<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> verbeter<strong>de</strong> hygiëne <strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie <strong>van</strong> <strong>de</strong> slachting<strong>en</strong> maar<br />

ook tot e<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>tratie <strong>van</strong> afgekeur<strong>de</strong><br />

slachtdier<strong>en</strong>, afgekeurd vlees <strong>en</strong> onbruikbare<br />

slachtafvall<strong>en</strong>. Dit leid<strong>de</strong> snel tot het ontstaan<br />

<strong>van</strong> bedrijv<strong>en</strong> in <strong>de</strong> nabijheid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

slachthuiz<strong>en</strong> die zich specialiseerd<strong>en</strong> in het<br />

valoriser<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> grote hoeveel<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

slachtbijproduct<strong>en</strong> <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong>. Zo werd<br />

bloed verzameld, ingedroogd <strong>en</strong> gebruikt in<br />

<strong>de</strong> kunstmestindustrie; het vet gesmolt<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> margarine-industrie <strong>en</strong> <strong>de</strong> be<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />

gekookt voor <strong>de</strong> lijm- <strong>en</strong> gelatine-industrie.<br />

Rond 1920 kwam daar het bereid<strong>en</strong> <strong>van</strong> farmaceutische<br />

preparat<strong>en</strong> uit dierlijke organ<strong>en</strong><br />

bij, zoals bijvoorbeeld insuline uit het pancreas.<br />

E<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d voorbeeld <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijk<br />

bedrijf uit <strong>de</strong>ze tijdspanne is het in 1923<br />

opgerichte Organon N.V. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re bron<br />

<strong>van</strong> inkomst<strong>en</strong> vorm<strong>de</strong> het vlees <strong>van</strong> afgekeur<strong>de</strong><br />

dier<strong>en</strong>. Bij <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>re op<strong>en</strong>bare<br />

slachthuiz<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> afgekeur<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

onbruikbare slachtafvall<strong>en</strong> aan<strong>van</strong>kelijk<br />

begrav<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> afzon<strong>de</strong>rlijk <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het<br />

slachthuisterrein. Vanuit hygiënisch oogpunt<br />

bracht dit het bezwaar met zich mee dat<br />

bepaal<strong>de</strong> pathog<strong>en</strong>e micro-organism<strong>en</strong>, die<br />

ook in <strong>de</strong> grond virul<strong>en</strong>t blev<strong>en</strong>, opnieuw<br />

kond<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verspreid, wanneer vlees <strong>van</strong><br />

kadavers werd opgegrav<strong>en</strong> door hond<strong>en</strong>.<br />

Vooral bij miltvuur <strong>en</strong> vlekziekte bleef hierdoor<br />

besmettingsgevaar bestaan. Rond 1900<br />

kwam<strong>en</strong> er zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> Kori-ov<strong>en</strong>s in<br />

gebruik waarin afgekeur<strong>de</strong> vlees- <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> verbrand. Deze manier was<br />

echter kostbaar <strong>en</strong> lever<strong>de</strong> ge<strong>en</strong> bruikbare<br />

restproduct<strong>en</strong> op. Er werd dan ook gezocht<br />

naar techniek<strong>en</strong> om <strong>de</strong> <strong>en</strong>orme hoeveel<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 37


vet <strong>en</strong> eiwit die met het verbrand<strong>en</strong> verlor<strong>en</strong><br />

ging<strong>en</strong>, uit het afgekeur<strong>de</strong> vlees terug te winn<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> mogelijkheid tot valoriser<strong>en</strong> <strong>van</strong> dit<br />

materiaal <strong>van</strong> dierlijke oorsprong bod<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>structor<strong>en</strong>. Hierbij wordt e<strong>en</strong> procédé <strong>van</strong><br />

vermal<strong>en</strong> <strong>en</strong> indrog<strong>en</strong> door verhitting toegepast,<br />

waarna uit het restproduct eiwitt<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

‘technisch’ vet word<strong>en</strong> gewonn<strong>en</strong>. Deze<br />

eindproduct<strong>en</strong> di<strong>en</strong>d<strong>en</strong> als grondstof voor <strong>de</strong><br />

m<strong>en</strong>gvoe<strong>de</strong>rindustrie. Op <strong>de</strong>ze wijze sloeg<br />

m<strong>en</strong> twee vlieg<strong>en</strong> in één klap: het onscha<strong>de</strong>lijk<br />

<strong>en</strong> r<strong>en</strong>dabel mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> pot<strong>en</strong>tieel<br />

scha<strong>de</strong>lijke kadavers <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong> (min<br />

of meer <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rans <strong>van</strong> <strong>de</strong> huidige<br />

Destructiewet). De ontwikkeling <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong> werd bespoedigd door <strong>de</strong><br />

komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> Veewet <strong>en</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringwet.<br />

Daarin werd namelijk wettelijk vastgelegd<br />

dat dier<strong>en</strong>, geïnfecteerd met bepaal<strong>de</strong><br />

besmettelijke veeziekt<strong>en</strong>, ongebor<strong>en</strong> vrucht<strong>en</strong>,<br />

dood gebor<strong>en</strong>, gestorv<strong>en</strong> <strong>en</strong> afgekeur<strong>de</strong><br />

slachtdier<strong>en</strong>, afgekeurd vlees <strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke,<br />

moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verzameld <strong>en</strong> door vernietiging<br />

onbruikbaar moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemaakt<br />

als voedsel voor m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> dier. Bei<strong>de</strong> wett<strong>en</strong><br />

hield<strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijkheid op<strong>en</strong> om het<br />

on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke dierlijk materiaal te verwerk<strong>en</strong><br />

tot nuttige product<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong><br />

dat <strong>de</strong>ze absoluut steriel zoud<strong>en</strong> zijn<br />

om verspreiding <strong>van</strong> dierziekt<strong>en</strong> <strong>en</strong> zoönos<strong>en</strong><br />

te voorkom<strong>en</strong>. Tezam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> verplichting<br />

e<strong>en</strong> vleeskeuringsdi<strong>en</strong>st te regel<strong>en</strong> werd <strong>de</strong>ze<br />

<strong>de</strong>structieplicht aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> opgelegd.<br />

De <strong>de</strong>structie <strong>van</strong> dierlijk materiaal vorm<strong>de</strong><br />

e<strong>en</strong> interessant maar ingewikkeld probleem,<br />

waaraan diverse veterinair-hygiënische, technische,<br />

juridische, organisatorische <strong>en</strong> economische<br />

aspect<strong>en</strong> war<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong>. Slechts<br />

bij <strong>en</strong>kele grotere slachthuiz<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> kleine<br />

<strong>de</strong>structie-installaties gebouwd; <strong>de</strong> meeste<br />

geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> liet<strong>en</strong> <strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>structie<br />

aan particuliere bedrijv<strong>en</strong> over. De grote<br />

<strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland kwam<strong>en</strong><br />

door particulier initiatief tot stand.<br />

On<strong>de</strong>rnemers slot<strong>en</strong> contract<strong>en</strong> af met <strong>de</strong><br />

geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om <strong>de</strong> wettelijke plicht tot<br />

<strong>de</strong>structie te kunn<strong>en</strong> nalev<strong>en</strong>. Het eerste<br />

<strong>de</strong>structiebedrijf in ons land, <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />

Thermo-Chemische Fabriek<strong>en</strong> (NTF), werd<br />

in 1926 te Bergum in Friesland in gebruik<br />

g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Met speciaal uitgerust vrachtvervoer<br />

werd<strong>en</strong> kadavers <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong><br />

opgehaald <strong>en</strong> naar Bergum vervoerd. In <strong>de</strong><br />

jar<strong>en</strong> ‘30 kwam<strong>en</strong> er meer <strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong>,<br />

die elk in e<strong>en</strong> bepaald <strong>de</strong>el <strong>van</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rland <strong>de</strong> <strong>de</strong>structie verzorgd<strong>en</strong>. In 1940<br />

war<strong>en</strong> er in totaal 11 <strong>de</strong>structor<strong>en</strong> in bedrijf.<br />

Twee jaar later werd het Destructiebesluit<br />

wettelijk <strong>van</strong> kracht, waarin het toezicht op<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>structor<strong>en</strong> werd opgedrag<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />

Veterinair Hoofdinspecteur <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Volksgezondheid. In e<strong>en</strong> betrekkelijk korte<br />

tijd werd Ne<strong>de</strong>rland voorzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

mo<strong>de</strong>rn systeem <strong>van</strong> <strong>de</strong>structor<strong>en</strong> waardoor<br />

het op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong> Veewet <strong>en</strong> <strong>de</strong> Vleeskeuringswet<br />

voor vernietiging bestem<strong>de</strong> vee <strong>en</strong><br />

vlees die e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel gevaar voor <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> opleverd<strong>en</strong>, op e<strong>en</strong> hygiënisch<br />

<strong>en</strong> economisch verantwoor<strong>de</strong> wijze uit<br />

het milieu werd<strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>rd. Terecht werd<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>structor<strong>en</strong> omschrev<strong>en</strong> als het sluitstuk<br />

<strong>van</strong> het netwerk <strong>van</strong> op<strong>en</strong>bare slachthuiz<strong>en</strong>,<br />

waardoor niet alle<strong>en</strong> het slacht<strong>en</strong> maar ook<br />

<strong>de</strong> afvoer <strong>en</strong> vernietiging <strong>van</strong> on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk<br />

vlees werd gec<strong>en</strong>traliseerd <strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong>skundig<br />

toezicht werd gesteld. De uitgebrei<strong>de</strong><br />

milieuvervuiling door organisch materiaal<br />

<strong>van</strong> dierlijke herkomst t<strong>en</strong> gevolge <strong>van</strong> het<br />

ge<strong>de</strong>c<strong>en</strong>traliseer<strong>de</strong> slacht<strong>en</strong> werd sterk teruggedrong<strong>en</strong>.<br />

Afbeelding 12:<br />

Het ophal<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kadaver door e<strong>en</strong> vrachtauto<br />

<strong>van</strong> het <strong>de</strong>structiebedrijf Ne<strong>de</strong>rlandse<br />

Thermo-chemische Fabriek<strong>en</strong> (NTF)<br />

Bron: Slachthuis-Keuring-Markt 1 (1931/32) p. 140.<br />

De Destructiewet<br />

Deze wet stamt uit 1958 <strong>en</strong> is in 1994 grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els<br />

herzi<strong>en</strong> in verband met <strong>de</strong> Europese<br />

<strong>de</strong>structierichtlijn 2 , die in 1990 werd aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Vooral door <strong>de</strong> BSE-regelgeving, die<br />

<strong>van</strong>af 1996 successievelijk is ingevoerd, is <strong>de</strong><br />

regelgeving op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierlijke<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 39


ijproduct<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onsam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d geheel<br />

geword<strong>en</strong>. Het verbod op het voe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierlijke eiwitt<strong>en</strong> aan landbouwhuisdier<strong>en</strong><br />

heeft ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rans <strong>van</strong> <strong>de</strong> huidige<br />

Destructiewet, nl. verwij<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke<br />

afvall<strong>en</strong> tot nuttige bestemming, danig ingeperkt.<br />

Dit is me<strong>de</strong> ingegev<strong>en</strong> doordat met <strong>de</strong><br />

BSE-crisis aan het grote publiek <strong>de</strong> cirkel<br />

<strong>van</strong> kadaver tot diervoe<strong>de</strong>r bek<strong>en</strong>d werd. In<br />

<strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1960 tot 1990 werd recycling <strong>van</strong><br />

diverse material<strong>en</strong>, zoals glas <strong>en</strong> papier,<br />

on<strong>de</strong>r druk <strong>van</strong> verslechter<strong>en</strong><strong>de</strong> milieucondities<br />

gestimuleerd. De <strong>de</strong>structie werd als<br />

licht<strong>en</strong>d voorbeeld gezi<strong>en</strong>, hoe in <strong>de</strong> landbouw<br />

cq. vleesindustrie ‘milieu-vri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijk’<br />

do<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijke material<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> hergebruikt. Echter tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> BSEcrisis<br />

bleek dat <strong>de</strong>ze cirkel, zoals eig<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong><br />

gehele productie <strong>van</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke<br />

oorsprong <strong>en</strong> <strong>de</strong> bio-industrie, aan het zicht<br />

<strong>van</strong> het grote publiek was onttrokk<strong>en</strong>. Sinds<br />

eind 2000 is er in <strong>de</strong> Destructiewet sprake<br />

<strong>van</strong> twee categorieën materiaal, nl. gespecificeerd<br />

hoog-risicomateriaal <strong>en</strong> laag-risicomateriaal.<br />

Het gespecificeerd hoog-risicomateriaal<br />

(SRM) is voor e<strong>en</strong> klein <strong>de</strong>el<br />

sam<strong>en</strong>gesteld uit BSE gevaarlijk materiaal,<br />

zoals BSE-positieve dier<strong>en</strong>, maar ook uit<br />

specifieke risico<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> run<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> schap<strong>en</strong><br />

(bijv. hers<strong>en</strong><strong>en</strong>, og<strong>en</strong>, rugg<strong>en</strong>merg <strong>en</strong><br />

run<strong>de</strong>rdarm<strong>en</strong>), waar mogelijk BSE-verwekkers<br />

in zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>. Het<br />

grootste <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het SRM wordt echter<br />

gevormd door het voormalige hoogrisicomateriaal<br />

(HRM). Diermeel geproduceerd uit<br />

het HRM kon na e<strong>en</strong> bewerking op 133°C <strong>en</strong><br />

3 Bar gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> 20 minut<strong>en</strong>, gebruikt word<strong>en</strong><br />

als grondstof voor diervoe<strong>de</strong>r. Het reeds<br />

eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> verbod op het voe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierlijke eiwitt<strong>en</strong> maakte hier e<strong>en</strong> ein<strong>de</strong> aan,<br />

waardoor het HRM in Ne<strong>de</strong>rland tot SRM<br />

werd gemaakt. Ook het LRM is echter door<br />

voornoemd verbod voor het mer<strong>en</strong><strong>de</strong>el<br />

gedoemd tot <strong>de</strong> op dit mom<strong>en</strong>t <strong>en</strong>ige acceptabele<br />

wijze <strong>van</strong> verwerking, te wet<strong>en</strong> verbranding<br />

bij bijvoorbeeld e<strong>en</strong> <strong>en</strong>ergiec<strong>en</strong>trale.<br />

Hiermee wordt e<strong>en</strong> nieuwe dim<strong>en</strong>sie toegevoegd<br />

aan <strong>de</strong> milieuvri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijke wijze <strong>van</strong><br />

verwerking <strong>van</strong> kadavers: <strong>de</strong> opwekking <strong>van</strong><br />

gro<strong>en</strong>e stroom. Vanaf <strong>de</strong>cember 2000 is door<br />

<strong>de</strong>ze veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groot overschot ont-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 40<br />

staan <strong>van</strong> te verbrand<strong>en</strong> diermeel. In afbeelding<br />

13 is aangegev<strong>en</strong> hoe <strong>de</strong> voorraad <strong>van</strong><br />

diermeel in Ne<strong>de</strong>rland was totdat uitein<strong>de</strong>lijk<br />

<strong>de</strong> verbrandingscapaciteit voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> was om<br />

<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse voorraad diermeel te verbrand<strong>en</strong>.<br />

In het begin <strong>van</strong> <strong>de</strong> voorraadvorming<br />

vond dit plaats door mid<strong>de</strong>l <strong>van</strong> bulkopslag<br />

in grote loods<strong>en</strong>. Na problem<strong>en</strong> in<br />

<strong>en</strong>kele bulkopslag<strong>en</strong> is sinds juni 2001 opgeslag<strong>en</strong><br />

in bigbags <strong>van</strong> 1000 kg. Op het hoogtepunt<br />

lag in Ne<strong>de</strong>rland zo’n 90.000 ton diermeel<br />

opgeslag<strong>en</strong> om te word<strong>en</strong> verbrand. In<br />

December 2002 is het laatste diermeel uit <strong>de</strong><br />

opslag<strong>en</strong> in Ne<strong>de</strong>rland verbrand <strong>en</strong> was<br />

Ne<strong>de</strong>rland selfsupporting t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

verbrandingscapaciteit <strong>van</strong> diermeel.<br />

Afbeelding 13:<br />

Overzicht opgeslag<strong>en</strong> diermeel voor verbranding<br />

De Destructiewet uit 1994 hield echter ge<strong>en</strong><br />

rek<strong>en</strong>ing met het verbrand<strong>en</strong> <strong>van</strong> diermeel <strong>en</strong><br />

vooral niet met <strong>de</strong> opslag <strong>van</strong> diermeel. Het<br />

werd dus tijd voor iets nieuws: <strong>de</strong> Dierlijke<br />

Bijproduct<strong>en</strong> Verord<strong>en</strong>ing.<br />

B. Hed<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>toekomst</strong>.<br />

De Dierlijke Bijproduct<strong>en</strong> Verord<strong>en</strong>ing<br />

(DBVo, 2002/1774/EG).<br />

De belangrijkste doelstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> DBVo is<br />

het verbod op <strong>de</strong> recycling <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong><br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> terugkeer c.q. <strong>de</strong><br />

verwerking <strong>van</strong> die product<strong>en</strong> in <strong>de</strong> voe<strong>de</strong>r<br />

c.q. voedselket<strong>en</strong>. Het gaat hierbij om dierlijke<br />

bijproduct<strong>en</strong> zoals do<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> afgekeurd<br />

materiaal. Voor <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> diervoe<strong>de</strong>rs<br />

zal alle<strong>en</strong> nog materiaal mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

gebruikt dat afkomstig is <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die<br />

geschikt zijn verklaard voor m<strong>en</strong>selijke consumptie.<br />

2 Richtlijn 90/667/EEg <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 27 november 1990 tot vaststelling <strong>van</strong> gezondheidsvoorschrift<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> verwij<strong>de</strong>ring<br />

<strong>en</strong> verwerking <strong>van</strong> dierlijke afvall<strong>en</strong>, voor het in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke afvall<strong>en</strong> <strong>en</strong> ter voorkoming<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> ziekteverwekkers in diervoe<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> dierlijke oorsprong (viss<strong>en</strong> daaron<strong>de</strong>r begrep<strong>en</strong>).


Naast bov<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> hoofddoelstelling moet<br />

<strong>de</strong> DBVo ruimte gaan bied<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> aantal<br />

nieuwe alternatieve procédés voor gebruik of<br />

verwij<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong>. De<br />

regels inzake <strong>de</strong> controle op <strong>en</strong> <strong>de</strong> traceerbaarheid<br />

<strong>van</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> verscherpt. De DBVo legt e<strong>en</strong> verband<br />

met communautaire milieuwetgeving<br />

<strong>en</strong> br<strong>en</strong>gt e<strong>en</strong> nieuw juridisch ka<strong>de</strong>r voor <strong>de</strong><br />

sector dierlijke bijproduct<strong>en</strong> tot stand.<br />

T<strong>en</strong>slotte poogt <strong>de</strong> DBVo e<strong>en</strong> vere<strong>en</strong>voudiging<br />

<strong>van</strong> bestaan<strong>de</strong> communautaire wetgeving<br />

te zijn als e<strong>en</strong> geconsoli<strong>de</strong>er<strong>de</strong> regelgeving<br />

voor alle dierlijke bijproduct<strong>en</strong> die niet<br />

bedoeld zijn voor m<strong>en</strong>selijke consumptie.<br />

De belangrijkste elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> DBVo<br />

De DBVo bepaalt dat kadavers <strong>en</strong> afgekeurd<br />

materiaal uit <strong>de</strong> voe<strong>de</strong>rket<strong>en</strong> geweerd word<strong>en</strong>.<br />

Voor <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> diervoe<strong>de</strong>r mag<br />

alle<strong>en</strong> materiaal gebruikt word<strong>en</strong> dat afkomstig<br />

is <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die, na e<strong>en</strong> gezondheidsinspectie,<br />

geschikt verklaard zijn voor m<strong>en</strong>selijke<br />

consumptie. In 1998 is door <strong>de</strong> Europese<br />

<strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong> in totaal 16,1 miljo<strong>en</strong> ton<br />

dierlijk materiaal opgehaald <strong>en</strong> verwerkt tot<br />

3 miljo<strong>en</strong> ton vleesbe<strong>en</strong><strong>de</strong>rmeel <strong>en</strong> 1,5 miljo<strong>en</strong><br />

ton vet, beid<strong>en</strong> geschikt voor <strong>de</strong> diervoe<strong>de</strong>rket<strong>en</strong>.<br />

Van dit materiaal was 14,3 miljo<strong>en</strong><br />

ton afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die na e<strong>en</strong><br />

gezondheidsinspectie geschikt bevond<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>selijke consumptie. 1,8 miljo<strong>en</strong><br />

ton kwam <strong>van</strong> do<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> of an<strong>de</strong>r<br />

afgekeurd dierlijk materiaal. Het verbod om<br />

<strong>de</strong>ze material<strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong> voor diervoe<strong>de</strong>r<br />

schept echter <strong>en</strong>kele problem<strong>en</strong>:<br />

• De economische gevolg<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> extra<br />

kost<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke wering zoud<strong>en</strong><br />

voornamelijk gedrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door <strong>de</strong><br />

veehou<strong>de</strong>rs; <strong>de</strong>ze extra kost<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />

ertoe kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> dat meer do<strong>de</strong> dier<strong>en</strong><br />

op het landbouwbedrijf begrav<strong>en</strong> word<strong>en</strong>,<br />

met mogelijk na<strong>de</strong>lige gevolg<strong>en</strong> voor het<br />

milieu;<br />

• Sommige <strong>van</strong> <strong>de</strong> alternatieve metho<strong>de</strong>s<br />

voor verwij<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> dit materiaal zijn<br />

scha<strong>de</strong>lijk voor het milieu, duur of nietuitvoerbaar<br />

omdat er mom<strong>en</strong>teel te weinig<br />

capaciteit is voor <strong>de</strong> verwerking <strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>ring<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> geweer<strong>de</strong> material<strong>en</strong>;<br />

• Deze extra wering kan door <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong><br />

gezi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> han<strong>de</strong>lsbeperking.<br />

Om e<strong>en</strong> aantal <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze problem<strong>en</strong> op te<br />

loss<strong>en</strong>, met name <strong>de</strong> milieuproblem<strong>en</strong>,<br />

omvat <strong>de</strong> DBVo ook e<strong>en</strong> aantal an<strong>de</strong>re<br />

mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> voor gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong>. Verbranding <strong>en</strong><br />

me<strong>de</strong>verbranding d.w.z. (gebruik als<br />

brandstof);<br />

• Stort<strong>en</strong>;<br />

• Composter<strong>en</strong>;<br />

• Biogasproductie;<br />

• Meststoff<strong>en</strong>productie;<br />

• Verwerking in <strong>de</strong> oleochemische industrie.<br />

Sam<strong>en</strong>hang met communautaire<br />

milieuwetgeving<br />

De ka<strong>de</strong>rrichtlijn inzake afval (Richtlijn<br />

75/442/EEG zoals gewijzigd bij Richtlijn<br />

91/156/EEG) regelt het hanter<strong>en</strong>, <strong>de</strong> verwij<strong>de</strong>ring<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> nuttige toepassing <strong>van</strong> afval. In<br />

<strong>de</strong>ze richtlijn is afval "elke stof of elk voorwerp<br />

behor<strong>en</strong><strong>de</strong> tot <strong>de</strong> in bijlage I g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong><br />

categorieën waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> hou<strong>de</strong>r zich ontdoet<br />

of voornem<strong>en</strong>s is zich te ontdo<strong>en</strong> of zich moet<br />

ontdo<strong>en</strong>". Overe<strong>en</strong>komstig artikel 2 vall<strong>en</strong><br />

buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> werkingssfeer <strong>van</strong> <strong>de</strong> richtlijn,<br />

indi<strong>en</strong> ze reeds on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re wetgeving vall<strong>en</strong>,<br />

‘kadavers <strong>en</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> landbouwafvalstoff<strong>en</strong>:<br />

fecaliën <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re natuurlijke <strong>en</strong><br />

niet gevaarlijke stoff<strong>en</strong> die in <strong>de</strong> landbouw<br />

word<strong>en</strong> gebruikt". Kadavers viel<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

Destructierichtlijn, maar <strong>de</strong> verwerkte product<strong>en</strong>,<br />

o.a. vleesbe<strong>en</strong><strong>de</strong>rmeel, viel<strong>en</strong> juist<br />

buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> werking <strong>van</strong> <strong>de</strong> Destructierichtlijn.<br />

De DBVo biedt <strong>de</strong> mogelijkheid <strong>de</strong> verhouding<br />

tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Destructierichtlijn <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Ka<strong>de</strong>rrichtlijn inzake afval te verdui<strong>de</strong>lijk<strong>en</strong>.<br />

Zo word<strong>en</strong> er voor onverwerkte <strong>en</strong> verwerkte<br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong> 3 mogelijke bestemming<strong>en</strong><br />

vastgesteld:<br />

• afvalverwij<strong>de</strong>ring (bijv. stort<strong>en</strong>, begrav<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> verbrand<strong>en</strong>);<br />

• nuttige toepassing (bijv. me<strong>de</strong>verbranding);<br />

• ‘in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>’(bijv. verwerking in<br />

<strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong> met productie <strong>van</strong><br />

dierlijke eiwitt<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgesmolt<strong>en</strong> vett<strong>en</strong><br />

voor gebruik in diervoe<strong>de</strong>rs, meststoff<strong>en</strong>,<br />

cosmetica, farmaceutische product<strong>en</strong>, <strong>de</strong><br />

productie <strong>van</strong> huisdiervoe<strong>de</strong>rs, <strong>de</strong> vervaardiging<br />

<strong>van</strong> le<strong>de</strong>r<strong>en</strong> product<strong>en</strong>, <strong>en</strong>z…).<br />

Nieuw juridisch ka<strong>de</strong>r <strong>en</strong> vere<strong>en</strong>voudiging<br />

<strong>van</strong> wetgeving voor dierlijke bijproduct<strong>en</strong>.<br />

De Destructierichtlijn was voornamelijk<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 41


opgesteld met het oog op <strong>de</strong> ‘<strong>de</strong>structiebedrijv<strong>en</strong>’.<br />

Alle<strong>en</strong> terloops werd verwez<strong>en</strong> naar<br />

an<strong>de</strong>re sector<strong>en</strong>. De DBVo ver<strong>van</strong>gt <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>structierichtlijn <strong>en</strong> diverse beschikking<strong>en</strong><br />

op het gebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> verwerking <strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>ring<br />

<strong>van</strong> dierlijke afvall<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>en</strong>kele richtlijn<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> vele beschikking<strong>en</strong> op het gebied<br />

<strong>van</strong> han<strong>de</strong>ls- <strong>en</strong> invoervoorwaard<strong>en</strong> met<br />

betrekking tot product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong<br />

bestemd voor dierlijke consumptie of<br />

e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re technische toepassing. Deze<br />

richtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> beschikking<strong>en</strong> zijn sinds 1990<br />

gelei<strong>de</strong>lijk ver<strong>de</strong>r ontwikkeld in aansluiting<br />

op <strong>de</strong> totstandbr<strong>en</strong>ging <strong>van</strong> <strong>de</strong> interne markt.<br />

De veelheid aan wett<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorschrift<strong>en</strong><br />

heeft tot e<strong>en</strong> ingewikkel<strong>de</strong> situatie geleid.<br />

Deze situatie wordt nu verbeterd door <strong>de</strong><br />

wettelijke regels op te nem<strong>en</strong> in één verord<strong>en</strong>ing,<br />

<strong>de</strong> DBVo.<br />

Invoer uit <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong>.<br />

In <strong>de</strong> DBVo zijn <strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> vastgelegd<br />

voor <strong>de</strong> invoer <strong>van</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

daar<strong>van</strong> afgelei<strong>de</strong> product<strong>en</strong> uit <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong>.<br />

Om te garan<strong>de</strong>r<strong>en</strong> dat hygiënische norm<strong>en</strong>,<br />

die geld<strong>en</strong> voor product<strong>en</strong> die uit <strong>de</strong>r<strong>de</strong><br />

Ka<strong>de</strong>r 1 Dierlijke bijproduct<strong>en</strong> verord<strong>en</strong>ing<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 42<br />

land<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingevoerd, t<strong>en</strong>minste gelijk of<br />

gelijkwaardig zijn aan <strong>de</strong> norm<strong>en</strong> die <strong>de</strong><br />

Geme<strong>en</strong>schap toepast, is e<strong>en</strong> erk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong>stelsel<br />

voor <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong> <strong>en</strong> inrichting<strong>en</strong> in<br />

<strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong> ingevoerd, terwijl ook is voorzi<strong>en</strong><br />

in communautaire inspecties om zeker<br />

te stell<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> erk<strong>en</strong>ning<br />

word<strong>en</strong> nageleefd. Zo omvat <strong>de</strong> DBVo<br />

ook mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong> voor gezondheidscertificat<strong>en</strong>,<br />

welke bij ingevoer<strong>de</strong> product<strong>en</strong> aanwezig<br />

moet<strong>en</strong> zijn.<br />

De inhoud <strong>van</strong> <strong>de</strong> Dierlijke Bijproduct<strong>en</strong><br />

Verord<strong>en</strong>ing.<br />

C<strong>en</strong>traal in <strong>de</strong> DBVo is <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitie <strong>van</strong> dierlijk<br />

bijproduct:<br />

Hele kadavers of <strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> of product<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierlijke oorsprong zoals bedoeld in <strong>de</strong> artikel<strong>en</strong> 4, 5 <strong>en</strong><br />

6, die niet voor m<strong>en</strong>selijke consumptie bestemd zijn,<br />

met inbegrip <strong>van</strong> eicell<strong>en</strong>, embryo’s <strong>en</strong> sperma.<br />

Hieron<strong>de</strong>r zull<strong>en</strong> <strong>de</strong> diverse categorieën dierlijk<br />

bijproduct na<strong>de</strong>r word<strong>en</strong> toegelicht.<br />

Categorie 1-materiaal (art. 4 DBVo, (zie<br />

ka<strong>de</strong>r 1).<br />

Artikel 4 lid 1 DBVo<br />

On<strong>de</strong>r categorie 1-materiaal wordt verstaan dierlijke bijproduct<strong>en</strong> die aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> beschrijving beantwoord<strong>en</strong><br />

of materiaal dat <strong>de</strong>rgelijke bijproduct<strong>en</strong> bevat:<br />

a) Alle <strong>de</strong>l<strong>en</strong>, met inbegrip <strong>van</strong> <strong>de</strong> huid, <strong>van</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<strong>en</strong>:<br />

i) Dier<strong>en</strong> die vermoe<strong>de</strong>lijk met e<strong>en</strong> TSE zijn besmet overe<strong>en</strong>komstig Verord<strong>en</strong>ing (EG) nr. 999/2001<br />

of waarbij <strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> TSE officieel is bevestigd;<br />

ii) Dier<strong>en</strong> die in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> TSE-uitroeiingsmaatregel<strong>en</strong> zijn gedood;<br />

iii) An<strong>de</strong>re dier<strong>en</strong> dan vee <strong>en</strong> wil<strong>de</strong> dier<strong>en</strong>, met name gezelschapsdier<strong>en</strong>, dier<strong>en</strong> in dier<strong>en</strong>tuin<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

circusdier<strong>en</strong>;<br />

iv) Proefdier<strong>en</strong> als ge<strong>de</strong>finieerd in artikel 2 <strong>van</strong> Richtlijn 86/609/EEG <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 24 november<br />

1986 inzake <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rlinge aanpassing <strong>van</strong> <strong>de</strong> wettelijke <strong>en</strong> bestuursrechtelijke bepaling<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

lidstat<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> bescherming <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die voor experim<strong>en</strong>tele <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re wet<strong>en</strong>schappelijke<br />

doeleind<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt;<br />

v) Wil<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> waar<strong>van</strong> wordt vermoed dat zij met op m<strong>en</strong>s of dier overdraagbare ziekt<strong>en</strong> zijn besmet;<br />

b) i) gespecificeerd risicomateriaal<br />

ii) indi<strong>en</strong> op het tijdstip <strong>van</strong> <strong>de</strong> verwij<strong>de</strong>ring het gespecificeerd risicomateriaal nog niet is wegg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, hele<br />

kadavers die gespecificeerd risicomateriaal bevatt<strong>en</strong>;<br />

c) product<strong>en</strong> afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die stoff<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong> die op grond <strong>van</strong> Richtlijn<br />

96/22/EG verbod<strong>en</strong> zijn, <strong>en</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong die residu<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> contaminant<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re in het milieu aanwezige stoff<strong>en</strong> zoals bedoeld in groep B, punt 3, <strong>van</strong> bijlage I <strong>van</strong> Richtlijn<br />

96/23/EG <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 29 april 1996 inzake controle maatregel<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong> stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

residu<strong>en</strong> daar<strong>van</strong> in lev<strong>en</strong><strong>de</strong> dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> in product<strong>en</strong> daar<strong>van</strong>, indi<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke residu<strong>en</strong> het in <strong>de</strong> communautaire<br />

wetgeving of, bij gebreke daar<strong>van</strong>, in <strong>de</strong> nationale wetgeving toegestane niveau overschrijd<strong>en</strong>;<br />

d) al het dierlijke materiaal dat wordt opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> afvalwater <strong>van</strong> categorie 1-verwerkingsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re bedrijfsruimt<strong>en</strong> waar gespecificeerd risicomateriaal wordt verwij<strong>de</strong>rd, met inbegrip <strong>van</strong> zeefrest<strong>en</strong>,<br />

material<strong>en</strong> afkomstig <strong>van</strong> ontzanding, m<strong>en</strong>gsels <strong>van</strong> olie <strong>en</strong> vet, slib <strong>en</strong> material<strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>rd uit <strong>de</strong> afvoerleiding<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze bedrijv<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>zij zulk materiaal ge<strong>en</strong> gespecificeerd risicomateriaal of <strong>de</strong>l<strong>en</strong> daar<strong>van</strong> bevat;<br />

e) keuk<strong>en</strong>afval <strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong> afkomstig <strong>van</strong> internationaal operer<strong>en</strong><strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> vervoer;<br />

f) m<strong>en</strong>gsels <strong>van</strong> categorie 1-materiaal met categorie 2-materiaal of met categorie 3-materiaal dan wel met<br />

materiaal <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> categorie<strong>en</strong>, daaron<strong>de</strong>r begrep<strong>en</strong> materiaal dat bestemd is om in e<strong>en</strong> categorie 1-verwerkingsbedrijf<br />

te word<strong>en</strong> verwerkt.


Dit is <strong>de</strong> categorie met het hoogste risico <strong>en</strong><br />

omvat die dierlijke bijproduct<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong> risico<br />

vorm<strong>en</strong> i.v.m. e<strong>en</strong> overdraagbare <strong>en</strong>cefalopathie<br />

(BSE/TSE), e<strong>en</strong> onbek<strong>en</strong>d risico<br />

vorm<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> risico dat verband houdt met<br />

<strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> verbod<strong>en</strong> stoff<strong>en</strong> (bijv.<br />

hormon<strong>en</strong>) of <strong>van</strong> residu<strong>en</strong> <strong>van</strong> milieuverontreinig<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

stoff<strong>en</strong> (bijv. dioxines, PCB’s).<br />

Bijzon<strong>de</strong>re zak<strong>en</strong> zijn vooral <strong>de</strong> vermelding<br />

<strong>van</strong> gezelschapsdier<strong>en</strong>, proefdier<strong>en</strong> <strong>en</strong> keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> internationaal vervoer. In <strong>de</strong><br />

Destructiewet werd<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> hond<strong>en</strong> <strong>en</strong> katt<strong>en</strong><br />

als gezelschapsdier<strong>en</strong> verstaan on<strong>de</strong>r<br />

<strong>de</strong>structiemateriaal. In <strong>de</strong> nieuwe Verord<strong>en</strong>ing<br />

spreekt m<strong>en</strong> over gezelschapsdier<strong>en</strong>. On<strong>de</strong>r<br />

gezelschapsdier<strong>en</strong> wordt verstaan: alle dier<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> soort<strong>en</strong> zijn die gewoonlijk door <strong>de</strong><br />

m<strong>en</strong>s word<strong>en</strong> gevoed <strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>, doch niet<br />

geget<strong>en</strong> <strong>en</strong> die niet voor <strong>de</strong> veeteelt word<strong>en</strong><br />

gehoud<strong>en</strong>. Hierdoor wordt <strong>de</strong> bestaan<strong>de</strong> groep<br />

<strong>en</strong>orm uitgebreid. Dit kan tot gevolg krijg<strong>en</strong>,<br />

waar voorhe<strong>en</strong> het do<strong>de</strong> kanariepietje in <strong>de</strong><br />

GFT-bak of <strong>de</strong> ‘grijze container’ werd afgevoerd,<br />

dit nu afgevoerd moet word<strong>en</strong> voor<br />

<strong>de</strong>structie. Natuurlijk is hier weer e<strong>en</strong> uitzon<strong>de</strong>ring<br />

op mogelijk (art. 24 lid 1), die bepaalt<br />

dat do<strong>de</strong> gezelschapsdier<strong>en</strong> rechtstreeks als<br />

afval (NB. Maak <strong>de</strong> eig<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> e<strong>en</strong> gestorv<strong>en</strong><br />

hond maar e<strong>en</strong>s dui<strong>de</strong>lijk dat zijn gestorv<strong>en</strong><br />

kameraad ‘afval’ is!) mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>rd<br />

door begraving. Proefdier<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong><br />

ook e<strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze categorie.<br />

Het is niet ongebruikelijk dat proefdier<strong>en</strong>,<br />

die (nog) niet voor e<strong>en</strong> dierproef zijn<br />

gebruikt, eindig<strong>en</strong> als maaltijd voor dier<strong>en</strong>tuindier<strong>en</strong>.<br />

Dit word<strong>en</strong> ook wel <strong>de</strong> ‘mice on<br />

ice’ g<strong>en</strong>oemd. Met <strong>de</strong>ze in<strong>de</strong>ling, zon<strong>de</strong>r<br />

na<strong>de</strong>re <strong>de</strong>finitie <strong>van</strong> proefdier, zoud<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

slang<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>tuin als Artis voortaan<br />

verstok<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun wekelijkse muiz<strong>en</strong>hap.<br />

Door <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitie <strong>van</strong> proefdier restrictief<br />

toe te pass<strong>en</strong> tot die proefdier<strong>en</strong> die<br />

gebruikt zijn in e<strong>en</strong> dierproef, blijft e<strong>en</strong> grote<br />

groep dier<strong>en</strong>, die gefokt zijn voor dierproev<strong>en</strong>,<br />

buit<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze categorie <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze<br />

dier<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beter doel di<strong>en</strong><strong>en</strong> dan verbranding.<br />

Als laatste <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze categorie do<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong> <strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong> ("catering<br />

waste"), afkomstig <strong>van</strong> internationaal operer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> vervoer, hun intre<strong>de</strong> in<br />

<strong>de</strong> wereld <strong>van</strong> <strong>de</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong>. De<br />

behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze afvall<strong>en</strong> werd sinds<br />

1986 in Ne<strong>de</strong>rland geregeld in <strong>de</strong> Regeling<br />

verbod voe<strong>de</strong>r <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong> vark<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Regeling verbod voe<strong>de</strong>r <strong>en</strong> slachtafvall<strong>en</strong><br />

pluimvee. In <strong>de</strong>ze regeling<strong>en</strong> werd e<strong>en</strong> verbod<br />

tot het vervoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong><br />

bepaald <strong>en</strong> e<strong>en</strong> verplichte afvoer <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>ze afvall<strong>en</strong> naar verbranding of naar<br />

<strong>de</strong>structie. In <strong>de</strong>ze zin veran<strong>de</strong>rt er niets aan<br />

<strong>de</strong> strekking <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze regeling<strong>en</strong>.<br />

Afbeelding 14:<br />

Toegestane verwerkingsmethod<strong>en</strong> categorie<br />

1-materiaal.<br />

Categorie 1-materiaal moet uitein<strong>de</strong>lijk word<strong>en</strong><br />

verbrand, ev<strong>en</strong>tueel via e<strong>en</strong> voorbewerking<br />

<strong>van</strong> dit materiaal bij 133°C <strong>en</strong> 3 bar<br />

gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> 20 minut<strong>en</strong>, of e<strong>en</strong> equival<strong>en</strong>te<br />

verwerkingsmetho<strong>de</strong>. In uitzon<strong>de</strong>ringsgevall<strong>en</strong>,<br />

bijvoorbeeld bij <strong>de</strong> uitbraak <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

dierziekte (bijv. <strong>de</strong> Mond- <strong>en</strong> Klauwzeeruitbraak<br />

in Engeland), kan materiaal direct<br />

word<strong>en</strong> begrav<strong>en</strong>. In afbeelding 14 word<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> diverse verwerkingsmethod<strong>en</strong> weergegev<strong>en</strong>.<br />

Categorie 2-materiaal (art. 5 DBVo,<br />

(zie ka<strong>de</strong>r 2).<br />

Deze categorie omvat dierlijke bijproduct<strong>en</strong>,<br />

die e<strong>en</strong> risico vorm<strong>en</strong> in verband met an<strong>de</strong>re<br />

dierziekt<strong>en</strong> dan TSE of e<strong>en</strong> risico dat verband<br />

houdt met <strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> residu<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Tot <strong>de</strong>ze categorie<br />

behor<strong>en</strong> ook mest, <strong>de</strong> inhoud <strong>van</strong> maag <strong>en</strong><br />

darm<strong>en</strong> <strong>en</strong> slib <strong>van</strong> slachthuiz<strong>en</strong>. Deze material<strong>en</strong><br />

zijn nieuw als dierlijke bijproduct<strong>en</strong>.<br />

Me<strong>de</strong> door het opnem<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze material<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> daaraan gekoppel<strong>de</strong> verwerkingsmethod<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> compostering, biogasproductie of<br />

mestverwerking, word<strong>en</strong> <strong>de</strong> mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

voor restverwerking <strong>van</strong> categorie 2-material<strong>en</strong><br />

uitgebreid. In e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong>, in het<br />

bijzon<strong>de</strong>r bij <strong>de</strong> verwerking <strong>van</strong> kadavers <strong>en</strong><br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 43


<strong>de</strong>l<strong>en</strong> daar<strong>van</strong>, di<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> voorafgaan<strong>de</strong> verhitting<br />

op 133°C plaats te vind<strong>en</strong>. Maar uitein<strong>de</strong>lijke<br />

verbranding <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze material<strong>en</strong>,<br />

zoals bij categorie 1- materiaal, is niet in alle<br />

Ka<strong>de</strong>r 2 Dierlijke bijproduct<strong>en</strong> verord<strong>en</strong>ing<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 44<br />

gevall<strong>en</strong> noodzakelijk. Dit biedt mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

voor <strong>de</strong> <strong>toekomst</strong>. In afbeelding 15 is e<strong>en</strong><br />

overzicht gegev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> mogelijke verwerkingsmethod<strong>en</strong>.<br />

Artikel 5 lid 1 DBVo<br />

On<strong>de</strong>r categorie 2-materiaal wordt verstaan dierlijke bijproduct<strong>en</strong> die aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> beschrijving beantwoord<strong>en</strong><br />

of materiaal dat <strong>de</strong>rgelijke bijproduct<strong>en</strong> bevat:<br />

a) Mest <strong>en</strong> <strong>de</strong> inhoud <strong>van</strong> het maagdarmkanaal;<br />

b) al het dierlijke materiaal dat wordt opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> afvalwater <strong>van</strong> an<strong>de</strong>re slachthuiz<strong>en</strong><br />

dan die welke on<strong>de</strong>r artikel 4, lid on<strong>de</strong>r d), vall<strong>en</strong> of <strong>van</strong> categorie 2-verwerkingsbedrijv<strong>en</strong>, met inbegrip <strong>van</strong><br />

zeefrest<strong>en</strong>, material<strong>en</strong> afkomstig <strong>van</strong> ontzanding, m<strong>en</strong>gsels <strong>van</strong> olie <strong>en</strong> vet, slib <strong>en</strong> material<strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>rd uit<br />

<strong>de</strong> afvoerleiding<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze bedrijv<strong>en</strong>;<br />

c) product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong die residu<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> contaminant<strong>en</strong> zoals<br />

bedoeld in groep B, punt<strong>en</strong> 1 <strong>en</strong> 2, <strong>van</strong> bijlage I <strong>van</strong> Richtlijn 96/23/EG, indi<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke residu<strong>en</strong> het in <strong>de</strong><br />

communautaire wetgeving toegestane niveau overschrijd<strong>en</strong>;<br />

d) an<strong>de</strong>re product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong dan categorie 1-materiaal, ingevoerd uit <strong>de</strong>r<strong>de</strong> land<strong>en</strong>, die tijd<strong>en</strong>s<br />

<strong>de</strong> in <strong>de</strong> communautaire wetgeving voorgeschrev<strong>en</strong> controle niet blijk<strong>en</strong> te voldo<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> voorschrift<strong>en</strong><br />

voor invoer in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schap, t<strong>en</strong>zij zij word<strong>en</strong> teruggezond<strong>en</strong> of t<strong>en</strong>zij <strong>de</strong> invoer er<strong>van</strong> is toegestaan<br />

on<strong>de</strong>r beperk<strong>en</strong><strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> die in communautaire wetgeving zijn vastgesteld;<br />

e) an<strong>de</strong>re dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> dan bedoeld in artikel 4 die an<strong>de</strong>rs dan door slachting voor m<strong>en</strong>selijke<br />

consumptie sterv<strong>en</strong>, met inbegrip <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die word<strong>en</strong> gedood om e<strong>en</strong> epizoötie uit te roei<strong>en</strong>;<br />

f) m<strong>en</strong>gsels <strong>van</strong> categorie 2-materiaal met categorie 3-materiaal, daaron<strong>de</strong>r begrep<strong>en</strong> materiaal dat bestemd is<br />

om in e<strong>en</strong> categorie 2-verwerkingsbedrijf te word<strong>en</strong> verwerkt;<br />

g) an<strong>de</strong>re dierlijke bijproduct<strong>en</strong> dan categorie 1-materiaal <strong>en</strong> categorie 3-materiaal.<br />

Afbeelding 15:<br />

Toegestane verwerkingsmethod<strong>en</strong> categorie<br />

2-materiaal.<br />

Categorie 3-materiaal (art. 6 DBVo,<br />

zie ka<strong>de</strong>r 3).<br />

Deze categorie omvat dierlijke bijproduct<strong>en</strong><br />

afkomstig <strong>van</strong> gezon<strong>de</strong> dier<strong>en</strong> (d.w.z. dier<strong>en</strong><br />

die geslacht zijn in e<strong>en</strong> slachthuis <strong>en</strong> na e<strong>en</strong><br />

inspectie overe<strong>en</strong>komstig EU-wetgeving<br />

goedgekeurd zijn, melk <strong>van</strong> gezon<strong>de</strong> dier<strong>en</strong>,<br />

alsme<strong>de</strong> in volle zee ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> vis). Alle<strong>en</strong><br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong> die tot <strong>de</strong>ze categorie<br />

behor<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> a<strong>de</strong>quate behan<strong>de</strong>ling<br />

gebruikt word<strong>en</strong> als grondstof voor diervoe<strong>de</strong>r.<br />

De a<strong>de</strong>quate behan<strong>de</strong>ling voor <strong>de</strong><br />

verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> material<strong>en</strong>, die on<strong>de</strong>r categorie<br />

3 vall<strong>en</strong>, is echter zeer divers. In <strong>de</strong> bijlag<strong>en</strong><br />

VII <strong>en</strong> VIII zijn <strong>de</strong>ze per categorie na<strong>de</strong>r<br />

gespecificeerd. Uitgangspunt hierbij is dat<br />

verwerkte dierlijke eiwitt<strong>en</strong> e<strong>en</strong> verhitting<br />

<strong>van</strong> 133°C, on<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> druk <strong>van</strong> 3 Bar, gedur<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

20 minut<strong>en</strong> (of e<strong>en</strong> gelijkwaardige verwerkingsmetho<strong>de</strong><br />

voor verwerkte dierlijke<br />

eiwitt<strong>en</strong> <strong>van</strong> an<strong>de</strong>re dier<strong>en</strong> dan zoogdier<strong>en</strong>,<br />

zoals vermeld in bijlage V, hoofdstuk III)<br />

moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgaan, om gebruikt te<br />

mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als voe<strong>de</strong>rmid<strong>de</strong>l. Grondstoff<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> voe<strong>de</strong>rs voor<br />

gezelschapsdier<strong>en</strong> behoev<strong>en</strong> echter niet aan<br />

<strong>de</strong>ze hoge verhittingseis te voldo<strong>en</strong>. Uitein<strong>de</strong>lijk<br />

kan m<strong>en</strong> met categorie 3-materiaal<br />

meer<strong>de</strong>re kant<strong>en</strong> op: het mag natuurlijk verbrand<br />

word<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook <strong>de</strong> mogelijk<strong>hed<strong>en</strong></strong> voor<br />

compostering <strong>en</strong> biogas staan op<strong>en</strong> voor dit<br />

materiaal. Ver<strong>de</strong>r kan het, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong><br />

dat het algeheel verbod op het vervoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke eiwitt<strong>en</strong> aan landbouwhuisdier<strong>en</strong><br />

wordt opgehev<strong>en</strong>, weer als<br />

grondstof voor voe<strong>de</strong>r voor landbouwhuisdier<strong>en</strong><br />

ingezet word<strong>en</strong>. Hier komt echter e<strong>en</strong><br />

nieuwe voorwaar<strong>de</strong> om <strong>de</strong> hoek kijk<strong>en</strong>: het<br />

verbod op intraspeciesrecycling. De BSEproblematiek<br />

heeft dui<strong>de</strong>lijk gemaakt, dat<br />

problem<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el voorkom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong>, als kannibalisme (NB. ofschoon <strong>de</strong><br />

term kannibalisme in dit verband door<br />

m<strong>en</strong>ige<strong>en</strong> t<strong>en</strong> onrechte wordt gebezigd!)


voorkom<strong>en</strong> wordt. In art. 22 (lid 1 sub a DBVo)<br />

is <strong>de</strong>rhalve opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat het voe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

e<strong>en</strong> diersoort met verwerkte dierlijke eiwitt<strong>en</strong><br />

die afkomstig zijn <strong>van</strong> karkass<strong>en</strong> of<br />

Ka<strong>de</strong>r 3 Dierlijke bijproduct<strong>en</strong> verord<strong>en</strong>ing<br />

ge<strong>de</strong>elt<strong>en</strong> er<strong>van</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />

soort, verbod<strong>en</strong> is. In afbeelding 16 is e<strong>en</strong><br />

overzicht opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> mogelijke doel<strong>en</strong><br />

voor categorie 3-materiaal.<br />

Artikel 6 lid 1 DBVo<br />

On<strong>de</strong>r categorie 3-materiaal wordt verstaan dierlijke bijproduct<strong>en</strong> die aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> beschrijving beantwoord<strong>en</strong><br />

of materiaal dat <strong>de</strong>rgelijke bijproduct<strong>en</strong> bevat:<br />

a) Del<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachte dier<strong>en</strong> die overe<strong>en</strong>komstig <strong>de</strong> communautaire wetgeving voor m<strong>en</strong>selijke consumptie<br />

geschikt zijn verklaard, maar die om commerciele red<strong>en</strong><strong>en</strong> niet voor m<strong>en</strong>selijke consumptie bestemd zijn;<br />

b) Del<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachte dier<strong>en</strong>, die voor m<strong>en</strong>selijke consumptie ongeschikt zijn verklaard, maar die ge<strong>en</strong> symptom<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> op m<strong>en</strong>s of dier overdraagbare ziekt<strong>en</strong> verton<strong>en</strong> <strong>en</strong> die afkomstig zijn <strong>van</strong> karkass<strong>en</strong> die overe<strong>en</strong>komstig<br />

<strong>de</strong> communautaire wetgeving voor m<strong>en</strong>selijke consumptie geschikt zijn verklaard;<br />

c) Huid<strong>en</strong>, hoev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hor<strong>en</strong>s, vark<strong>en</strong>shaar <strong>en</strong> ver<strong>en</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die word<strong>en</strong> geslacht in e<strong>en</strong> slachthuis nadat zij<br />

e<strong>en</strong> keuring vóór het slacht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgaan waarbij bij geschikt zijn verklaard om voor m<strong>en</strong>selijke consumptie<br />

te word<strong>en</strong> geslacht overe<strong>en</strong>komstig <strong>de</strong> communautaire wetgeving;<br />

d) Bloed verkreg<strong>en</strong> <strong>van</strong> an<strong>de</strong>re dier<strong>en</strong> dan herkauwers die word<strong>en</strong> geslacht in e<strong>en</strong> slachthuis nadat zij e<strong>en</strong> keuring<br />

vóór het slacht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rgaan waarbij bij geschikt zijn verklaard om voor m<strong>en</strong>selijke consumptie te<br />

word<strong>en</strong> geslacht overe<strong>en</strong>komstig <strong>de</strong> communautaire wetgeving;<br />

e) Dierlijke bijproduct<strong>en</strong> verkreg<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> voor m<strong>en</strong>selijke consumptie bestem<strong>de</strong> product<strong>en</strong>,<br />

waaron<strong>de</strong>r ontvette be<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan<strong>en</strong>;<br />

f) An<strong>de</strong>re voormalige voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong of voormalige voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die product<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke oorsprong bevatt<strong>en</strong> dan keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong> <strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong>, die niet langer voor m<strong>en</strong>selijke<br />

consumptie bestemd zijn, zulks om commerciële red<strong>en</strong><strong>en</strong> of t<strong>en</strong> gevolge <strong>van</strong> gebrek<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> productie of<br />

bij <strong>de</strong> verpakking of an<strong>de</strong>re gebrek<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel gevaar voor m<strong>en</strong>s of dier vorm<strong>en</strong>;<br />

g) Rauwe melk afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> klinische symptom<strong>en</strong> verton<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> via dat product op m<strong>en</strong>s<br />

of dier overdraagbare ziekte;<br />

h) Op volle zee voor <strong>de</strong> productie <strong>van</strong> vismeel ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> vis of an<strong>de</strong>re zeedier<strong>en</strong>, met uitzon<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> zeezoogdier<strong>en</strong>;<br />

i) Verse bijproduct<strong>en</strong> <strong>van</strong> vis afkomstig <strong>van</strong> bedrijv<strong>en</strong> die visproduct<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>selijke consumptie vervaardig<strong>en</strong>;<br />

j) Eierschal<strong>en</strong>, bijproduct<strong>en</strong> <strong>van</strong> broe<strong>de</strong>rij<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijproduct<strong>en</strong> <strong>van</strong> gebarst<strong>en</strong> eier<strong>en</strong> afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die<br />

ge<strong>en</strong> klinische symptom<strong>en</strong> verton<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> via dat product op m<strong>en</strong>s of dier overdraagbare ziekte;<br />

k) Bloed, huid<strong>en</strong>, hoev<strong>en</strong>, ver<strong>en</strong>, wol, hoorn, haar <strong>en</strong> bont afkomstig <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> klinische symptom<strong>en</strong><br />

verton<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> via dat product op m<strong>en</strong>s of dier overdraagbare ziekte; <strong>en</strong><br />

l) An<strong>de</strong>r keuk<strong>en</strong>afval <strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong> dan g<strong>en</strong>oemd in artikel 4 lid 1, punt e).<br />

Afbeelding 16:<br />

Toegestane verwerkingsmethod<strong>en</strong> categorie<br />

3-materiaal.<br />

Erk<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> bedrijv<strong>en</strong><br />

Alle bedrijv<strong>en</strong> die dierlijke bijproduct<strong>en</strong><br />

opslaan of verwerk<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> door <strong>de</strong> bevoeg<strong>de</strong><br />

autoriteit erk<strong>en</strong>d te word<strong>en</strong>. Gelet op <strong>de</strong><br />

diversiteit aan mogelijke verwerkingsmethod<strong>en</strong><br />

zal er ook e<strong>en</strong> diversiteit aan erk<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

bedrijv<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>:<br />

• intermediaire bedrijv<strong>en</strong>, die onbewerkt<br />

materiaal opslaan (<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel sorter<strong>en</strong>,<br />

koel<strong>en</strong> of vriez<strong>en</strong>) met het oog op ver<strong>de</strong>r<br />

vervoer naar verwerkingsbedrijv<strong>en</strong>;<br />

• opslagbedrijv<strong>en</strong>, die verwerkte product<strong>en</strong><br />

tij<strong>de</strong>lijk opslaan voordat zij voor hun<br />

einddoel word<strong>en</strong> gebruikt of <strong>de</strong>finitief<br />

word<strong>en</strong> verwij<strong>de</strong>rd;<br />

• verbrandings- <strong>en</strong> me<strong>de</strong>verbrandingsinstallaties;<br />

• categorie 1- of 2-verwerkingsbedrijv<strong>en</strong>;<br />

• categorie 2- of 3-oleochemische bedrijv<strong>en</strong>,<br />

waar gesmolt<strong>en</strong> vet, dat geproduceerd<br />

is uit cat. 2 resp. 3-materiaal wordt<br />

verwerkt;<br />

• biogasinstallaties;<br />

• composteerinstallaties;<br />

• categorie 3-verwerkingsbedrijv<strong>en</strong>;<br />

• bedrijv<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vervaardiging <strong>van</strong> voe<strong>de</strong>r<br />

voor gezelschapsdier<strong>en</strong>;<br />

• bedrijv<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vervaardiging <strong>van</strong> technische<br />

product<strong>en</strong>.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 45


Het verschil <strong>en</strong> <strong>de</strong> relatie tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Destructiewet <strong>en</strong> <strong>de</strong> DBVo.<br />

Het zal dui<strong>de</strong>lijk zijn, dat <strong>de</strong> DBVo t<strong>en</strong><br />

opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong> huidige Destructiewet e<strong>en</strong><br />

groter bereik heeft. De DBVo gaat op e<strong>en</strong><br />

aantal gebied<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r dan <strong>de</strong> Destructiewet.<br />

De DBVo heeft, zoals bov<strong>en</strong> omschrev<strong>en</strong>,<br />

naast <strong>de</strong> kanalisatie <strong>en</strong> <strong>de</strong> verwerking <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> aantal voe<strong>de</strong>rverbod<strong>en</strong><br />

in zich. Dit betreft o.a. <strong>de</strong> reeds<br />

gememoreer<strong>de</strong> intra-speciesrecycling, maar<br />

ook het verbod op het vervoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong>. Daarnaast is het<br />

gebruik <strong>van</strong> verwerkte dierlijke eiwitt<strong>en</strong>,<br />

meer in het bijzon<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re biologische<br />

meststoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> bo<strong>de</strong>mverbeteraars dan mest,<br />

op weid<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong>. Echter <strong>de</strong> DBVo kan in<br />

<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse situatie niet zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

Destructiewet. Ofschoon het e<strong>en</strong> Europese<br />

verord<strong>en</strong>ing betreft, dus direct <strong>van</strong> kracht <strong>en</strong><br />

toepasbaar in <strong>de</strong> Lidstaat, behoeft <strong>de</strong>ze verord<strong>en</strong>ing<br />

e<strong>en</strong> vertaling/implem<strong>en</strong>tatie in <strong>de</strong><br />

Ne<strong>de</strong>rlandse wetgeving om handhaving <strong>en</strong><br />

strafbaarstelling te realiser<strong>en</strong>. Deze relatie is<br />

gelegd mid<strong>de</strong>ls <strong>de</strong> (tij<strong>de</strong>lijke) Uitvoeringsregeling<br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong>verord<strong>en</strong>ing 3 .<br />

Daarnaast kan het omgaan met <strong>de</strong> dierlijke<br />

bijproduct<strong>en</strong> niet los gezi<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

Destructiebestel. Dit bestel, ook geregeld in<br />

<strong>de</strong> Destructiewet, bepaalt dat <strong>de</strong>structiemateriaal<br />

(dus dierlijke bijproduct<strong>en</strong>), in het bijzon<strong>de</strong>r<br />

het huidige SRM, bij ontstaan gemeld<br />

moet word<strong>en</strong> bij het <strong>de</strong>structiebedrijf<br />

(R<strong>en</strong>dac), waarna dit bedrijf verplicht is om<br />

dit materiaal teg<strong>en</strong> vergoeding op te hal<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

te verwerk<strong>en</strong>. Na 1 mei 2004, <strong>de</strong> datum waarop<br />

<strong>de</strong> DBVo <strong>van</strong> kracht wordt, moet dit systeem<br />

gewoon doorgang vind<strong>en</strong>. Kadavers<br />

moet<strong>en</strong> ook na <strong>de</strong>ze datum gewoon bij <strong>de</strong><br />

boer<strong>de</strong>rij<strong>en</strong> opgehaald word<strong>en</strong>. Ook hierin<br />

voorziet <strong>de</strong> Uitvoeringsregeling.<br />

Conclusie.<br />

In dit hoofdstuk is in grote lijn<strong>en</strong> <strong>de</strong> geschie-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 46<br />

d<strong>en</strong>is <strong>van</strong> <strong>de</strong> verwerking <strong>van</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong><br />

aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> gekom<strong>en</strong>. Zoals met meer<br />

on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> regelgeving is er e<strong>en</strong> zekere<br />

t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s in te on<strong>de</strong>rk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Met <strong>de</strong> Dierlijke<br />

Bijproduct<strong>en</strong> verord<strong>en</strong>ing is geprobeerd <strong>de</strong><br />

regelgeving rondom dierlijke bijproduct<strong>en</strong> te<br />

vere<strong>en</strong>voudig<strong>en</strong>. Door het in één docum<strong>en</strong>t<br />

te plaats<strong>en</strong> is dat zeker gelukt, ofschoon ook<br />

dit <strong>en</strong>e docum<strong>en</strong>t voorlopig 95 bladzijd<strong>en</strong><br />

omvat. Dat het inhou<strong>de</strong>lijk alles behalve e<strong>en</strong>voudig<br />

ligt is te illustrer<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong><br />

het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> voorbeeld:<br />

Volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> DBVo is <strong>de</strong>ze verord<strong>en</strong>ing niet<br />

<strong>van</strong> toepassing op keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong> <strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong><br />

(art. 1 lid 2 sub e). Echter ze vall<strong>en</strong><br />

hier weer wel on<strong>de</strong>r als ze:<br />

• afkomstig zijn <strong>van</strong> internationaal operer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> transport, <strong>en</strong> zijn dan<br />

categorie 1;<br />

• bestemd zijn voor gebruik in e<strong>en</strong> biogasinstallatie<br />

of voor verwerking tot compost,<br />

dan zijn ze categorie 3;<br />

• bestemd zijn voor dierlijke consumptie, <strong>en</strong><br />

zijn dan categorie 3.<br />

Artikel 22 bepaalt ver<strong>de</strong>r dat het voe<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dier<strong>en</strong> (m.u.v. pelsdier<strong>en</strong>) met keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> is. T<strong>en</strong>slotte<br />

wordt via art. 32 lid 2 toegestaan dat <strong>en</strong>kele<br />

Lidstat<strong>en</strong> (Duitsland <strong>en</strong> Oost<strong>en</strong>rijk voor keuk<strong>en</strong>afvall<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> et<strong>en</strong>srest<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het Ver<strong>en</strong>igd<br />

Koninkrijk <strong>en</strong> Ierland voor gebruikte vett<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> oliën) e<strong>en</strong> tij<strong>de</strong>lijke ontheffing krijg<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> maximaal 4 jaar.<br />

Dit voorbeeld geeft aan dat <strong>de</strong> Verord<strong>en</strong>ing<br />

niet zo e<strong>en</strong>voudig in elkaar zit. Daarnaast<br />

moet <strong>de</strong>ze Verord<strong>en</strong>ing het tij<strong>de</strong>lijke verbod<br />

op het vervoe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke eiwitt<strong>en</strong>,<br />

mid<strong>de</strong>ls het verbod op intraspeciesrecycling,<br />

weer opheff<strong>en</strong>. Vooral <strong>de</strong> publieke opinie <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> politieke tribune zull<strong>en</strong> e<strong>en</strong> terugkeer <strong>van</strong><br />

diermeel in het voe<strong>de</strong>rrantso<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

daarmee <strong>de</strong> <strong>toekomst</strong> voor <strong>de</strong> verwerking<br />

<strong>van</strong> dierlijke bijproduct<strong>en</strong>.<br />

3 Uitvoeringsregeling E.G.-verord<strong>en</strong>ing gezondheidsvoorschrift<strong>en</strong> inzake niet voor m<strong>en</strong>selijke consumptie bestem<strong>de</strong><br />

dierlijke bijproduct<strong>en</strong>, Stcrt 171, 2003


Afbeelding 17:<br />

Keuring <strong>van</strong> e<strong>en</strong> noodslachting. De afgekeur<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> het slachtdier word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> <strong>de</strong>structievat<br />

ge<strong>de</strong>poneerd.<br />

Bron: Archief Hoofdaf<strong>de</strong>ling <strong>volksgezondheid</strong> <strong>en</strong><br />

Voedselveiligheid, Faculteit <strong>de</strong>r Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong>,<br />

Universiteit Utrecht<br />

Afbeelding 18:<br />

Luchtfoto <strong>van</strong> e<strong>en</strong> mo<strong>de</strong>rne <strong>de</strong>structor te Son<br />

Foto: R<strong>en</strong>dac<br />

Afbeelding 19:<br />

E<strong>en</strong> mo<strong>de</strong>rne wijze <strong>van</strong> ophal<strong>en</strong> <strong>van</strong> kadavers<br />

Foto: R<strong>en</strong>dac<br />

Afbeelding 20:<br />

De klassieke “ton <strong>van</strong> Son” in e<strong>en</strong> mo<strong>de</strong>rn jasje<br />

Foto: R<strong>en</strong>dac<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 47


Hoofdstuk IV: Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet,<br />

residu<strong>en</strong>, MRL’s, nultolerantie <strong>en</strong><br />

antibioticumresist<strong>en</strong>tie.<br />

A. Geschied<strong>en</strong>is tot <strong>hed<strong>en</strong></strong>.<br />

a. Inleiding.<br />

Voor <strong>de</strong> toevallige ont<strong>de</strong>kking, door Sir<br />

Alexan<strong>de</strong>r Fleming, <strong>van</strong> p<strong>en</strong>icilline hoev<strong>en</strong><br />

we nog niet ver<strong>de</strong>r terug te gaan dan e<strong>en</strong> kleine<br />

80 jaar (1928). Sinds die tijd is er e<strong>en</strong><br />

groot scala aan antibiotica <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />

(dier)g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> ont<strong>de</strong>kt, in sommige<br />

gevall<strong>en</strong> is het wellicht beter om te stell<strong>en</strong> dat<br />

<strong>de</strong> werkzame stof werd vastgesteld.<br />

Afbeelding 21:<br />

Fleming ont<strong>de</strong>kte p<strong>en</strong>icilline<br />

Bron: Gevelste<strong>en</strong> <strong>van</strong> Sir Alexan<strong>de</strong>r Fleming<br />

(1881-1955) in het Alexan<strong>de</strong>r Fleming Laboraty<br />

Museum te Lond<strong>en</strong>.<br />

In het artikel "overzicht <strong>van</strong> 50 jaar dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong>ing<br />

in Ne<strong>de</strong>rland"<br />

(TvD, 123, <strong>de</strong>cember 1998) wordt door <strong>van</strong><br />

d<strong>en</strong> Bos e<strong>en</strong> mooi overzicht geschetst <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

groei <strong>van</strong> het assortim<strong>en</strong>t antibiotica in <strong>de</strong> eerste<br />

25 jaar na <strong>de</strong> oorlog (zie ka<strong>de</strong>r 4).<br />

Vooral <strong>van</strong>af begin jar<strong>en</strong> 1950 kwam door e<strong>en</strong><br />

aantal leidinggev<strong>en</strong><strong>de</strong> farmaceutische bedrijv<strong>en</strong>,<br />

zoals <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige Ne<strong>de</strong>rlandse Gist- &<br />

Spiritusfabriek te Delft <strong>en</strong> Organon, e<strong>en</strong> vaart<br />

in <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>en</strong> het vermarkt<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Ook werd er in die tijd<br />

door <strong>de</strong> diverse farmaceut<strong>en</strong> al driftig gefuseerd.<br />

Zo nam Organon in 1961 Laboratorium<br />

Nobilis over <strong>en</strong> in 1964 Verapharm. In 1969<br />

ontstond uit <strong>de</strong>ze fusie sam<strong>en</strong> met AKU (later<br />

overgegaan in AKZO: zie blz. 51), het alom<br />

bek<strong>en</strong><strong>de</strong> Intervet International.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 48<br />

Ka<strong>de</strong>r 4 “Ont<strong>de</strong>kking” nieuwe antibiotica<br />

“Ont<strong>de</strong>kking” nieuwe antibiotica<br />

(<strong>van</strong> <strong>de</strong> Bos).<br />

-1943: streptomycine<br />

-1946: dihydrostreptomycine<br />

-1947: chlooramf<strong>en</strong>icol<br />

-1948: chloortetracycline<br />

-1949: oxyttetracycline, neomycine<br />

-1952: erythromycine<br />

-1955: kanamycine<br />

-1962: doxycycline, lincomycine<br />

-1966: clindamycine<br />

-1973: tiamulin<br />

Afbeelding 22:<br />

Nobilis logo <strong>en</strong> Verapharm logo<br />

Afbeelding 23:<br />

logo <strong>van</strong> organon<br />

b. Regelgeving.<br />

Vanaf <strong>de</strong> ont<strong>de</strong>kking <strong>van</strong> <strong>de</strong> p<strong>en</strong>icilline in<br />

1928 heeft het tot 1964 geduurd voordat er<br />

e<strong>en</strong> wettelijke regulering <strong>van</strong> <strong>de</strong> distributie<br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> tot stand kwam.<br />

Ofschoon in 1949 door <strong>de</strong> Koninklijke<br />

Ne<strong>de</strong>rlandse Maatschappij voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

(KNMvD) het initiatief g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>


werd om e<strong>en</strong> bind<strong>en</strong>d besluit uit te vaardig<strong>en</strong><br />

‘ betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> het betrekk<strong>en</strong> <strong>van</strong> g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>,<br />

sera <strong>en</strong> <strong>en</strong>tstoff<strong>en</strong>’, op basis waar<strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> door <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong><br />

mocht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt <strong>en</strong> word<strong>en</strong> geleverd<br />

door erk<strong>en</strong><strong>de</strong> groothan<strong>de</strong>lar<strong>en</strong>, sorteer<strong>de</strong><br />

dit besluit weinig effect voor e<strong>en</strong> geregel<strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>distributie. Het<br />

bind<strong>en</strong><strong>de</strong> besluit betrof uitsluit<strong>en</strong>d led<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> KNMvD <strong>en</strong> er war<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> wettelijke<br />

sancties op het niet nalev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze bind<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

besluit<strong>en</strong>. In Amerika bestond<strong>en</strong> er al voor<br />

<strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Wereldoorlog wettelijke voorschrift<strong>en</strong><br />

met betrekking tot <strong>de</strong> veiligheid <strong>en</strong><br />

het in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />

Het duur<strong>de</strong> tot 1964 voordat in Ne<strong>de</strong>rland <strong>de</strong><br />

Antibioticawet werd ingevoerd. Deze wet<br />

werd me<strong>de</strong> gezi<strong>en</strong> als sluitstuk <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wet op<br />

<strong>de</strong> (humane) G<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong>ing<br />

<strong>van</strong> 1958 (Stb. 408). De opzet hier<strong>van</strong> was<br />

regelgeving voor <strong>de</strong> levering <strong>van</strong> antibiotica,<br />

chemotherapeutica, hormoonpreparat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

thyreostatica uitsluit<strong>en</strong>d aan dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong>,<br />

gebond<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> vergunningstelsel <strong>van</strong> het<br />

huidige Ministerie <strong>van</strong> Landbouw, Natuur <strong>en</strong><br />

Voedselkwaliteit. Op <strong>de</strong>ze wet war<strong>en</strong> sancties<br />

<strong>van</strong> kracht <strong>en</strong> werd controle uitgevoerd<br />

door <strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e Inspectie Di<strong>en</strong>st <strong>van</strong> het<br />

ministerie <strong>van</strong> LNV. Het was e<strong>en</strong> eerste aanzet<br />

om <strong>de</strong> distributie <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

in goe<strong>de</strong> ban<strong>en</strong> te leid<strong>en</strong>, maar <strong>de</strong> wet gaf<br />

ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele garantie t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kwaliteit<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> residu-bepalingsvoorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

het dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l. Verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> Europese<br />

land<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> in <strong>de</strong> zev<strong>en</strong>tiger jar<strong>en</strong> reeds<br />

over tot e<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>registratie.<br />

Ne<strong>de</strong>rland volg<strong>de</strong> pas in 1986 to<strong>en</strong> op 1 mei<br />

<strong>de</strong> Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet in werking trad.<br />

De Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet is e<strong>en</strong> uitwerking<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Europese richtlijn<strong>en</strong> 81/851/EEG 4 <strong>en</strong><br />

81/852/EEG 5 .<br />

Met <strong>de</strong> invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze wet werd<strong>en</strong> criteria<br />

verkreg<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re voor verantwoor<strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>tstoff<strong>en</strong>, productieprotocoll<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong> bepaling<strong>en</strong> met<br />

betrekking tot <strong>de</strong> kanalisatie. Vooral <strong>de</strong> registratie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, met daaraan<br />

gekoppeld hoge on<strong>de</strong>rzoekskost<strong>en</strong><br />

(inclusief alle bepalingsmethod<strong>en</strong>), nieuwe<br />

criteria voor <strong>de</strong> beoor<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> <strong>de</strong> gesteg<strong>en</strong><br />

jaarlijkse bijdrag<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> <strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong>ing<br />

drastisch beperkt. Deze<br />

beperking was voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el terecht, omdat<br />

e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> afgewez<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> niet <strong>de</strong><br />

term dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l mocht drag<strong>en</strong>. De<br />

beperking lever<strong>de</strong> in het bijzon<strong>de</strong>r voor <strong>de</strong><br />

‘minor-species’ <strong>en</strong> <strong>de</strong> ‘minor-indicaties’<br />

gevaar op. E<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame <strong>van</strong> het zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />

‘off label use’ viel daarop te constater<strong>en</strong>.<br />

Ofschoon dit probleem voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el werd<br />

opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door <strong>de</strong> vrijstellingsregeling,<br />

waarover later meer, had <strong>de</strong> gehele beperking<br />

toch tot gevolg dat <strong>de</strong> leveranciers <strong>en</strong> <strong>de</strong> produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> fuseerd<strong>en</strong>,<br />

of zelfs hun activiteit<strong>en</strong> beëindigd<strong>en</strong>.<br />

c. Kanalisatie.<br />

On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Antibioticawet was <strong>de</strong> kanalisatie<br />

e<strong>en</strong>voudig. Antibiotica, hormon<strong>en</strong> <strong>en</strong> sommige<br />

chemotherapeutica mocht<strong>en</strong> slechts via<br />

<strong>de</strong> plaatselijke dier<strong>en</strong>arts <strong>de</strong> hou<strong>de</strong>r <strong>van</strong> dier<strong>en</strong><br />

bereik<strong>en</strong>. Han<strong>de</strong>l in <strong>de</strong>ze substanties was<br />

voorbehoud<strong>en</strong> aan zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> legitimatiebewijshou<strong>de</strong>rs.<br />

De Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet<br />

bracht hier voor e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el veran<strong>de</strong>ring in.<br />

Voor <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die reeds on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

Antibioticawet viel<strong>en</strong>, veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> er niet zo<br />

veel. De han<strong>de</strong>l in vaccins, die in <strong>de</strong><br />

Antibioticawet niet gereguleerd was, werd nu<br />

on<strong>de</strong>r het ‘zware’ regiem <strong>van</strong> UDD gebracht,<br />

hetge<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t dat ze niet door <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts<br />

aan hou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

afgeleverd <strong>en</strong> dus door <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts zelf<br />

moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d. Ook on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

Antibioticawet moest <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts <strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

zelf toedi<strong>en</strong><strong>en</strong>, maar was (vreemd<br />

g<strong>en</strong>oeg) het aflever<strong>en</strong> aan niet-dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong><br />

niet strafbaar.<br />

d. De Vrijstellingsregeling.<br />

Deze regeling reguleert het "off label use" <strong>en</strong><br />

verbindt daar voorwaard<strong>en</strong> aan welke<br />

bepaal<strong>de</strong> waarborg<strong>en</strong> inhoud<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> negatieve<br />

effect<strong>en</strong>. Ingevolge artikel 2, eerste lid,<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet di<strong>en</strong><strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

te word<strong>en</strong> geregistreerd<br />

alvor<strong>en</strong>s zij mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bereid, afgeleverd<br />

of toegepast bij dier<strong>en</strong>. Registratie <strong>van</strong><br />

e<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l wordt pas verle<strong>en</strong>d<br />

4 Richtlijn 81/851/EEG <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 28 september 1981 betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rlinge aanpassing <strong>van</strong> <strong>de</strong> wetgeving<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>r Lid-Stat<strong>en</strong> inzake g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> voor dierg<strong>en</strong>eeskundig gebruik.<br />

5 Richtlijn 81/852/EEG <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 28 september 1981 inzake <strong>de</strong> analytische, toxicologisch-farmacologische <strong>en</strong><br />

klinische norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorschrift<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> proev<strong>en</strong> op g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> voor dierg<strong>en</strong>eeskundig gebruik.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 49


nadat het mid<strong>de</strong>l on<strong>de</strong>r meer op werkzaamheid<br />

<strong>en</strong> veiligheid is getoetst. Bij <strong>de</strong> registratie<br />

wordt e<strong>en</strong> wachttermijn vastgesteld waarbinn<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong> dier<strong>en</strong><br />

niet voor consumptie mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

bestemd <strong>en</strong> het dier niet voor consumptie<br />

mag word<strong>en</strong> geslacht. In gevall<strong>en</strong> waarin<br />

sprake is <strong>van</strong> ondraaglijk lijd<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dier<br />

<strong>en</strong> er voor <strong>de</strong> toepassing ge<strong>en</strong> geregistreer<strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> zijn, kan <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts<br />

besluit<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l toe te pass<strong>en</strong> dat in<br />

Ne<strong>de</strong>rland geregistreerd is voor e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />

aando<strong>en</strong>ing bij <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> diersoort of e<strong>en</strong> vergelijkbare<br />

aando<strong>en</strong>ing bij e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re diersoort.<br />

Indi<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijk mid<strong>de</strong>l niet<br />

beschikbaar is, mag <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts e<strong>en</strong> ingevolge<br />

<strong>de</strong> Wet op <strong>de</strong> G<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong>ing<br />

toegelat<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l toepass<strong>en</strong>. In laatste<br />

instantie kan <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts e<strong>en</strong> magistraal<br />

bereid mid<strong>de</strong>l toepass<strong>en</strong>. Volledigheidshalve<br />

zij vermeld dat het ingevolge e<strong>en</strong> uitspraak<br />

<strong>van</strong> het Hof <strong>van</strong> Justitie in <strong>de</strong> zaak C297/94<br />

niet is toegestaan mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die niet in<br />

Ne<strong>de</strong>rland zijn geregistreerd <strong>van</strong>uit an<strong>de</strong>re<br />

Lid-Stat<strong>en</strong> in te voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze vervolg<strong>en</strong>s in<br />

Ne<strong>de</strong>rland in <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> dan wel<br />

toe te pass<strong>en</strong> (PbEG 1996, C.180). De Vrijstellingsregeling<br />

betreft, onvermin<strong>de</strong>rd <strong>de</strong><br />

magistraal berei<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, uitsluit<strong>en</strong>d<br />

g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die<br />

in Ne<strong>de</strong>rland zijn geregistreerd <strong>en</strong> die on<strong>de</strong>r<br />

bepaal<strong>de</strong> voorwaard<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegepast<br />

voor e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re indicatie dan wel voor<br />

e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re diersoort dan die waarvoor <strong>de</strong><br />

registratie is verle<strong>en</strong>d. Omdat e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l dat<br />

op grond <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze regeling wordt toegepast<br />

per <strong>de</strong>finitie niet is beoor<strong>de</strong>eld voor het doel<br />

waarvoor het ingevolge <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rhavige regeling<br />

wordt gebruikt,- <strong>en</strong> dit geldt, gelet op <strong>de</strong><br />

mogelijke risico`s voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

<strong>de</strong>s te klemm<strong>en</strong><strong>de</strong>r voor <strong>de</strong> toepassing bij<br />

consumptiedier<strong>en</strong>-, is <strong>de</strong> tuss<strong>en</strong>komst <strong>van</strong><br />

e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>arts vereist. Dit vereist <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

betrokk<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>arts <strong>de</strong> nodige prud<strong>en</strong>tie <strong>en</strong><br />

zorgvuldigheid. De bestemming <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

geregistreerd dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l of e<strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l mag slechts door e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>arts<br />

word<strong>en</strong> gewijzigd. Hij is verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />

voor <strong>de</strong> diagnose, <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingswijze,<br />

<strong>de</strong> vaststelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> wachttermijn<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

di<strong>en</strong>t <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> toe. Mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> farmacologische<br />

of e<strong>en</strong> groeibevor<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> werking<br />

die op grond <strong>van</strong> risico’s voor <strong>de</strong> volks-<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 50<br />

gezondheid zijn verbod<strong>en</strong> voor gebruik in<br />

landbouwhuisdier<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> op basis <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

on<strong>de</strong>rhavige regeling niet in aanmerking voor<br />

toepassing. De aan <strong>de</strong> toegestane mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

gestel<strong>de</strong> eis<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> verband met het feit<br />

dat <strong>de</strong> stoff<strong>en</strong> zijn geëvalueerd in verband<br />

met mogelijke risico’s voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>.<br />

Derhalve mog<strong>en</strong> bijvoorbeeld bij <strong>de</strong><br />

kalko<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegepast die zijn<br />

geregistreerd voor toepassing bij e<strong>en</strong> kip,<br />

maar ge<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die slechts zijn geregistreerd<br />

voor toepassing bij e<strong>en</strong> hond aangezi<strong>en</strong><br />

daarvoor ge<strong>en</strong> maximumwaar<strong>de</strong> voor<br />

residu<strong>en</strong> (MRL, zie hierna) behoeft te word<strong>en</strong><br />

vastgesteld. Ver<strong>de</strong>r bevat <strong>de</strong><br />

Vrijstellingsregeling ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s waarborg<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>. Aangezi<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>volksgezondheid</strong> niet in het geding is bij nietvoedselproducer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

dier<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> bij <strong>de</strong>ze<br />

dier<strong>en</strong>, indi<strong>en</strong> daartoe e<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eeskundige<br />

noodzaak bestaat <strong>en</strong> daartoe geregistreer<strong>de</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> ontbrek<strong>en</strong>, tij<strong>de</strong>lijk<br />

mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegepast die niet voor die<br />

toepassing zijn geregistreerd. De beperking<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> toepassing tot één of <strong>en</strong>kele betek<strong>en</strong>t<br />

niet dat koppelbehan<strong>de</strong>ling nooit mogelijk is.<br />

Indi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> aando<strong>en</strong>ing bij alle dier<strong>en</strong><br />

in e<strong>en</strong> koppel dier<strong>en</strong> voorkomt, of als het<br />

onmogelijk is binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> koppel on<strong>de</strong>rscheid<br />

te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> zieke <strong>en</strong> gezon<strong>de</strong> dier<strong>en</strong>,<br />

dan mag <strong>de</strong> gehele koppel word<strong>en</strong> behan<strong>de</strong>ld.<br />

Belangrijk daarbij is dat <strong>de</strong> diagnose is<br />

gesteld <strong>en</strong> dat behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> alle dier<strong>en</strong><br />

binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> groep noodzakelijk is om ondraaglijk<br />

lijd<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> dier<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>.<br />

Uitgangspunt moet zijn dat gezon<strong>de</strong> dier<strong>en</strong><br />

niet no<strong>de</strong>loos word<strong>en</strong> behan<strong>de</strong>ld: het routinematig<br />

toepass<strong>en</strong> <strong>van</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, die niet voor<br />

<strong>de</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> toepassing zijn geregistreerd,<br />

is dan ook niet toegestaan.<br />

Inmid<strong>de</strong>ls zijn voor <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> diersoort<strong>en</strong><br />

vrijstellingsregeling<strong>en</strong> gepubliceerd: schaap,<br />

kalko<strong>en</strong>, konijn, geit, e<strong>en</strong>d, paard, kip, vark<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> rund. Deze zijn te vind<strong>en</strong> op:<br />

http://www.brd.agro.nl/back/06_vri/s_06vri.html<br />

e. Consum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />

Vanuit <strong>de</strong> optiek <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezondheidsbescherming<br />

zijn dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> slechts toelaatbaar<br />

mits <strong>de</strong> product<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke oorsprong<br />

veilig zijn <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> risico vorm<strong>en</strong> voor<br />

<strong>de</strong> gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />

mog<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> aanleiding


gev<strong>en</strong> tot resist<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> micro-organism<strong>en</strong>,<br />

waardoor direct of indirect <strong>de</strong> gezondheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s na<strong>de</strong>lig beïnvloed kan word<strong>en</strong>.<br />

Hierna word<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> aspect<strong>en</strong><br />

na<strong>de</strong>r uitgewerkt.<br />

f. Maximale Residu Limiet<strong>en</strong> (MRL’s).<br />

Om t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong> bescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

consum<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> toxicologisch aanvaardbare<br />

gr<strong>en</strong>swaar<strong>de</strong> (residutolerantie) te kunn<strong>en</strong><br />

stell<strong>en</strong> aan het voorkom<strong>en</strong> <strong>van</strong> residu<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> in consumeerbare product<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke oorsprong, di<strong>en</strong>t <strong>de</strong> aanvrager<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> registratie <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<br />

voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> toxicologische informatie<br />

te overlegg<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s di<strong>en</strong><strong>en</strong> analytische<br />

gegev<strong>en</strong>s te word<strong>en</strong> verstrekt waaruit e<strong>en</strong><br />

wachttermijn kan word<strong>en</strong> vastgelegd, die na<br />

stopzetting <strong>van</strong> <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling met e<strong>en</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<br />

in acht g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong><br />

om te garan<strong>de</strong>r<strong>en</strong> dat het gehalte aan residu<strong>en</strong><br />

lager is dan <strong>de</strong> gestel<strong>de</strong> residutolerantie.<br />

Afbeelding 24:<br />

Logo <strong>van</strong> Akzo<br />

In grote lijn<strong>en</strong> komt het er op neer dat naast<br />

gegev<strong>en</strong>s over kinetiek <strong>van</strong> het betreff<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

mid<strong>de</strong>l (opname, ver<strong>de</strong>ling <strong>en</strong> uitscheiding)<br />

<strong>en</strong> het metabolisme <strong>van</strong> actieve bestand<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> bij doel- <strong>en</strong> proefdier<strong>en</strong><br />

ook gegev<strong>en</strong>s verstrekt di<strong>en</strong><strong>en</strong> te word<strong>en</strong><br />

over <strong>de</strong> orale toxiciteit bij herhaal<strong>de</strong> toedi<strong>en</strong>ing<br />

(met name semichronische toxiciteitsstudies<br />

bij meer<strong>de</strong>re diersoort<strong>en</strong>), informatie<br />

over mogelijke reproductietoxiciteit <strong>en</strong> teratog<strong>en</strong>iteit,<br />

gegev<strong>en</strong>s uit e<strong>en</strong> aantal rele<strong>van</strong>te<br />

mutag<strong>en</strong>iteitstests <strong>en</strong>, indi<strong>en</strong> daartoe aanleiding<br />

bestaat, gegev<strong>en</strong>s over <strong>de</strong> mogelijke car-<br />

cinog<strong>en</strong>iteit. Met al <strong>de</strong>ze gegev<strong>en</strong>s moet uitein<strong>de</strong>lijk<br />

e<strong>en</strong> "no-effect-level" vastgesteld<br />

word<strong>en</strong>, op basis waar<strong>van</strong> via het vaststell<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> e<strong>en</strong> acceptabele dagelijkse inname<br />

(ADI) e<strong>en</strong> toxicologische aanvaardbare residutolerantie<br />

in voedingsmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong> dierlijke<br />

oorsprong gebaseerd wordt. Dit levert dan<br />

<strong>de</strong> maximumwaar<strong>de</strong> voor residu<strong>en</strong> op.<br />

Volg<strong>en</strong>s Verord<strong>en</strong>ing 2377/90/EG 6 is dat het<br />

maximale residugehalte (MRL) in of op<br />

lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> dat het gevolg is <strong>van</strong> het<br />

gebruik <strong>van</strong> e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l voor dierg<strong>en</strong>eeskundig<br />

gebruik (uitgedrukt in milligram<br />

of microgram per kilogram vers produkt), dat<br />

<strong>de</strong> Geme<strong>en</strong>schap als wettelijk toegestaan kan<br />

aanvaard<strong>en</strong> of dat als aanvaardbaar wordt<br />

erk<strong>en</strong>d. Deze waar<strong>de</strong> is gebaseerd op het<br />

type <strong>en</strong> <strong>de</strong> hoeveelheid residu<strong>en</strong> die als vrij<br />

<strong>van</strong> <strong>en</strong>ig toxicologisch risico voor <strong>de</strong> m<strong>en</strong>selijke<br />

gezondheid word<strong>en</strong> beschouwd, zoals<br />

uitgedrukt in <strong>de</strong> aanvaardbare dagelijkse<br />

dosis (ADI), dan wel op basis <strong>van</strong> e<strong>en</strong> tij<strong>de</strong>lijke<br />

ADI waarbij e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> veiligheidsfactor<br />

wordt gehanteerd. Er wordt ook<br />

rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re risico's<br />

betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>, alsook met<br />

voedingstechnologische aspect<strong>en</strong>. Bij het<br />

vaststell<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> maximumwaar<strong>de</strong> voor<br />

residu<strong>en</strong>, <strong>de</strong> maximale residu limiet (MRL)<br />

word<strong>en</strong> ook in voe<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> plantaardige oorsprong<br />

aanwezige <strong>en</strong>/of uit het milieu<br />

afkomstige residu<strong>en</strong> in aanmerking g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Voorts kan <strong>de</strong> MRL zodanig word<strong>en</strong><br />

verlaagd dat het niveau ver<strong>en</strong>igbaar is met <strong>de</strong><br />

goe<strong>de</strong> han<strong>de</strong>lwijz<strong>en</strong> in het gebruik <strong>van</strong><br />

g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> voor dierg<strong>en</strong>eeskundig<br />

gebruik <strong>en</strong> voor zover praktische analysemethod<strong>en</strong><br />

beschikbaar zijn. Inmid<strong>de</strong>ls zijn voor<br />

alle gangbare dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> MRL’s<br />

bepaald. Daarom werd in <strong>de</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> verord<strong>en</strong>ing<br />

ook opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat met ingang <strong>van</strong><br />

1 januari 1997 het in <strong>de</strong> Geme<strong>en</strong>schap verbod<strong>en</strong><br />

is g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> voor dierg<strong>en</strong>eeskundig<br />

gebruik met farmacologisch werkzame<br />

substanties die niet in bijlage I, II of III<br />

opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zijn, aan voedselproducer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

dier<strong>en</strong> toe te di<strong>en</strong><strong>en</strong>. Dit met uitzon<strong>de</strong>ring in<br />

geval <strong>van</strong> klinische proev<strong>en</strong> die door <strong>de</strong><br />

bevoeg<strong>de</strong> nationale instanties zijn aanvaard<br />

<strong>en</strong> goedgekeurd. Goedkeuring vindt alle<strong>en</strong><br />

plaats, mits die proev<strong>en</strong> bij die landbouw-<br />

6 Verord<strong>en</strong>ing (EEG) nr. 2377/90 <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> 26 juni 1990 houd<strong>en</strong><strong>de</strong> e<strong>en</strong> communautaire procedure tot vaststelling<br />

<strong>van</strong> maximumwaard<strong>en</strong> voor residu<strong>en</strong> <strong>van</strong> g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> voor dierg<strong>en</strong>eeskundig gebruik in lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

dierlijke oorsprong.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 51


huisdier<strong>en</strong> niet tot gevolg hebb<strong>en</strong>, dat <strong>de</strong><br />

daar<strong>van</strong> verkreg<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> residu<strong>en</strong><br />

Ka<strong>de</strong>r 5<br />

BIJLAGE IV <strong>van</strong> Vo. 2377/90<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 52<br />

bevatt<strong>en</strong>, die gevaar oplever<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />

gezondheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s.<br />

LIJST VAN FARMACOLOGISCH WERKZAME SUBSTANTIE WAARVOOR<br />

GEEN MAXIMUMWAARDE KAN WORDEN VASTGESTELD<br />

Farmacologisch werkzame substantie(s)<br />

Aristolochia spp. <strong>en</strong> daar<strong>van</strong> afgelei<strong>de</strong> product<strong>en</strong><br />

Chlooramf<strong>en</strong>icol<br />

Chloroform<br />

Chloorpromazine<br />

Colchicine<br />

Dapson<br />

Dimetridazol<br />

Metronidazole<br />

Nitrofuran<strong>en</strong> (inclusief furazolidon)<br />

Ronidazol<br />

Dit betek<strong>en</strong>t dat niet-geregistreer<strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

niet meer gebruikt mog<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong>, waarbij theoretisch e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rscheid<br />

te mak<strong>en</strong> is tuss<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> die in <strong>de</strong> registratie-aanvraag<br />

zijn gestrand <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />

Bij <strong>de</strong> eerste groep mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> blijkt dat<br />

tijd<strong>en</strong>s on<strong>de</strong>rzoek voor <strong>de</strong> registratie, meestal<br />

in <strong>de</strong> mutag<strong>en</strong>iteitstest of carcinog<strong>en</strong>iteitstest,<br />

risico’s t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

zijn waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, waarop door het<br />

Wet<strong>en</strong>schappelijk comité beslot<strong>en</strong> is dat aan<br />

<strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> MRL kan word<strong>en</strong> toegemet<strong>en</strong>.<br />

Deze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> dan op bijlage<br />

IV <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vo. 2377/90 (zie ka<strong>de</strong>r). Praktisch<br />

maakt het ge<strong>en</strong> verschil, omdat residu<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />

niet-geregistreer<strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> niet gevond<strong>en</strong><br />

mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot afkeur<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />

betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> product. Voor <strong>de</strong> praktische toepassing<br />

leidt dit tot <strong>de</strong> veel besprok<strong>en</strong> nultolerantie.<br />

g. Antibioticumresist<strong>en</strong>tie.<br />

Daarnaast di<strong>en</strong>t m<strong>en</strong> zich in dit verband te<br />

realiser<strong>en</strong>, dat <strong>de</strong> grootschalige toepassing<br />

<strong>van</strong> antimicrobiële mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> bij landbouwhuisdier<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong><strong>de</strong> bron creëert<br />

<strong>van</strong>, meestal plasmid<strong>en</strong>geco<strong>de</strong>er<strong>de</strong>, resist<strong>en</strong>te<br />

micro-organism<strong>en</strong>. Deze word<strong>en</strong> vooral<br />

via <strong>de</strong> mest uitgescheid<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> via<br />

voedsel <strong>en</strong> milieu an<strong>de</strong>re dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<br />

bereik<strong>en</strong>. Residu<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> in <strong>de</strong> resist<strong>en</strong>tieproblematiek<br />

e<strong>en</strong> verwaarloosbare rol.<br />

B. Toekomst.<br />

a. Toekomst dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>.<br />

Dier<strong>en</strong>welzijn is <strong>en</strong> blijft e<strong>en</strong> belangrijk politiek<br />

item. Daarom zal politiek <strong>de</strong> w<strong>en</strong>s blijv<strong>en</strong><br />

bestaan om voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

voor <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts beschikbaar te houd<strong>en</strong><br />

respectievelijk te krijg<strong>en</strong>, om <strong>de</strong> dier<strong>en</strong> a<strong>de</strong>quaat<br />

te kunn<strong>en</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> infectieuze<br />

aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die hun welzijn in gevaar<br />

br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> op <strong>de</strong> markt<br />

br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> relatief kostbare zaak. De dossiers<br />

die moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingeleverd ter toetsing<br />

<strong>van</strong> veiligheidsaspect<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s, dier<br />

<strong>en</strong> milieu vrag<strong>en</strong> vrij veel on<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> zijn<br />

<strong>de</strong>rhalve kostbaar. Produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn bedrijfsmatig<br />

ingesteld <strong>en</strong> zull<strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong><br />

alle<strong>en</strong> die mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> op <strong>de</strong> markt br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

houd<strong>en</strong> die winst oplever<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t dat<br />

er altijd spanning zal blijv<strong>en</strong> bestaan tuss<strong>en</strong><br />

eis<strong>en</strong> <strong>en</strong> kost<strong>en</strong>, indi<strong>en</strong> m<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

op <strong>de</strong> markt wilt houd<strong>en</strong>. Gelet op het<br />

feit dat er eig<strong>en</strong>lijk weinig <strong>volksgezondheid</strong>sproblem<strong>en</strong><br />

voorkom<strong>en</strong> die terug te voer<strong>en</strong><br />

zijn op toedi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>,<br />

kan verwacht word<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> eis<strong>en</strong><br />

daaraan eer<strong>de</strong>r versoepeld zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dan


aangescherpt. Alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> resist<strong>en</strong>tie-ontwikkeling<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> te bestrijd<strong>en</strong> micro-organism<strong>en</strong><br />

als gevolg <strong>van</strong> <strong>de</strong> toedi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

zal meer aandacht gaan vrag<strong>en</strong>.<br />

Ziekt<strong>en</strong> bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> veroorzaakt door residu<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, zeker als die<br />

volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> voorschrift<strong>en</strong> zijn toegepast, zijn<br />

niet in <strong>de</strong> literatuur beschrev<strong>en</strong>. Wel kan<br />

overgevoeligheid bij consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> natuurlijk<br />

e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> al daarom is het verstandig<br />

om doelgericht met dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong><br />

om te gaan. Ver<strong>de</strong>r zal waarschijnlijk,<br />

alle<strong>en</strong> al voor <strong>de</strong> hand ligg<strong>en</strong>d uit effici<strong>en</strong>cy<br />

oogpunt, gestreefd word<strong>en</strong> naar we<strong>de</strong>rzijdse<br />

erk<strong>en</strong>ning <strong>van</strong> elkaars registratie als lidstaat.<br />

De toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> registratie in elk<br />

land afzon<strong>de</strong>rlijk is marginaal. Wat betreft <strong>de</strong><br />

minor species <strong>en</strong> minor indicatie problematiek<br />

zal ongetwijfeld e<strong>en</strong> pragmatische<br />

oplossing word<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong>. Als dit niet juridisch<br />

voor elkaar komt zal <strong>de</strong> praktijk dit<br />

ongetwijfeld illegaal invull<strong>en</strong>. Nationaal<br />

heeft Ne<strong>de</strong>rland hiervoor e<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<br />

mid<strong>de</strong>ls <strong>de</strong> Nationale Vrijstellingsregeling<br />

die re<strong>de</strong>lijk werkt, althans kan werk<strong>en</strong>.<br />

b. Nultolerantie problematiek.<br />

In bijlage IV <strong>van</strong> <strong>de</strong> Residuverord<strong>en</strong>ing<br />

2377/90/EEG is e<strong>en</strong> aantal stoff<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd<br />

waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> toedi<strong>en</strong>ing aan dier<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong><br />

is. De aanwezigheid <strong>van</strong> residu<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />

g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> stoff<strong>en</strong> is, in welke conc<strong>en</strong>tratie<br />

dan ook, als e<strong>en</strong> gevaar voor <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong><br />

gekwalificeerd. Dat gevaar di<strong>en</strong>t<br />

echter gezi<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> in <strong>de</strong> tijd dat <strong>de</strong>ze<br />

wetgeving tot stand is gekom<strong>en</strong>. Inmid<strong>de</strong>ls<br />

zijn <strong>de</strong> analysetechniek<strong>en</strong> <strong>de</strong>rmate verbeterd<br />

dat, bij wijze <strong>van</strong> sprek<strong>en</strong>, het laatste molecuul<br />

nog kan word<strong>en</strong> aangetoond. Indi<strong>en</strong><br />

on<strong>de</strong>rzoek institut<strong>en</strong> als RIVM resp. RIKILT<br />

word<strong>en</strong> gevraagd om <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>srele<strong>van</strong>tie<br />

<strong>van</strong> gehaltes b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> het ppbniveau<br />

aan te gev<strong>en</strong>, komt daar meestal uit<br />

dat die extreem klein is. In ie<strong>de</strong>r geval lager<br />

dan <strong>de</strong> bij <strong>de</strong> milieucontaminant<strong>en</strong> geaccepteer<strong>de</strong><br />

gr<strong>en</strong>s, namelijk <strong>de</strong> to<strong>en</strong>ame <strong>van</strong> het<br />

aantal kankergevall<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s is niet groter<br />

dan 1 op 1 miljo<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<br />

is aanleiding geweest om <strong>de</strong>ze problematiek<br />

in Brussel aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> te stell<strong>en</strong>. In geval<br />

<strong>van</strong> gehaltes on<strong>de</strong>r het ppb niveau is weliswaar<br />

overtreding <strong>van</strong> het toedi<strong>en</strong>ingverbod<br />

aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>, maar voor <strong>de</strong> product<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t<br />

dat dan niet meer automatisch dat die<br />

aan het verkeer moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> onttrokk<strong>en</strong>.<br />

De verwachting is dat in Brussel op termijn<br />

aldus beslot<strong>en</strong> zal word<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Residuverord<strong>en</strong>ing zal word<strong>en</strong> aangepast.<br />

c. Resist<strong>en</strong>tieproblematiek.<br />

Antibiotica-resist<strong>en</strong>tie is zeker e<strong>en</strong> probleem,<br />

zowel humaan als veterinair. Beleidsmatig<br />

werd tot voor kort dit probleem wel<br />

on<strong>de</strong>rk<strong>en</strong>d, maar door <strong>de</strong> overheid werd er bij<br />

<strong>de</strong> toelating <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> niet<br />

echt rek<strong>en</strong>ing mee gehoud<strong>en</strong>. Het <strong>en</strong>ige instrum<strong>en</strong>t<br />

dat werd ingezet was kanalisatie<br />

<strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Door inschakel<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts bij het voorschrijv<strong>en</strong>,<br />

respectievelijk toedi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> bepaal<strong>de</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>,<br />

rek<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> overheid op e<strong>en</strong><br />

verantwoord gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. De<br />

dier<strong>en</strong>arts<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> die verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />

ook opgepakt <strong>en</strong> <strong>de</strong> KNMvD heeft het<br />

voortouw g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bij het opzett<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />

antibioticabeleid door het mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />

formularia, waarbij <strong>de</strong> volgor<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />

inzet <strong>van</strong> mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> is aangegev<strong>en</strong>. Deze formularia<br />

zijn er voor diverse diersoort<strong>en</strong>.<br />

E<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r heeft echter niet kunn<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><br />

dat <strong>de</strong> resist<strong>en</strong>tieontwikkeling <strong>van</strong><br />

bepaal<strong>de</strong> ziektekiem<strong>en</strong>, zoals Salmonella<br />

typhimurium, Salmonella java etc. toch problematisch<br />

wordt. Inmid<strong>de</strong>ls is halverwege<br />

2003 in EU-verband regelgeving aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />

die tot doel heeft <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>re to<strong>en</strong>ame<br />

e<strong>en</strong> halt toe te roep<strong>en</strong>.<br />

d. Allergieën.<br />

(Dier-)g<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>allergie is bij <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<br />

e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong>. Op dit mom<strong>en</strong>t wordt<br />

bij het vaststell<strong>en</strong> <strong>van</strong> residu-toleranties nog<br />

ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> met het f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> allergie. De MRL voor bijvoorbeeld<br />

p<strong>en</strong>icilline die op dit mom<strong>en</strong>t <strong>de</strong> wettelijke<br />

norm is houdt ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing met mogelijke<br />

allergische reacties bij <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t die<br />

overgevoelig is voor p<strong>en</strong>icilline. E<strong>en</strong> publicatie<br />

uit 1994 in het Vlaams Dierg<strong>en</strong>eeskundig<br />

Tijdschrift over <strong>de</strong>ze problematiek geeft aan,<br />

dat <strong>de</strong> kans hierop bij gehaltes on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

MRL, gering is. Desalniettemin blijft verantwoord<br />

dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>gebruik ook in <strong>de</strong><br />

<strong>toekomst</strong> <strong>van</strong> belang.<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 53


HOOFDSTUK V: Nuttige adress<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

telefoonnummers<br />

Nuttige adress<strong>en</strong> <strong>en</strong> telefoonnummers<br />

Alarmnummers:<br />

Dierziekt<strong>en</strong>-alarmnummer: 045-5466222<br />

War<strong>en</strong>klacht<strong>en</strong>lijn: 0800 - 0488<br />

Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit (VWA), C<strong>en</strong>trale E<strong>en</strong>heid<br />

Bezoekadres:<br />

C<strong>en</strong>treCourt<br />

Prinses Beatrixlaan 2<br />

2595 AL D<strong>en</strong> Haag<br />

Postadres:<br />

Postbus 19506<br />

2500 CM D<strong>en</strong> Haag<br />

Telefoon: 070 - 448 48 48<br />

Telefax: 070 - 448 47 47<br />

E-mail: info@vwa.nl<br />

Adress<strong>en</strong> regionale vestiging<strong>en</strong> VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong><br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> Noord<br />

Dr<strong>en</strong>te, Friesland, Groning<strong>en</strong><br />

Bezoekadres:<br />

Paterswoldseweg 1<br />

9726 BA Groning<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 465<br />

9700 AL Groning<strong>en</strong><br />

Telefoon: 050 - 588 60 00<br />

Telefax: 050 - 588 61 00<br />

E-mail: nd@kvw.nl<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> Oost<br />

Gel<strong>de</strong>rland, Overijssel<br />

Bezoekadres:<br />

De Stov<strong>en</strong> 22<br />

7206 AX Zutph<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 202<br />

7200 AE Zutph<strong>en</strong><br />

Telefoon: 0575 - 588 100<br />

Telefax: 0575 - 588 200<br />

E-mail: ot@kvw.nl<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 54<br />

Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit<br />

(VWA), c<strong>en</strong>trale e<strong>en</strong>heid,<br />

De Haag<br />

Foto: VWA<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> Noord<br />

Foto: VWA<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> Oost<br />

Foto: VWA


VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> Noordwest<br />

Flevoland, Noord-Holland, Utrecht<br />

Hoogte Kadijk 401<br />

1018 BK Amsterdam<br />

Telefoon: 020 - 524 46 00<br />

Telefax: 020 - 524 47 00<br />

E-mail: nw@kvw.nl<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> Zuidwest<br />

Zeeland, Zuid-Holland<br />

Bezoekadres:<br />

Westelijke Parallelweg 4<br />

3331 EW Zwijndrecht<br />

Postadres:<br />

Postbus 3000<br />

3330 DC Zwijndrecht<br />

Telefoon: 078 - 611 21 00<br />

Telefax: 078 - 611 22 00<br />

E-mail: zw@kvw.nl<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong> Zuid<br />

Limburg, Noord-Brabant<br />

Bezoekadres:<br />

Veldmaarschalk Montgomerylaan 500<br />

5623 LE Eindhov<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 2168<br />

5600 CD Eindhov<strong>en</strong><br />

Telefoon: 040 - 291 15 00<br />

Telefax: 040 - 291 16 00<br />

E-mail: zd@kvw.nl<br />

Adress<strong>en</strong> vestiging<strong>en</strong> VWA/RVV<br />

Kring Noord<br />

Friesland, Groning<strong>en</strong>, Dr<strong>en</strong>te, Overijssel <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Noordoostpol<strong>de</strong>r <strong>en</strong> Urk<br />

Bezoekadres:<br />

Voltastraat 16<br />

7903 AB Hoogeve<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 2064<br />

7900 BB Hoogeve<strong>en</strong><br />

Telefoon: 0528 - 225 255<br />

Telefax: 0528 - 225 250<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> Noordwest<br />

Foto: VWA<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> Zuidwest<br />

Foto: VWA<br />

VWA/Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong><br />

War<strong>en</strong> Zuid<br />

Foto: VWA<br />

VWA/RVV Kring Noord<br />

Foto: VWA<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 55


Kring Oost<br />

Gel<strong>de</strong>rland & Flevoland<br />

m.u.v. <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Noordoostpol<strong>de</strong>r <strong>en</strong> Urk<br />

Bezoekadres:<br />

Groning<strong>en</strong>singel 94<br />

6835 GL Arnhem<br />

Postadres:<br />

Postbus 5011<br />

6802 EA Arnhem<br />

Telefoon: 026 - 352 89 00<br />

Telefax: 026 - 352 89 39<br />

Kring West<br />

Noord-Holland,Zuid-Holland,<br />

Utrecht <strong>en</strong> Zeeland<br />

Bezoekadres:<br />

Schipholweg 11C<br />

2316 XB Leid<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 19<br />

2300 AA Leid<strong>en</strong><br />

Telefoon: 071 - 4083000<br />

Telefax: 071 - 4083001<br />

Kring Zuid<br />

Noord-Brabant & Limburg<br />

Bezoekadres:<br />

Stationskwartier<br />

Binn<strong>en</strong> parallelweg 22<br />

5701 PH Helmond<br />

Postadres:<br />

Postbus 206<br />

5700 AE Helmond<br />

Telefoon: 0492 - 507 510<br />

Telefax: 0492 – 507549<br />

C<strong>en</strong>traal Laboratorium<br />

Bezoekadres:<br />

Bornsesteeg 41<br />

6708 PD Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 144<br />

6700 AC Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

Telefoon: 0317 - 468 555<br />

Telefax: 0317 - 468 590<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 56<br />

VWA/RVV Kring Oost<br />

Foto: VWA<br />

VWA/RVV Kring West<br />

Foto: VWA<br />

VWA/RVV Kring Zuid<br />

Foto: VWA<br />

VWA/RVV C<strong>en</strong>traal<br />

Laboratorium<br />

Foto: VWA


Ministeries<br />

Ministerie <strong>van</strong> Landbouw, Natuur <strong>en</strong> Voedselkwaliteit<br />

Bezuid<strong>en</strong>houtseweg 73<br />

2594 AC D<strong>en</strong> Haag<br />

Postadres:<br />

Postbus 20401<br />

2500 EK D<strong>en</strong> Haag<br />

Telefoon:<br />

070-3786868 (Algeme<strong>en</strong>)<br />

070-3784062 (Infoteek)<br />

Fax:<br />

070-3786100<br />

Ministerie <strong>van</strong> Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport<br />

Bezoekadres:<br />

Parnassusplein 5<br />

2511 VX D<strong>en</strong> Haag<br />

Postadres:<br />

Postbus 20350<br />

2500 EJ D<strong>en</strong> Haag<br />

Het algem<strong>en</strong>e telefoonnummer: (070) 340 79 11<br />

Het algem<strong>en</strong>e faxnummer: (070) 340 78 34<br />

De af<strong>de</strong>ling Publieksvoorlichting is bereikbaar op werkdag<strong>en</strong> <strong>van</strong> 10.00-13.00 uur:<br />

telefoonnummer: (070) 340 78 90, faxnummer: (070) 340 62 51.<br />

An<strong>de</strong>re toezichts/opsporingsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>:<br />

Algem<strong>en</strong>e Inspectiedi<strong>en</strong>st<br />

Hoofdkantoor<br />

Bezoekadres:<br />

Poststraat 15<br />

6461 AW Kerkra<strong>de</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 234<br />

6460 AE Kerkra<strong>de</strong><br />

Tel. 045-5466222 (meldkamer: 24 uur te bereik<strong>en</strong>)<br />

Fax. 045-5461011<br />

Inspectiekantoor Zuid<br />

Bezoekadres:<br />

Karel <strong>de</strong> Grotelaan 415<br />

5654 NN Eindhov<strong>en</strong><br />

Postadres:<br />

Postbus 8833<br />

5605 LV Eindhov<strong>en</strong><br />

Tel. 040-2563800<br />

Fax: 040-2563838<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 57


Inspectiekantoor West<br />

Bezoekadres:<br />

Burgemeester Ver<strong>de</strong>rlaan 15F<br />

3544 AD Utrecht<br />

Postadres:<br />

Postbus 140<br />

3454 ZJ Utrecht<br />

Tel.: 030-6692669<br />

Fax: 030-6622299<br />

Inspectiekantoor Noord <strong>en</strong> Oost<br />

Bezoekadres:<br />

Lübeckplein 34<br />

8017 JS Zwolle<br />

Postadres:<br />

Postbus 10063<br />

8000 GB Zwolle<br />

Tel.: 038-4291300<br />

Fax: 038-4218157<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 58


Lijst met gebruikte afkorting<strong>en</strong><br />

ADI Acceptable Daily Intake<br />

AID Algem<strong>en</strong>e Inspectiedi<strong>en</strong>st (<strong>van</strong> LNV)<br />

BSE Bovine Spongiforme Encephalopathy<br />

COCO Coördinatiecommissie, voorportaal <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ministerraad<br />

COV C<strong>en</strong>trale Organisatie voor <strong>de</strong> Vleesgroothan<strong>de</strong>l<br />

CVO-AH Chief Veterinary Officer Animal Health<br />

CVO-PH Chief Veterinary Officer Public Health<br />

DBVo Dierlijke Bijproduct<strong>en</strong>verord<strong>en</strong>ing<br />

DG Directoraat-g<strong>en</strong>eraal<br />

DG Sanco Direction-général Santé et Prtotection <strong>de</strong>s Consomateurs<br />

EEG Europese Economische Geme<strong>en</strong>schap<br />

EFSA European Foodsafety Authority<br />

EU Europese Unie<br />

FAO Food and Agricultural Organisation<br />

GFT Gro<strong>en</strong>te, fruit- <strong>en</strong> tuinafval<br />

GHP Good Hygi<strong>en</strong>ic Practices<br />

HACCP Hazard Analysis Critical Control Points<br />

H3 Hygiëne III (Europese wetgeving)<br />

HRM Hoog Risico materiaal<br />

IWV Inspectie Gezondheidsbescherming, War<strong>en</strong> <strong>en</strong> Veterinaire zak<strong>en</strong><br />

JZ Directie Juridische zak<strong>en</strong> (LNV)<br />

KNMvD Koninklijke Maatschappij voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

KvW Keuringsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> War<strong>en</strong><br />

LNV Ministerie <strong>van</strong> Landbouw, Natuur <strong>en</strong> Voedselkwaliteit<br />

LRM Laag Risico Materiaal<br />

MRL Maximum Residu Limit<br />

NTF Ne<strong>de</strong>rlandse Thermische Fabriek<strong>en</strong><br />

NVa Ne<strong>de</strong>rlandse Voedselautoriteit<br />

O&R Directie On<strong>de</strong>rzoek <strong>en</strong> Risicobeoor<strong>de</strong>ling<br />

PCB’s Polychloor bif<strong>en</strong>yl<strong>en</strong><br />

RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid <strong>en</strong> Milieuhygiëne<br />

RIKILT Rijks-kwaliteitsinstituut voor land- <strong>en</strong> tuinbouwproduct<strong>en</strong><br />

RVV Rijksdi<strong>en</strong>st voor <strong>de</strong> keuring <strong>van</strong> Vee <strong>en</strong> Vlees<br />

SOV Strategische on<strong>de</strong>rnemingsvisie<br />

Stb Staatsblad<br />

SRM Specifiek Hoogrisicomateriaal<br />

TvD Tijdschrift voor dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong><br />

TSE Transmissable Spongioforme Encephalopathy<br />

PVE Produktschap voor Vee, Vlees <strong>en</strong> Eier<strong>en</strong><br />

UBA Uniforme bedrijfsgegev<strong>en</strong>s administratie ( <strong>van</strong> <strong>de</strong> RVV)<br />

UDD Uitsluit<strong>en</strong>d toedi<strong>en</strong>ing door dier<strong>en</strong>arts<br />

VD Vearts<strong>en</strong>ijkundige/ <strong>van</strong>af 1978, Veterinaire Di<strong>en</strong>st<br />

VGB Directie Voeding <strong>en</strong> Gezondheidsbescherming<br />

VI Veterinaire inspectie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Volksgezondheid<br />

VVA Directie Voedings- <strong>en</strong> Veterinaire Aangeleg<strong>en</strong><strong>hed<strong>en</strong></strong><br />

VWA Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit<br />

VWA-CE Voedsel <strong>en</strong> War<strong>en</strong> Autoriteit C<strong>en</strong>trale E<strong>en</strong>heid<br />

VWS Ministerie <strong>van</strong> Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport<br />

WHO World Health Organisation<br />

WTO World Tra<strong>de</strong> Organisation<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 59


Literatuur.<br />

E<strong>de</strong>l, W. Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> <strong>en</strong> Volksgezondheid ofwel Veterinaire Volksgezondheid.<br />

Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 128 (2003) 618-626.<br />

H<strong>en</strong>driks, J.P.M. & De Zeeuw, A. Op weg naar gezon<strong>de</strong> kwaliteit. Advies m.b.t. e<strong>en</strong><br />

ev<strong>en</strong>wichtige taakver<strong>de</strong>ling tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>partem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> LNV <strong>en</strong> WVC op het terrein <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

lev<strong>en</strong>smid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wetgeving <strong>en</strong> –controle. ’s Grav<strong>en</strong>hage 1992.<br />

Kappelhof, A.C.M. Tuss<strong>en</strong> aanspor<strong>en</strong> <strong>en</strong> opspor<strong>en</strong>. Geschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> 25 jaar Staatstoezicht<br />

op <strong>de</strong> Volksgezondheid, 1965-1990. ’s-Grav<strong>en</strong>hage 1990.<br />

Koolmees, P.A. De ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>veterinaire</strong> <strong>volksgezondheid</strong> in West-Europa,<br />

1850-1940. Vlaams Dierg<strong>en</strong>eeskundig Tijdschrift 69 (2000) 3-12.<br />

Querido, A. E<strong>en</strong> eeuw staatstoezicht op <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>. ’s-Grav<strong>en</strong>hage 1965.<br />

Rigter, R.B.M. (Ed). Overheid <strong>en</strong> gezondheidszorg in <strong>de</strong> twintigste eeuw.<br />

Rotterdam 1995. Hon<strong>de</strong>rd jaar Staatstoezicht op <strong>de</strong> Volksgezondheid. ’s-Grav<strong>en</strong>hage 1965.<br />

Koolmees, P.A. Symbol<strong>en</strong> <strong>van</strong> op<strong>en</strong>bare hygiëne. Geme<strong>en</strong>telijke slachthuiz<strong>en</strong> in<br />

Ne<strong>de</strong>rland 1795-1940. Rotterdam 1997.<br />

Koolmees, P.A. Wat voor vlees hebb<strong>en</strong> we in <strong>de</strong> kuip?<br />

Hon<strong>de</strong>rdvijftig jaar vleeshygiëne in Ne<strong>de</strong>rland. Spiegel Historiael 38 (2003) 148-155.<br />

Querido, A. E<strong>en</strong> eeuw staatstoezicht op <strong>de</strong> <strong>volksgezondheid</strong>. ’s-Grav<strong>en</strong>hage 1965.<br />

Diverse EU richtlijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> (Concept)Verord<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />

Okerman, <strong>van</strong> Hoof <strong>en</strong> Oosterom. Maximale residulimiet<strong>en</strong> <strong>van</strong> antibiotica in eetwar<strong>en</strong><br />

<strong>van</strong> dierlijke oorsprong. Vlaams Dierg<strong>en</strong>eeskundig Tijdschrift 1994; 63: 179-186<br />

Bos, Th. Van d<strong>en</strong>, Overzicht <strong>van</strong> 50 jaar dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>voorzi<strong>en</strong>ing in Ne<strong>de</strong>rland.<br />

Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 123(1998)743-748<br />

Fr<strong>en</strong>s, J., Het dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l, <strong>de</strong> dier<strong>en</strong>arts <strong>en</strong> <strong>de</strong> Dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>wet,<br />

Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 112 (1987), 461-466<br />

Vaarkamp, H., Maximale Residulimiet<strong>en</strong> (MRL’s) <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> in relatie tot<br />

voedselveiligheid, (MRL’s do<strong>en</strong> er daadwerkelijk toe – <strong>de</strong> B<strong>en</strong>zaprocp<strong>en</strong>®-casus),<br />

Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 127(2002) 2-6<br />

Leeuw<strong>en</strong>, F.X.R. <strong>van</strong>, Het gebruik <strong>van</strong> farmacologische criteria bij <strong>de</strong> toxicologische<br />

beoor<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 115 (1990)744-749<br />

Peters, P.W.J. <strong>en</strong> H. Verburg, Het belang <strong>van</strong> gezondheidsbescherming <strong>van</strong> <strong>de</strong> consum<strong>en</strong>t<br />

in relatie tot dierg<strong>en</strong>eesmid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, Tijdschrift voor Dierg<strong>en</strong>eeskun<strong>de</strong> 112 (1987), 486-490<br />

D.M. 51e jaargang - No. 3 blz. 60


EEN GEZAMENLIJKE UITGAVE VAN:

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!