Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

schrijverschap. Een Raamleerplan Schrijven is
voor grote delen van het amateurschrijfcircuit
voorlopig toch nog een contradictio
in terminis.
Visieontwikkeling Als je het huidige aanbod
schrijfcursussen bekijkt, van creativiteitscentra
en amateurorganisaties tot vakopleidingen,
dan weerspiegelt zich daarin
grofweg de visieontwikkeling op het vak:
van vorming en ambacht naar kunst. Elke
organisatie heeft een eigen signatuur, die
meer of minder aansluit bij de tendens van
vandaag. Zo beschouwd staat het vakgebied
op een kruispunt: alle richtingen zijn te kiezen,
de geschiedenis heeft oude paden
bewaard en nieuwe paden aangelegd.
Eind jaren zestig is er in het onderwijs ruim
aandacht voor expressie. In het literatuuronderwijs
wordt gewerkt met opdrachten taalexpressie.
Cognitief leren wordt aangevuld
met affectief leren. Creatief schrijven is een
ander woord uit deze tijd, overgenomen uit
de Verenigde Staten. Met terugwerkende
kracht krijgt het de betekenis van een
schrijfmethode waarin het stimuleren van de
verbeelding en ideeontwikkeling het belangrijkst
zijn. Spelletjes en werkvormen, vaak
ontleend aan het dramaonderwijs, zetten
aan tot ongecensureerd, fantasierijk schrijven.
Alles is goed, het gaat immers om de
persoonlijke uiting in taal.
In de Verenigde Staten zet creative writing
in die tijd door op universiteiten en highschools.
Een van de pioniers hier, Paul
Dijkstra, reist naar zo’n universiteit en geeft
de verworven informatie door in publikaties.
Het WARboek dat hij met collega’s schreef,
is een klassieker geworden. 2 Dijkstra richt
zich op geschreven taal. Anders dan Wanda
Reumer. Zij opereert vanuit de toenmalige
Akademie voor Expressie door Woord en
Gebaar in Utrecht, waar ze taal en voordracht
combineert. Taalexpressie is verbonden
aan drama, en in het literatuuronderwijs
is creatief schrijven beperkt tot schrijfoefe-
ningen in taalmethodes. Er is nog geen
merkbare invloed op het denken over literair
schrijven.
Taaldrukwerkplaatsen Midden jaren
zeventig wordt in Amsterdam de eerste taaldrukwerkplaats
opgericht. Wat begint in
twee oude klaslokalen wordt al gauw een
ontwikkeling waaraan de erkenning van literaire
vorming schatplichtig is. Taaldrukkers
sluiten aan bij het grondbeginsel van creatief
schrijven: de persoonlijke verwoording.
Ze hanteren tegelijkertijd een ander grondbeginsel:
de persoonlijke verwoording van
de eigen ervaring en concrete gebeurtenissen.
Juist niet de fantasie, maar de waarneming
van de alledaagse persoonlijke werkelijkheid
is uitgangspunt èn doel. Het ervaringsgericht
leren van de jaren zeventig en
het ervaringsgericht schrijven gaan hand in
hand.
Net zoals het creatief schrijven van de jaren
zestig heeft ook de taaldrukgedachte voorlopers
en inspiraties van over de grenzen.
Het ervaringsgericht schrijven is door taalwetenschappers
als James Britton en Geert
Koefoed eerder al humaan taalgebruik
genoemd. 3 In Frankrijk heeft Freinet een
pedagogische opvatting ontwikkeld waarbij
de drukpers en de persoonlijke taal van de
kinderen het belangrijkste onderwijsmateriaal
zijn. In Zuid-Amerika werkte Freire met
deze ideeën vanuit een politieke overtuiging.
Zeventien jaar na de Amsterdamse taaldrukwerkplaats
zijn er vijftien werkplaatsen bijgekomen
plus vele publikaties over taaldrukken.
Het handboek Taaldrukken, verder dan
zeggen en schrijven is nog steeds een waardevol
naslagwerk. 4
Literair schrijven als ambacht De aandacht
voor literair schrijven is aangewakkerd
met de erkenning van de letteren als zelfstandig
kunstvak. Taal en literatuur kunnen
duidelijk niet langer verdedigd worden als
9