Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

DE METAFOOR MOET ‘KLOPPEN’
Anil Ramdas
Binnen het geheel van teksten in de krant wil ik de studenten leren de echte opstellen te
herkennen. Een opstel beantwoordt aan andere eisen dan een recensie of een verslag. Het
is persoonlijker, en tegelijk ook breder, algemener. Het bevat visie, een bepaalde kijk op de
werkelijkheid, waarbij een voorval, een journalistieke gebeurtenis of een anekdote, of eventueel
een film of een boek, als ‘aanleiding’ dient, als metafoor werkt om de grotere visie te
kunnen poneren. Het vinden van die visie, het formuleren ervan is een eerste vereiste.
Maar vooral gaat het om het begrijpen en ontleden van de compositie. Een goed opstel is
zorgvuldig opgebouwd en heeft een bepaalde structuur; net als bij een roman wordt in een
opstel het eind aan het begin ‘voorspeld’. Hoe sterker de verbinding tussen begin en eind,
hoe meer de lezer het gevoel krijgt de gedachtengang te ‘begrijpen’. Een goed opstel geeft
de lezer het gevoel dat hij de uitkomst zelf heeft voorzien, persoonlijk heeft ontdekt. En
een geniaal opstel geeft die uitkomst helemaal niet.
De anekdote, de metafoor, moet in alle opzichten ‘kloppen’. Het is niet de theorie of de
wereldbeschouwing van de schrijver die verrassend is, maar de metafoor die hij/zij ervoor
heeft gevonden. Het gaat dus niet om een simpel voorbeeld, maar om iets dat vanuit alle
kanten voldoet aan de impliciete theorie. Idealiter is een opstel dus een 0, begin en eind
cirkelen om de metafoor en sluiten bij elkaar aan. Soms is er een overbodige aanloop, en
dan krijg je een 6. Soms is het stuk te kort en moet de schrijver uitgebreider afsluiten: dan
krijg je een 9 (opstelschrijvers schrijven op lengte!). Soms is een metafoor te klein, en
gebruikt de schrijver er twee: een 8. Hierin verschilt een opstel van een eenvoudig betoog.
Een betoog is altijd een 1.
83