Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

64
anders vorm te geven dan ze deze keer
deden. Nu eens zo te schrijven als Geertrui
deed, of juist als Cor. Zo’n lijst met mogelijkheden
is nodig om een keuze te hebben.
Ik wil mensen niet vastpinnen op een invalshoek.
Een opdracht moet ruimte geven,
eigen thema’s moeten er in naar voren kunnen
komen.
Een lesopzet is niet heilig Om op een
verhaal te komen gebruik ik in een aantal
lessen foto’s. Foto’s en andere afbeeldingen
zijn een onuitputtelijke bron van inspiratie.
Sommige foto’s zijn heel geschikt om als
uitgangspunt te dienen voor een les over bij
voorbeeld perspectief. Naar aanleiding van
een foto kun je minstens vanuit twee standpunten
schrijven, die van een persoon op de
foto en die van de persoon die de foto
maakte. Ook het trainen van voorstellingsvermogen
en personage-opbouw kan goed
met foto’s.
De verleiding is groot om een ‘sprekende’
foto mee te nemen, bij voorbeeld van een
echtpaar in een café: de man kijkt naar het
plafond met een jonge klare in zijn hand en
de vrouw roert in haar kopje en praat voor
zich uit. Heel wat oefening valt hier op los
te laten: ‘Wat zegt de vrouw?’ of ‘Schrijf
een monoloog interieur van de man’, ‘Waar
komen ze net vandaan?’ en ‘Waar gaan ze
dadelijk heen?’ Ik kies zo’n foto bewust
niet. Als ik mijzelf naga, merk ik dat ik op
dit moment geen belangstelling heb voor
cafés en liever niet wordt herinnerd aan de
tijd dat ik dat wel had. Vergelijkbare reacties
kunnen foto’s ook bij cursisten oproepen.
Ik vraag mijn cursisten daarom zelf foto’s
mee te brengen, waarbij ik wel aangeef
waaraan die moeten voldoen. Het schrijven
vanuit zelfgekozen bronnen vind ik even
belangrijk als de oefening die ik wil laten
doen. Het risico is dat iemand geen foto
meebrengt of een foto die toch niet zo
geschikt is om de opdracht die ik in mijn
hoofd heb mee uit te voeren. In zulke gevallen
heb ik een uitgebreide collectie foto’s
achter de hand. Een verzameling die zo
groot en veelzijdig is, dat iemand ter plekke
een persoonlijke keus kan maken. Het kan
echter te verkiezen zijn toch van de meegebrachte
foto uit te gaan en er een andere
opdracht bij te geven. Een lesopzet is
immers niet heilig. Het gaat erom dat iedere
deelnemer voor zich kan oefenen. De beste
opdrachten zijn die, waar mensen op verschillende
manieren mee om kunnen gaan.
Een portret of een verhaal In een les
rond personen laat ik eerst met behulp van
korte opdrachten ‘regels’ verzamelen over
de betreffende man of vrouw. Bij voorbeeld
‘Zijn broek viel ruim over zijn schoenen en
de omslag sleet bij elke stap’ en ‘Ze roerde
haar thee zolang tot er geen korreltje suiker
meer te zien was’. Ook verzamelen we beelden
van situaties, voorvallen waaraan de
persoon herinnert. Hierna schrijft iedereen
een tekst, het kan een portret in woorden
zijn waaruit de persoon naar voren komt of
een verhaal van een gebeurtenis waaruit zijn
karakter spreekt.
Bij het (voor)lezen blijken de verschillende
mogelijkheden. Laura heeft er, zegt ze, een
hele dobber aan gehad om een beeld te
geven van ‘tante’, maar Geertrui vond het
een uitdaging om een sinterklaasavond bij
oma te beschrijven waarin een heleboel
gebeurt en tegelijk duidelijk wordt wat voor
iemand oma is. Deelnemers maken als ze
weinig ervaring hebben, intuïtief een keuze
voor het één of het ander. Het valt mij op
dat ‘ervaren’ schrijvers of mensen die al een
tijd les hebben méér gevoel hebben ontwikkeld
voor welke kant ze willen opgaan.
Ik moedig mensen aan om een opdracht
naar hun hand te zetten. De les met als titel
Het weerzien is een goed voorbeeld van een
les waarmee deelnemers verschillende kanten
op kunnen. Het oefenelement zit hem in
het gebruik van flashbacks. De les is staps-