Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

vragen als: hoe ziet de plaats eruit waar het
gesprek plaatsvond? Hoe stonden of zaten
de personen ten opzichte van elkaar? Hoe
zagen ze eruit, wat hadden ze aan, hoe
keken ze? Of de beelden die daarmee worden
opgeroepen straks ook in de tekst zitten,
is afhankelijk van waar die tekst over
gaat. In het ene geval is het van wezenlijk
belang te beschrijven waar het gesprek
plaatsvond. In een ander geval is het feit dat
de een zit en de ander staat het meest in
het oog lopend.
We gaan schrijven. We proberen de gesprekken
waar we net al één of twee regels uit
hoorden opklinken te beschrijven. Die regels
moeten erin zitten, maar of er meer zinnen
in de directe rede bijkomen, zien we wel. Ik
schrijf mee en sta voor dezelfde opgave als
mijn cursisten. De mogelijkheden en beperkingen
van de opdracht kom ik zodoende
zelf tegen. Om mij heen hoor ik pennen over
papier gaan. Iemand snuift, een ander
zucht. Vanuit een ooghoek zie ik Jannie, ze
staart voor zich uit, wel een volle minuut.
Toen ik pas begon met cursussen geven kon
ik daar niet tegen. Ik ging dan naast zo
iemand zitten om hem verder te helpen.
Doorgaans werd die hulp maar matig
gewaardeerd. Er geen aandacht aan schenken,
iemand gewoon laten, bleek de beste
remedie. Bij het voorlezen en de nabespreking
komt het schrijfproces, dat verder niet
zichtbaar is, wel naar voren.
Teksten voorlezen Na verloop van tijd
stoppen we met schrijven en houden we een
voorleesronde. Geertrui leest haar tekst
voor, een lange dialoog tussen een moeder
en haar dochtertje, een vragend kind in
gesprek met moeder die verwonderd naar
antwoorden zoekt. Voor wij reageren zegt
ze ter toelichting: ‘Ik wilde proberen onder
woorden te brengen hoe zo’n gesprek tussen
mij en m’n dochter gaat.’ Toon schotelt
ons een gesprek voor van mannen in een
café, hoe die over werken en niet werken
praatten, dat raakte hem. Laura heeft een
gesprekje met haar cheffin onder woorden
gebracht, dat leek haar het gemakkelijkst.
Ze is blij dat het is gelukt. Mark koos voor
een terloops gesprek met iemand die hij
tegenkwam en vaag kende.
Terwijl hij zijn tekst voorleest, betrap ik
mezelf op de gedachte: ‘Waarom moet ik dit
aanhoren’. Hij heeft het beeldend opgeschreven,
maar is zelf ook niet tevreden. Ik
overleg met mijzelf of ik hem zal vragen wat
hem op de keuze van juist dit gesprek
bracht. Ik besluit dat niet te doen. De teksten
van de anderen hebben meer effect. Bij
het lezen of beluisteren van een geslaagde
tekst, al is het een oefening, ervaar je de
betrokkenheid van degene die het schreef.
Ook al wordt die niet met zoveel woorden
benoemd.
Ze zijn heel verschillend uitgevallen, de
voorgelezen teksten. Geertrui schreef uitsluitend
directe rede. Toon heeft zijn dialogen
aangekleed met beschrijvingen van het
café en de pratende mannen. Laura heeft
alleen dat kleine stukje dialoog dat ze eerder
schreef in haar tekst opgenomen. Het
gesprek waarin veel stiltes vallen is er niet
minder geslaagd door weergegeven. We
ontdekken hoe verschillend je gesprekken
kunt beschrijven, en wat voor soort dialogen
er zijn spreekt daaruit vanzelf.
Ruimte voor eigen thema’s Als huiswerk
stel ik voor nogmaals een gesprek in beeld
te brengen, maar één waar wat mee aan de
hand is. We houden een korte brainstorm
om op ideeën te komen: een gesprek dat
stokt, of waarin mensen langs elkaar heen
praten, of waarin de een de ander overdondert,
of waarvan je denkt, dat zei hij toch
maar even treffend, of een gesprek waarbij
niet de woorden, maar de blikken veelzeggend
zijn. Ik hoop met zo’n opdracht te stimuleren
dat mensen op zoek gaan naar een
onderwerp waar ze wat mee hebben. Vaak
stellen ze zichzelf ten doel zo’n gesprek
63